Wp/cnr/Crnogorska kinematografija
Početak organizovanja crnogorske kinematografije predstavlja formiranje ekipe za snimanje dokumentarno-propagandnih žurnala pri Ministarstvu prosvjete NR Crne Gore 1948. godine. Ova ekipa snimila je prvi dokumentarni žurnal Mjesečni pregled NR Crne Gore 1948. godine.
Crnogorska filmska produkcija praktično počinje 1949. godine, osnivanjem Lovćen filma. Prvi crnogorski dokumentarno-propagandni film, Kongres fiskulturnika, realizovan je 1951. godine. Iste godine snimljen je i prvi umjetnički dokumentarni film Njegoš. U periodu od osnivanja do 1955. godine Lovćen film je snimio više veoma uspjelih dokumentarnih filmova koje je filmska kritika odmah zapazila, nazvavši njegov narativni izraz »školom crnogorskog dokumentarnog filma«. Prvi crnogorski igrani film, Lažni car, snimljen je 1955. godine, a prva crnogorska filmska koprodukcija, Zvijezda putuje na jug, realizovana je 1959. godine.
Lovćen film - režiseri, scenaristi, muzika[edit | edit source]
Za Lovćen film režirali su crnogorski reditelji: Velimir – Veljo Stojanović, Veljko Bulajić, Branimir Bastać, Milo Đukanović, Zdravko Velimirović, Boško Bošković, Niša Jovićević i dr.
Iz ondašnje Jugoslavije za Lovćen film[1] su režirali: Bojan Stupica, Žorž Skrigin, Vojo Nanović, a iz svijeta: Francuz Klod Otan Lara, Italijani Leonardo Berkovici, Đilberto Potenkorvo i Rikardo Freda, Čeh Oldrih Lipski i Ukrajinac Jurij Lisjenko.
Scenarije za filmove Lovćen filma pisali su: Ratko Đurović, Borislav Pekić, Vladimir Kolar, Đorđe Lebović i stranci Pjer Bost, Alkoj Tolnej i Đino de Santis. U filmovima Lovćen filma igrali su poznati strani glumci: Loran Terzijev, Broderik Kraford, Bibi Anderson, Emanuel Riva, Rudolf Hrušinski, Stiv Rivs, Suzan Flon, Horst Frank i mnogi drugi.
Za crnogorski film Ne ubij muziku je napisao Šarl Aznavur, a za nekoliko drugih filmova Bojan Adamič i drugi veliki kompozitori.
Lovćen film je u početku bio smješten na Cetinju, zatim u Herceg-Novom i, konačno, u adaptiranoj zgradi hotela “Romanija” u Budvi.
Lovćen film se do 1962. godine najvećim dijelom finansirao iz Saveznog fonda za unapređenje kinematografije, koji je objedinjavao sredstva od prometa domaćih i stranih filmova u bioskopskoj mreži na teritoriji tadašnje Jugoslavije i sredstva od poreza na promet koji su plaćali bioskopi. Iz ovog fonda proizvodna filmska preduzeća dobijala su sredstva srazmjerno svom učešću u prometu domaćih filmova. Prelaskom kinematografije u nadležnost republika formirani su republički fondovi za finansiranje kinematografije. Oni su prikupljali sredstva ostvarena iz prometa domaćeg i stranog filma u bioskopskoj mreži svoje republike. Ukidanjem Saveznog fonda za kinematografiju, prihodi ostvareni od prometa crnogorskih filmova na teritoriji Jugoslavije, odnosno ostalih republika, nijesu više pripadali Crnoj Gori, tako da je finansiranje crnogorske kinematografije od prihoda ostvarenih samo u bioskopima u Crnoj Gori postalo neodrživo. Primjera radi, Lovćen film je za prvih šest mjeseci te godine (1962) dobio od Saveznog fonda 96 miliona dinara, a za preostali dio godine od Republičkog fonda svega 6 miliona dinara. Ovakav finansijski udar doveo je do stečaja Lovćen filma, jer preduzeće nije moglo vraćati prispjele rate po kratkoročnim kreditima za realizaciju filmova. Naime, tržišna eksploatacija filmova trajala je pet godina, a rate po kreditima su dospijevale u kraćim rokovima, tj. prije završetka eksploatacije filmova. Prihodi Republičkog fonda od prometa filmova u bioskopskoj mreži Crne Gore nijesu bili dovoljni ni za pokrivanje trećine troškova jednog igranog filma. Zbog neizmirenja obaveza prema državi i povjeriocima protiv Lovćen filma 1966. godine, pokrenut je stečajni postupak i on je tada prestao da radi.
Filmski studio[edit | edit source]
Nakon prestanka rada Lovćen filma 1966. godine formiran je Filmski studio sa sjedištem u Titogradu. Rad Filmskog studia finansiran je iz sredstava ostvarenih od: prometa domaćih i stranih filmova u bioskopskoj mreži Crne Gore, usluga trećim licima i od prometa sopstvene proizvodnje.
Zbog nedovoljnosti sredstava iz navedenih izvora za finansiranje crnogorske kinematografije, a u cilju održavanja kontinuiteta proizvodnje filmova, Filmski studio se opredijelio da svoje filmske projekte realizuje u koprodukciji sa proizvođačima filmova izvan Crne Gore. Naravno, to više nije bila crnogorska produkcija, jer teme, scenarija i aktere u većini slučajeva birao je drugi koproducent koji je ulagao i veći iznos sredstava. Filmski studio je radio do 1986.godine, kada je pristupio integraciji sa Zeta filmom iz Budve.
Zeta film[edit | edit source]
Zeta film[2] je osnovan 1955. godine kao nosilac prometa filmova (distributer) u Crnoj Gori. Od 1978. do 1990. godine, pored prometa, Zeta film je i jedino proizvodno filmsko preduzeće. Od 1990. godine filmska djelatnost u Crnoj Gori nema pravog nosioca, a filmska proizvodnja nema kontinuitet.
U cilju pospješivanja ponovnog zaživljavanja i razvoja crnogorske kinematografije, Ministarstvo kulture i medija je od 2002. godine ustalilo praksu sufinansiranja novih filmskih projekata, u formi nagrađivanja scenarija, što je doprinijelo da se na video i filmskoj traci, zaključno sa 2005. godinom, realizuju tri dugometražna igrana filma, a u video produkciji pet kratkih igranih, pet dokumentarnih i jedan animirani film. Skroman iznos sredstava koja se godišnje planiraju u budžetu Ministarstva kulture i medija za ove namjene uslovljava da se podrška daje isključivo niskobudžetskim filmskim projektima. Postojeći način podrške razvoju crnogorske kinematografije predstavlja samo nužni minimum, do stvaranja uslova za cjelovitije rješavanje ovog složenog i značajnog pitanja crnogorske kulture.
Izvori[edit | edit source]
- CRNOGORSKA KINEMATOGRAFIJA DO 1989. Milorad Bošković
- Crnogorska kinematografija i filmovi o Crnoj Gori (Biblioteka Lovćen film), Gojko P Kastratović