Wp/cnr/Crna Gora i admirali 18. i 19. vijeka

Prema raspoloživim podacima naziv admiral prvi upotrebljavaju Sicilijanci u 12. vijeku, a označavao je gospodara mora ili komandanta flote. Admirali su najviši oficiri ratne mornarice. Uglavnom najveći broj država stepenuje admiralske činove na sljedeći način: kontraadmiral, viceadmiral, admiral i admiral flote, dok pojedine države u ovaj red stavljaju i komodore kao početni admiralski čin.

Crna Gora kao pomorska zemlja[edit | edit source]

Crne Gora od svog nastanka ima neraskidivu i jaku vezu sa morem, od Orjena do Rumije podlovćenska Crna Gora je zaleđina mora. Pomorska istorija Boke neraskidivo je povezana sa istorijom Crne Gore. Sa područja Boke poniklo je mnogo iskusnih moreplovaca, koji su svoja znanja i vještine ugradili u flotama Mletačke Republike, Austrougarske monarhije, Rusije pa čak i Španije. Naročito su istaknuti pomorci iz Perasta, Prčanja, Dobrote, Novog i Grblja. Ovo je prilika da se podsjetimo admirala koji vode porijeklo sa naših prostora, a ostavili su neizbrisiv trag u izgradnji svjetskih mornarica, uzimajući učešće u velikim pomorskim bitkama od Lepanta, preko Dardanela do Visa. Sjetimo se nekih od tih morskih vukova.

Matija Zmajević[edit | edit source]

Matija Zmajević rođen je 1680. godine u Perastu u znamenitoj porodici Zamjević sa jakom pomorskom tradicijom, koja je dala mnoge poznate ličnosti. Porodica Zamjević se u Perast naselila sa Njeguša u 16. vijeku. Matija Zmajević je pomorsku školu završio u rodnom mjestu, a pomorske vještine sticao je na jedrenjaku svoga oca Krsta. Usljed tragičnih okolnosti odlazi za Carigrad u kojem je boravio od 1709. do 1712. godine, kada odlazi za Rusiju sa službom u ruskoj floti. Petar Veliki je Zmajevića unaprijedio u čin kapetana I klase i uputio ga na usavršavanje u Sankt Peterburgu. Kao komodor učesnik je Ganguntskog rata 1713. godine kada je pokazao izuzetnu hrabrost i vještinu zarobivši šest švedskih galija i jednu fregatu sa kontraadmiralom. Zbog tih zasluga odlikovan je Zaltnom medaljom i unaprijeđen je 1719. godine u čin kontraadmirala i postavljen je za glavnog inspektora galerinske flote Baltika. Iste godine bio je zapovjednik flote od 143 broda kada je uz primjenu pomorske vještine i lukavstva uspio poraziti brojniju švedsku flotu. Zamjević je zbog velikih zasluga 1721. godine unaprijeđen u viceadmirala, a postao je i član Admiraliteta i zapovjednik Brodogradilišta Sankt Peterburga. Tokom 1722. godine obavlja je i dužnost glavnog zapovjednika ruske flote. Naredne godine povjerena mu je dužnost izgradnje rječne flote na Donu, a 1725. godine postao je komandant flote, a kao rukovodilac brodogradilišta obnovio je cjelokupnu rusku flotu. Iste godine odlikovan je Ordenom Aleksandra Nevskog, a u čin admirala kao najviši pomorski čin, proizveden je 1727. godine. Učestvovao je u osnivanju flote u Astrahanu, na ušću Volge u Kaspijsko jezero. Od 1828. godine bio je komandant Tavrova. Zamjević je bio odlikovan najvišim odlikovanjima, a u znak velike pažnje i zasluga imao je brojne poklone: od ratne pomorske zastave, andrijskog krsta itd. Umro je 1735. godine, ostavši do kraja privržen svome kraju u kojem su mu ostale supruga i tri kćerke.

Petar Vukotić[edit | edit source]

Drugi admiral je Petar Vukotić koji je rođen 1793. godine u Grblju u porodici popa Marka. Krimski korpus pohađao je 1810-13. godine kada je postao gardemarina, a 1816. godine unaprijeđen je za navigacionog oficira Crnomorske flote. Već 1818. godine na korveti „Abo“ učestovao je u pohodu na Suhumi u Gruziji. Od 1820. godine postaje zapovjednik trasportnog broda "Kit", kojim komanduje po Azovskom i Crnom moru. Ordenom Sv. Ane III stepena odlikovan je 1827. godine. Tokom 1828. godine omanjim brodom "Sokolom" napao je dva turska broda sa desantnim trupama koje su plovile za Anapu, u Potkavkazju. Jedan brod je razbio, a drugi je zarobio. Za pokazanu sposobnost i hrabrost dobio je tom prilikom Orden sv. Đorđa IV reda i unaprijeđen u čin kapetan - lajtnanta. Poslije toga je na brodu "Pariz" u zvanju flag - oficira, pod komandom admirala Grejga, plovio sa flotom u vodama Verne. Tokom 1837. i 1838. godine kao komandant fregate "Enos" učestvovao u gušenju pobuna kod rijeke Soče, Tuapske i Šapsuho. Kasnije je učestvovao u brojnim bitkama Crnomorske flote, a zbog hrabrosti i zasluga odlukovan je Orednom Sv. Vladmira, potom Ordenom Sv. Ane II stepena, a od cara Nikolaja I dobio je brilijantski prsten kao znak posebne pažnje. Naročito se istakao za vrijeme Krimskog rata 1853-54. godine Za učešće u ovom radu odlilkovan je Ordenom Sv. Stanislava I stepena. U čin viceadmirala unaprijeđen je avgusta 1855. godine, kada je bio jedan od čelnih ljudi Crnomorske flote. Zbog narušenog zdravlja, iscrpljenog iz brojnih bitaka, preveden je u rezervu 1861. godine. Umro je 1862. godine u Kronštatu. U čin kontraadmirala ruske flote službovao je i Nikola Mihailov Vukotić koji je rođen u Grblju, međutim o njemu postoji vrlo malo podataka. Zna se da ga je njegov stric Jovan Vukotić koji se proslavio u crnogorsko-francuskom ratu 1806. godine otišao u Rusiju i postao pomorski oficir. Upravo Jovan Vukotić je pozvao svoja dva sinovca Nikolu Mihailova i Petra Markova da se školuje na pomorskim školama. Nikola je rođen 1793. Godine u Grblju i na pozvi svog strica 1810. godine odlazi za Rusiju i upisuje se u Krimski kadetski korpus koji je uspješno završio i postao pomorski oficir, a kasnije i kontraadmiral. Nikolina dva brata Stevan i Ivan bili su takođe visoki pomorski oficiri.

Marko Vojnović[edit | edit source]

Još jedan prekaljeni morski vuk je i admiral Marko Vojnović koji je rođen najvjerovatnije 1732. godine u Herceg Novom u grofovskoj porodici Iva Vojnovića. Djetinstvo i mladost je proveo u Herceg Novom izučavajući pomorske vještine, nakon čega se 1770. godine prijavio kao dobrovoljac u eskadri admirala Arfa. Već u prvim akcijama ruske flote uspio je zarobiti tri turska broda sa oružjem. Vojnović se kao zapovednik fregate “Slava” istakao u Prvoj arhipelaškoj ekspediciji (1769—1774) Baltičke flote, u djejstvima u Egejskom moru. Naročito se istakao u borbama protiv turske flote u Dardanelima kada je uništio deset, a zarobio tri turska broda, za što je i odlikovan Ordenom Sv. Đorđa IV stepena. Naročito se istakao u borbama oko osvajanja Bejruta. Vojnović je 1774. godine proizveden u čin komodora, a 1778. godine postavljen je za zapovjednika Caričinog ličnog broda. Po naredbi Potemkina, Vojnović je krenuo iz Astrahana sa eskadrom (tri fregate, jedan bombarderski i dva manja broda sa 443 mornara i vojnika) ka istočnim obalama Kaspijskog jezera, sa ciljem da sagradi potrebne fortifikacije na ovoj obali i prokrči puteve ruskoj trgovini. U Astrabadskom zalivu sagradio je pristanište, a poluostrvo na suprotnoj strani nazvao je Potemkinovim imenom. Naročito su interesantne njegove zasluge prilikom pohoda u Persiji. Za zapovjednika prvog crnomorskog broda „Slava Katerine“ postavljen je 1783. godine. Za komandanta luke i flote u Sevastopolju postavljen je 1786. A godinu dana kasnije unaprijeđen u kontraadmirala. Kao komandant crnomorske eskadre učestovao je u rusko-turskom ratu 1791. godine. Pod njegovom komandom bili su Senjavin i Ušakov kasnije proslavljeni ruski admirali. Naročito je interesantan njegov doček na Krimu carice Katarine Velike i austrijskog cara Franca. Bio je komandant Crnomorske flote, načelnik brodogradilišta u Dnjepru, poslanik u Persiji itd. Priča o njemu kao o utemeljivaču Crnomorske flote mogla bi trajti danima. U čin admirala ruske flote proiuveden je 1801. godine. Nije zasnivao porodicu. Umro je 1807. godine u Vitepski današnjoj Bjelorusiji.

Jovan Vojnović[edit | edit source]

Još jedan admiral je ponikao iz porodice Vojnović, radi se o Jovanu Vasilijevu koji je rođen u Herceg Novom. Kao mladić istakao se u borbama protiv turske flote na Sredozemnom činu. Proslavio se po uspješno završenim misijama povjerenim od generala kneza Alekseja Orlova. U rusiji je bio poznat kao grof Ivan. Među prvima je bio koji su razvili carsku zastavu na turskim lađama u mitilenskom arsenalu prilikom onog teškog napada, a bio je i glavni pokretač slavne bitke kod Patrasa, u kojoj su spaljene ili razorene mnogobrojne drske eskadre. Zbog podviga kod Bejruta i Patrasa odlikovan je Orednom Sv. Đorđa IV reda. Jovan Vojnović je, kao potpukovnik, od 1779. do 1788. godine bio ruski generalni konzul u Grčkom arhipelagu. Zbog zasluga proizveden je za kontraadmirala na Kaspijskom moru.

Marko Florio[edit | edit source]

Posebno admiralsko žezlo pripada i kontraadmiralu Marku Floriu sa Prčanja. Rođen je na Prčanj 1827. godine. Kao mladić rano je stupio u austrijsku vojsku u kojoj je brzo napredovao. Kao zapovjednik jednog od austrijskih ratnih brodova u prusko-danskom ratu, učesnik je 1864. godine bitke kod Helgolanda na Sjevernom moru. U čin kapetana fregate, komandovao je parnom korvetom “Erzherzog Friedrich” u bici kod Visa, prvom sukobu flota oklopljenih brodova u pomorskoj istoriji. Za počinjene podvike u ovoj bici odlikovan je Ordenom Leopoldova reda za hrabrost. U ratnoj floti Austrougarske napredovao je do čina kontraadmirala, a penzionisan je u posljednjoj deceniji 19. vijeka. Posljednje dane života proveo je u rodnom zavičaju kojem je ostao vjeran do kraja, u kojem se i danas čuvaju njegovi lični predmeti, admiralski pojas i fotografija njegovog broda iz bitke sa Visa. Umro je 1906. godine.

Duboka pomorska tradicija obavezuje nas da ne zaboravimo ni ove prekaljene morske lavove koji su se borili na dalekim morima i učestvovali u stvaranju moćnih svjetskih flota, ostavljajući duboki trag u pomorskoj istoriji velikih zemalja.

Poveznice[edit | edit source]

Izvori[edit | edit source]

Martinović, Srđa, Naši pomorci u stranim ratnim flotama, Partner, br. 62, mart 2015.