Wp/cnr/Crkva Sv. Luke u Kotoru
Crkvu Svetog Luke izgradio je 1195. godine Mauro Kacafrangi sa svojom ženom Bonom, o čemu svjedoči ktitorski natpis na zapadnoj fasadi.[1][2][3]
Izgled[edit | edit source]
Crkva Sv.Luke predstavlja jednu od pet sačuvanih sakralnih građevina Kotora građenih u romaničkom stilu.[4] Ona pripada jednobrodnim građevinama podužnog rasporeda sa kupolom. Ima tri traveja, međusobno odvojena pilastrima i lukovima. Dva traveja su pravougaona a središnji je kvadratan i nad njim se pomoću četiri luka, od kojih su dva bočno prislonjena , preko pandantifa diže kupola koja nema kockasto postolje. Karakteriše je osnova sažetog upisanog krsta i romanička obrada fasada sa širokim lukom srpastpog oblika na zapadnoj fasadi. Osnova crkve Svetog Luke u Кotoru nam pokazuje da je to jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom na istoku i portalom na zapadu. Nad središnjim dijelom crkve se diže niska kupola sa tamburom, iznutra nepravilnog a spolja valjkastog oblika.
Fasada, koja je rađena pravilnim tesanicima, je raščlanjena ugaonim pilastrima na zapadu. Od tih ugaonih pilastra na zapadu se diže veliki luk koji nadvisuje portal sa srpastim lukom i biforu koja se nalazi iznad portala sa starijim dovratnicima. Južna fasada je podijeljena jednim pilastrom, a na apsidi se nalaze četiri pilastra, od kojih su dva sa polustopama. Cjelokupna obrada fasade ima romaničke crte, pa i dvodijelni prozori i otvori na crkvi. Кasnije je sagrađena i kapela svetog Spiridona, koja je dozidana uz sjevernu fasadu crkve, i mali zvonik, dok je prvobitni krovni vijenac takođe zamijenjen.
U radovima koji su izvedeni tokom 1984-1985. godine, rekonstruisani su prvobitni oblici krovova, stepenastog postolja tambura kupole, kao i izgled kalkanskih zidova. Crkva je dobila olovni pokrivač kakav je izvorno postojao.
Slikarstvo[edit | edit source]
Po stilu koji srećemo, crkva Sv.Luke je bila živopisana neposredno poslije svoje izgradnje. Natpisi su uništeni i, sem neznatnih dijelova koji se nalaze po cijeloj crkvi, samo jedna se posebno dobro očuvala. Ona je pronađena na južnom zidu zapadnog traveja pod prislonjenim lukom 1971 godine. Na toj fresci se nalaze tri svetiteljska lika. Tu čeono stoje: u sredini jedan rimski papa s mitro-tijarom, omoforom i episkopskom štakom, a sa svake strane po jedna svetiteljka, lijeva ima krunu na glavi a desna ukrašenu maramu.
Tokom 1980. i 1982. godine izvršena su arhitektonska istraživanja građevine koja su pokazala da se njen prvobitni oblik bitno razlikovao od postojećeg, odnosno da je njena spoljašnja artikulacija složenija i ujedno usklađena sa isto tako razuđenim unutrašnjim prostorom čiji je izvorni izgled sačuvan do danas. Na osnovu rezultata istraživanja, tokom 1984/85. godine izvršena je obnova prvobitnih oblika crkve i uređenje njene unutrašnjosti sa ostacima fresko-slikarstva s kraja XII vijeka u zapadnom dijelu, ikonostasom bokokotorske slikarske škole u okviru kojeg se nalaze ikone tri generacije slikara iz poznate porodice Dimitrijević-Rafailović, kao i djela grčkih majstora ikonopisa. Ikonostas kapele Sv.Spiridona potiče iz druge polovine XVIII vijeka. Djelo je nepoznatog umjetnika italo-kritske škole.[5]
Dva oltara[edit | edit source]
Crkva Sv.Luke je osobena po tome što su se u njoj nalazili zajedno katolički i pravoslavni oltar.[6] Godine 1657. pravoslavno stanovništvo Grblja se sklonilo, pred turskom najezdom, u Kotor, te im je mletačka uprava grada dozvolila da koriste tada katoličku crkvu Sv. Luke za pravoslavni obred. Tako da je crkva imala dva oltara sve do francuske okupacije Kotora 1807-1814. godine. Danas je crkva Svetog Luke prooslavna. == Reference ==