Wp/cnr/Benediktinci

Benediktinci su na prostoru sklavinije (slovenske oblasti) Duklje prisutni još od početka 9. vijeka, isprva u primorju a potom i u unutrašnjosti. Igrali su vrlo značajnu ulogu. O njihovom djelovanju u dukljansko-zetskom zaleđu ima vrlo malo podataka. Ivan Ostojić piše da su njihovi samostani na području Zete i Sjeverne Albanije “prodirali dublje u unutrašnjost kopna negoli dalmatinski. Bili su više izolirani, relativno bogatiji i dobro organizirani, ali ih je zatekla najkruća sudbina” (“Benediktinci u Hrvatskoj”, sv. II, Split, 1964, 510). Na benediktinske manastire osvrće se i Ivan Jovović. “Ovi objekti obično su bili smješteni na nekom brežuljku van grada, zbog čega su mnogi od njih stradali tokom vjekova, naročito u unutrašnjosti Crne Gore. Pisani izvori zbog nedostatka studioznih arhivskih istraživanja jedva da ih pominju, ali zato nailazimo na brojne materijalne ostatke ovih benediktinskih opatija, na čijim temeljima će nastati nove pravoslavne i katoličke crkve” (“Iz prošlosti Dukljansko-barske nadbiskupije”, Bar, 2004, 27). Trag jednog benediktinskog samostana najvjerovatnije se nalazio u Grudi visoko nad kanjonom Cijevne, gdje je postojala vrlo stara crkva posvećena sv. Martinu. Naime, Vinćenco Koroneli je na svojoj karti iz 1688. godine pored kanjona Cijevne, uzvodno od sela Dinoša, upisao naziv “Cela di Frati s. Martino” (Ćelija bratstva sv. Martina) u blizini planine “Monte Succa” koja za malisorsko pleme Grude ima veliki značaj zbog predanja da je na njoj sahranjen njihov rodonačelnik. Ovo je dragocjen detalj jer ukazuje na kult svetog Martina iz Tura, koji je jedan od najstarijih zapadnih kultova na tlu Zete. Na naše prostore su ga najvjerovatnije prenijeli benediktinci u 11. vijeku ili ranije. Dragoje Živković kaže da ovaj kult nije bio raširen u dukljanskim krajevima, tako da krajem XIV vijeka više i nije bilo pomena o crkvama posvećenim tom svecu („Istorija crnogorskog naroda“, tom I, Cetinje, 1989, 133). Pomen Ćelije bratstva sv. Martina (“Cela di Frati s. Martino”) na Koronelijevoj karti iz 1688. śedoči o lokaciji davnašnjeg benediktinskog manastira (samostana) na strmim stranama iznad kanjona Cijevne.