Wp/cnr/Žabljak

Žabljak je crnogorski grad u śevernom dijelu Drobnjačke površi, u istočnom podnožju planine Durmitor. Smatra se najvišim gradskim naseljem u jugoistočnoj Evropi, na 1450 m nadmorske visine. Smješteno u podnožju Durmitora, okruženo je sa 23 planinska vrha od preko 2200 metara i sa 18 ledničkih jezera i kanjonom rijeke Tare, najdubljim u Evropi. Danas na Žabljaku i u okolini živi preko 4500 stanovnika.

Istorija

Prvi slovenski naziv ovoga mjesta bio je „Varezina voda“, vjerovarno zbog jakog izvora pitke vode, oko koga se i formiralo naselje. Kasnije, dobija naziv „Hanovi“ ili izvorno „Anovi“, đe su odmarali trgovački karavani. Današnji naziv Žabljak dobija zvanično 1870. godine, kada je u istom danu započeta izgradnja crkve, škole i kapetanskog doma. U ratnim danima i pustošenjima stare građevine su nestale. Ostala je samo Crkva Sv. Preobraženja, podignuta u čast pobjede nad Turcima, 1862. godine. Nastanak Žabljaka pratio je i začetak nekoliko trgovačkih i zanatskih radnji i kafana. Tako je, već osamdesetih godina 19. vijeka, Žabljak predstavljao i neku vrstu tržista, što je uticalo da postepeno počne preuzimati ulogu upravnog središta durmitorskog regiona. U periodu prije Drugog svjetskog rata, Žabljak je predstavljao varošicu sa tipično planinskom arhitekturom. Već u tom periodu, jedinstvena priroda počinje da privlači veliki broj turista iz tadašnje Kraljevine Jugoslavije, ali i iz inostranstva. Posebno su, zbog svojih veza sa Crnom Gorom, bili brojni gosti iz Italije. Osim veličanstvenog prirodnog ambijenta, bogatstvo ovoga područja životinjskim svijetom i pogodnostima, koje pruža za lov i ribolov, dovodi na Žabljak i dosta zaljubljenika u ovu vrstu sporta. Tokom Drugog svjetskog rata, varošica je bila spaljena. Spaljeni su svi domovi, ustanove i ništa od ovog malog planinskog naselja nije ostalo, osim loma i zgarišta. Od tada, pa sve do današnjih dana, Žabljak se gradio i izgrađivao i postao centar zimskog turizma u Crnoj Gori. Jedinstvena i raznolika prirodna bogatstva, na ovako malom prostoru, preporučili su Žabljak za ekološku prijestonicu prve ekološke države na Svijetu. Poslanici Skupštine Crne Gore, na vanrednoj śednici, odžanoj pod vedrim nebom, donijeli su odluku o proglašenju Crne Gore za prvu ekološku državu i jednoglasno izabrali Žabljak za njenu prijestonicu.

Deklaracija o ekološkoj državi Crnoj Gori

„Mi, poslanici Skupštine Crne Gore, uviđamo da je zaštita indentiteta našeg naroda i prostora na kome živimo i djelujemo, zbog ugrožavanja prirode, postala naš pravovremen, najpreči posao. Uvažavajući dug prema prirodi, koja nas napaja snagom zdravlja, slobode i kulture, okrećemo se njenoj zaštiti, u ime sopstvenog opstanka i budućnosti potomstva. Ne ośećajući ni jednu razliku među nama tako snažno, kao promjene, kojima je izloženo naše prirodno okruženje, mi svoja nacionalna, vjerska, politička i druga ośećanja i ubjeđenja podređujemo namjeri da Crnu Goru pretvorimo u ekološku državu. Saopštavamo da činom ove Deklaracije, Crna Gora počinje uspostavljati državni odnos sa prirodom.“

Skupština Republike Crne Gore

Okolina

U okolini Žabljaka, nalazi se veliki broj sela i njihova starost je veoma različita. Neka od durmitorskih sela postoje vjekovima, dok su neka kasnije formirana. Naseljenici, koji su formirali ova naselja uvijek su birali pogodnija i zaklonitija staništa, dajući, pri tome, prednost prisojnim stranama i zelenim livadama. Jedan broj ovih sela, formirao se na mjestima đe su prvobitno bili katuni ili neka stara naselja. Što se tiče samog stila gradnje, u tom pogledu ima značajnih razlika. Najveci broj sela je tzv. „razbijenog“ tipa i kuće mogu biti dosta udaljene jedna od druge. Ima i sela đe su kuće manje više blizu jedan drugoj, ali uopšte uzeto, sela i kuće su građene, bez nekog određenog reda i poretka. U durmitorskim selima, dosta je čest slučaj da sela dijele na gornje i donje, pa se ona tako i zovu. Donje selo je, po pravilu, starije selo dok je gornje nastalo vremenom, možda iz katuna ili sezonskih naselja stanovnika iz donjeg sela.

Klima

Najveći dio Durmitorskog područja ima prośečnu godišnju temeperaturu od 2 do 8 stepeni Celzijusa. Godišnje je 120 dana pod snijegom, većim od 15 centimetara, a skijaški tereni, koji su na većoj nadmorskoj visini, imaju sniježni pokrivač pogodan za skijanje 150 dana u godini. U višim predjelima Durmitora i preko čitavog ljeta se mogu viđeti nameti snijega, a u području Kalice je tzv. debeli namet, dugačak 200 do 300 metara, na kome se može skijati i usred ljeta. Klima ima odlike, od župske u kanjonima rijeka, preko subplaninske na visinama do 1200 metara, do tipične alpske. Zime su duge i hladne, ljeta relativno kratka i svježa, a zanimljivo je da su jeseni toplije od proljeća.

Na Žabljaku djeluje najviša stalna meteorološka stanica u Crnoj Gori koja osigurava dragocjene podatke potrebne za izučavanje planinske klime. Od mnogih zanimljivih podataka treba istaknuti maksimalnu zabilježenu visinu napadanog snijega (209 cm, bez nanosa).

Stanovništvo

Stanovništvo sa ovih prostora pripada, po Jovanu Cvijiću, dinaridskom tipu čovjeka. On konstatuje: „To su ljudi od snage i moći, mahom vrlo visoki, vitki, elastični, nikada gojazni, lica pun izraza, jakih jagodica, sokolovih očiju, najljepši soj Balkanskog poluostrva“. Teška vremena, kao i teški uslovi života, ćerali su narod, koji je živio ovđe, na vječitu borbu, borbu sa prirodom, pokušavajući da je pobijede, koliko je to moguće i učine je svojim saveznikom. Ta vječita borba, dovela je do toga da su samo najjači ostajali, tako da su migracije stanovništva velike.

Etnografsko blago

Prirodni ambijent, uslovi privređivanja i način življenja, posebno su našli odraza u tradicionalnoj arhitekturi, izradi oruđa za rad i predmeta za upotrebu u domaćinstvu, kao i u načinu odijevanja ljudi u ovome kraju. Objekti za stanovanje i predmeti za rad i domaćinstvo su tradicionalno izrađivani od drveta, a predmeti za odijevanje i obuvanje od vune, konoplje, lana i kože. Posebno su lijepo oblikovani i često izrezbareni predmeti za domaćinstvo izrađeni od drveta. Jedan od predmeta te vrste je „stolovača“, koja se izrađuje od tvrdog drveta, najčešće od javora, a odlikuje se lijepom formom, maštovitom ornamentikom i prefinjenom rezbarijom. Kolijevka, takođe, predstavlja predmet, čijem oblikovanju, ukrašavanju i izradi se poklanja posebna pažnja, jer se radi o kultnom predmetu, koji se skoro nikada ne otuđuje.

Predmeti za odijevanje, pravljeni su od ručno tkanih materijala ili su pleteni od vune. Od tkanih materijala, posebno lijep izgled imaju valjane ponjave, velence i drugi prekrivači, zatim struke džamadani, zubuni, suknje, dušanke, djelovi tradicionalne crnogorske nošnje i drugi predmeti za odijevanje pravljeni od vune. Od pletenih proizvoda, po ljepoti i interesantnosti motiva, ističu se džemperi, šalovi, priglavci i čarape. Kao obuća, korišćeni su opanci pravljeni od ovčije kože.

Etnogarfsko blago prestavlja veliko bogastvo i vrijednost ljudi u ovome kraju, ali ono postepeno iščezava, pod uticajem novih industrijskih proizvoda, kao i savremenog načina života. Neki od ovih starih zanata su, ipak, izdržali nalet novih doba. Tako se i danas, na Žabljaku, može kupiti, kao suvenir, ali i kao stvar određene upotrebne vrijednosti, veliki broj navedenih predmeta.

Kultura

• Manifestacija Dani planinskog cvijeća se održava u julu. Ovu turističko-promotivnu i zabavno-sportsku manifestaciju organizuju Opština, lokalna Turistička organizacija i Centar za kulturu sa Žabljaka.

• Manifestacija Dani durmitorske hrane se država u avgustu i promoviše zdravu durmitorsku hranu. U okviru manifestacije organizuje se kulturno-umjetnički program i veče crnogorske narodne muzike.

• Festival kratkometražnog umjetničkog filma Frog se održava u julu u organizaciji Turističke organizacije Opštine Žabljak.

Poveznice

• [1]
• [2]

Izvori

• Nacionalni atlas Crne Gore, autori i urednici: Denis Šehić i Demir Šehić, autor tekstova: Ivan Bertić, Podgorica: Daily Press, 2005, Podgorica: Studio Mouse, 15. str.