Wp/bgn/ازبک ئان
| ||||||||||||||||||||||||||
| موچین جمئیت | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۳۰ میلیون | ||||||||||||||||||||||||||
| مناطق با جمعیت قابل توجه | ||||||||||||||||||||||||||
| ازبیکستان | 23,929,309 (2013)< | |||||||||||||||||||||||||
| افغانستان | 2,799,726 (2013)< | |||||||||||||||||||||||||
| تاجیکستان | 1,210,236 (2013)< | |||||||||||||||||||||||||
| قرقیزستان | 980,000[1] | |||||||||||||||||||||||||
| قزاقستان | 490,000[2] | |||||||||||||||||||||||||
| ترکمنستان | 260,000[3] | |||||||||||||||||||||||||
| روسیه | 499,862[4] | |||||||||||||||||||||||||
| قفقاز | 300,000[4] | |||||||||||||||||||||||||
| افغانستان | 70,133 (2005)[5] | |||||||||||||||||||||||||
| چین | 124,800[6] | |||||||||||||||||||||||||
| اوکراین | 22,400[7] | |||||||||||||||||||||||||
| استرالیا | 80,000 | |||||||||||||||||||||||||
| امارات متحده عربی | 15,960 | |||||||||||||||||||||||||
| ترکیه | 45,000[8] | |||||||||||||||||||||||||
| مغولستان | 560[9] | |||||||||||||||||||||||||
| زبان‌ئان | ||||||||||||||||||||||||||
| ازبیکی | ||||||||||||||||||||||||||
| مربوتین قوم و سیادین گروپ ئان | ||||||||||||||||||||||||||
| اویغور | ||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
ازبیک ها
[edit | edit source]ازبیک‌ها یکی از اقوام ترک‌تبار ساکن آسیای میانه هستند . ازبیک‌ها بیشینه جمعیت ازبیکستان، را تشکیل می‌دهند و در دره فرغانه که شامل شمال و باختر تاجیکستان و جنوب قرقیزستان می‌شود و سواحل آمودریا در خاور ترکمنستان و شمال افغانستان نیز جمعیت زیادی دارند. جمعیت این قوم حدود ۳۰ میلیون نفر برآورد می‌شود.
ازبیک‌ها به زبان ازبیکی از خانواده زبان‌های ترکی سخن می‌گویند و بیشتر آنها مسلمان سنی و پیرو مکتب حنفی هستند.
از بین ترکانی که سابقاً تحت حاکمیت شوروی بودند، ازبیکان دچار کمترین آسیمیلاسیون روسی شده‌اند؛ و همگی هنوز هم ازبیکی را به عنوان زبان اول خود می‌شناسند. مطالعات ژنتیکی از تنوع بالای ژنتیکی بین ازبیک‌ها حکایت دارد و نشان می‌دهد که تبار آسیای شرقی (شامل تورکها)، آسیای میانه‌ای، اروپایی و خاورمیانه‌ای به ترتیب شایعترین تبارها در این قوم هستند.
تاریخچه
[edit | edit source]ریشه واژه ازبیک به نام اوغوز خان میرسد، اوغوزخان بنام اوغوز بیک نیز مشهور بود است. این واژه به احتمال زیاد از نام این امپراتور ترک ریشه دارد.[10] باتو فرزند جوچی و نوادهٔ چنگیز به اروپا حمله کرد و برادرش شیبان را به فرمانروایی مجارستان برگزید. بیشتر سربازان باتو از میان [|اقوام ترک]] بودند و تنها افسران عالی رتبه از میان مغولان بودند. سربازان تحت فرماندهی شیبان بعدها در تیومن در مرکز روسیه امروزی و سیبری حاکمیت یافتند. محمد خان شیبانی به افتخار جدش تخلص شیبک را برگزید و به سرزمین‌های آباد فرارود یورش برد. او دولت تیموریان را از میان برد ولی خودش گرفتار [|شاه اسماعیل صفوی]] گشت. بعد از او ازبیکان در آسیای میانه باقی‌ماندند.
وجه تسمیه ازبیک به سربازان شیبانیان این بود که فرمانروای اردوی زرین در زمان منگو تیمور فرزند هولاکو و پشت ششم شیبان فردی به نام ازبیک خان بود. از فرمانروایان ازبیک، ازبیک‌خان و پسرش جانی‌بیگ در تاریخ قبل از تیمور مشهورند. بعد از دورهٔ تیمور این امرا در ماوراءالنهر قدرت یافتند. در دوره صفوی، ازبیک و ازبیکان عنوان سلسله امرای شیبانی است که بوسیلهٔ محمدشاه‌بخت (محمد شیبانی) مشهور به شاهی‌بیک یا شیبیک تأسیس شد (۹۰۵ ه. ق.) و غالباً بسبب تعصب در مذهب تسنن و تجاوز به خراسان با شاهان صفوی در زدوخورد بوده‌اند. مرکز امرای این سلسله سمرقند بوده‌است و امرای مزبور با خانات خیوه و خانات بخارا و خانات خوقند و امرای آستراخان (معروف به خانان جانی) خویشاوند و منسوب بوده‌اند. دولت آنها نیز عاقبت بوسیلهٔ امرای هشترخان (حاجی طرخان) منقرض شد.
منابع
[edit | edit source]- ↑ CIA World Factbook – Kyrgyzstan
- ↑ Ethnic groups in Kazakhstan, official estimation 2010-01-01 based on National Census 2009
- ↑ CIA World Factbook – Turkmenistan
- ↑ 4.0 4.1 Russia Census 2002
- ↑ Rhoda Margesson (January 26, 2007). "Afghan Refugees: Current Status and Future Prospects" p.7. Report RL33851, Congressional Research Service.
- ↑ Chinese National Minorities
- ↑ State Statistics Committee of Ukraine: The distribution of the population by nationality and mother tongue
- ↑ Evrenpaşa Köyü | Güney Türkistan'dan Anadoluya Urfa Ceylanpınar Özbek Türkleri. Evrenpasakoyu.wordpress.com. Retrieved on 2013-07-12.
- ↑ Census of Mongolia, slide# 23. http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf
- ↑ A. H. Keane,A. Hingston Quiggin, A. C. Haddon, Man: Past and Present, p.312, Cambridge University Press, 2011, Google Books, quoted: "Who take their name from a mythical Uz-beg, Prince Uz (beg in Turki=a chief, or hereditary ruler)."
- دائرةالمعارف فارسی
- ویکی‌پدیای انگلیسی
رده:اتحادیه‌های ایلی رده:اقوام ازبکستان رده:اقوام افغانستان رده:اقوام ایران رده:اقوام به‌رسمیت شناخته‌شده توسط چین رده:اقوام تاجیکستان رده:اقوام ترکمنستان رده:اقوام ترک‌تبار رده:اقوام در قرقیزستان رده:اقوام در قزاقستان رده:تاریخ مردمان ترک‌تبار رده:جوامع مسلمان ترک