Wp/ann/Ubọk Itọ-inu eyi S.I.
Itọ-inu ìre iweweek iriọn̄ okike inu ominbe ikeke. Ire ekitumu ikọ ifolek itọtọ ujọn̄ọ, isibi ibe ke ebeweek iriọọn̄ okike inu ya ojọn̄ọbe ikeke. Itọtọ ulobo ìre iweweek iriọn̄ oke inu olobobe ire. Mîkitọ si uwele, ubene, udọk, mgbọ, ugwat, okputuk [òrere "mass" me Usem Uket-chieen̄] mè owuwa ebi kè ofifi inu.
Me owuwa acha òraraka, ebi kè ido me linyọn̄ ekikaan̄ esese ubọk itọ-inu. Ire, me emen acha 1983, ebi ìkikween inu ifolek sayensi mînigbaan̄ ititiin̄ me Furans inikigbaan̄ itọt otu ike ebesa irọ inyi otutuuk ido ekaan̄ ubọk itọ-inu ge ufuna ido geelek ekekọt ekpa ifuk-ibot ema eweekbe imun̄ mèlek ebi ofifi ido kechilọ. Gọọk me lek ike ema etumube ifieek me ere ya, iyayat me ntitiin̄ ya ke otutuuk ido enibene ikisa ubọk itọ-inu ge, eyi ekigwen Si-Ii (S.I.), isa itọ inu.
Me S.I. yi, ekisa erieen̄-ntọ [unit] jaaba kechi itọ esese àgwà [physical properties]:
Egop Erieen̄-ntọ Àgwà [properties] s sekọn mgbọ m mità ujọn̄ọ (uwele, ubene, udọk) kg kilogaram okputuk A ampè ugwat mkpùkpùk àlana K keluvìn oke uyok mol moolu otui-fuk inu òkukup cd kàndela oke utoon̄ òninin̄ ere
Gwuun̄ chieen̄:
okputuk [mass]; mkpùkpùk [charged particles]; àlana [electricity]
Ebi S.I. enyi ida ibe ke itọ-inu jaaba kecha gaalek ke ebekisa igwugwa itọ otutuuk inu geelek me linyọn̄.
Me S.I. yi si, mîkaan̄ owuwa ikọ-isi [prefixes] ekisa itumu iriaak inu ekitọbe inyi esa eriọọn̄ oke inu ya owabe ire. Ikọ cha ere:
10²⁴: yota
10²¹: zeta
10¹⁸: ekiza
10¹⁵: peta
10¹²: tera (òsîsibi ke ìwa ngwugwu ìrek)
10⁹: giga (wâ egie ìrek)
10⁶: mega (wâ ego ìrek)
10³: kilò (wâ obop ìrek)
10²: ekìtò (wâ efit ìrek)
10¹: deka (wâ akọp ìrek)
10⁰: - (kpekige inu geege igọọk)
10⁻¹: desi (che akọp ìrek)
10⁻²: senti (che efit ìrek)
10⁻³: mili (che obop ìrek)
10⁻⁶: maikiro (che ego ìrek)
10⁻⁹: nano (che efie ìrek)
10⁻¹²: piko (che ngwugwu ìrek)
10⁻¹⁵: femuto
10⁻¹⁸: atò
10⁻²¹: zepito
10⁻²⁴: yokito
Ire ene ibotumu okike inu owabe ikeke me Usem Obolo, ikamamalek ìbum ibot ìweek erieen̄ itọ-inu ya me Usem Uket-chieen̄. "Ijọn̄ ya ìre kilò gweregwen me ujọn̄ọ sà uwele kan̄ ore kilò gò." Otutuuk ene mîriọọn̄ ibe ke ekitọ ujọn̄ọ mè uwele me mità.