Wp/ann/Jọn Brown

Jọn Brown (9 Mêe 1800 – 2 Disemba 1859) ìre ogwu Amerika ge òkije ikeme itatap ene me usùn̄ mè ikirọ inyue ibe egwak ubọk irọ-inu ya. Îrọ inye ibe esa me unye (etim mè akọn̄) egwak orọmjọn̄ ya me Amerika. Adasi mgbọ enọbe erieen̄ kan̄ me ido kiban̄ ìre mgbọ îkekebe kubọk ogwu ibot isa ebi ene isi akon̄ me emen mgbọ etim Kansas eyi 1856.

Me Ọkitoba 1859, Jọn Brown îsa ebi enun̄unuun̄ isi ere ekisun̄ nroon̄ akọn̄ eyi mkpulu ido, òkup me Harpers Ferry me Virginia (òkup me Virginia Ichep-ura chereyi). Ìtọt ibebene <movement> òboro mè ebi usùn̄ ekaan̄ lek kiban̄ me Virginia mè Karolina Inyon̄. Îbum inin̄ ere nroon̄ akọn̄ ya, ire, mîkpan̄ ene jaaba me lek ebi kan̄ mè itap unan me lek akọp ene.

Jọn Brown ìtot isasan̄a nroon̄ akọp me ere ya inyi ebi usùn̄u, ire, usini ebi usùn̄ inen mè inen me ama ya mîgọọk ikeke ikitim ikeme ọmọ. Me ikarakage mbubak mgbọ akọp ita mè gweregwen (36) ebi uko, mè ebi afa mè ebi akon̄ mun̄ Amerika [US Marines] mîtet otutuuk ebi ìkeke mèlek kan̄. Ejeen̄ Jọn Brown ikpan̄ me 2 Disemba,1859 kubọk ogwu òkije ikeme Agan̄ mkpulu Virginia. Ọmọ ore adasi ene me Amerika ogwu ejeen̄be ikpan̄ mije ijeje ikeme ama kan̄.

Cherekeyi usini ene ekitọn̄ ọmọ kubọk ogwu òkekeke inye mè ichieek mkpa mije ichechieek kan̄, sà usini ene echa ọmọ mije ekifuk ọmọ kubọk ogwu iraak mè ogwu òtip-ukpook [terrorist].

Mkpa kan̄ mè inu òrọrọ igọọk[edit | edit source]

Me ewelegwe òso usen iba me emen Onyan̄-akọp-mè iba me acha 1859, Jọn Brown ogege ibe:
Emi, Jọn Brown, nriọọn̄ ijaan̄ lek ibe ke inu ikpak ebi lek ijọn̄ yi ebi awọ otetbe, ke kpebeben isan̄a îtata egwogwook eje. Me adasi mgbọ mfiaan̄ lek n̄a sa me ikekikeek ibe ke mêkọt iro me ekagwookge eje ìwa.

Îfuk ikpa mbuban kan̄ mè ige òta ikpa etip ijet ogwu nwa. Me emen ikpa etip ya si ke îtap ndọmọ ebesa iche inu-nkaan̄ kan̄. Me òfuk-mgbọ osulube 11 ewelegwe, esasan̄a ọmọ me uwu mkpọn ya isa ije itibi urum ebi akọn̄ ìseso obop ene iba (2000) isa isi sọn̄ ijọn̄ uko ge ọfokọ okupbe. Me etete ebi ìkeke ikikpọ ike ekpan̄be ọmọ, Stonewall Jackson ogwu ònikana ogwu ibot akon̄ <confederate> òwa, mèlek si John Wikes Booth (Booth yi ìfọfọọk ofọnti ebi akon̄ afa [militia] itap isa inikpọ ikpan̄-ene ya).<25> Ogwu usọ ukọt Walt Whitman îkpa iwele inu ọmọ omun̄be mgbọ ekpan̄be Jọn Brown me emen ukot kan̄ ekigwen Year of Meteors. <26>