Jump to content

Wp/ann/Eje

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | ann
Wp > ann > Eje

Eje ìre inu mun̄ mun̄ òkikup me emen lek ebilene mè ìkup si me emen lek owuwa anam. Îre ejit okisook eje ìkana otutuuk lek anam. Eje si okisa nririeen̄ọsijin ije ikana ikitap me lek <tissue> me akpalek. Eje si okiben òkpa mè kabọn diọsaidi isa isibi me emen <tissue>.

[Ogugo]

Inu ògbabaan̄ irọ eje[edit | edit source]

Inu ògbabaan̄ irọ eje ìre, pilasima, nniniin̄ eje eyi okuket, nniniin̄ eje eyi njiik mè òtọbọ [platelet]. Emogulobin ìkikup me emen nniniin̄ eyi njiik; eya okisa ọsijin ijijene ikana otutuuk nriro me akpalek. Òtọbọ okirọ ibe eje itọbọ me chieen̄ unan mè eje ikayaka isibi. Nniniin̄ eje eyi okuket okitap ubọk me ititim ikpan̄ nniniin̄ orukan̄ mè ikirọ ibe unan ita.

Pilasima[edit | edit source]

Pilasima eyi eje ìre inu mun̄ mun̄ òkikup unwan unwan, eyi nniniin̄ eje okite me emen. Inu ògbagbaan̄ irọ pilasima ìre nririeen̄, <electrolytes> (uchi), <gas>, <non protein hormones>, òkpa [waste], <lipids> mè purotin. Purotin chi ìre <albumin, antibodies, clotting factors mè protein hormorne>. Pilasima eyi ìkakaan̄ge purotin ekigwen fibirinogen, ekigwen pilasima keya serum; ìkakitọbọ. Oke pilasima òkup me lek ebi ugane îso lita ita. Pilasima ìkire mun̄ mun̄; agan̄ ilile me lek (90%) ìre mun̄. Pilasima ìmọnọ akọp irek go mè go (55%) me lek eje.

Nniniin̄ eje eyi njiik[edit | edit source]

Nniniin̄ eje eyi njiik okiben ọsijin isa ikana akpalek. Otutuuk nniniin̄ me akpalek mîweek ọsijin inyi ema egat ugwem. Nniniin̄ chi si ekisan̄a kabọn diọsaidi isibi kubọk òkpa.

Îre emogulobin ojot emen nniniin̄ eje eyi njiik cha. Emogulobin ìre purotin. Îkikọt itaba ọsijin òwawa enenen itap me emen kan̄ isa ikije. Emogulobin yi si îkaan̄ ayọn me emen. Îre ayọn yi mèlek ọsijin egbaan̄ irọ ibe unwen nniniin̄ eje eyi njiik ìre njiik njiik.

Nniniin̄ eje eyi okuket[edit | edit source]

Nniniin̄ eje eyi okuket ore agan̄ ilile me lek ogbọn̄ ikput-lek. Ema ekitim akọn̄ me lek inu geelek òre ichen me emen lek ene. Ema ikikpan̄ <germ> kubọk <bacteria> mè vairọs, mè ikikpan̄ nniniin̄ <cancer>. Nniniin̄ eje eyi okuket mîkitap ubọk si itim ikpan̄ ebi kè ofifi inu òrere ibọk òniniin̄ emen lek ene. Ema ekiweweek ere <germs> okupbe mè ikisan̄a isibi ikipan̄.

Òtọbọ[edit | edit source]

Ebi kè òtọbọ ekirọ ibe eje itọbọ. Eje itọtọbọ ìsibi ibe ke eje eyi okup mun̄ mun̄ îbot. Mgbọ eje isitọbọ me chieen̄ unan, ìkigban ibe eje ikayaka ìsibi ìwa me chieen̄ unan ya. Îre òtọbọ mè purotin eyi ntọbọ [clotting purotin] ekigbaan̄ irọ mè eje itọbọ.

Ere eje okinan̄a[edit | edit source]

Nniniin̄ eje ekinan̄a me ufuuk emen ukwuuk iman isibi. Esese nniniin̄ okup me emen ukwuuk ya okiman ema. <Splin> (sọntiik <vital organ> òkup me agan̄ nkan̄ [rib cage]) okipulu otu-ifuk nniniin̄ eje eyi okuket òbojijen̄e me emen eje mè akpalek. Îkikpulu si owuwa inu <liver> okirọ.

Ufuk emen ukwuuk ìre inu mmemem ya òkikup me emen ukwuuk. Usini esese nniniin̄ òkikup me ufuk emen ukwuuk yi ekimumana agan̄ ilile me lek nniniin̄ eje me emen akpalek ene mè ìre anam.

Îre liva okimumana purotin eyi pilasima [plasma protein]. Mun̄ mè <electrolyte> òkikup me emen eje ìkinan̄a me lek inorie ene okirie mè mun̄ ene ekinwọ.


Nrọnnye[edit source]