Èwê (òrere desert me usem Uket-chieen̄) ìre ijọn̄ òninin̄ ora; ere ibot sà ìre mbat ìkakirep ìgwook, eya onenirọ inyi iyọt uti ititibi mè anam iluluk. Ike uti ìkatibi me èwê, ijọn̄ ere ya ìnikup njak; ura îra ikira itet, efet inu ònokpulu ntitaak, ebi kè orioon̄ mè ogoon̄ ìkup me ere ya mîra ikikpọkọ mè ikisip.

Inu òbelek irek ge-me-ita (1/3) me lek otutuuk ijọn̄ òkup me linyọn̄ ìre èwê mè ijọn̄ òkup èwê èwê – mîfuk ijọn̄ agan̄ Ọfọkọ linyọn̄ igbaalek mije atalek sọntiik ibot okikerep me agan̄ cha. Miyaka ikigwen Èwê agan̄ Ọfọkọ ibe ìre Ofiik Èwê.

Ekiche èwê itap me ukpa igọọk me oke ibot òkirep igwọọk, oke uyok, inu orọrọ inyi ere ya ikana èwê, mè ìre igọọk me agan̄ linyọn̄ èwê ya okupbe.

Îre uyok mè ofiik okirọ ere ikana èwê. Me linyọn̄ agan̄ echi ura okira ujat ujat me ikarek ere onenikifiik ujat ujat me eririeen̄, uyok mè ofiik cha ìkirọ inyi ebi kè ogoon̄ mè ewuuk ekerama ebak mè ekebeke erurọn̄ọ sọntiik sọntiik kire m̀kpukpọk. Ubọk geelek îrebe ke ibot ìkakimalek ìrep me emen èwê, mgbọ ge me ujọn̄ọ mgbọ, ibot îkirep mè ito agbugbuk. Ibot isirep igwook me lek ewuuk òyoyok, ìkirọ ibe ewuuk cha ekekpọkọ lek. Egwijo isinu, îra ikpulu ewuuk òkpọkpọkọ igwook me ijọn̄ èwê cha isa ikije mè ikitọọn̄ ema ikpọk isan. Owuwa mgbọ, egwijo ntọn̄ sà ìre eyi ntitaak îkijibi me emen èwê. Isikijibi, unye efet môkpulu ntọn̄ (mè ìre ntitaak) uwu uwu isa ikije.

Efet isikiben ntitaak uwu uwu isa ikije mè inire lek inu geege me oniin̄ kan̄, ìbokpọkpọ ikisa ntitaak mè mkpukpọk ewuuk cha îbenbe ikisut lek inu ya me ikiyiaan̄ lek inu ya, ìrere ewuuk, mè ìre ogoon̄ mè ìre uti. Ire ewuuk, ike ntitaak mè mkpukpọk ewuuk okpọkpọ ikisut me lek, ewuuk ya môkpọ ikisip, inyi efet òkikpulu mkpukpọk kan̄ isa ikije isigwook me ere efet ìkakimalek inye. Usini mgbọ, efet môkọt ikpulu ntitaak mè mkpukpọk ewuuk itọm ibene kire ogoon̄ ntitaak [sand dunes] me emen èwê.

Ebi kè ofifi èwê ere òla ijọn̄ eba ìkup ewuuk ewuuk. Me èwê kecha, efet îra ikpukpulu otutuuk ntitaak isan̄a me emen, inenisik ewuuk ewuuk gaalek. Me emen ebi kè ofifi èwê, ewuuk òkup me irak ijọn̄ gaalek onisibi itoon̄ me inyon̄ ijon̄ igọọk me ike efet mè ibot ekpulube ntitaak isan̄a itele ewuuk cha. Mêkot imun̄ ibat echi mun̄ ibot ogwọkbe isa inan̄a me ofifi ere inigwook me lek ewuuk irak ijon̄ cha. Me emen èwê òkup ikeyi, mêkot imun̄ ndidiọk mun̄ [temporary lakes]; udọn̄ uchi [salt pan] si môkọt ikup me ere mun̄ ya mgbọ ura isira mè irọ inyi mun̄ ichat ita me ere ya. Usini mgbọ si mêkot imun̄ ere ogburuk mun̄ okupbe me irak ijọn̄ me emen èwê cha.

Nrọnnye[edit source]