Wp/aig/Weda

 Dis yah aatikl een Nawt Aanteegan.

Staam een Yurop

Weda a ow de eer stan up pan wan taim—ef a hot ar kuol, dry ar wet, kwaaiet ar stawmi, klia ar kloudi. Pan Ert, moos a de weda tapn eena de troposfia, we da de laawis leya a de eer, jos undaneet de stratosfia. Weda taak bout de deh-ta-deh chenj dem een tampritsha, rain, an' oda eer kondishan dem, wail klaimit mean ow de eer kip fa lang taim.

Weda get mek chuu preesha, tampritsha, an' moischa no de de sehm fram wan ples tu wan aneda. Dis hapm cause a de sun angle pan wan spaat, we chenj op an' dung wid latityuud. De big big tapraicha difrens dem tween de pol an' de tropix bring fuut de big eer moovmen dem—de Hadley sel, de Ferel sel, de pol sel, an' de jet streem. Eena de midl latityuud, dem sel dem bring weda sistem laik extratropikal saeeklon, chuu jet streem de kyaan stan 'til.

Kuz Ert axl tilt slanti pan e orblit, sunlaait mash pan de graun at difran angle al chuu de yeer. Pan Ert graun, tampritsha rang bout plus an' mainus 40 digree (−40 °F tu 104 °F) eech yeer. Ova plenti tousan yeer, ef Ert orblit chenj, dat afect ow mooch sunlaait reach Ert, an dat chenj klaimit fu lang taim an mash up de globaal weda tu.

Difrens een tampritsha pan de graun bring difrens een eer preesha. High plais dem kool mo dan low plais, cause de heet tapn mo pan de graun, an' mos a de heet los go outa spees. Weda faakasin mean yuuza sayans an’ teknalajee fu chrai figa out ow de eer gwain go look lak eena fuucha. De weda pan Ert na stable; likl chenj een wan paat kin big up an mash up whole heap a tings.

People de chrai chenj weda fram long taim, an now, farm wok an’ faaktori dem seem laik dem mash up de weda patern. Stadi ow weda wok pan oda planit help wi figa out ow Ert weda wok. Fu exampel, Jupeeta red spaat da wan antisaiklonik stawm, we min deh ova 300 yeer.

Bot weda no stap pan planit dem. De korona a wan staa da always blow of eena spees, mek wan likl likl atmospia chuu de Solar Sistem. De mas we deh blow fram de sun da kaa de sola wind.