Wn/shn/ၽူတ်ႇၸွႆႈလႆႈ ၵူၼ်းၵဝ်ႈၵေႃႉ ဢၼ်ၶမ်ယူႇၼႂ်းထမ်ႈ မိူဝ်ႈဢိင်ႇသၼ်ႇ ထၢႆႇဝၢၼ်း

ဝၼ်းသုၵ်း၊ ဢေႇပရႄႇ 5၊ 2024 

ၸုမ်းၽူတ်ႇၸွႆႈ ၽေးဢိင်ႇသၼ်ႇ ထၢႆႇဝၢၼ်း

မိူဝ်ႈဢေႇပရႄႇ ဝၼ်းထိ 3 ၼၼ်ႉ တီႈထၢႆႇဝၢၼ်း လႆႈပဵၼ်လွင်ႈဢိင်ႇသၼ်ႇ ဢၼ်ႁႅင်းသုတ်း ၼႂ်းၵႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 25 ပီၼၼ်ႉလႄႈ ၽူႈၽူတ်ႇၸွႆႈၶဝ် လႆႈၽူတ်ႇၸွႆႈဢဝ်လႆႈ ၵူၼ်းၵဝ်ႈၵေႃႉ ဢၼ်ၶမ်ဝႆႉယူႇ တီႈၼႂ်းထမ်ႈသေ ထႅင်ႈသွင်ၵေႃႉၵေႃႈ ႁူႉဝႆႉ ဢွင်ႈတီႈၶဝ်ယဝ်ႉသေတႃႉ ၶဝ်သွင်ၵေႃႉၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈတေၸၢင်ႈတၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉသေ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇသွၵ်ႈႁႃ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်တိုၵ်ႉႁၢႆဝႆႉယူႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆ ဢၼ်လႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈဢေႇပရႄႇ ဝၼ်းထိ 4 ၼၼ်ႉသေ ၵူၼ်းဢၼ်လႆႈလုတၢႆၵႂႃႇၼႆႉ မီးမႃးထိုင် 10 ၵေႃႉယဝ်ႉသေ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁႂႃႇလႅင်ၵၢဝ်တီ လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ၵူၼ်းဢၼ်ပႆတိၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇတီႈၼိူဝ် တၢင်းၼိူဝ်လွႆၼၼ်ႉတႄႉ လႅပ်ႈတေ ဢမ်ႇမီးဢသၢၵ်ႈယဝ်ႉၼႆသေတႃႉ လွင်ႈဝႃႈၶဝ်တၢႆယဝ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႆၸၢင်ႈယိုၼ်ယၼ်လႆႈၵမ်းလဵဝ် ဝႃႈၼႇယဝ်ႉ။

ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ လႆႈႁႃႁၼ်ဝႆႉ တီႈဢၼ်ၵူၼ်းသွင်ၵေႃႉ ၺႃးၶမ်ဝႆႉယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ၶမ်ဝႆႉ လိုၵ်ႉတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇလႄႈ တႃႇၸၼ်ၶဝ်ဢွၵ်ႇတႄႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ“ ၼႆ ဢၼ်ပဵၼ် ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇၽၢႆႇၽေးၸိုင်ႈမိူင်း မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ဢိင်ႇသၼ်ႇဢၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇၼႆႉလႄႈ တီႈမိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းၾီလိပ်ႈပိၼ်းၶဝ် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶေႃႈၽၢင်ႉသူႇၼႃႇမီႇမႃးသေ ဝၢႆးလင်မႃး လႆႈႁုပ်ႈသိမ်းၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇပုၼ်ႉ ဝွင်ႈၵႅပ်ႈထၢႆႇဝၢၼ်း တီႈ ၸႄႈမိူင်းၾူးၵျႅၼ်ႉ တီႈ မိူင်းၶႄႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈယိၼ်း လွင်ႈသၼ်ႇၶွၼ်းႁႅင်းသေ တီႈႁွင်းၵွင်းၵေႃး လႆႈယိၼ်း လွင်ႈဢိင်ႇသၢၼ်ႇယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

လႆႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် လွတ်ႈၽေးယူႇၼႆသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတၢမ်ႇဢိင်ႇသၼ်ႇလႄႈ လႆႈမီးလွင်ႈလိၼ်ၵူၼ်ႇယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင်သေ ဢွင်ႈတီႈဢၼ် သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၶၢတ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ၽူႈၽူတ်ႇၸွႆႈၶဝ် ပႆႇၸၢင်ႈႁွတ်ႈထိုင်လႆႆႈၵွၼ်ႇ။

ဝူၶျၢၼ်းၽူ ၶုၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ထၢၼ်ဢိင်ႇသၼ်ႇ ဢၼ်မီးတႂ်ႈ ထၢၼ်ၵွၼ်းၵၢၼ် ၽူၼ်လူမ်းထၢႆႇဝၢၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ဢိင်ႇသၼ်ႇ ဢၼ်သၼ်ႇၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ ဢေႇပရႄႇ 3 ဝၼ်း ဢၼ်မီး တၢင်းႁႅင်း 7.4 မႅၵ်ႉၼိတျုတ်ႉ ၼၼ််ႉ ပေႃးဝႃႈ ဝၢႆးသေ ဢိင်ႇသၼ်ႇ ဢၼ်သၼ်ႇမိူဝ်ႈ 1999 ဢၼ်မီးတၢင်းႁႅင်း 7.6 မႅၵ်ႇၼိတျုတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉၸိုင် ပဵၼ်ဢၼ်ႁႅင်းသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉဝႃႈၼႆ။ ဢိင်ႇသၼ်ႇ ပီ 1999 ၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႃႈ ပိုၼ်းထၢႆႇဝၢၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽေးသၽႃႇဝ ဢၼ်ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၼမ် တီႈသုတ်းသေ ယွၼ်ႉဢိင်ႇသၼ်ႇၼၼ်ႉသေ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇ 2,400 ၵေႃႉယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လိၼ်ၵူၼ်ႇ လႄႈ မၢၵ်ႇႁိၼ်ၵူၼ်ႇတူၵ်းသေ ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် ဢေႇပရႄႇ ဝၼ်းထိ 5 ၼႆႉ ၵူၼ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း တိုၵ်ႉၶမ်ဝႆႉယူႇတီႈၼိူဝ်သၼ်လွႆသေတႃႉ ၵူၼ်းၽူတ်ႇၸွႆႈၶဝ် ဢဝ်တင်းႁိူဝ်းမိၼ်မႅင်းမီႈ၊ ဢဝ်တင်းတရုၼ်း လႄႈ မႃ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ သွၵ်ႈႁႃၽူတ်ႇၸွႆႈယူႇလႄႈ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် လႆႈႁူမ်ႇလူမ်ႈလွတ်ႈၽေးဝႆႉယူႇဝႃႈၼႆ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵျႃႇပၢၼ်ႇၵေႃႈ မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ႈထူပ်းၵၼ် ၵူၼ်းၵဝ်ႈၵေႃႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉမီးဢသၢၵ်ႈ ဢၼ်မီးယူႇတီႈၼႂ်း ၵူင်ထမ်ႈ ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ Tunnel of Nine Turns တီႈဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် တီႈၼႂ်းၵႄႈ ၵူၼ်းဢႅဝ်ႇလႄႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ဢိင်ႇသၼ်ႇ ဢၼ်လႆႈသၼ်ႇၶွၼ်း ဢွၼ်ၼႃႈ 8 မူင်းၵၢင်ၼႂ် ဢေႇပရႄႇ ဝၼ်းထိ 3 ၼၼ်ႉ သုၼ်ၵၢင်မၼ်းပဵၼ်တီႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းႁႂႃလျႅၼ်၊ ယၢၼ် 18 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ၊ တီႈတႂ်ႈလိၼ် 34.8 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇသေၵေႃႈ သၼ်ႇၶွၼ်းမႃးၼႆ ႁွင်ႈၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းပၢႆးလိၼ်ဢမႄႇရိၵၢၼ်ႇ (USGS) လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။

ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ်မွၵ်ႇဝႃႈ ယွၼ်ႉဢိင်ႇသၼ်ႇ တီႈႁႂႃးလျႅၼ်လႄႈ တိူၵ်ႈ Uranus ဢၼ်လႆႈၵိူင်းၵႂႃႇ 45 တီႇၵရီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တႄႇၵူၼ်ႇပႅတ်ႈသေ သၢင်းလၢင်းပႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉဝႃႈၼႆ။ တိူၵ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်တိူၵ်ႈ ဢၼ်ၵဝ်ႇၵႄႇယဝ်ႉသေ သုၶျၢၼ်းဝေႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈယႂ်ႆ ၵၢဝ်ႇတီႇႁႂႃႇလျႅၼ်း လႆႈသၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1986 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ငိူၼ်ႈငဝ်ႈတိုၼ်း

• Janis Mackey Frayer, Andy Yeh and Jennifer Jett. "Rescue teams search mountains for trapped victims" — NBC News, April 5, 2024
• Cna. "Taiwan earthquake rescuers face threat of landslides, rockfalls as death toll at 12" — CNA, April 5, 2024