Wb/war/Politika
An syahan nga Gobyerno
[edit | edit source]An una nga gubyirnu, ansya in baga han lidung, an una in butar, an masunod in butar han pagka-sunud sunud han lidung, an una magiging urhi an ikaduha magiging una (Mayur) an ikatulu magiging ikaduha, an ika-upat magiging ika-tulu, an sunud han urhi in ma-abante magiging liyano nga sibilyan hasta maging lidung ini.
Ngatanan nga mulupyu mag-sisirbi ha gubyirnu, parihu han pag-uma, takna takna lidung.
Kuntruladu an pupulasyun.
Pag-purok-purok
[edit | edit source]Kitaa an paghimu hit sukul ha pakli agrikultura, yana dupa naman an atun sukulan, tiruka ngatanan nga mulupyu han purok, duru-dugtunga an mga dupa, kun pirra hira ka mulupyu ansya man an pagtunga-tunga han gin-duru-dugtung nga dupa han ngatanan nga kada purok, ini an ira taramdan nga sukul.
Ha atubang nga purok u luyu nga purok, ansya man liwat an pa-agi, an makuha nga sukul nira han ngatanan nga dupa shan mulupyu, tututrungaun man san/han ira kadamu u kaguti ka-bu-ok, ansya man an ira ma-hihimu nga taramdan.
An taramdan nga sukul han una nga purok ngan taramdan man liwat nga sukul han ikaduha nga purok in pag-dudugtungun ngan tutungaun ha duha kay duha man la hira nga purok.
Pag-Bara-Baranggay/Pag-Ati-atigbang
[edit | edit source]Sugad man han una, an istandarti nga sukul han tagsa ka purok, ansya in ginduduru-dugtung nga gin tututrunga ha ira tagsa nga ihap, an ihap han ngatanan nga purok. An mahimu nga sukul nga kumon nga dupa ansya an sukul han baranggay / atigbang.
Pag-Gi-ansya ha pangumahan
[edit | edit source]An Departamento han Pagreporma han Pangumahan (Agraryu)
[edit | edit source]An Asimbliya in matudlok hin mga siyahan nga makaput/lingkud han departamento ha sakub han takna nga guinkasarabutan han asimbliya, ini in burubalyu han ngatanan nga mulupyu han guin sakupan han baryo.
Ini an mag-tutuhay han pagtungatunga han pan-hayupan ngan pangumahan. An una nga ma-uma ansya an tag-iya, ngan an duha nga saup an iya kabulig, may-ada hira magtatanum ngan mag-aani. Pagka-tapus han panguma an tag-iya in magiging usa nga saup ngan an saop nga usa magiging tag-iya, an usa nga parapanum ansiya liwat in magiging saup katugbang han anay tag-iya, an lugar han parapananum ansya in susudlan hin bag-o nga masulud han sikulo umhanon.
Kahuman liwat han pangumahan, an parapananum nga naging saop magiging tag-iya, ngan an tag-iya magiging saop tugbang han para pananum nga bag-o nga sulud nga naging saop, an tag-iya nga naging saop magiging para pangani tipagawas han sikulo para maka-sulud naman an ibba.
Kahuman han pangumahan an una nga tag-iya in magawas anay panguma, pagkatapos niya maging para pangani.
An Sentro han baryo.
[edit | edit source]Ini ansya an mag-susukul han siyahan nga makaput/malingkud han departamento, an syahan nga ma-lingkud ansya an hilapad an dangaw, daku an dupa, ngan hilaba an rapadapa nga mulupyu. An mga taga sentro nga syahan nga pinamili han asimbliya antis mag-burubalyu ansya an mag-tambuk nga mulupyu.