Wb/skr/Thal Waas

[[Wb/skr/تھل واس (شعری مجموعہ)

فیضؔ بلوچ

اہتمام اشاعت ”بزمِ فیض بلوچ(تھل)نور شاہ تلائی“|تھل واس (شعری مجموعہ)

فیضؔ بلوچ

اہتمام اشاعت ”بزمِ فیض بلوچ(تھل)نور شاہ تلائی“]]

جملہ حقوق محفوظ ہن

ناں کتاب۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔تھل واس

شاعر۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔فیضؔ بلوچ

اہر اشاعت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔غفورؔ بلوچ، واجدؔ تھلوی

چھپنْ دی تاریخ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ 2019ء

کمپوزنگ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔واجدؔ تھلوی

مُکھ پَناں۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔واجدؔ تھلوی

چھاپہ خانہ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔جھوک پبلیشرز ملتان

قیمت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ 500

اہتمام اشاعت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ”بزمِ فیض بلوچ(تھل)نور شاہ تلائی“

ملنݨ دے پتے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔خالد بُک، ڈپو جی ٹی روڈ کوٹ ادو Mob.No 03026958304 T.Ph 066 2242622

کوائف

اصل ناں۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔فیض بخش

قلمی ناں۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔فیضؔ بلوچ

ولدیت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔شیر محمد خان

قوم۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔چانڈیہ بلوچ

تاریخ پیدائش۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ 1941 ء

مقامِ پیدائش۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔چاہ گل والا موضع تلائی نور شاہ تحصیل کوٹ ادو(مظفر ڳڑھ)

تعلیم۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔مساوی میٹرک

آغازِ شاعری۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ 1970ء

استادِ شاعری۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔حضرت اقبال سوکڑی

ادبی خدما ت۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔(1)بانی و صدرادبی تنظیم”مشعل ادب“علی ٹاؤن ملتان(1997ء) (2)بانی و صدرادبی تنظیم”بزمِ فیض بلوچ(تھل)نورشاہ تلائی“(2008ء)

جاہ پتہ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔دیرہ فیض بلوچ موضع تلائی چندھرڑشرقی،تحصیل کوٹ ادو(مظفرڳڑھ)

انتساب

اپݨی دھرتی، اپݨی ماء ٻولی تے اپݨی تہذیب و ثقافت

نال سچّی محبت کرݨ آلے میݙے عزیز سئیں ملک محمد اختر مُنڈھیراصاحب (ایڈیشنل ڈپٹی کمشنر جنرل خانیوال)

دے نانویں

پہلی ڳالھ مُہاڑ

میں اپݨے پنج شعری مجموعیاں وچوں منتخب کلام تے کجھ غیر مطبوعہ کلام یکجا کر کے ”تھل واس“ دے ناں نال ایہ کتاب قارئین حضرات دی خدمت اچ پیش کریندا پِیاں۔ایہ مختلف شعری اصناف دا مجموعہ ہے۔ جیندے وچ حمد و نعت توں علاوہ نظماں،غزلاں،گیت،کافیاں، قطعے تے ݙوہڑے وغیرہ شامل ہِن۔ہر صنف دی اپݨی ہئیت، اپݨاں موضوع تے اپݨی چس ہے۔تے قارئین دی پسند وی اپݨی اپݨی ہوندی ہے۔کوئی ݙوہڑہ پسند کریندے، کوئی نظم، کوئی گیت تے کوئی غزل پسند کریندے۔مگر ایہ ساریاں صنفاں اپݨی ماء ٻولی سرائیکی دا حُسن ہِن۔کہیں وی خطے دی زبان و ثقافت اوں خطے دی پہچاݨ ہوندی ہے۔ تے شاعر اپݨے عہد دا مؤرخ تے معاشرے دا ترجمان سمجھا ویندے۔کیوں جو میݙا تعلق”تھل“ نال ہے، لہٰذا میݙی شاعری وچ وی تھل دا کلچر، تھل دی ثقافت تے تھل ای ٻولیندا نظرآندے۔

بہر حال کجھ لوک شعر و شاعری کوں بیکار مشغلہ، وقت دا زیان تے فضول زبانی جمع خرچ سمجھدن۔ حالانکہ شعراء بارے آکھیا ڳئے جو”اَلشُّعَرَاءُُ تَلَامِیذُالرَّحمٰن“(شاعر خدا دے شاگرد ہوندن)واقعی شاعراں کوں اللہ تعالیٰ دی طرفوں شاعری الہام دی صورت اچ عطا کیتی ویندی ہے۔ شاعری دی اہمیت توں انکار نہیں کیتا ونڄ سڳدا۔کیوں جو حافظ شیرازیؒ، فردوسیؒ، مولانا رومؒ، سچلؒ سر مست، بابا بُلّےؒ شاہ، خواجہ غلام فریدؒ،علامہ اقبال ؒ تے مرزا غالبؔ جھئیں آفاقی شعرا ء دا زندہ و جاوید کلام ہر زمانے وچ تسلیم کیتا ڳئے۔تے ایویں عصرِ حاضر دے ساݙے سرائیکی شعراء اقبالؔ سوکڑی، عزیزشاہدؔ تے شاکرؔ شجاع آبادی جھئیں کامل شعراء دے کلام توں کون انکار کرسڳدے؟

بہر حال لفظ ”شاعر“ دے معنے شعر لکھݨ آلے ہک باشعور آدمی دے ہِن۔جیکوں شاعری دا علم و عرفان اللہ تعالیٰ دی طرفوں عطا کیتا ویندے۔ جڈٖاں جو شاعری وچ معرفتِ حق دے شناسائی شاعر دا مقام سب توں اُچّا تے اعلی و ارفع ہوندے۔جتھاں ٻہہ کے اوہ کائنات دا مشاہدہ کریندے، ذاتِ حق دے جلوے ݙہدے تے عالمِ تصوّرات اچ آکے اوہ شاعری دی صورت اچ اپݨے جذبات و احساسات دا اظہار کریندے۔تے اپݨے آفاقی کلام دے ذریعے بنی نوع انسان کوں اخوّت و محبت  تے مساوات دا درس ݙیندے۔حقیقت شناس شاعر کہیں مسلک دا پابند نہیں ہوندا، بلکہ اوندا مسلک انسانیت دی بھلائی، خیر خواہی، انسانیت دے ݙکھ درد ونڈاوݨ تے انسانیت دی تعظیم و تکریم کرݨ ہے۔کیوں جو ہر مذہب دی بنیاد وی انسانیت دی بھلائی تے خیر خواہی تے رکھی ڳئی ہے۔ مگر ہر شاعر حقیقت دا اِدراک نہیں رکھدا۔ جݙاں جو حقیقت دے ڳجھّے رموز عارف لوک ڄاݨدن۔ ایں حوالے نال حضرت داتا گنج بخشؒ دا قول ہے جو”عارف عالم وی ہوندے لیکن ایہ ضروری نہیں جو ہر عالم عارف وی ہووے“

بہر حال میں اپݨے آپ کوں خوش نصیب سمجھداں جو میݙا تعلق شعر و ادب نال ہے۔میں حضرت بابا بُلّے ؔشاہ، حضرت سلطان باہوؔ، حضرت خواجہ غلام فریدؔ،  علامہ اقبالؔ تے مرزا غالبؔ جھئیں آفاقی شعراء دا کلام پڑھ کے علمی ادبی سوجھ ٻوجھ حاصل کیتی، تے صوفیاء دے کلام اچ معرفت دی قوس و قزح دے رنگ ݙٹھے۔ کیوں جو صوفیا ء اپݨے کلام اچ انسان دوستی تے اخلاقیات دا درس ݙیندن۔لہٰذا انسان علم و ادب دا مطالعہ کر کے ٻہوں کجھ سکھدے تے میں وی صوفیاء دا عارفانہ کلام پڑھ کے ٻہوں کجھ حاصل کیتے۔میں صوفیاء دا معتقد تے مُقَلِّد ہاں۔جنہاندی نسبت نال میکوں شعور و آگاہی تے انسانیت دی پہچاݨ ملی ہے۔میں انسانیت دا احترام کرینداں، انسانیت دا خیر خواہ تے ہمدرد ہاں۔میں پورے اعتماد نال آہداں جو میݙی ذات کنوں اڄ تائیں کہیں کوں کوئی تکلیف نہ ملی ہوسی۔

حضرت خواجہ غلام فریدؒ دا فرمان ہے جو”اکھّیں دے وچ قطر نہ ماوے سارے سڄݨ سماندے“ایہ ہک عارف دا محبت تے امن و آشتی دا پیغام ہے۔یعنی اکھّیں اچ ہک ذرے برابر کَٹّر تاں نہیں سما سڳدا۔لیکن سڄݨ جتنے وی ہوون سارے سما ویندن۔انسانیت دا تقاضا وی ایہو ہے جو لوک ہک ݙوجھے کوں اپݨے اکھّیں اچ جاہ ݙیون، ناکہ ہک ݙوجھے دے اکھّیں دے کَٹّر بݨن۔ اللہ تعالیٰ ساکوں صوفیاء دے نقشِ قدم تے چلّݨ دی توفیق عطا فرماوے۔

آمین ثُمّ آمین۔

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔فیضؔ بلوچ

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔Mob.No 03467085753

”تھل واس“ دا شاعر------فیضؔ بلوچ

جیویں جو تھل دی تپدی تہہ در تہہ ریت نال ڈھکی بھوئیں وچ وی زندگی اپنْاں سر بلند رکھدی ہے۔اونویں انتہائی محرومیاں دے باوجود سرائیکی لکھاریاں اپنْی زبان کوں منواونْ تے اپنْے قدیمی فنون کوں ہرا بھرا رَکھنْ وچ یقینی طور تے ہک وڈٖی جنگ جیتی ہے۔سرائیکی زبان دی ایہ وی خوش بختی ہے جو ڈھیر سارے لکھاری ایجھے ہن جیڑھے اپنْی ذات وچ ادارہ وی ہن تے تحریک

وی۔اونویں وی سرائیکی زبان و ادب کوں اینجھے لکھاریاں دی

لوڑہے۔جیڑھے نظم و نثر ڈٖوہیں پاسے اپنْیاں صلاحیتاں دے جوہرڈٖکھالِن۔

الحمدلِاللہ!اجٖ سرائیکی وچ ہمہ جہت لکھاریاں دی ہک کہکشاں ہے جیڑھی اہلِ علم کوں اپنْے پاسے متوجہ پئی کریندی ہے۔سرائیکی نظم و نثر کوں جنہاں لکھاریاں پاروں ہک آبرو مندانہ مقام حاصل تھئے،اُنہاں وچوں سئیں فیضؔ بلوچ دا ناں وی ہک سوجھل چراغ دی حیثیت رکھدے۔

میڈٖے خیال وچ ”یک فنے“لکھاریاں بارے کجھ لکھنْ یا آکھنْ اَسان ہوندے جو او کہیں ہک فن وچ مہارت حاصل کرنْ دی دُھن وچ مگن رہندن۔کہیں ہک سرے کوں نپ گھنو،اُنہاں دیاں خامیاں،خوبیاں نتر تے سامنْے آویندین۔پر اوکھ اوں ویلے تھیندی ہے جڈٖاں کہیں لکھاری دا فن تے شخصیت کئی خانیاں وچ پھیلی ہوئی ہووے۔اصل وچ ایہ کیفیت ایں کیتے وی ہے جو جدید زندگی دے تقاضے ایہو جھئیں ہن جو اجٖ ڈٖو تے ڈٖو چار جھئی زندگی گزارنْ ہک طرح دی ناکامی تے فن توں دوری دی علامت ہے۔آہدن ”یک رُخا پن“وی علم و فن دی موت ہے۔ایں وچ بو قلمونی تے رنگا رنگی دا ہوونْ از بس ضروری ہے۔گٖنوّیاہکو سُر وچ گٖاندا رہوے تاں سُنْنْ والے بور تھی ویندن۔میں کوئی سکّہ بند نقاد نمہی تے ناں ای ایہ میڈٖا منصب ہے۔میں تاں ہک عام قاری دے آزاد ذہن نال سئیں فیضؔ بلوچ دے ایں شعری مجموعہ ”تھل واس“ دی ورق گردانی کیتی ہے تے اپنْے محسوسات بیان کرینداں۔اونویں وی میڈٖی عادت ہے جو میں ڈٖوجھیاں دے عیب پھرولنْ دی بجائے اُنہاں دیاں خوبیاں وَل ڈھیر دھیان ڈٖینداں۔فیضؔ بلوچ سئیں سرائیکی دے ہک صاحبِ طرز منفرد شاعر تے بلند پایہ نقاد ہِن۔سرائیکی زبان و ادب دی مسلسل آبیاری کیتے غور و فکر کریندے رہندن۔او کوئی عام تے گمنام لکھاری نئیں۔وسیبی ادبی حلقیاں دی جٖانْی سُنجٖانْی شخصیت ہِن۔ہک مثالی لکھاری دی حیثیت نال ادبی حلقیاں وچ مستند تے معتبر،وقار تے اعتبار نال ڈٖٹھے ویندن۔اُنہاں دی شاعرانہ حیثیت وی مسّلم ہے تے ناقدانہ حیثیت وچ وی کوئی کلام نئیں۔او نثر نگاری وچ جیڈٖے اکمل ہن،شاعری وچ وی اُتنے کامل ہِن۔

میڈٖا مشاہدہ ہے جنہاں لکھاریاں تھل دی مٹی تے ریت تے لُڑھکدے پھڑکدے اپنْاں بٖلپّنْ تے لڑکپن ہَنڈایا ہووے انہاں کڈٖاہیں اپنْے آپ کوں مظلوم نہیں سمجھا تے دریوزہ گری نئیں کیتی۔سینہ تانْ کے جیندے رہے تے قناعت انہاں دا وصف بنْ گٖئی۔سئیں فیضؔ بلوچ دی ابتدائی زندگی دی جد و جہد نیں انہاں وچ غضب دی خود اعتمادی تے شانِ استغنا پیدا کر ڈٖتی ہے۔میں انہاں نال تھیونْ آلیاں ڈٖو چار ملاقاتاں وچ انہاں دے فن تے شخصیت دے نال میل ملاپ توں یکساں طور تے متاثر تھیاں۔شخصی اعتبار نال ڈٖیکھوں تاں عجز و انکساری انہاں دا مزاج ہے۔،رعونت تے خشونت دا نام نشان کوئنی۔انہاں دی زندگی سراسر عمل دا ڈٖوجھا ناں ہے۔حرص و ہوس،نمود و نمائش توں مبّرا،اپنْاں مقام ادب اچ بنْاونْ کیتے اُنہاں کوئی پُٹھا رَاہ اختیار نئیں کیتا۔شہرت تے مقبولیت انہاں کول آپ ٹُر تے گٖئی ہے۔انہاں دے ایں مزاج انہاں کوں علائق دنیا توں بے نیاز کر ڈٖتے۔انہاں اپنْی خودی تے خوداری دا ڈھنڈورا وی نئیں پِٹیا۔دانش تے درویشی دا امتزاج انہاں دی شخصیت وچ موجود ہے۔

ہک زمانہ ہا جڈٖاں ہزار اختلاف دے باوجود اَدبی قبیلے وچ ہک خاص قربت ہوندی ہئی۔ہک ڈٖوجھے دے ڈُٖکھ سُکھ دی سانجھ ہئی۔بھلے جو نظریات وچ زمین آسمان دا فرق ہووے ہا۔پر ہُنْ اجٖوکی صورتحال تے کجھ آکھنْ کولوں  نہ آکھنْ بہتر ہے۔اجٖ انسانیت دے رَڑاٹ پٹکاٹ ہِن۔کیوں جو ساڈٖے وچ پیار محبت تے بھائی چارے دا فقدان ہے۔ ایں کیتے جو اساں وی تاں ڈٖوجھیاں دے ڈُٖکھاں درداں دے بھائیوال نسے۔بھِرا بھِرا دا دشمن ہے، پیؤ پُتر اچ نفاق ہے۔اساں کمپیوٹر دی ہک کلک دی تَڈٖ تے عالم فاضل بنْ گٖئے ہیں۔ہک مشینی روبوٹ وانگوں زندگی جیندے پئے ہیں۔اسمان تے کمنداں پیندے پئے ہیں، چندر تاریں دیاں گٖسنیاں پئے مُرڑیندے ہیں، زہرہ، مریخ دے خواب ڈٖہدے ہیں انسان دی ایں تیز گامی تے زمین آسمان خود وی حیران ہِن۔پَر اے سب شءّیاں ڈٖکھی انسان دے ڈٖکھ دا مداوا تھی سگٖدین؟۔اپنْی تہذیب توں نا آشنا ایجھی ترقی کوں بندہ بھاء لاوے جئیں وچ انسانیت پھَٹو پھَٹ تے نیل و نیل ہووے۔ایجھے حالاں وچ فیضؔ بلوچ سئیں جھئیں لکھاریاں دا دَم غنیمت ہے جیڑھے لکھاری دے منصب کوں جٖانْدن،سمجھدن تے اپنْاں فرض سمجھدیاں ہوئیاں محبت دے سُدھ سنیہڑے ڈٖیندن تے نفرت دی بھاء کوں وسمیندن۔جنہاں کول حسِ محبت، حسِ تخیّل تے حسِ صداقت ہووے تے جیڑھا لکھاری محبتاں ونڈیندا،محبتاں سُچیندا،ڈٖیہدا، پڑھدا،لکھدا، الیندا تے ہر لحظہ محسوس کریندا ہووے۔سنسار کوں سکھی ڈٖیکھنْاں چہندا ہووے۔ایں پُر آشوب دور وچ ایجھے لکھاری انگٖلیاں تے گٖنْیے ونجٖ سگٖدن۔تھل دے ایں واسی محبت جھئیں کثیرالجہاتی لفظ کوں اپنْی زندگی ڈٖے چھوڑی ہے۔انہاں دا وجود قدرت ولوں انسانیت کیتے انمول تحفہ ہے۔جنہاں دی محبت دا مرکز تے محوّرانسان ہووے تے جنہاں دی محبت دا سایہ دار وَنْ، پِپل تے بٖوہڑ وانگوں ہر پاسے پھیل کراہیں ہر کہیں کوں محبتاں دی چھاں ڈٖیوے۔اُنہاں وچوں ہک فیضؔ بلوچ سئیں ہِن۔انہاں دی شاعری ہک اِعلان ہے۔اجٖ دی زندگی دا ہک حصہ ہے جیڑھا زندگی توں نچوڑ کراہیں صفحہِ قرطاس تے پھیلا ڈِٖتا گٖئے تے ”تھل واس“ دی صورت اچ ساڈٖے سامنْے ہے۔فیضؔ بلوچ سئیں واقعتاََسرائیکی زبان دے ایجھے شاعراں وچوں ہک ہِن جیڑھے سرائیکی شاعری تے پانْی دے بدلاں وانگوں چھائے ہوئے ہِن۔کم آمیز پر پُر خلوص فیضؔ بلوچ سئیں جیڑھے اپنْے سبھَاؤ نال ایڈٖے نرم نفیس تے ملائم نظر آندن۔انہاں دے وانگ انہاں دا لہجہ وی دھیما تے کتھائیں کتھائیں سر گوشی تے زیرِ لب آلے آداب کوں اپنّا گھندے۔ایں لہجے وچ ہولے ہولے راہ بنْاونْ آلے پانْیاں دا ہم آہنگ ہے۔جیڑھا انہاں دی شاعری کوں قابلِ توجہ بنْیندے۔اینویں ہوندا وی کیوں ناں جو انہاں تھل دے نیڑے وہندے سندھو دا وی پانْی پیتے تے انہاں دے سوچاں وچ سندھ دی روانی ہوونْی چاہیدی ہے۔زندگی دے تھل وچ ایجھے خوشبو دار غلاب بیجنْ، بھل جو ظلمت دی رَڑھ وچ سجھ اُگٖاونْ ہے۔اُنہاں دے روگٖ، بھوگٖ، سوگٖ سب ایں دھرتی دے لوک ہِن۔دھرتی جیڑھی ساڈٖی پہچانْ دا سب توں وڈٖا حوالہ ہے۔انہاں دے لفظ لفظ وچ سرائیکی وسیب دی مٹی دی سوندھی خوشبو ہے۔جیڑھی اُنہاں دی شاعری کوں حقیقی زندگی دے بٖہوں نیڑے رکھیندی ہے۔ جدیدیت دے ناں تے انہاں کہیں ایجھے حرف کوں لفظاں دی سولی تے نئیں چڑھایا،جیندا کوئی معنی نہ ہووے۔فیضؔ بلوچ سئیں انہاں جٖانْیاں سُنجٖانْیاں تے منیاں منائیاں سچائیاں دے شاعر ہِن،جنہاں تے گزریاں صدیاں دا ایہ بُٖڈھڑا ویلہ آپ سب توں وڈٖا گواہ ہے۔اُنہاں دے کول وسیب نال محبت دا روایتی تے عامیانہ اِعلان نئیں بلکہ اپنْی تہذیب،ثقافت، اپنْی بھوئیں تے اپنْے اسمان نال محبت دی ہک نہایت بلیغ صورت اظہار وچ موجود ہے۔وطن وسیب دے پُھلّاں نال پیار کرنْ آلے تہاکوں ڈھیر لبھ ویسن،پر وطن وسیب دے کنڈیاں کوں بٖوسے ڈٖیونْ،انہاں کوں اپنْی اکھیاں نال لاونْ تے اپنْیاں پلکاں نال چُنْنْ آلے سئیں فیضؔ بلوچ جھئیں شاعر خال خال نظر آسن۔انہاں دی شاعری وچ کتھائیں آب بیتی تے کتھائیں جَگٖ بیتی دے رنگ ہِن۔ایں ست رنگی دھنک وچ اپنْیاں محرومیاں گھٹ تے وسیبی محرومیاں دے ڈُٖکھ ڈھیر ہِن۔اُنہاں تھل وچ بٖہہ کراہیں محبت دے ڈٖیوے بٖالین،اپنْی ثقافت دے پُھل کھلارین تے اپنْے شعراں راہیں ڈٖوجھیاں کوں سکھ دان کیتن۔

اُنہاں دے لفظ لفظ وچ سادگی،روانی تے سچائی ہے۔آہدن سچ دا بٖوٹا تاں نسردا وی اپنْی ماء بٖولی دی کُکھ وچوں ہے۔او اپنْی زبان وچ لکھدن ”کتابی“ زبان وچ نئیں جو بندہ پڑھدیاں ہوئیاں اَڑاَڑ ونجٖے۔اُنہاں دی شاعری دا سفر تھل کنوں شروع تھیندے تے بٖیٹ، روہ، روہی توں تھیندا ہویادامان دیاں وسعتاں کوں سمیٹ گھندے۔اُنہاں دی شاعری پڑھدیاں ہوئیاں ایویں لگٖدے جو او سرائیکی وسیب دے ہک لمبے سفر تے نکھتے ہوئے ہن۔ایں کیتے کتھائیں کھڑ ونجٖنْ یا قیام دے مرحلے نئیں آندے۔میں بٖہوں سارے ایجھے شاعر ڈٖٹھن جیڑھے مشاعریاں وچ اپنْا کلام اداکاری یا ترنم نال سُنْویندن تاں ہال دیاں چھتاں تے پِنڈال دے تنبو داد دے شور نال اُڈٖردے نظردن۔پر جڈٖاں او کلام کاغذ تے نظر آندے تاں اوندا او اثر نئیں

ہوندا۔پر فیضؔ بلوچ سئیں دی شاعری کاغذ تے مُک ونجٖنْ توں بعد وی قاری دے ذہن تے نوّیں سروں سفر کریندی محسوس تھیندی ہے۔ایندے وچ تشنگی دا احساس نئیں بلکہ ہِک ایجھی تاثرآفرینی ہے جیڑھی قاری کوں آسانی نال اپنْی گرفت توں بٖاہر نئیں ونجٖنْ ڈٖیندی۔ایں طرح دی شاعری اپنْے اندر ہک وڈٖا مقصد رکھیندی ہے۔جیندا مقصود محض داد نئیں منزل دا نشان ہے۔زبان دے رموز و نکات سمجھنْ آلے سئیں فیضؔ بلوچ دا کمال ایہ وی ہے جو اُنہاں اپنْی شاعری وچ وسیب تے وسیبیاں دی سِدھی سادی حیات پرور زندگی دیاں ساکوں ساریاں تصویراں بٖہوں خوبصورتی نال ڈٖکھائیاں ہِن۔او جیڑھی صنف وچ وی قلم چلیندن اوں صنف دا فطری رَچاؤ تے لبٖ ولہجہ بر قرار رکھدن۔حمد ہووے یا نعت اُنہاں کوں معلوم ہے جو افراط وچ کفر دیاں حداں ڈٖسدین تے تقریظ وچ گستاخی دا احتمال ہے۔اوندی بنیادی وجہ انہاں دی مشاقی تے فنی ریاضت ہے۔ایں اعتبار نال اساں آکھ سگٖدے ہیں جو اُنہاں دی شاعری اجٖوکے دور دی روح وچ گھمدا ہوئیا آئینہ ہے۔

فی زمانہ زندگی تپدے سُلگٖدے تھل دا سفر بنْ گٖئی ہے۔جتھاں مسائل دے دہکدے ہوئے سجھ دی تیز دُھپ اچ وہنْ آلے اپنْے بدن دے پسینے کوں چَٹ کراہیں تریہہ بُٖجھاونْی پوندی ہے۔بٖہوں گھٹ ایجھے خوش نصیب ہوندن جیڑھے کہیں ٹوبھے تئیں اَپڑدِن تے جیڑھے لوک ایں زمرے  وچ آندن اُنہاں وچوں وی کجھ ایجھے ہوندن جیڑھے نئیں چاہندے جو کوئی بٖیا ایں توں اپنْی تریہہ لہاوے۔سِنے چولے نال زبان کوں تر کرنْ دا عمل وی چھیکڑ تے بیکار ثابت تھیندے تے وت تھیندا ایہ ہے جو تھل وچ کجھ بٖئے ٹِبٖیاں دا ودھارا تھی ویندے۔پر سئیں فیضؔ بلوچ ایں طلسم توں آزاد ہِن۔اُنہاں اپنْے ناں دی مناسبت دے نال اپنْے علاقے دے با ذوق نینگراں کیتے اوں فیض کوں فیضِ عام کیتے۔ایہ فیاضی اُنہاں دی فطرت وچ شامل ہئی تے اُنہاں کوں اپنْے استاد اقبالؔ سوکڑی توں وی ڈھئی ہے۔ایہ کوئی معمولی گالھ نئیں۔

بُٖڈھڑا تھل فیضؔ بلوچ سئیں دی تجربہ کار زندگی دے سوہنْپ دا ڈٖوجھا پُر وقار ناں ہے۔جیڑھے ویلے او ایں تھل دے چُدھار اپنْی عمراں دا کھٹیا وٹیا سِتاراں وانگ سجیندن تاں ایں لگٖدے جیویں تھل وچ اُنہاں دا دل پیا دھڑکدا ہووے تاں وت اُنہاں دی آواز جوان تھی ویندی ہے تے انہاں دی اکھ دا تارا سچی مُچی تھل وانگوں چمکنْ لگٖ ویندے۔اپنْے سارے تہذیبی تے ثقافتی رنگاں سمیت ایہ شعور نچدے، گٖاندے تے دھمالاں جھمراں پَیندے،نال نال عصری کرب دے لشکارے مریندے۔لفظ ہتھ بٖدھ کے اُنہاں دے سامنْے آ کھڑدن جنہاں وچوں چُنْ چُنْ کے او  لفظ استعمال کریندن۔جنہاں نال ساڈٖے وسیب دا منظر نامہ صاف نظردے تے ساڈٖے تہذیبی تے ثقافتی ورثے وچ جھول وی نئیں آندا۔کجھ لفظ ملاحظہ ہوون۔

اِنڈڑی،گھُنْ،کنْاواں،تُرکا،چچونے،جَس،کُٹ،پَسیلا،پَبِٖیں،دَگٖ،غاش،،،، جھاپو، گھڑم، تات، گُندرئیں، دھمنْ، رَتّوِل، پُنّی، باکھی، چوگٖ، ست ماڑ، پسار ا، پھلپھوٹ، ساہ جھُنْ، پھتیاں، بھوئیں امب، غلولی،چاڑھے، بٖوہارے، جھُمدے، امب،چانہہ، تلھر، پگھار، وگٖلے، بھانْ،  اڈٖانْے، کھِپ، بھانْے چھیڑو، لئی ہار، زوکن، ملوکن، سنگوڑن،تغاری، کماں کبوتری،ولوڑِن وغیرہ۔ایں حوالے نال آپدی ہک نظم ”چھیڑو“دے ڈٖو بند ملاحظہ تھیون۔

تھل دے خاص ٹکانْے ڈٖیکھو!

کچّے کوٹ اڈٖانْے ڈٖیکھو!

وسدے بھانْ پرانْے ڈٖیکھو!

کھِپ تے بٖوئی دے بھانْے ڈٖیکھو!

ڈٖیکھو فجریں مال نکلدے

چھیڑو جیون سارے تھل دے

چھیڑو آندے اجّڑ دَگّی

آکھے نہ ونجٖ بٖکری بگّی

ہکلاں مارے پئے گٖئی گھگّی

ول آ کونڈھی گولی لگّی

مال ولاوے نال ہکل دے

چھیڑو جیون سارے تھل دے

فیضؔ بلوچ سئیں ہک فطری تخلیق کار ہِن۔اُنہاں دے شعری مزاج اچ نہ تصنع ہے نہ بنْاوٹ،او ہر گٖالھ سادگی نال آکھنْ پسند کریندن تے زندگی دے بٖہوں سارے موضوعات دا احاطہ کریندن۔کتھائیں وی غیر ضروری ترکیباں،استعاریں تے تشبیہات دا سہارا نئیں گھندے۔تہوں ہر مصرعے وچ بے ساختگی ہوندی ہے۔عام تے سادہ لفظاں دے ورتاوے نال اُنہاں دی شاعری مزید سوہنْی تے من بھاونْی تھی ویندی ہے۔ اُنہاں دی شاعری پڑھدیں ہوئیں ایویں محسوس تھیندے جیویں تھکے ترٹے ذہن دی بند تاکڑی کھُل گٖئی ہووے تے ہک ٹھڈڑی مٹھڑی خوشبو دار ہوادی ہیل ذہن کوں آسودگی ڈٖیندی تے معطر پئی کریندی ہووے۔

بعضے لوک کہیں دیگٖ توں چار دانْے چکھ کرائیں کچّے پکّے دا اندازہ لیندن۔میں وی اُنہاں آلی کار سئیں فیضؔ بلوچ دے کلام دا محاکمہ تاں نئیں کریندا پر پسند اپنْی اپنْی۔میڈٖی ارداس ہے جو تساں ایں پورے مجموعے کوں پڑھو تے ویلھے ویلے اپنْی پسند دے شعراں تے نشان لاؤ۔جیکر تُہاڈٖا تأثر میڈٖیاں کیتیاں گٖالھیں توں مختلف ہووے تاں میکوں ضرور ڈٖسیسو!کیوں جو میکوں یقین ہے جو”تھل واس“ وچ موجود شاعری دا مطالعہ کرنْ توں بعد تُساں وی میڈٖی ہم نوائی تے مجبور ہوسو۔پیش کردہ اشعار وچ وی جاری و ساری جذبہ ایہ ڈٖسیندے جوایہ کہیں شعوری کوشش دا نتیجہ نئیں بلکہ لکھاری دا سینہ چیر تے بٖاہر آئے ہن۔کجھ شعر ملاحظہ ہوون۔

(حمد)

؎اوندی ذات توڑے جو محدود کائنی

مگر فیضؔ رہندے او ہر دل دے اندر

(نعت)

؎میں جاں صلے علیٰ پڑھداں میڈٖے ڈٖکھ درد ٹل ویندن

بہاراں وچ بدل ویندین خزاواں یا رسولؐ اللہ

(سلام)

؎اسلام کوں زندہ رکھنْ دے واسطے

جئیں کربلا دی ریت تے کیتے قیام،اوں تے سلام

(غزلیہ اشعار)

؎توں اُبٖاسی ڈٖے کے سم گٖئیں چھاں تلے

بٖاجھ تیڈٖے کون چھیڑو مال دا؟

؎فیضؔ دا پیشہ پُچھ نہ جانی

کندھاں روز اُساری رکھداں

؎سِجھ تاں تیزی نال نکل گٖئے

ہُنْ کئی چندر ونگاروں لوکو

اَگٖوں اپنْاں بُت آ ویندے

جیندو چاٹ اُلاروں لوکو

؎چڑھ گٖیا منصور آہدن دار تے

ہجر توں ودھ کے مگر کئی دار نئیں

؎قوم دیاں دِھیاں کون سنبھالے، سچ آکھنْ گستاخی ہے

گٖل اچ بوچھنْ فیشن بنْ گٖئے،  ڈٖیندن چار دیواری لوک

؎دھرتی باغ بہاراں کر گٖئے سو سو نیر وہاکے جھَڑ

تھئے تُرکا تے پاگٖل وانگوں قوس قزح کھڑ کھلدی ہے

؎لوکیں دا کوڑ بنْ گٖئے تکیہ کلام یارو

تلی تے بٖہہ اُڈٖاون کھنبھیں دے کاں بَنْا کے

؎روزی دے غم کنوں جے فرصت ملی کڈٖاہیں

لکھسوں ضرور سوہنْاں تیڈٖی غزل سجاکے

؎پُٹھے رستے چھوڑ ڈٖے جانی شالا جیویں جگٖ تے

اوکوں کنڈا نئیں پُڈٖدا جو ٹُردے سِدھے دگٖ تے

؎میں جتھ ونجٖ کے لکداں اُتھئیں گٖول گھندن

ازل توں جو ویری اے بے پیر غم ہن

؎اِتھ ڈٖیکھ میڈٖے تھل کوں کریہہ ویڑھ گٖئی ہے

اُتھ ڈٖیکھ سمندر تے پئی برسات ہے تھیندی

؎او بی اے پاس گٖبھرو آ کمتّے اجٖ تغاری تے

خدا دا شکر پڑھداں میں جو کم آ گٖئے ہُنر اجٖ تئیں

؎رات اوکوں نندر وچ ملی بشارت بخت دی

ڈٖینہ تھیا تاں جو کے ہَل دھرتی کوں جٖٹ پھولنْ لگٖے

؎وَل کہیں یوسف دا اجٖ نوّاں نظارا تھی گٖیا

وَل خریدنْ لو اُبٖاہلا شہر سارا تھی گٖیا

؎تیڈٖے ہتھ قسمت ایندی دا فیصلہ

آس دی بنری کوں چنگٖاں گھوٹ ڈٖے

(ڈٖوہڑے)

کیا پچھدیں حال وچھوڑے دا تیکوں کیا کیا حال سنْاواں، کملا کانواں

اوندے ہجر فراق اچ رات ڈینہاں بٖہہ رو رو نیر وہانواں، کر، کجھ کانواں

آ خالص گھیؤ دی چوری کھا، تیکوں تلیاں تے چُگٖواواں، نہ ڈٖر کانواں

پچھے فیضؔ پنل کوں گھن کے آ گھر کیچ اوندا ہئی ٹھانواں، اُڈٖ ونجٖ کانواں

٭٭٭

جئیں پیار کرنْ دا جرم کیتے کوئی شوق نہ ہس بٖس تھی پئے

تیڈٖے حُسن شباب شہید کیتا او جام شہادت پی پئے

لت مار پُچھئی جاں مردہ پئے یا نشہ نوش کوئی پئے

ہَن فیضؔ بلوچ دے آخری ساہ تیڈٖا پیر لگٖا وت جی پئے

قطعہ

لڑسوں، بھِڑسوں، وکھرے تھیسوں

پر ہک بٖئے کوں ڈٖیکھ کے جیسوں

ادھ اچ کئی ٹَبھُک نہ تھیوے

اساں اپنْے آپ منیسوں

ایں گٖالھ توں انکار نئیں کیتا ونجٖ سگٖدا جو شخصیت تے فن دے مابین گہرے روابط ہوندن۔ڈٖوجھے لفظاں وچ فن اصل وچ شخصیت دا آئینہ ہوندے۔فیضؔ بلوچ سئیں دے معاملے وچ تاں ایہ مفروضہ بٖیا وی ساکوں مستحکم نظرآندے۔انہاں دے قول و فعل وچ تضاد نئیں ایں کیتے اُنہاں دی شاعری دی تفہیم اُنہاں دی حیاتی توں انج کر کے نئیں کیتی ونجٖ سگٖدی۔جیڑھیاں خصوصیات اُنہاں دی شاعری وچ پائیاں ویندین اوہے اُنہاں دی شخصیت وچ وی موجود ہِن۔اُنہاں دی طبیعت،مزاج دی اُمنگ، رنگ ترنگ اُنہاں دی شاعری دے بین بین جھلکدی نظردی ہے۔ایں اساں شاعر دے ظاہر، باطن کنوں وی کہیں حد تئیں واقف تھی ویندے ہئیں۔

”تھل واس“سئیں فیض بلوچ دے فکر و فن دا ایجھاں مرقع ہے۔جئیں تے سرائیکی شاعری بجا طور تے ناز کر سگٖدی ہے۔فیضؔ بلوچ سئیں دا قلم رواں دواں ہے۔پر زمانہ جُوں جُوں اَگٖتے قدم ودھیندا ویسی تے ساڈٖے اَجٖوکے ماحول توں سوشل میڈیا دی سونے رنگی دُدِّڑچھُٹسی تے وت وقت فیصلہ کریسی جو اُنہاں دے کلام وچ اقبالؔ،شاہدؔ،شاکر تے بِٖنہاں سوہنْے شاعراں دے گھلدے ملدے رنگ صاف ڈٖٹھے ونجٖ سگٖسِن میں اُنہاں دی دینی تے دنیا وی راحتاں کیتے دعا گو ہاں۔                                                     

تنویر شاہدؔ محمد زئی

(دائرہ دین پناہ)