Wb/skr/ݙوجھا سیپارہ

سورۃ البقرۃ مَدَنِیَّہ

سورۃ  البقرۃ مَدَنِیَّہ

لوکاں وِچوں احمق پُچھسن جو کہڑی شَئے اُنھاں دے مُن٘ہ کُوں قِبلے کنُوں پِھروا چھوڑے جَیں دو او پہلے مُن٘ہ کریندے ہَن، آکھ ݙیو جو مشرق ہووے، بھاویں مغرب سب پاسے اللہ دے ہِن ، او جیکوں چہندے سِدّھے راہ تے چلیندے (١٤٢)۔ اَتے اِیں طرح اَساں تُہاکُوں تھرام (اعتدال) والی اُمت بݨائے، تاں جو تُساں (مخالف) لوکاں اُتے گواہ بݨو، اَتے (میݙا) رسول تُہاݙے اُتے گواہ بݨے، اَتے جہڑے قِبلے تے تُساں پہلے قائم ہاوے اَساں اُوں کوں اِیں خاطر بݨایا، تاں جو اَساکوں پتہ لڳے جو کِہڑے اَساݙے رسول دِی پیروی کریندِن تے کِہڑے آپݨیں پِچھلے پَیریں (ایمان کنُوں) ہَٹ ویندِن، اَتے اِیہ (تبدیلی) ہِک وَݙا اوکھا معاملہ ہا، پَر اُنھاں کِیتے نہ ہا جِنھاں کوں اللہ ہدایت ݙِتی ہے اَتے اللہ تُہاݙے ایمان گِھن آوݨ کُوں ضائع نہیں کریندا، بے شک اللہ تاں ساریاں لوکاں اُتے ٻَہُوں مہربان تے وَݙے رَحم والا ہے (١٤٣)۔  اَساں بِالکل ݙیکھدے پَے ہَیں، جو تُوں آپݨاں مُن٘ہ اَسمان دو وَل وَل کرین٘دا پَیں، ٻَس اَساں تیکوں اُوں قِبلے دو پھیرݨ لڳے ہَیں جیندے اُتے تُوں راضی ہیں، ٻَس تُوں آپݨاں مُن٘ہ مسجد الحرام (خانہ کعبہ) والے پاسے پھیر گِھن اَتے جِتھاں کِتھائیں تُساں ہو وُو، ٻَس آپݨاں مُن٘ہ ہوں پاسے پِھیر گِھدا کرو، اَتے بیشک جِنھاں لوکاں کُوں اَساں کتاب ݙِتی ہے، او ڄاݨدِن جو اِیہ اُنھاں دے رَبّ دِی طرفوں برحق ہے اَتے اللہ اُوں کنوں غافل کائے نھیں، جِہڑا کُجھ اے لوک کریندے وَدِّن (١٤٤)۔   اَتے جیکر تُوں اُنھاں لوکاں کولھ، جِنھاں کوں کتاب ݙِتی ڳئی ہے ہر قسم دِیاں نشانیاں وِی گھِن وَن٘ڄیں تاں وِی اِیہ تُہاݙے قِبلے دِی پیروی نہ کریسن، اَتے نہ تُوں اُنھاں دے قِبلے دِی پَیروی کرݨ لڳیں، ٻِیا اِیہ جو اُنھاں وِچوں بعض بعضیاں دے قِبلے دِی پیروی وِی نہیں کریندے، اَتے جیکر تُوں اُنھاں دِیاں خواہشاں دے مطابق چلیوں، ڄݙاں جو تیکوں علم وِی تھی چُکے تاں بیشک تُوں ظالماں وِچوں ہوسیں (١٤٥)۔   جِنہاں لوکاں کُوں اَساں کتاب ݙے چکیئے ہیں او اِیکوں سُن٘ڄݨیندِن جیویں آپݨیاں پُتراں کُوں سُن٘ڄݨیندِن اَتے بیشک اُنھاں وِچوں ہِک ٹولا حقی ڳالھ کُوں لُکیندے ڄَݙاں جو او ڄاݨدے وِی ہِن (١٤٦)۔   اِیہ تیݙے رَبّ دِی طرفوں حقی ڳالھ (اَمرِ حق) ہے، تݙاہُوں تُوں شک کرݨ والیاں وِچوں نہ تھی (١٤٧)۔   اَتے ہر ٹولے (فرقے) کِیتے ہِک قِبلہ ہے جِݙے او مُن٘ہ پھیر کھڑدے، بہر حال تُساں نیک کماں وِچ اَڳوں نِکلݨ دِی کرو، تُساں جِتھاں کِتھائیں وِی ہوسو، تاں اللہ تُساں ساریاں کُوں کٹھا کر گِھنسی، بیشک اللہ ہر شئے اُتے قدرت رَکھیندے (١٤٨)۔   اَتے تُساں جِہڑے پاسے وِی نِکلو، آپݨاں مُن٘ہ مسجد الحرام (خانہ کعبہ) والے پاسے پھیر گِھدّا کرو، بے شک اِیہ تیݙے رَبّ دِی طرفوں ہِک حقی ڳالھ (اَمرِ حق) ہے اَتے تُساں جو کُجھ وَدے کریندو، اللہ اُوں کنُوں بے خبر کائے نھیں (١٤٩)۔   اَتے تُساں جِتھاں وِی وَدّے ہووُو، نماز کِیتے آپݨاں مُن٘ہ مسجد الحرام (خانہ کعبہ) دو پھیر گِھدا کرو، اَتے (مسلمانو) تُساں وِی جِتھاں کتھائیں ہووُو، اُوں پاسے مُن٘ہ کر گِھدا کرو، تاں جو تُہاݙے اُتے لوکاں کُوں کُوئی حُجّت (جھیڑے دِی ڳالھ) نہ رَہوے، سِوائے اُنھاں دے جِہڑے اُنھاں وِچوں (آپݨیں کِیتے وِی) ظالم ہِن، ٻَس اُنھاں کَنُوں نہ ݙَرو، اَتے مَیں کنُوں ݙَردے رَہوائے، تاں جو تُہاݙے اُتے آپݨیاں نعمتاں مُکا چھوڑاں، اَتے تُساں ہدایت پا گِھنّو (١٥٠)۔   جیویں جو اَساں تُہاݙے کِیتے تُہاݙے وِچوں ہِک رسول بھیجے جِہڑا تُہاکوں اَساݙیاں آیاتاں پڑھ سُݨیندے (گندیاں ڳالھیں کنُوں) تُہاکوں پاک کِیتی رَکھدے، اَتے تُہاکوں کتاب اَتے دانائی دِیاں ڳالھیں سکھائی رَکھدے، اَتے تُہاکوں اِیہو جِیہا عِلم سکھیندے جِہڑا جو تُساں پہلے نہ ڄاݨدے ہاوے (١٥١)۔   ٻَس تُساں میݙا ذِکر کیتا کرو، اَتے میں تُہاکوں یاد رَکھی رَکھساں، اَتے میݙے شُکر گزار بݨے رہائے، اَتے نا شکری (کُفر) نہ کرائے (١٥٢)۔   اَے لوکو، جِہڑے اِیمان گِھن آئیوے، ثابت قدمی تے نماز دے حوالے نال اِمداد حاصل کِیتی رَکھو، بیشک اللہ ثابت قدم رَہݨ والیاں دے رَلّے ہوندے (١٥٣)۔   اَتے جِہڑے اللہ دِی راہ وِچ ماریے ڳیئن اُنھاں کوں موئے ہوئے نہ آکھو، او تاں جِیندے وَدِّن، پر تُہاکوں اِیں ڳالھ دا شعور کائے نھیں (١٥٤)۔   اَتے اَساں تُہاݙی اَزمائش، کُجھ نہ کُجھ ݙر، بُھک، مال دے گھاٹے، جاناں دے نقصان، میویاں دے خراب تِھی وَن٘ڄݨ نال کریسوں، پر ثابت قدم رَہݨ والیاں کُوں خوشخبری سُݨا ݙیوو (١٥٥)۔   جِنھاں کُوں ڄَݙاں کݙائیں مصیبت بھوڳݨیں پَے وِیندی ہے تاں اَہدِن ، اَساں خدا دَا مال ہِیسے اَتے اُوں دو وَل وَن٘ڄݨ والے ہِیسے (١٥٦)۔   اِیہے ہِن جِنھاں اُتے اُنھاں دے رَبّ دِی برکت تے رحمت رَہندی ہے اَتے اِیہے لوک اِی ہدایت پا گِھنݨ والے ہِن (١٥٧)۔   بیشک صفا تے مَروہ اللہ دِیاں نشانیاں ہِن ٻَس جِہڑا شخص بیت اللہ دا حج یا عمرہ کرے اُوندے اُتے کوئی گُناہ کائے نھیں، توڑے او اُنھاں ݙوہائیں دا طواف وِی کرے اَتے جِہڑا آپݨیں خوشی نال نیکی دا کَم کرے، ٻَس اللہ تاں اُوندی قدر کرݨ والا تے سَب کُجھ ڄاݨݨ والا ہے (١٥٨)۔   بے شک جِہڑے لوک ساݙیاں بھیڄیاں ہویاں واضح دلیلاں تے کُھلیاں ہدایتاں کُوں لُکین٘دِن، اِیں ڳالھ دے باوجود جو اَساں اِیں کتاب وِچ لوکاں کِیتے او کھول پاڑ تے بیان کر چھوڑِئن، اِہجے لوکاں اُتے اللہ دی، اَتے لعنت بھیج سَڳݨ والیاں ساریاں دِی لعنت ہے (١٥٩)۔   سِوائے اُنھاں دے جِہڑے توبہ تائب تِھی ویندِن آپݨیں درستی کر گِھندِن، اَتے سَچ کُوں ظاہر کر ݙیندِن ، ٻَس اِہجے لوکاں اُتے نظر کرم (توجہ) کرینداں، تے مَیں وَل وَل توبہ قبول کرݨ والا تے مہربان ہاں (١٦٠)۔   بیشک جِہڑے لوک کافر تِھی تے رِیہے، تے کافر تِھی تے موئے، اِہجیاں اُتے اللہ دِی، اُوندے فرشتیاں دِی، تے ساریاں لوکاں دِی لعنت ہے (١٦١)۔   او اِیں لعنت وِچ ہمیشہ رَہسِن، اُنھاں دا عذاب نہ گھٹایا ویسی، اَتے نہ اُنھاں کُوں کوئی مہلت ݙِتی ویسی (١٦٢)۔   اَتے (لوکو! ) تُہاݙی عبادت دے لائق محض ہِکّو (حقیقی) معبود ہے، سوائے اُوں وَݙے مہربان تے ٻَہوں رَحم والے دے ٻِیا کوئی عبادت دے لائق کائے نھیں (١٦٣)۔   کیوں جو اَسماناں تے زمین دے پیدا کرݨ وِچ، رات ݙین٘ہ دے اَدلݨ بدلݨ وِچ، سمندر وِچ ٹِھلّن والیاں ٻیڑیاں وِچ، جِنھیں کنُوں لوک فائدے چیندِن، اَتے جِہڑا پاݨیں اللہ اَسمان کنُوں وَسین٘دے جین٘دے نال سُک سَڑ وَن٘ڄݨ دے بعد زمین وِچ ساہ پَے وین٘دے، اَتے اون٘دے وِچ ہر قسم دِی جاندار مخلوق کُوں کِھن٘ڈا تے رَکھݨ وِچ، اَتے ہوائیں دے گُھلݨ وِچ، اَتے انھاں بدلاں وِچ جِہڑے اَسمان تے زمین دے اَدھ وِچ حُکم دے پابند پِھردے وَدِّن، عقل والیاں کِیتے اللہ (دِی قدرت) دِیاں نشانیاں ہِن، (١٦٤)۔   وَل وِی لوکاں وِچوں کُجھ او وِی ہِن جِہڑے اللہ دِے سِوا اُوں سَن٘وّیں کئی (اللہ) بݨائی وَدِّن، اَتے اُنھاں نال اِیویں محبت کرین٘دِن، جیویں اللہ نال کرݨیں چاہیدی ہے، پر ایمان والے لوک اللہ نال وَدھ تے محبت کریندِن اَتے افسوس ہے، جو اِیہ لوک جِہڑے ظلم کرین٘دِن اِیں شَئے کُوں پہلے سَمجھ گِھندے، جِہڑی جو عذاب ویلے سامݨیں ہوسنیں (او اِیہ ہے) جو بیشک ساری دی ساری قوت اللہ دے ہَتھ وِچ ہے، اَتے بیشک اللہ ݙاڈھا عذاب ݙیوݨ والا ہے (١٦٥)۔   ڄَݙاں (عذاب آسی) او جنھاں دِی پیروی کِیتی ویندی ہے آپݨیں پَیروی کرݨ والیاں (بندیاں) کنُوں لا تعلق تِھی کھڑسن، اِیہ (ݙوہائیں) عذاب ݙیکھ گِھنسِن، اَتے اُنھاں دے آپس دے تعلقات تُرٹ ویسِن (١٦٦)۔   (اِیں قسم دِی) پیروی کرݨ والے (اَرمانی تھی تے) اَکھیسن اَفسوس جو اَساکوں وَلا زمین تے وَن٘ڄݨ نصیب تھی وَن٘ڄے اَساں وِی اُنھاں کنوں اِیں طرح بیزار تھی ویسوں، جیویں جو اِیہ اَساں کنُوں تَھئے کھڑن اِیں طرح اللہ اُنھاں کُوں اُنھاں دے عملاں کُوں اُنھاں کِیتے حسرت دا سَبب بݨا تے ݙِکھیسی، وَت اُنھاں کوں دوزخ دِی بَھا کنُوں نِکلݨ نصیب نہ تِھی سڳسی (١٦٧)۔   اے لوکو !  زمین وِچوں حلال تے صاف ستھریاں شَئیں کھاؤ اَتے شیطان دے پِچُّھوں نہ لڳو، بے شک او تُہاݙا کُھلم کُھلا دُشمن ہے (١٦٨)۔   او تُہاکوں بَدی دِیاں ڳالھیں اَتے بے حیائی دے کم کرݨ دا حکم ݙِتی رَکھدے، تے سِکھیندے جو اللہ دے متعلق اِہجیاں ڳالھیں آکھو جِنھاں دِی تُہاکوں سمجھ وِی کائے نھیں (١٦٩)۔   اَتے ڄَݙاں اُنھاں کُوں آکھیا ویندے جو اُنھاں احکامات دِی پیروی کرو، جنھاں کوں اللہ نازل کِیتے، تاں اَکھیندِن بَھلا!  اَساں تاں اُون٘دی پیروی کریسوں، جیندی پیروی وِچ اَساں اَپݨیاں پِیئو ݙاݙیاں کُوں ݙِٹّھے، توڑے جو اُنھاں دے پِیو ݙاݙے سَمن٘جھ ذری نہ رَکھیندے ہَن، اَتے نہ ہدایت اُتے ہَن (١٧٠)۔   اَتے مثال اُنھاں لوکاں دِی جِہڑے کافِر ہَن، اُوں شخص وان٘گوں ہے جِہڑا کہیں اِہجے اَجڑّ کُوں سَݙ مارے ، جِہڑا ہَکلاں تے چِیکاں دے علاوہ کُجھ نہ سُݨ سَڳے، اِیہ کافر تاں ݙورے ہِن، گونگے ہِن، اَندھے ہِن، اِیہ کُجھ وِی نھیں سَمجھ سڳدے (١٧١)۔   اے ایمان گِھن آوݨ والے لوکو !  جِہڑیاں پاک شَئیں اَساں رِزق دے طور تے تُہاکوں ݙتن، اُنہاں وِچوں کھاؤ (پِیو تِے وَرتو) اَتے اللہ دا شکرانہ اَدا کرو، جیکر تُساں واقعی اُوندی عبادت کریندو (١٧٢)۔   بے شک اُوں تُہاݙے اُتے مردار ماس، لہو اَتے خنزیر (سؤر) دا گوشت، اَتے پَہارُو جِیندے اُتے اللہ دے ناں کنُوں علاوہ کہیں بَئے دا ناں ہُلا ݙِتا وَن٘ڄے، حرام قرار ݙے ݙِتے، پر کوئی ݙاڈھا لاچار تِھی وَن٘ڄے، تے اللہ دِی نافرمانی وِی نہ کرے، اَتے مناسب حَد کنُوں وِی نہ وَدّھے تَاں اُوندے اُتے کوئی گناہ کائے نھیں!  بے شک اللہ تاں ٻہوں بخشش والا مہربان ہے (١٧٣)۔   بے شک او لوک ڄِہڑے لُکین٘دِن جِہڑا کُجھ کتاب وِچ نازل کِیتا ڳئے، اَتے اُوکوں تھوڑے جِیہے (دُنیاوی) مُل وَٹوں ویچ ݙیندِن ، اِیہے او لوک ہِن جِہڑے آپݨیاں ڈھڈھاں وِچ بَھا نِڳلیندِن، اللہ اُنھاں نال قیامت دے ݙین٘ہ کوئی (مہربانی دِی) ڳالھ نہ کریسی، اَتے نہ اُنھاں کُوں (گناہاں کنُوں) پاک کریسی، بلکہ اُنھاں کِیتے ٻَہُوں ݙُکھ ݙیوَݨ والا عذاب ہے (١٧٤)۔   اِیہ تاں او لوک ہِن جِہڑے ہدایت دے بَدلے ضلالت (گمراہی) تے بخشش دے بدلے عذاب مُل گِھن گِھندِن (اُنھاں دا حوصلہ ݙیکھو جو) دوزخ دِی بَھا سَہݨ کُوں تیار ہِن (١٧٥)۔   اِیہ اِیں ڳالھوں ہے جو اللہ تاں کتاب کُوں بر حق نازل کِیتے تے جِہڑے لوک اِیں کتاب وِچ اختلاف پیدا کریندِن  او ضد وِچ آ تے (نیکی) کنُوں ٻَہُوں پرے تِھی ڳئن (١٧٦)۔  اِیہ تاں کوئی نیکی کائے نھیں، جیکر آپݨاں مُن٘ہ سِجھ اُبھار (مشرق) دو کر گھِدا وَن٘ڄے یا ݙین٘ہ لَہا (مغرب) دو!  بلکہ نیکی تاں اِیہ ہے جو بندہ اللہ اُتے، قیامت دے ݙین٘ہ اُتے، فرشتیاں اُتے، کتاب اُتے، اَتے نبیّاں اُتے ایمان گِھن آوے، آپݨاں مال اللہ دِی محبت وِچ نیڑے دے سَکیاں کُوں، یتیماں کُوں، محتاجاں کُوں، مُسافراں  منگݨ پِنݨ والیاں کوں اَتے کہیں کوں قید کنُوں چھوڑاوݨ کِیتے ݙیوے، نماز قائم رَکھے، زکوٰۃ ݙِتی رکھے، اَتے ڄݙَاں کہیں نال معاہدہ کر کھڑے تاں اوکوں نِبھاوے، اَتے سختی ، بد حالی تے لڑائی (اوکھائی) ویلے ثابت قدم رہوئے، اِیہے ای لوک ہِن جِہڑے (ایمان وِچ) سَچّے ہِن، اَتے اِیہے اِی اللہ کنُوں ݙرݨ والے ہِن (١٧٧)۔   اے ایمان والو !  تُہاکُوں قتل ویلے قتل دے بَدلے خون (قصاص) دا حُکم ݙِتا ڳئے، آزاد دے بدلے آزاد، غلام دے بدلے غُلام، تریمت دے بدلے تریمت دا اِی قصاص ہے، پر جِہڑے قاتل کُوں مقتول دا بِھرا (وارث) کُجھ معاف کر ݙیوے تاں اِیں ڳالھ اُتے چن٘ڳے طریقے نال عمل کِیتا وَن٘ڄے، قاتل اِیکوں خوش تِھی تے اَدا کرے، اِیہ تُہاݙے رَبّ دِی طرفوں رعائت ہے، تے رحمت ہے، جِہڑا اِیں فیصلے دے بعد کوئی زیادتی کریسی تاں اُون٘دے کِیتے وَݙے ݙُکھ والا عذاب ہے (١٧٨)۔   اے عقل والے بندو!  تُہاݙے کِیتے قصاص (خون دے بدلے خون) تُہاݙیاں جاناں دا بچا ہے (اِیں حکم دی خلاف ورزی کنُوں) بچئے رہو (١٧٩)۔   تُہاݙے اُتے حکم کِیتا ڳئے، جو ڄݙاں وِی تُہاݙے وِچوں کہیں کوں موت ݙکھالی ݙیوے، او خیر نال مال متاع وِی چھوڑی  وین٘دا ہووے، تاں او آپݨیاں پِیو ماء کِیتے اَتے نیڑے دے سکیاں کیتے وَصیّت کر وَن٘ڄے، خدا کنُوں ݙرن والیاں کِیتے اِیہ ہِک لازمی اَمر ہے (١٨٠)۔   جِہڑے شخص وصیّت سُݨݨ دے بعد اُوکوں بدلا گِھنسِن تاں اِین٘دا گُناہ اُنھائیں شخصاں اُتے ہوسی جِہڑے اِیکوں بدلیسن بیشک اللہ سب کُجھ سُݨ گِھنّݨ والا تے ٻہُوں کُجھ ڄاݨݨ والا ہے (١٨١)۔   جیکر وَصیّت کرݨ والے دِی طرفوں کہیں کُوں کہیں دی طرفداری یا حق تلفی دا ݙر ہووے تاں او وارثاں وِچ صلح کرا ݙیوے تاں اُوندے اُتے کوئی گناہ کائے نھیں، بیشک اللہ ݙاڈھا بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رَحم کرݨ والا ہے (١٨٢)۔   اے ایمان گِھن آوݨ والے لوکو!  تُہاݙے اُتے روزے فرض کِیتے ڳیئن، جیں طرح اُنھاں لوکاں کِیتے فرض  کِیتے ڳئے ہَن جِہڑے جو تُساں کنُوں پہلے تِھی گُزرے ہِن، تاں جو تُساں پرہیزگار بݨ وَن٘ڄو (١٨٣)۔   اِیہ روزے گِݨیے چُݨیے ݙین٘ھاں کِیتے ہِن ، جِہڑا اِنھاں ݙین٘ھاں بیمار ہووے، یا سفر وِچ ہووے تاں او ٻنھاں ݙین٘ہاں وِچ (روزے) پُورے کر گِھنے، اَتے جِنھاں کُوں (روزہ رَکھݨ وِچ) اوکھائی تھیندی ہے تاں اُنھاں اُتے اِین٘دا فِدیہ ہے کہیں محتاج کُوں کھاݨاں کھوا ݙیوݨ !  جِہڑا خیر نال اِیہ نیکی وَدھا تے چا کرے تاں اُوندے حق وِچ اِیہ زیادہ چنگی ڳالھ ہے، اَتے جیکر روزے اِی رَکھ گِھنّو ، تاں اِین٘دے وِچ تُہاݙے کِیتے چن٘ڳائی ہے جیکر تُساں سمجھ رکھیندو (١٨٤)۔   رمضان دا مہینہ (او مہینہ ہے)!  جِیندے وِچ قرآن نازل کِیتا ڳیا، اِیہ (لوکاں کِیتے) ہدایت نامہ ہے اِیندے وِچ ہدایت دِیاں کُھلیاں ڳالھیں ہِن، اَتے اِیہ سچ کُوڑ کُوں نکھیڑݨ والا ہے ٻَس تُساں وِچوں جِہڑا کوئی اِیں مہینے کُوں پا گِھنّے، تاں او روزے (ضرور) رکھے، اَتے جِہڑا بیمار ہووے یا سفر وِچ ہووے تاں او اُنھاں کُوں ٻنھاں ݙین٘ہاں وِچ پُورا کر گِھنے، اللہ تُہاکوں سوکھا رکھݨ چہندے اَتے تُہاکوں ݙُکھا کرݨ نہیں چہندا۔ (ایہ رعایت اِیں ڳالھوں ہے جو) تُساں روزیاں دِی گنتری پُوری کر گِھنو، اَتے اِیں ڳالھ اُتے اللہ دِی کبریائی (وݙائی) بیان کرو، جو اُوں تُہاکوں ہدایت نصیب کِیتی ہے، ٻِیا اِیہ جو تُساں اُوندا شکرانہ اَدا کرو (١٨٥)۔   اَتے جِہڑے ویلے میݙے بندے تیں کنُوں میݙے متعلق پُچھِݨ ، تاں آکھ ݙے جو مَیں تاں تُہاݙے کولھ ہاں، جِہڑے ویلے سݙ مارݨ والا میکوں سݙ مریندے تاں میں جواب ݙینداں (دُعا منظور کرینداں) ٻَس او وِی میݙے احکام مَنِّن، اَتے میݙے اُتے ایمان گِھن آون، تاں جو او ہدایت والے راہ تے آون٘ڄن (١٨٦)۔   تُہاݙے واسطے روزیاں دِیاں راتیں کُوں آپݨیں ذالیں دو رجوع کرݨ جائز کر ݙِتا ڳئے، او تُہاݙا کَڄ ہِن اَتے تُساں اُنھاں دا کَڄ ہِوے، اللہ کُوں پتہ ہا، جِہڑا کُجھ تُساں آپݨیاں نفساں نال لُک چُھپ تے کریندے ہاوے، ٻَس اللہ تُہاݙے اَتے نظرِ کرم کِیتی ہے، اَتے تُہاکوں معاف کر چھوڑیے، ٻَس ہُݨ اُنھاں نال سَمو ٻَہو، اَتے او شَئے منگو جِہڑی اللہ نے تُہاݙے کِیتے لِکھ رکھی ہے، اَتے او توڑیں کھاؤ پِیو جَے توڑیں تُہاݙے کِیتے وَݙے ویلے دے چِٹپ دا لِیکا رات دِی کالوِݨ دے لِیکے کنُوں اَنج نِکھڑیا ہویا نظر نہ آوے، وَل رات تھیوݨ تئیں روزے کُوں پورا کر گِھنّو، ٻِیا ایہ جو آپݨیاں ذالیں نال نہ سَمٌو ٻَہو جیکر تُساں مَسیتاں وِچ اعتکاف ٻِیٹھے ہوئے ہِیوے، اِیہ اللہ دیاں مقرر کِیتیاں ہوئیاں حداں ہِن انھاں دے نیڑے وِی نہ بھن٘واہے،اِیں طرح اللہ آپݨیاں آیاتاں لوکاں کِیتے کھول پاڑ تے بیان کریندے تاں جو او پرہیز گار (متقی) بݨ وَن٘ڄݨ (١٨٧)۔   اَتے ہِک ٻِئے دا مال کُوڑ بَھتُوڑ نال نہ کھادا کرو، اَتے اُوکوں حاکماں دے کولھ رِشوت دے طور تے اِیں واسطے نہ پُڄایا کرو، تاں جو لوکاں دے مال دا کُجھ کاݨ حِصّہ نا جائز کھا سڳو، اَتے تُساں (اِنھاں ڳالھیں کُوں) سَمجھدے ہِیوے  (١٨٨)۔   تَیں کنُوں چَندر دے (وَدھݨ گھٹن دے) متعلق پُچھدِن آکھ ݙے جو اِیہ لوکاں دے (کماں کاراں دِیاں) میعاداں (تے تاریخاں) کِیتے نشانیاں ہِن ، تے حج کِیتے وِی !  اَتے اِیہ وِی نیکی کائے نھیں جو تُساں گھراں وِچ اُنھاں دے پِچھواڑیاں کنُوں اندر لنگھو بلکہ نیکی تاں اِیہ ہے جو اللہ کنُوں ݙرو، ٻَس گھراں وِچ اُنھاں دے دروازیاں کنُوں لنگھیا کِیتا کرو، اَتے اللہ کنُوں ݙردے رَہو تاں جو سوکھے سَوَلّے رَہو (١٨٩)۔   اَتے لڑو اللہ دے راہ اُتے، اُنھاں لوکاں نال جِہڑے تُہاݙے نال لڑݨ پَے ویندِن، پر حد کنُوں نہ وَدھݨاں ، کیوں جو اللہ زیادتی کرݨ والیاں کُوں پسند نھیں کریندا (١٩٠)۔   اَتے (عہد شکنی کرن تاں) اُنھاں کوں جِتھاں وِی مِلن قتل کر چھوڑو، اَتے اُنھاں کوں وِی اُتھوں کڈھ چھوڑو جِتھوں اُنھاں تُہاکوں کڈھ چھوڑیے، فتنہ کھڑا کرݨ قتل کرݨ کنُوں زیادہ سخت ہے، اَتے اُنھاں نال مسجد الحرام (خانہ کعبہ) دے کولھ نہ لڑاہے، جے توڑیں او خود تُہاݙے نال اُوندے وِچ نہ آ لَڑِن، جے او تُہاݙے نال لڑِن، تاں تُساں وِی اُنھاں کُوں قتل کر چھوڑو، کافراں دِی تاں ہے وِی اِیہا سزا (١٩١)۔   جیکر او باز آ وَن٘ڄݨ تاں اللہ تاں وَݙا بخشݨ ہار اَتے ٻَہوں رحم والا ہے (١٩٢)۔   اَتے اُنھاں نال او توڑیں لڑدے رہو، جے توڑیں اِہجے فِتنے دِی جڑھ نہ پٹیڄ وَن٘ڄے ، اَتے دین محض اللہ دا نہ تھی رَہے اَتے جیکر او باز آ وَن٘ڄن تاں ظالماں دے سِوا کہیں ٻَئے تے زیادتی ٹھیک کائے نھیں (١٩٣)۔   حرمت، عزّت والے مہینے دا بدل حرمت عزّت والا مہینہ اِی ہے، اَتے ساریاں حرمتاں عزّتاں دا لحاظ برابری دے اُصول دے مطابق ہے ٻَس جیکر کوئی تُہاݙے اُتے زیادتی کرن، تاں تُساں وِی اُنھاں اُتے اوہو جِتی زیادتی کر گِھنو جِتّی اُنھاں تُہاݙے اُتے کِیتی ہووے، اَتے اللہ کنُوں ݙردے رَہو، پتہ ہوویہے جو اللہ ݙرݨ والیاں دے نال ہے (١٩٤)۔   اَتے (آپݨاں مال) اللہ دے راہ تے خرچ کِیتا کرو، اَتے آپݨیں ہتھوں آپݨیں آپ کوں ہلاکت وِچ نہ گَھتّو (ہِک ٻَئے تے) احسان کرو، بیشک اللہ احسان کرݨ والیاں نال پیار کریندے (١٩٥)۔  اَتے حج تے عمرہ دِی نیت کرو، تاں اللہ کُوں راضی رَکھݨ کِیتے اُنھاں کُوں توڑ چڑھاؤ، جیکر تُہاکوں گھیرا گھت تے جھل ݙِتا وَن٘ڄے، تاں جِیہو جہی قربانی تُساں کنُوں تِھی سڳے، کر چھوڑو اَتے آپݨیں سر او توڑیں نہ مُن٘واہے جیتوڑیں قربانی آپݨیں ٹکاݨیں تے نہ پُڄ وَن٘ڄے جیکر تُہاݙے وِچوں کوئی بیمار ہے یا اُوندے سِر وِچ کوئی تکلیف ہے تاں سر مُنواوݨ دے فِدیہ دے طور تے روزے رکھے، صدقہ ݙیوے یا قُربانی کرے، ٻَس تُہاݙے لِن٘ڳوں اَمن دِی حالت قائم تِھی وَن٘ڄے ٻَس جِہڑا کوئی حج دے وقت تئیں عمرہ کنُوں فائدہ چاوݨ چہندے تاں قربانی کِیتے جیہو جہی شَئے ہَتھ لڳس قربان کر چھوڑے جِہڑے شخص کُوں اِیہ وِی نہ مل سڳے، تاں او ترائے روزے حج دے ݙین٘ہاں رَکھے، اَتے ست روزے اُوں ویلے رکھے ڄَݙاں (گھر) وَل آوے، اِیہ سارے ݙَاہ روزے تھی ویسن اِیہ حکم اُوندے کِیتے ہے جیندے ٻال ٻچے مسجد الحرام (مکّے) دے نیڑے نہ رَہن٘دے ہووِن، اَتے اللہ کنُوں ݙردے رہو اتے پتہ ہوویہے جو بیشک اللہ سخت عذاب ݙیوݨ والا ہے (١٩٦)۔   حج دے مہینے (ہر کہیں کُوں) معلوم ہِن، ٻَس جِہڑا شخص اُنہاں مہینیاں وِچ حج دِی نیت کرے تاں نہ اَپݨیں ذال نال سمھے، نہ کوئی بُرا کَم کرے، اَتے نہ کہیں نال لڑے، اَتے جو نیکی دا کم کریسو، تاں او اللہ دے علم وِچ آ ویسے، اَتے راہ دا خرچہ نال چا ٹُرو، اَتے ساریاں کنُوں چن٘ڳا سمل (راہ دا خرچہ) تقویٰ (پرہیزگاری) ہے، اَتے ووئے عقل والو!  مَیں کنُوں ݙردے رَہوو (١٩٧)۔   تُہاݙے اُتے کوئی گناہ کائے نھیں، جیکر تُساں حج دے ݙین٘ہاں وِی اللہ دا فضل (روزی) ڳولھو، وَل ڄَݙاں عرفات کنُوں تَلّے لَہ آؤ تاں مشعر الحرام (مُزدَلفے) وِچ اللہ دا ذکر آ کرو، اَتے اُون٘دا اِیں طرح ذکر کرو، جیویں تُہاکوں ہدایت کِیتی ڳئی ہے، اَتے اِیں کنُوں پہلے تُساں گمراہاں وِچوں ہاوے (١٩٨)۔   وَل وَل آؤ جِتھوں لوک وَل آن٘دِن، اَتے اللہ کنُوں بخشش منگو، بیشک اللہ بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رحم والا ہے (١٩٩)۔   ٻَس جِہڑے ویلے تُساں (حج دے) سارے ارکان (عبادتاں) پوریاں کر گِھنّو، تاں اللہ دا ذکر اُوں طرح کرو، جَیں طرح آپݨیاں وَݙکیاں کُوں یاد کریندے ہاوے، بلکہ اُنھاں کنُوں وِی زیادہ (دِل حُب نال) اَتے لوکاں وِچوں بعضے او وِی ہِن جِہڑے اَکھیندِن، جو اَساݙے رَبّ آ ساکوں دُنیا وِچ اِی سَب کُجھ ݙے ݙِے پر اُنھاں کِیتے آخرت وِچ کوئی حِصّہ کائے نھیں (٢٠٠)۔   اَتے اُنھاں وِچوں اِہجے وِی ہِن جِہڑے اَکھیندِن جو اَساݙے رَب آ، اَساکوں دُنیا وِچ وِی آپݨیاں نعمتاں ݙے چا، اَتے آخرت وِچ وِی ݙیویں اَتے دوزخ دِی بھا دے عذاب کنوں وِی بچاویں (٢٠١)۔   اِیہے اِی او لوک ہِن، جِنھاں کُوں جِہڑا کُجھ (دُنیا وِچ) کمتّے نیں، اُوہو کُجھ مِلسی، اَتے اللہ (اُنھاں دا) جلدی حِساب چُکاوݨ والا ہے (٢٠٢)۔   اَتے (مِنیٰ) دے گِݨیے مُن٘جے ݙین٘ہاں وِچ اللہ دا ذکر کِیتا کرو، جیکر کوئی جلدی وِچ ݙوں ݙین٘ہاں وِچ وَلّݨ چہندے تاں وِی اُوں تے کوئی گناہ کائے نھیں، اَتے جیکر نھیں کریندا تاں وِی اُوندے اُتے گناہ کائے نھیں، اِیہ تاں اُوندے کِیتے ہے جِہڑا اللہ کنُوں ݙردا رِیہے، اَتے پتہ ہوویہے جو تُساں اُوندے کولھ کٹّھے کِیتے ویسو (٢٠٣)۔   اَتے لوکاں وِچوں کوئی تاں اِہجا وِی ہے جِیندیاں دُنیاوی زندگانی دِیاں ڳالھیں تیکوں عجب جِیہاں لڳدئن، کیوں جو، جو کُجھ اُوندے دِل وِچ ہے اللہ کُوں اُوندا گواہ بݨیندے ، حالانکہ او ٻَہُوں حُجّت باز تے جھگڑالو ہے (٢٠٤)۔   اَتے ڄَݙاں تُساں کنُوں وَل ویندے (یا حاکم بَݨ وین٘دے) تاں زمین اُتے وݙی بَھڄ دھرُک کریندے، تاں جو اُوندے وِچ فَساد مچاوے، اَتے فصلاں کُوں تے ڈھانڈیاں کوں تباہ کر چھوڑے پر اللہ فساد پَسند نھیں کریندا (٢٠٥)۔   اَتے ڄَݙاں اُوکوں آکھیا ویندے جو اللہ کنُوں ݙر، تاں اُوکوں اُوندی آکڑ ٻِیا وِی گناہ وِچ پَھسیندی ہے، ٻَس اِہجے شخص دے ݙا دی جہنم تیار ہے اَتے او ٻَہُوں گندا ٹِکاݨاں ہے (٢٠٦)۔   اَتے لوکاں وِچوں کوئی او وِی ہے ، جِہڑا اللہ دِی رضا پِچُّھوں آپݨیں جان ݙے ݙیندے، اَتے اللہ (اِہجے) بندیاں اُتے ٻَہُوں مہربان ہے (٢٠٧)۔   اَئے اِیمان گِھن آوݨ والو!  اِسلام وِچ پورے دِل نال آ وَن٘ڄو اَتے شیطان دے پِچُّھوں نہ لَڳو، بے شک او تُہاݙے کِیتے اَصلوں دُشمن ہے (٢٠٨)۔   جیکر ایندے بعد جو تُہاݙے کولھ کھلیاں نشانیاں آڳئین، تُساں تِھڑک ڳے ہِیوے، تاں وَل پتہ ہووے جو بیشک اللہ وݙا زبردست وَݙی حکمت والا ہے (٢٠٩)۔   کیا اِیہ (گمراہ) لوک اِیں ڳالھ دِی انتظار وِچ ہِن جو اللہ اَتے فرشتے اُنھاں دے کولھ بَدلاں دِی چھاں وِچ آ وَن٘ڄن، تاں جو اِیں طرح (ہر ہر ڳالھ دا) فیصلہ اِی تِھی وَن٘ڄے، حالانکہ اِیہ معاملے محض اللہ دے ہتھ وِچ ہِن (٢١٠)۔   اسرائیل دِی اولاد کنُوں پُچُّھو، جو اَساں اُنھاں کُوں کِتنیاں کُھلیاں نشانیاں بھیڄن، اَتے جیکر کوئی اللہ دِی کہیں نعمت کُوں، اُوندے آ وَن٘ڄݨ دے بعد (کہیں ٻئی نال) بدلا چھوڑے تاں وَل تاں اللہ ٻَہُوں سخت عذاب ݙیوݨ والا ہے (٢١١)۔   جِہڑے لوک کافر تِھی ڳیئن اُنھاں کُوں اِیں دُنیا دِی زندگانی سوہݨیں لڳدِی ہے اَتے او اُنھاں نال جِہڑے جو ایمان گِھن آئن مسخریاں تے ٹاٻاں کرین٘دِن، اَتے جِہڑے آدمی اللہ کنُوں ݙردِن، او قیامت دے ݙین٘ہ اِنھاں کنُوں چڑھتی تے ہوسِن وَل اللہ تاں جیکوں چہندے بے حسابا رِزق ݙیندے (٢١٢)۔   (پہلے تاں) ساریاں لوکاں دا ہِکو مذہب (طریقہ) ہا، وَل اللہ اُنھاں دو بشارت ݙیوݨ والے، تے ݙراوݨ والے نبی بݨا تے بھیڄے، اَتے اُنھاں اُتے برحق کتاباں وِی بِھیڄیاں، تاں جو لوکاں وِچ اُوں ڳالھ دا فیصلہ سُݨاوِݨ، جِیندے وِچ او اِختلاف کریندے ہِن، سوائے اُنھاں دے جِنھاں دے کولھ اَساݙیاں کُھلیاں دَلیلاں وِی آ چُکیاں ہِن تے اُنھاں اِیہ اختلاف محض ضد دِی وجہ کنُوں کِیتا، ٻَس اللہ نے اُنھاں لوکاں کُوں جِہڑے ایمان گِھن آئن، جِہڑی ڳالھ وِچ وِی او اختلاف کریندے ہِن، حق دِی طرف دِی سِدِّھی راہ ݙکھائی، اَتے اللہ جیکوں چَہندے، سِدِّھی راہ تے چلیندے (٢١٣)۔   کیا تُساں اِیہ خیال کریندے وے، جو (بغیر کہیں اَزمائش دے) اِیویں بہشت وِچ وَڑ ویسو، حالانکہ اَڄݨ تُساں او مصیبتاں نھیں ݙٹھیاں جِہڑیاں تُساں کنُوں پہلے دے لوکاں اُتے آیاں ہَن، اُنھاں کُوں تاں وَݙیاں سَختیاں تے تکلیفاں بھوڳݨیاں پِیاں ہَن (اُنھاں شَئیں) اُنھاں کُوں جھنجھوڑیا (ہَلا) چھوڑیا، اِیہ توڑیں جو رسول اَتے او لوک جِہڑے جو ایمان گِھن آئے ہِن رَل تے آکھݨ لڳیے، جو اللہ دِی مَدد کݙاں آسی، سُݨ گِھنُّو، بیشک اللہ دِی مدد ٻَہُوں قریب ہے (٢١٤)۔   (اے محمدﷺ) تَیں کنُوں پُچھدِن، جو اَساں (اللہ دِی راہ وِچ) کیا خرچ کروں، آکھ ݙے خیر نال جو کُجھ وِی خرچ کرو، پِیو ما، نیڑے دے سَکے ساہوریاں، یتیماں، مسکیناں، اَتے مسافراں اُتے خَرچ کرو، اَتے جو بھلائی (نیکی) تُساں کریندے وے، بے شک اللہ اُوکوں چَن٘ڳی طرح ڄاݨدے (٢١٥)۔   (مسلمانو! ) تُہاݙے اُتے جہاد کرݨ فرض کر ݙتا ڳے اَتے اِیہ تُہاکوں نھیں بھاندا، پر ݙیکھ گِھنُّو ، متاں جِہڑی شَئے کنُوں تُساں کریہت کریندو، تُہاݙے واسطے بھلائی دا باعث ہووے، اَتے اِیہ وِی تھی سَڳدے، جو جِہڑی شَئے کُوں تُساں پَسند کریندو، او تُہاݙے کِیتے شَر دا باعث بَݨ وَن٘ڄے اَتے اللہ ڄاݨدے  پر تُساں نِہوے ڄاݨدے (٢١٦)۔   (اے محمدﷺ) تَیں کنُوں عزّت تے حُرمت والے مہینیاں وِچ لڑائی کرݨ دے متعلق پُچھدِن ، آکھ ݙے جو اُنھاں مہینیاں وِچ لڑائی کرݨ وݙا گناہ ہے، پر اللہ دے راہ کنُوں ہٹکݨ اُوندے نال کفر کرݨ، اَتے مسجد الحرام (خانہ کعبہ) کنُوں روکݨ، اَتے اُوندے وِچ دے لوکاں کوں کَڈھ چھوڑݨ، اللہ دے نزدیک اِیں کنُوں وَݙے گناہ ہِن، اَتے فِتنہ کھڑا کرݨ تاں قتل کنُوں وِی زیادہ ہے ، اَتے اِیہ تُہاݙے نال لڑائی کِیتی رَکھݨ کنُوں نہ ٹَلسِن، اِیہ توڑیں جو زور لڳیونیں تاں تُہاکوں تُہاݙے دِین کنُوں وِی پھیر گِھنسِن، اَتے جِہڑا تُہاݙے وِچوں آپݨیں دِین کنُوں ہَٹ ڳیا تے کافر تھی تے مویا، تاں اُنھاں دے اعمال دُنیا وِچ وِی تے آخرت کُوں وِی غارت تِھی وِیسن، اَتے اِیہے لوک (دوزخ دِی) بَھا وِچ رَہݨ والے ہِن او اِیندے وِچ ہمیشہ رَہسِن (٢١٧)۔   بے شک جِہڑے لوک ایمان گِھن آئن، اَتے ہِجرت کِیتی ہِینے، اَتے جہاد کِیتا ہِینے، اِیہے لوک اِی اللہ دِی رحمت دے اُمیدوار ہِن، اَتے اللہ ݙاڈھا بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رَحم والا ہے (٢١٨)۔   (اے محمد ﷺ) اَتے پُچھدِن تَیں کنُوں شراب تے جُوئے دے متعلق! ، آکھ ݙے جو اِنھاں (ݙوہائیں) دا وَݙا گناہ ہے اَتے لوکاں کِیتے کُجھ نفعے وِی ہِن ، پر اُنھاں دا گناہ اُنھاں دے نفعیاں کنُوں ٻَہُوں وَݙا ہے، اَتے تَیں کنُوں پُچھدِن، جو اللہ دِی راہ وِچ کیا خرچ کروں، آکھ ݙے!  (ٻَس اُوہو کُجھ) جِہڑا کُجھ ضرورت کنُوں وَافر ہوویہے، اِیں طرح اللہ تُہاݙے کِیتے آپݨیاں آیاتاں کھول پاڑ تے بیان کریندے تاں جو تُساں کُجھ سوچو سَمجھو (٢١٩)۔   دُنیا دِیاں ڳالھیں دے اَتے آخرت دِیاں ڳالھیں دے متعلق!  اَتے تَیں کنُوں یتیماں دے متعلق پُچھدِن، آکھ ݙے !  جو اِنھاں دا سُدھارݨ نیکی ہے، اَتے جیکر اِنھاں کُوں آپݨیں نال رَلا گِھنو، تاں او تُہاݙے (دِینی) بِھرا ہِن، اَتے اللہ خُوب ڄاݨدے جو وِڳاڑݨ والا کون ہے تے ٹھہاوݨ والا کوݨ ہے، اَتے جیکر اللہ چہندا تاں تُہاکوں اُوکھائیاں وِچ سَٹ ݙیندا، بیشک اللہ وݙی طاقت والا تے ٻَہُوں حکمت والا ہے (٢٢٠)۔   اَتے مشرک تریمتیں نال جے توڑیں او ایمان نہ گِھن آوِن، نکاح نہ کرو، اَتے ہِک مومن ٻانھی ہِک مشرک تریمت کنُوں زیادہ چَن٘ڳی ہے بھاویں جو (مشرک تریمت) تُہاکوں بھاندی وِی ہووے، اِیویں مشرک جواناں نال وِی مومن تریمت نہ پَرناؤ، جے توڑیں او ایمان نہ گِھن آوِن، اَتے ہِک مومِن بانھاں زیادہ چَن٘ڳا ہے ہِک مشرک ٻانھے کنُوں، بھاویں او تُہاکوں بھاندا وِی ہووے، ایہ تہاکوں (دوزخ دی) بَھا دو سݙیندِن، اَتے اللہ آپݨیں رَحمت نال بہشت تے بخشش والے پاسے سݙیندے اَتے او آپݨیاں آیاتاں کھول پاڑ تے بیان کریندے، تاں جو او نصیحت پکڑن (٢٢١)۔   (اے محمد ﷺ)  تَیں کنُوں ماہواری (حیض) دے متعلق پُچھدِن، آکھ ݙے جو او تکلیف ݙیوݨ والی ہِک پَلیت شَئے ہے، ذالیں رَلّے اُنھاں دے حیض (ماہواری) دے ݙین٘ہاں نہ سُتے کرو اَتے جے توڑیں او پاک صاف نہ تِھی وَن٘ڄِن اُنھاں دے کولھوں نہ وَن٘ڄو، اَتے جَݙاں پاک صاف تِھی وَن٘ڄن، تاں وَل جیویں تُہاکُوں اللہ اِجازت ݙِتی ہے اُنھاں کولھ وَن٘ڄو، بیشک اللہ توبہ کرݨ والیاں کُوں پَسند کریندے تے پاک صاف رَہݨ والیاں کُوں پَسند کریندے (٢٢٢)۔   تُہاݙیاں ذالیں تُہاݙیاں رڑھیں (کھیتیاں) ہِن، آپݨیاں رڑھیں وِچ جیویں دِل کریہے وَڑ سڳدو، اَتے آپݨیں کِیتے (اَڳوں کِیتے نیک عمل) بِھیڄی رَکھو، اَتے اللہ کنُوں ݙردے رہو، اَتے تُہاکوں پتہ ہووے جو تُساں آخر اُوکوں مُن٘ہ ݙیکھالݨیں!  اَتے مومناں کُوں خوشخبری سُݨا ݙے (٢٢٣)۔   اَتے اللہ دے ناں کُوں حِیلہ نہ بݨاؤ، جو تُساں نیکی پرہیزگاری، تے لوکاں وِچ صُلح کراوݨ کنُوں اُوندیاں قسماں چائی کھڑے وے، اَتے اللہ سَب کُجھ سُݨݨ والا تے ڄاݨݨ والا ہے (٢٢٤)۔   اَتے اللہ تُہاکوں بیہودہ قسماں چَاوَݨ اُتے اَصلوں نہ پکڑیسی، پر اُنھاں اُتے ضرور پکڑیسی جِہڑیاں تُہاݙے دِلُّوں نِکلیئن، اَتے اللہ بخشݨ ہار تے وَݙے تحمل والا ہے (٢٢٥)۔   اُنھاں لوکاں کِیتے جِہڑے آپݨیاں ذالیں دے کول نہ وَن٘ڄݨ دِی قسم چا گِھندِن، چار مہینیاں دِی مہلت ہے تاں جو (اِیں عرصے وِچ قسم تروڑ تے) اُنھاں دو رجوع کر گھنّن، بیشک اللہ بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رحم کرݨ والا ہے (٢٢٦)۔   اَتے جیکر طلاق ݙیوݨ دا پَکّا اِرادہ کر گِھدا ہووے تاں وِی اللہ سَب کُجھ سُݨݨ والا تے (ہر شَئے) ڄاݨݨ والا ہے (٢٢٧)۔   اَتے مطلقہ ذالیں ترائے ماہواریاں تَئیں آپݨیں آپ کوں پَرنیڄݨ کنُوں روکی رَکھن اُنھاں کِیتے جے او اللہ اَتے آخرت دے ݙین٘ہ اُتے ایمان رَکھیندئن، اِیہ جائز کائے نھیں جو اُوں شَئے کُوں لُکائی رَکِھّن جیکوں اللہ نے اُنھاں دے پیٹ وِچ پَیدا کر ݙِتا ہووے، اَتے اُنھاں دے پَے اُنھاں کُوں (اِیں عرصے وِچ) وَلدا وَلا گِھنݨ دے حقدار ہِن، او وِی ڄَݙاں اُنھاں نال صلح صفائی کرݨ دا اِرادہ ہووَنیں، اَتے ذالیں دا حق آپݨیاں پَیاں اُتے وِی اُوویں ہے جِیویں عام دستور دے مطابق اُنھاں دے پَیئاں دا حق اُنھاں اُتے ہے ، اَلبتہ مرداں کُوں اُنھاں دِیاں ذالیں کنُوں وَدھ درجہ ملیا ہوئے، اَتے اللہ وݙی طاقت والا (تے ) ٻَہُوں  دانائی والا ہے (٢٢٨)۔   طلاق ݙُوں واری ہوندی ہے، وَل یا تاں اُنھاں کُوں عام دستور دے مطابق آپݨیں کولھ جَھل گھنِّن، یا اُنھاں کُوں چن٘ڳی ریت چھوڑ ݙیون، اَتے تُہاݙے کِیتے اِیہ جائز کائے نھیں، جو تُساں اُنھاں کنُوں اُوندے وِچوں وِی کُجھ گِھن گِھنو، جِہڑا کُجھ اُنھاں کُوں ݙِتا ہا، او وِی اُوں ویلے ڄݙاں جو ݙر ہوونے جو او ݙوہائیں اللہ دِیاں حداں کوں قائم نہ رَکھ سَڳسِن، (انھاں حالات وِچ) جیکر تُہاکوں ݙر ہووے جو اِیہ ݙوہائیں اللہ دِیاں حداں قائم نہ رَکھ سَڳسِن، تاں ذال پَے کُوں آپݨیں چھوڑ ݙیوݨ دے بدلے وِچ کوئی شَئے ݙے ݙیوے، تاں اُنھاں ݙوہائیں کُوں گناہ نہ تِھیسی، اِیہ اللہ دِیاں مقرر کیتیاں ہوئیاں حداں ہِن اِنھاں کنُوں ٻاہر نہ ٹَپ وَن٘ڄو، جِہڑے اللہ دِیاں اِنھاں حداں کنُوں پار ٹَپ ویندِن، تاں ٻَس او (آپݨیں اُتے تے ٻِنھاں اُتے) ظلم کریندِن(٢٢٩)۔   جیکر کوئی (ݙوں طلاقاں دے بعد) وَلا وِی طلاق ݙے ݙیوے تاں وَل او ذال اُوندے کِیتے حرام ہے، جیتوڑیں جو او کوئی ٻِیا پَے نہ کر گِھنے، وَل جیکر او وِی طلاق ݙے ݙیوے، تاں وَل اُنھاں کِیتے (نِکاح کر گِھنݨ) وِچ کوئی گناہ کائے نھیں  جیکر پَہلا پَے تے ذال ہِک ٻَئے نال ٹھہہ وِی وَن٘ڄن، پر شرط اِیہ ہے جو اُنھاں کُوں یقین ہووِے جو او اللہ دِیاں حداں دے پابند رہسن، اَتے اِیہ اللہ دِیاں حداں ہِن جِنھاں کوں او اُنھاں لوکاں کِیتے کھول پاڑ تے بیان کریندے جِہڑے جو عقل سَمجھ رَکھیندِن، (٢٣٠)۔  اَتے ڄݙاں تُساں ذالیں کُوں ݙوں طلاقاں ݙے گِھنو تے اُنھاں دِی عدت پوری تھیوݨ لڳے، تاں یا تاں اُنھاں کوں وَݙی اَل بَھل نال آپݨیں کولھ جَھل گِھنو، یا اُنھاں کُوں سوہݨیں طریقے نال چھوڑ ݙیوو، ٻَس اُنھاں کُوں کستاوَݨ دی خاطر نہ جَھلّی رَکھو، کیوں جو اِیہ زیادتی ہوسی، اَتے جِہڑا کوئی اِیہ رَویّہ رکھیسی، تاں ٻَس او آپݨیں نال ظلم کریسی، اِیں طرح اللہ دے احکامات کُوں مخول وِی نہ سَمجھو، اَتے یاد کیتی رَکھو اللہ دِیاں  اُنھاں نعمتاں کُوں جِہڑیاں تُہاݙے اُتے بھیڄیاں ڳیئن، اَتے جِہڑا کُجھ کتاب وِچوں تے دانائی دِیاں ڳالھِیں وِچوں تُہاݙے کولھ تُہاݙی نصیحت کِیتے بھیڄا ڳِئے (اوکوں وِی) اَتے اللہ کنُوں ݙردے رَہو، اَتے پتہ ہوویہے جو بیشک اللہ ہر شَئے کُوں چن٘ڳی طرح ڄاݨدے (٢٣١)۔   اَتے ڄَݙاں تُساں ذالیں کُوں طلاق ݙِیو تے او آپݨیں عدت وِی پُوری کر گِھنن تاں اُنھاں کُوں کہیں ٻِے جوڑ (یا پہلے پَے) نال نِکاح کرݨ کنُوں نہ روکو ڄَݙاں جو او (ݙوہیں) چن٘ڳی طرح آپس وِچ راضی ہووِن، اِیں طرح نصیحت کیتی ویندی پَئی ہے اُنھاں کُوں جِہڑے جو تُہاݙے وِچوں اللہ اُتے، اَتے آخرت دے ݙین٘ہ اُتے ایمان رَکھیندِن، (اِیہ ڳالھ) تُہاکوں نیک تے پاک صاف (بݨاوݨ) کِیتے ہے، اللہ جو کُجھ ڄاݨدے تُساں نِہوے ڄاݨدے (٢٣٢)۔  اَتے ماواں آپݨیں اولاد کُوں پورے ݙوں سال آپݨیں تھن٘ڄ پِلاوِݨ ، اِیہ وِی اُوں ویلے ڄَݙاں جو (پِیو) اِیں مُدت کُوں پُورا کراوݨ چہوے، اَتے جیندا ٻال ہے اُوہو دستور دے مطابق اِنھاں ٻالاں دے کھواوَݨ پِلاوݨ تے پَواوَݨ ہنڈاوَݨ دا ذمے دار ہے کہیں کُوں وِی اُوندی وَسکت کنُوں زیادہ تکلیف نھیں ݙِتی وَن٘ڄ سڳدِی، کہیں مَاء کُوں اُوندے ٻال دِی وَجہ کنُوں ݙُکھ نہ ݙِتا وَن٘ڄے اَتے نہ اِی پِیو کُوں اُوندے ٻال دے سَوَبوں تنگ کِیتا وَن٘ڄے، اَتے وَلی وارث اُتے وِی اِیہا ذمہ واری ہے، جیکر ݙوہائیں ماء پِیو آپݨیں رَضا مندی تے صلاح مشورے نال چہن تاں کِھیر چُھڑا ݙِتا وَن٘ڄے، اِیں ڳالھوں اُنھاں اُتے کوئی گناہ کائے نھیں، جیکر تُہاݙا اِیہ اِرادہ ہے جو تُساں آپݨیں اولاد کُوں کہیں ٻئی ذال دِی تھن٘ڄ پِلاؤ، تاں وِی کوئی حرج کائے نھیں، پَر دستور دے مطابق جِہڑا کُجھ تُساں اُوں ذال کُوں ݙیوݨاں کِیتے ݙے ݙیوو، اَتے اللہ کنُوں ݙردے رَہو، تے پتہ ہوویہے جو او سَب کُجھ ݙیکھدا کھڑے جِہڑا کُجھ تُساں کریندے ودُو (٢٣٣)۔   اَتے جیکر تُساݙے وِچوں کوئی مَر وَن٘ڄن، اَتے ذالیں چھوڑ ڳئے ہووِن، تاں او ذالیں آپݨیں آپ کُوں چار مہینے ݙاہ ݙین٘ہ (وَلا پَرنیجݨ کنوں) جَھلّی رَکھن، ٻَس ڄݙاں آپݨیں اِیہ عِدت پُوری کر گِھنّن، تاں وَل تُہاݙے اُتے کوئی ذمہ داری کائے نھیں، چاہے جِہڑا کُجھ او دستور (شرع) دے مطابق آپݨیں کِیتے کرن، اَتے اللہ کُوں پتہ رَہندے جِہڑا کُجھ تُساں کریندو (٢٣٤)۔   اَتے تُہاݙے اُتے اِیں ڳالھ دا وِی کوئی گُناہ کائے نھیں جیکر تُساں (عِدّت وِچ وِی) اِہجیاں چُھٹِّل ذالیں نال نکاح کر گَھنّݨ کِیتے اِشارے کنائے وِچ آکھو، یا وَت اِیں ڳالھ کُوں آپݨیں دِل وِچ لُکائی رکھو اللہ ڄاݨدے جو ہُݨ تُساں اِہجیاں ذالیں دِی ڳالھ مُہاڑ کریسو، پر اُنھاں نال لُک تے قول قرار نہ کرو، ٻَس مُناسب طریقے نال اُنھاں کُوں ٻُلواؤ، اَتے او توڑیں نِکاح پڑھواوݨ دا پَکّا اِرادہ نہ کرو، جَے توڑیں مقرر کِیتی ہوئی مُدّت (عِدّت) مُک نہ وَن٘ڄے، اَتے پتہ ہوویہے  جو اللہ ڄاݨدا کھڑے جو کُجھ تُہاݙے دِلاں وِچ ہے، ٻَس اُوں کنُوں ݙردے رَہو، اَتے اِیہ وِی پتہ ہوویہے جو بیشک اللہ بخشݨ ہار تے وَݙے حوصلے والا ہے (٢٣٥)۔   اِیندے وِچ وِی کوئی مضائقہ (قصور) کائے نھیں جیکر تُساں آپݨیں ذالیں کُوں (اِیں حالت وِچ) طلاق ݙے ݙیو ڄَݙاں جو تُساں اُنھاں کُوں ہتھ وِی نہ لایا ہووے، اَتے تُساں اُنھاں دا حق مَہر وِی نہ ٻَدھ ݙتا ہووے، اَتے اُنھاں کُوں کُجھ خرچ خیال ضرور ݙیوو، پَر (مقدراں والا) آدمی اپݨیں حیثیت دے مطابق اَتے غریب آپݨیں حیثیت دے مطابق اِیہ امداد عام دستور (شرع) دے مطابق ہووے، جِہڑی جو نیک کَم کرݨ والیاں اُتے ہِک فرض بݨدی ہے (٢٣٦)۔   اَتے جیکر تُساں اُنھاں کُوں ہَتھ لاوَݨ کنُوں پہلے طلاق ݙے ݙیوو، پر اُنھاں کِیتے حق مَہر وِی ٻَدھ چکیے ہیوے، تاں آکھئے ہوئے حق مہر دا اَدھا حِصہ اُنھاں دا (حق) ہے، اِیہ ٻَئی ڳالھ ہے جو اِیہ ذالیں آپݨاں حق مہر بخش ݙیون، یا او شخص جِیندے ہَتھ وِچ کہیں ذال دے نکاح دِی ڳَنڈھ ہے، نرم دِلی دا اِظہار کرے اَتے جیکر تُساں نرم دِلی کنُوں کَم گِھنّو، تاں اِیہ ہِک قسم دِی نیکی ہے، اَتے آپس وِچ فضل تے احسان کرݨ کُوں نہ بُھلاہے، بیشک اللہ چن٘ڳی طرح ݙیکھدا کھڑے، جِہڑا کُجھ تُساں کریندے وَدو (٢٣٧)۔   اَتے آپݨیاں نمازاں دِی پابندی کرو، خاص کر درمیانی نماز (عصر) دِی، اَتے اللہ دے سامݨیں عاجزی تے فرمانبرداری نال کھڑے تھیئے کرو (٢٣٨)۔   جیکر تُہاکوں کوئی ݙر ݙُکّل ہووے، تاں پیدل یا سواری دی حالت وِچ (نماز پڑھ گِھدّی کرو) وَل جِہڑے ویلے اَمن تے اطمینان دِی حالت وِچ ہووُو، تاں اللہ دا ذکر اُوں طرح کِیتا کرو جَئیں طرح تُہاکُوں سکھایا ڳئے ، پر جیکوں تُساں (پہلے) نہ ڄاݨدے ہاوے  (٢٣٩)۔   اَتے او لوک جِہڑے تُہاݙے وِچوں مَر وَن٘ڄݨ تے آپݨیاں ذالیں پِچھُّوں چھوڑ وَن٘ڄن، آپݨیاں ذالیں کِیتے سال کھن دا خرچ خیال ݙیوݨ تے گھروں نہ کݙّھݨ دِی وصیت کر وَن٘ڄݨ، پر اُوویں او گھروں چلیاں وَن٘ڄن ، تے آپݨیں کِیتے عام دستور (شرع) دے مطابق کوئی چن٘ڳا کَم کر گِھنّن  تاں تُہاݙے اُتے کوئی ذمہ داری کائے نھیں، اللہ ٻَہُوں زبردست تے وَݙی دانائی والا ہے (٢٤٠)۔   اَتے مطلقہ (چُھٹِّل) ذالیں کُوں مناسب طور تے خرچ خیال ݙیوݨاں چاہیدا ہے، متقی لوکاں اُتے اِیہ وِی ہِک حق (فرض) بݨدے (٢٤١)۔   اِیں طرح اللہ تُہاݙے کِیتے آپݨیں اَحکامات کھول پاڑ تے بیان کریندے تاں جو تُساں سَمجھݨ والے بݨو (٢٤٢)۔   کیا تُساں اُنھاں لوکاں کوں نھیں ݙٹھا جِہڑے محض موت دے ݙر کنُوں آپݨیاں گھراں وِچوں نِکل ڳئے ہَن، اَتے او ہَن وِی ہزاراں دِی تعداد وِچ !  ٻَس اللہ اُنہاں کِیتے آکھیا!  جو تُساں مر اِی وَن٘ڄو !  وَل اُنھاں کُوں جِیوا وِی چھوڑیا، بے شک اللہ لوکاں اُتے ٻَہُوں فضل کرݨ والا ہے پر ڈھیر سارے لوک اُوندے نا شُکرے ہِن (٢٤٣)۔   اَتے تُساں اللہ دِی راہ وِچ جہاد (جنگ) کرو، اَتے ڄاݨ گِھنو، جو اللہ ہر ڳالھ دے سُݨݨ والا تے ڈھیر کُجھ ڄاݨݨ والا ہے (٢٤٤)۔   ہے کوئی اِہجیا شخص جِہڑا اللہ کُوں کوئی سوہݨاں قرضہ ݙیوے، تاں جو او اُوندے کِیتے اُوکوں کئی واری وَدھا چڑھا چھوڑے اَتے اللہ اِی روزی کُوں ٻَدھ گِھندے، تے کھول ݙیندے، اَتے تُساں ہُوں دو وَلائے ویسو (٢٤٥)۔   کیا تُساں موسیٰ دے بعد دے بنی اِسرائیل دے وݙیریاں دا حال نھیں ݙِٹھا، ڄَݙاں اُنھاں آپݨیں نبی کُوں آکھیا، جو تُساں اَساݙے کِیتے ہِک بادشاہ بݨاؤ چا، تاں جو اَساں اللہ دِی راہ وِچ جنگ (جہاد) کر سڳُوں، نبی نے آکھیا، کتھائیں اِیں تاں نہ تھیسی، جو تُہاݙے اُتے جہاد فرض کر ݙتا وَن٘ڄے پر تُساں جنگ اِی نہ کرو، اُنھاں آکھیا، اَساں تاں اِیہو جیہے کائے نِسے، جو اللہ دِی راہ وِچ جنگ نہ کروں، کیوں جو اَساں تاں آپݨیاں گھراں وِچوں کڈھ ݙِتے ڳیسے، تے آپݨیاں ٻالاں ٻچیاں کنُوں نکھیڑ ݙِتے ڳیٔسے، وَل اَساں ڄَݙاں اُنھاں اُتے جِہاد لازم کر ݙِتا، تاں کَنڈ وَلا ڳئے، سوائے اُنھاں وِچوں تھوڑے جیہے بندیاں دے !  اَتے اللہ ظالماں کُوں چن٘ڳی طرح ڄاݨدے (٢٤٦)۔   اَتے انھاں دے نبی نے اُنھاں کُوں آکھیا، جو بے شک اللہ نے تُہاݙے کِیتے طالوت کُوں بادشاہ بݨا ݙِتے  اُنھاں آکھیا، اِیہ اَساݙے اُتے حکومت کِیویں ڄَما سڳدے، کیوں جو اَساں اِیں کنُوں بادشاہی کرݨ دے زیادہ حقدار ہَیں اَتے اِیکوں تاں مال متاع وِی وافر نھیں ݙِتا ڳیا، نبی آکھیا اِیہ یقینی ڳالھ ہے جو اللہ نے تُہاݙے مقابلے وِچ اِیکوں چُݨ گِھدّے، اَتے ایکوں علم تے جسمانی طاقت وِی وافر ݙِتی ہِس، اَتے اللہ جیکوں چہندے، آپݨاں ملک ݙے ݙیندے، اَتے اللہ وَݙی فراخی والا اَتے ٻَہُوں کُجھ ڄاݨݨ والا ہے (٢٤٧)۔   اَتے وَت اُنھاں دے نبی اُنھاں کُوں آکھیا ، جو اِیندی بادشاہی دِی نشانی بِلا شک اِیہ ہے، جو تُہاݙے کولھ ہِک اِہجی صندوق وَل آسی، جیندے وِچ تُہاݙے رَبّ کنُوں آرام تے اطمینان ہوسی، اَتے او بچیاں ہوئیاں شئیں وِی ہوسِن جِہڑیاں موسیٰ تے ہارون دِی آل اولاد چھوڑ ڳئی ہَئی، اِیکوں فرشتے چا گھن آسِن جیکر تُساں مَنݨ والے ہِیوے تاں بے شک اِیندے وِچ تُہاݙے کِیتے نِشانی ہوسی (٢٤٨)۔   ٻَس طالوت آپݨیں لشکر گِھن تے روانہ تِھیا، تاں آکھیُس بے شک اللہ ہِک دریا وِچوں تُہاݙی اَزمائش کریسی، ٻَس جِہڑا اُوندے وِچوں (رَڄ تے) پاݨیں پِیسی، او میݙا کائے نھیں، اَتے جئیں اُوکُوں نہ چکھیا، ٻَس او میݙا ہے، البتہ (اَتے اجازت ہے) جو او آپݨیں ہَتھاں نال ہِک ٻُک بَھر تے پِی سڳدے پر اُنھاں وِچوں  تھوڑے جیہاں بندیاں دِی علاوہ باقی ساریاں (رَڄ تے) پاݨی پِی گِھدا، ٻَس جِہڑے ویلے او تے اُوندے نال دے ایمان والے لوک، دریا ٹپ آئے تاں اُنھاں آکھیا، اَڄ تاں اَساں جالوت تے اُوندے لشکراں نال لڑݨ دِی طاقت نِسے رکھیندے، پر اُنھاں لوکاں نے جِہڑے جو سَمجھدے ہَن، جو او ہِک ݙین٘ہ اللہ دے سامݨیں ویسِن، آکھیا جو کئی واری توڑے جو کوئی چھوٹی ٹولی کیوں نہ ہَئی اللہ دے حکم نال وَݙیاں لشکراں اُتے غالب آئی ہے، اَتے اللہ ثابت قدم رَہݨ والیاں نال ہوندے (٢٤٩)۔   اَتے ڄَݙاں اِیہ لوک جالوت تے اُوندے لشکراں دے مقابلے تے آڳئے تاں اُنھاں دُعا مَنگی جو اَساݙے رَبّ آ ساݙی ثابت  قدمی وِچ برکت پَا، اَتے (لڑائی وِچ) اَساݙے قدم ڄمائی رکھیں، اَتے کافراں دِی اِیں قوم دے خلاف ساݙی مدد  کر (٢٥٠)۔   ٻَس اُنھاں کُوں اللہ دے حکم نال شکست ݙے ݙِتی، اَتے داؤد نے جالوت کوں قتل کر چھوڑیا، تاں اللہ نے اُوکوں بادشاہی تے وَݙی عقلمندی ݙِتی، اَتے داؤد کُوں جِہڑا کُجھ او چہندا ہا سِکھا ݙِتا، اَتے جیکر اللہ بعض لوکاں کُوں بعضیاں لوکاں دے ذریعے نہ ہٹیندا رہندا، تاں زمین تے فساد اِی فساد ہوندا، اللہ ساریاں جہاناں اُتے فضل تے کرم کرݨ والا ہے (٢٥١)۔   اِیہ اللہ دِیاں آیاتاں ہِن اُنھاں کُوں تیݙے اُتے حقی طور تے پڑھ سُݨائے ، اَتے (اے محمد ﷺ) بیشک تُوں نبیاں وِچوں ہیں (٢٥٢)۔