Wb/skr/ڈسٹرکٹ ڈاکٹر
ڈسٹرکٹ ڈاکٹر
اِیوین ایس ترُگنیف
پَتر کیر (خزاں یا اسوُں کتینہہ دی رُت) دے ھِک ݙینہہ، ٻہوُں پروُں کئہیں دیہات توُں ولدے ھوئے، میکوُں راہ اِچ ذکام تھی ڳیا، تے میں بیمار تھی ڳیُم۔ شکر اے، بُخار میکوُں ضلعی شاھر دی سَرّآں اِچ آݨ تھیا۔ ڈاکٹر سݙائیم۔ ادھے گھنٹے اِچ ھِک لِسا جیہاں کالے والاں آلا، ادھیڑ عُمر ڈاکٹر آ ڳیا۔ اوُں میکوُں پنگھر ݙواوݨ آلی دوا تجویز کیتی، سرمی دے بیج دی ملم لاوݨ دا آکھُس، آرام نال پنڄ روُبل دا نوٹ کھرا کیتُس، سُکی کھنگھ کھنگھا، آپݨی عادت موُجب پاسے تے ݙیہدے ھوئے، اِیویں گھر ونڄݨ آلا ای ھئی جو کئیہیں ڳالھ اِچ لڳ ڳیا تے وت اُتھائیں تھاھر ڳیا۔ تہکا ترُٹا، بُخار دا پنِڄاں، میکوُں اڳوں رات دا اُنیندرا پیا ݙسدا ھا۔ اِیں کھِلݨے ھسݨے ماݨھوُں دی ڳالھ بات سُݨ کے، میں تاں نہال تھی پیُم۔ چاہ آڳئی۔ میݙا ڈاکٹر ھُݨ کھُل کے الاوݨ لڳ ڳیا۔ سمجھدار بندہ ھا۔ ڳالھ جرات تے مذاق دے ھِک خاص انداز اِچ کریندا ھا۔ دنیا اِچ وی کوئی عجیب و غریب کم تھیندین۔ کجُھ لوک ھوندن جنہاں نال تُساں حیاتی دا ہک لمبا عرصہ دوستانہ تعلقات اِچ گزریندے ھو، پر اُنہاں نال دِل دا حال کݙاھیں کھُل کے نِوھے ونڈیندے۔ تے کجُھ اے جھئیں لوک ھوندن جنِہاں نال تُہاکوُں ڄاݨ سُنڄاݨ بݨاوݨ دا کوئی موقعہ ای نئیں مِلدا، پر اے جھئیں کئیہیں اݨ ڄاݨ نال تسُاں ہک واری کھُل کے الیندے ھو، یا او تہُاݙے نال کھُل کے الیندے، تاں تسُاں ایویں کھُل پوندے ھو جیویں کوئی اعتراف کرݨا ھووے، تے دِل دے کئی ڳجھے راز ݙس ٻاھندے او۔ میکوُں نئیں پتہ میݙے اِیں نویں یار دا کیویں میݙے تے اعتماد بݨا۔ بظاھر اے جھئیں کوئی وجہ وی نئیں ݙسدی پر اوُں میکوُں ھِک ݙاڈھا تجسس بھرا واقعہ سُݨایا۔ اے کتھا میں اِتھاں سنجیدہ قاری کیتے بیان کریندا پیاں۔ اتے میں کوشش کریساں جو اے کہاݨی ڈاکٹر دے آپݨے لوظاں اِچ سݨاواں۔
"تیکوُں پتہ نہ ھوسی" اوُں آپݨی ڳالھ ایویں ہک اینجھئیں کمزور تے کمبدی ھوئی آواز اِچ ٹوری جیڑھی عام طور تے نِسوری نِسوار سِنگھݨ دا نتیجہ ھوندی اے؛ "توُں اوُں جج پیارے، پاویل کوکیچ کوُں نوھیں ڄاݨدا؟۔۔۔ "توُں اوُکوُں نوھیں ڄاݨدا؟۔۔۔ خیر، ھِکا ڳالھ اے۔" اوُں کھنگھوُرا مارا تے آپݨیاں اکھیں مَلیاں۔ "خیر، پتے تھیا کیا، میکوُں چنڳی طراں یاد اے، لینٹ (ھِک عیسائی دھرمک سوّݨ) دا موقعہ ھا، برفوُں پِنگھردیاں پیاں ھَن۔ میں اوُندے گھر ٻیٹھا ھَم۔۔۔ جج دے گھر، تاش کھیݙدا ٻیٹھا ھم۔ جج چنڳاں ڄݨاں اے، تاش دا شِدائی اے۔ یکدم" (لوظ، یکدم، ڈاکٹر ولاء ولاء ورتیندا ھا) "اومیکوُں آھدن، 'کوئی نوکر اے جیڑھا تیݙا پُچھدے۔' میں آھداں 'کیڑھا کم ھِس، میݙے ںال؟ او آھدن 'کوئی کاغذ چائی ودے، یقینا کئہیں مریض دا رُقعہ ھوسی۔' میں آھداں' رُقعہ گھِن آؤ۔' رُقعہ کئہیں مریض دے طرفوُں ھے۔۔۔ خیرتیکوُں پتے، ساݙی روزی روٹی اِیہا ھے۔ اےھِک عام جھئیں ڳالھ ھے۔۔۔ پر اصل اِچ اے ھِک تریمت، رنڈڑ تریمت دا رُقعہ ھا، او لکھدی اے 'میݙی دھی مرݨ آلی اے، خدا دا واسطہ اے، تسُاں آونڄو۔' او آھدی اے 'میں تہُاݙو گھوڑے پٹھیندی پئی ھاں۔'۔۔۔ خیر، ٻیا تاں ٹھیک اے، پر او، اوُں شاھر توُں، وِیہہ مِیل پرے راھندی ھئی تے ٻاھروُں ادھ رات تھی ڳئی ھئی۔ ٻیا اوُں علاقے اِچ سڑکاں دا جیڑھا حال اے، خدا دی پناہ۔ اتوُں ھئی او غریب تریمت، جئیں کݨ چاندی دے ݙوُ روُبل توُں ودھیک کُجھ اُڳڑیجݨ دی اُمیند وی ناھی۔ اِیہے اُڳڑیج پوون ھا، وݙی ڳالھ ھئی۔ شئیت اے وی تھی سنڳدے جو فیس وٹوُں لِیلھن دا تھان یا ݙالے دی ٻوری مِلے۔ بہرحال فرض تاں وت فرض ھوندے ناں۔ وت ھِک اِنسان اے جیڑھا مرݨ آلے۔ میں اوُنہیں ایلے تاش دے آپݨے پترے، صوُبائی کمیشن دے ممبر، کِلیوپن، دے ھتھڑیکے کیتن، گھر ول آنداں۔ میں ݙٹھا پئوڑیاں تے خچکا ھویا ھِک ٹانگڑا کھڑے، نال ڄٹاکے گھوڑے ھِن، ٹھلھے، ݙاڈھے ٹھلھے، کھل ایویں ڄتلی جیویں دُھسا ھووے۔ خیر، میں دِل اِچ سوچا 'اے تاں پکی ڳالھ اے، میݙے یار آ! مریض دے گھر لکھ نئیں پئے لُڑھدے۔' ۔۔۔ توُں مُسکدیں، پر سِدھی ڳالھ اے میں جھئیں غریب بندے کوُں اے سارے حساب کتاب کرݨے پوندن ۔۔۔ جیکر کوچوان شاہزادے واںڳوُں ٻیٹھا ھووے، ٹوپی کوُں ھتھ ای نہ پیا لیندا ھووے، تے اوُندی ݙاڑھی دے پچھوُں طنز جھاتیاں پیندا کھڑا ھووے تاں تُساں شرط لا کے آکھ سنڳدےھو جوچھیں روُبل ڈھہیسن۔ پر اِتھ اینجھئیں کوئی ڳالھ ناھی پئی ݙسدی۔ خیر ٻئی کوئی راہ ای کوئی ناھی۔ فرض تاں وت فرض ھوندے ناں۔ نال آپݨے، ٻہوُں ضروُری دوائیں چاتیاں، تے ٹرُروانہ تھیم۔ توُں یقین کریسیں؟ مسائیں کئہیں طرانویں میں اُتھ ونڄ پُڄم۔ سڑک خوُار کر ݙیوݨ آلی ھئی، چشمے، برفوُں، پاݨی دے وھیرے تے یکدم ٻن دا ترُٹݨ، اِیہو ای سب توُں وݙا عذاب بݨا۔ خیر، چھیکڑ پُڄ ای ڳئیُم۔ ککھاں دی چھت آلا، نِکڑا جیہاں گھر ھا۔ تاکڑیاں چوُں آندی روشنی توُں پتہ لڳدا پیا ھا جو گھر آلےمیݙے بھالے اِچ ٻیٹھن۔ میکوُں ھِک ٻڈھڑی تریمت آݨ ملی۔ ٹوپی پاتی ٻڈھڑی ݙاڈھی سمانت، قابل احترام تریمت ھئی۔ 'اِیندی جان بچاؤ' او آھدی ھے 'اے مرݨ آلی اے۔' میں آھداں 'دُعا کرو، تساں پریشان نہ تھیوو— مریض کِتھاں اے؟' 'اِنتے آؤ'۔ نِکڑا جیہاں کوٹھا، جیندی ھِک چُنڈ اِچ ݙیوا ٻلدا پئے، صاف سُتھرا ݙسدا پئے۔ بسترے تے وِیہہ سالاں دی ھِک چھوُئیر، بے سُدھ سُتی پئی اے۔ بارے بارے ساہ گھِندی، چھوئیر بُخار نال ٻلدی پئی ھئی۔ ݙریاں ݙریاں ٻیاں ݙوُ چھوُئیریں، اوُندیاں بھیݨیں، ھنجھوُں وھیندیاں ٻیٹھیاں ھَن۔ 'کلھ' اِنہاں میکوُں ݙسے 'اے تکڑی تازی ھئی، کھاوݨ پیوݨ وی ٹھیک ھَس، اڄ فڄر سِر دے درد دی شکائت کیتیس، تے شام ایلے، یکدم، توُں آپ ݙیدھا پئیں، اِیں تھئی ڳئی اے۔' میں ولاء آھداں: 'دعا کرو، پریشان نہ تھیوو۔' اے ڈاکٹر دا کم اے، پتے—میں چھوُئیر کول ڳیئم، اوُندی رَت کڈھُم، سرمی دے بیج دی مَلم لاوݨ دا آکھُم تے نال ھِک مِکسچر تجویز کیتُم۔ اِیں دوران میں اوُکوُں ݙٹھا، پتے، میں اوُکوُں ݙٹھا تے خدا گواہ اے، میں اِیہو جیہاں مُکھڑا پہلے کݙاھیں ناھی ݙٹھا— مُدعا اے جو او کوئی سوھݨی ھئی۔ رحم توُں میݙا تاں ھاں لیہہ ڳیا، ایݙے سوھݨے نقش نیݨ؛ ایںجھیاں اکھیں۔۔۔ پر شکر اے خدا دا، اوُندی حالت تھوڑی جھئیں سُدھری؛ پنگھرو پاݨی تھی ڳئی، ھوش اِچ آندی نِظری، اِنوُں اُنوُں ݙٹھُس، مُسکی، تے آپݨے موُنہہ تے ھتھ پھِرونِس ۔۔۔ اوُندیاں بھیݨیں اوُندے تے نِوڑ کھڑیاں۔ او پُچھدئین 'کیویں ھیں؟' 'ٹھیک ھاں' او آھدی اے، تے پاسا پتریندی اے۔ میں اوُکوُں ݙٹھا۔ او نِندر پوڳئی ھئی۔ 'چلو' میں آھداں 'ھُݨ مریض کوُں کلھا چھوڑ ݙوِیجے۔' لہذا اساں سارے پیر تے پیر تھریندے نِکل ڳیوسے۔ چھَڑی نوکراݨی پِچھوُں ریہہ ڳئی، متاں اوُکوُں اوُندی لوڑھ پووے۔ پارلر اِچ میز تے سماوار لاتھا ھا تے ھِک بوتل رَم دی، جیندے مُتوُں ساݙے پیشے اِچ کوئی ریہہ ای نئیں سنڳدا، اُنہاں میکوُں چاہ ݙتی تے رات راھݨ دا اکھونے ۔۔۔ میں راضی تھی ڳئیُم: اصل اِچ تاں رات دے اِیں پہرمیں ونڄاں وی ھا تاں کِتھاں ونڄاں ھا؟ ٻڈھڑی تریمت دی بُڑبُڑ لڳی ریہہ ڳئی: 'کیا تھیسی؟' میں آھداں ' او بچ ویسی، تُساں پریشان نہ تھیوو۔ تُہاݙے کیتے اِیہو بہتر ھے جو تُساں ھُݨ ونڄ کے تھوڑا گھݨاں آرام کر گھِنو؛ ݙوُ پئے وَڄدن۔' 'جیکر کُجھ تھیندے تاں کیا توُں میکوُں جڳاوݨ کیتے کئہیں کوُں پٹھیسیں؟' 'ہا، ہا۔' ٻُڈھڑی لڳی ڳئی، تے ݙوُھیں چھوُئیریں وی آپݨے کوٹھے اِچ لڳیاں ڳیاں۔ خیر، میں وی بسترے تے ونڄ کے لیٹ پیُم— پر نندر میکوُں ناھی پئی آندی، حیرانی ھئی! کیوں جو میں اِتلا تہکا ھویا وی کوئنمھ ۔ میݙے چیتے توُں میݙی مریض ناھی پئی لاھندی۔ چھیکڑ میݙے کول ریہا نہ ڳیا؛ یکدم اُٹھی ٻیٹھُم تے دِل ای دِل اِچ سوچُم: 'میں وینداں تے ݙیہداں جو مریض دی حالت کیویں ھے۔' اوُندا کوٹھا پارلر دے نال ای ھئی۔ خیر اُٹھی کھڑا تھیُم۔ ھولے ھولے ونڄ کے آرام نال دروازہ کھولا— دِل میݙے دی دہک دہک! اندر ݙٹھُم، نوکراݨی نِندر پئی ھئی، شودھی دا وات پٹاپیا ھا تےغراڑے پئی مریندی ھئی۔ پر مریض دا موُنہہ میݙو ھا تے اوُں شودھی دیاں ٻاھیں کِھنڈیاں پیاں ھَن۔ میں اوُندے کول ڳیُم ۔۔۔ تینہہ ویلے اوُں یکدم اکھیں کھولیاں تے تُرتُر میکوُں ݙیکھݨ لڳ ڳئی۔ 'کوݨ ایں؟' 'کوݨ ایں؟' میں تھتھوا تھی ڳیُم۔ 'سئیݨ! تہُاکوُں ݙرݨ دی کوئی لوڑھ نئیں،' میں آھداں؛ 'میں ڈاکٹر ھاں، میں تُہاݙی حالت ݙیکھݨ آیاں۔' 'توُں، ڈاکٹر ھیں؟' ' جی ھا، ڈاکٹر ھاں، تہُاݙی اماں ھوݨیں میکوُں شاھروُں سݙایا ھا؛ اساں تُہاݙی رَت کڈھی ھئی، سئیݨ؛ ھُݨ دعا کرو تے سُمھ پوو، تے ھِک ݙوُ ݙینہاں تئیں، اللہ دے حکم نال، اساں تُہاکوُں ولاء آپݨے پیراں تے کھڑا کرݙیسوُں۔' 'اچھا، ٹھیک اے، میکوُں مرݨ نہ ݙواھے ۔۔۔ واسطہ ھِوے، مِیہربانی کراھے۔' توُں اِیویں کیوں آھدِیں؟ مولا تہُاکوُں آپݨی پناہ اِچ رکھے!' ولاء بُخار پیا تھیندیس، میں دِل ای دِل اِچ سوچا۔ اوُندی نبض ݙٹھُم، اوُکوُں بُخار تھیا پیا ھا۔ اوُں میݙو ݙٹھا تے میݙا ھتھ نپ گِھدُس۔ ' میں تیکوُں ݙسیساں، میں کیوُں نانہہ مرݨ چاھندی، میں تیکوُں ݙسیساں ۔۔۔ ھُݨ اساں کلھے ھیں؛ چھڑے تساں، مِیہربانی کراھے، تُساں نہ ۔۔۔ کئہیں کوُں وی نہ ۔۔۔ سُݨو ۔۔۔' میں ھیٹھ تے نِوڑم، اوُں آپݨے ھوٹھ میݙے کن دو کیتے، اوُندے وال میݙی ڳلھ نال لڳے—سچی ڳالھ اے میݙا تاں جیویں چیتا اِی چکریج ڳیا— تے اوُں آݨ پُھسکارے مارݨ شروُع کیتے، پر میݙے پلے ککھ نہ پیا۔ کُجھ وی نہ آکھ سنڳی۔۔۔ ھوُں، او چَکری ھوئی ھئی۔۔۔ اوُںدے پھُسکارے جاری ریہے۔ پر ایݙے تِکھے تِکھے جولڳدا ھا جیویں او روُسی نہ پئی الیندی ھووے؛ چھیکڑ اوُں آپݨی ڳالھ مُکائی، تے اوُکوُں ھِک کمبݨی چھُٹ ڳئی، جیندے نال اوُندا سِر ھیٹھ وِھاݨے تے وَنڄ ٹکا۔ انگل دے اِشارے نال میکوُں تڑی لایُس: 'یاد رکھیں ڈاکٹر، کئہیں کوُں نہ۔' میں اوُکوُں ترسلا کرایا، کُجھ پلایُمیس، تے نوکراݨی دے نالوُں ٹپدا، ویندا تھیُم۔"
اِیں موڑ تے آ کے، ڈاکٹر ھِک واری ولاء تِکھے تِکھے نِسوار سِنگھی، تے اِیویں لڳا جیویں لحظے کھن کیتے او نِسوار دے سروُر اِچ آ ڳیا ھووے۔
"خیر، تھیا اے،" اوُں ڳالھ ٹوری رکھی، "اڳلے ݙینہہ میݙی اُمیند دے بالکل اُلٹ، مریض دی حالت ذرہ وی نہ سُدھری۔ میں اِیں صورتحال تے ولاء ولاء سوچا تے یکدم اے فیصلے کیتم جو میں اِتھائیں ریہہ وینداں، توݨیں جو پچھاں مریض میݙا بھالا کریندے پئے ھَن۔ تے تیکوُں پتے کوئی ڈاکٹر آپݨے مریضاں کوُں نظر انداز نئیں کر سنڳدا، تے جیکر کریندے تاں اوُندی پریکٹس مُتاثر تھیندی اے۔ پر، پہلی ڳالھ اے جو مریض دی حالت نازک ھئی، تے ݙوجھا سچی پُچھ تاں، میں آپ چھوُئیر دو ٻہوُں چھِکیندا ویندا ھَم۔ بلکہ میکوُں تاں او سارے گھر آلے بھاوݨ لڳ ڳئے۔ توݨیں جو اُنہاں دی معاشی حالت ٻہوُں پتلی ھئی، پراُنہاں دی خوُبی اے ھئی، میں آکھ سنڳداں، جو او سُلجھے ھوئے لوک ھَن۔۔۔ اُنہاں دا پیوُ ٻہوُں پڑھا لِکھا بندہ ھا، ھِک لکھاری ھا، توݨیں جو غریبی اِچ مویا ھا، پر آپݨے مرݨ توُں پہلے، آپݨے ٻالاں کوُں چنڳی تعلیم ݙتی ھَس۔ آپݨے پِچھوُں، او دریہہ ساریاں کتاباں وی چھوڑ ڳیا ھا۔ یا تاں میں مریض دا ٻہوُں سنجیدگی نال علاج کریندا پیا ھم، یا وت آپݨاں کوئی طمع ھا، بہرحال۔ میں اے آکھ سنڳداں جو سارے گھر آلے میݙے نال ایویں پیار کرݨ لڳ ڳئے جیویں میں آپݨے گھر اِچ ھوواں۔۔۔ اِیں دوران راہ رستیاں دی حالت وی ٻہوُں بُری تھی ڳئی، ایویں آکھو جو، ساری آمدورفت تقریبا ٹھپ تھی ڳئی۔ حالت اے تھی ڳئی جو شاھروُں جیکر کوئی دوا دارو منگواوݨی ھوندی ھئی تاں عذاب ھوندا ھا۔۔۔ مریض چھوُئیر دی حالت ھئی جو ناھی پئی سُدھردی۔۔۔ ݙینہہ پݙینہہ، تے ھر ݙینہہ۔۔۔ پر ۔۔۔ اِتھاں۔۔۔" (ڈاکٹر تھوڑا جھئیاں آسرا کیتا۔) "سمجھ نئیں آندی تیکوُں کیا ݙساواں۔"۔۔۔ (اوُں ولاء نسوار سِنگھی، کھنگھا تے چاہ دی چُسکی لائیُس۔) "میں تیکوُں یکی ڳالھ سِدھی سِدھی ݙسیساں، اِنوُں اُنوُں دی نہ مریساں۔ مریض میݙی۔۔۔ کیا آکھاں؟۔۔۔ خیر، اوُکوُں میݙے نال پریم تھی ڳیا ھا۔۔۔ بہرحال۔۔۔ سچی، کیا اکھیجے؟" (ڈاکٹر ھیٹھ تے ݙٹھا تے لال سُرخ تھی ڳیا) "نئیں" اوُں جلدی ڳالھ ٹوری، "پریم، سچی! بندے کوُں ڈڈا نئیں تھیوݨا چاھیدا۔ او ھِک تعلیم یافتہ چھوُئیر ھئی، ٻہوُں سیاݨی، تے ٻہوُں پڑھی ھوئی۔ تے اِنوُں میں جتلی ھِک لاطینی پڑھی ودا ھَم، میکوُں تاں اوُھا ای آکھو وِسر ڳئی ھئی۔ تے ݙسݨ دا میں۔" (ڈاکٹر مُسکدے ھوئے آپݨے آپ تے دِید بھنوائی۔) "میݙے کول تاں پھوُت مارݨ کیتے وی کُجھ کائنی۔ پر اللہ سائیں میکوُں پاڳل نئیں بݨایا۔ میکوُں کالے دی جاہ چِٹا ناھی ݙسدا۔ میکوُں صاف صاف ݙسدا ھا جو الیگزینڈریا اینڈرےوینا— اوُندا ناں ھا— کوُں میݙے نال کوئی پریم ناھی، بلکہ اوُندا میں دِر، اِیں آکھو، ہک دوستانہ میلان ھا، میݙے کیتے ھِک احترام ھا۔ توݨیں جو آپݨے جذبات بارے اوُندی آپݨی سمجھ وی غلط ھئی، خیر، اے ھا اوُندا میݙے نال رویہ۔ یا ایںجھئیں کوئی شئے ھئی۔ توُں آپ اِیندا اندازہ لا گھِن۔ پَر" ڈاکٹر، جئیں ہکی ساہ تے اے سارے تروٹویں جملے الائے ھَن تے پھِکا تھیا ٻیٹھا ھا، ڳالھ اڳوُں تے ٹوری، "لڳدا اِیویں ھے میں پٹڑی توُں لیہہ ڳیاں، تہاکوُں مِٹی سمجھ آوݨی ھے۔۔۔ تُہاݙی اِجازت نال، اِیکوُں سِدھاپدھرا کرینداں۔"
اوُں چاہ دا کوپ مُکایا، تے الاء اِچ ھِک دھیما پن گھِن آیا۔
"اچھا، وَت۔ میݙی مریض دی حالت وڳڑدی تے وڳڑدی ای ڳئی۔ تسُاں ڈاکٹر نوھے، سائیں میݙا، تہُاکوُں سمجھ نئیں آسنڳدی جو اوُندے دِل نال کیا گزردی اے، خاص کر جیڑھے ویلے اوُکوُں آپݨے آپ تے شک تھیوݨ لڳ ونڄے جو مرض دا اوُندے تے اُتلا ھتھ اے۔ اوںدا آپݨے آپ تے اعتماد دا کیا حال ھوندا ھوسی؟ تسُاں یکدم اِیویں نِکوُھیں تھئے ویندے او جیندی کوئی مثال نئیں۔ تُہاݙا دِل آھدے جو تہُاکوُں او سبھ کُجھ وِسر ونڄے جیندا تہُاکوُں علم اے، مریض دا تہُاݙے تے یقین مُک ویندے، مریض دے نال دے لوکاں کوُں سمجھ آ ویندی اے جو تُساں کتلے پاݨی اِچ ھِوّے۔ تے او تہُاکوُں بے دِلی نال علامات ݙسیندن، تہُاݙے تے شک کرݨ لڳ ویندن، پھُسکارے مریندن۔۔۔ وَش! اے ٻہوُں ھیبت ناک ھوندے۔ اِیں مرض دا کوئی نہ کوئی علاج تاں ھووݨا چاھیدے، تُساں سُچیندے ھو، ہائے اوُں علاج دا ای کݙاھیں پتہ لڳ ونڄےہا۔ تسُاں ھِک دوا ازمیندے ھو، نئیں اے نئیں۔ تُساں کئہیں دوا کوُں آپݨا اثر ݙکھاوݨ جوگا ٹائم ای نِوّھے ݙیندے۔۔۔ تُساں کئہیں ویلے ھِک دوا کوُں ھتھ مریندے ھو کئہیں ویلے کئہیں ٻئی کوُں۔ کݙاھیں کݙاھیں تساں نسُخیاں آلی کِتاب چا کھڑدے ھو— اے ھے او علاج، تُساں سچُیندے ھو۔ کݙاھیں تُساں ستاریاں نال رلاء کے کئہیں دواکوُں چُݨ گھِندے ھو تے سبھ کُجھ قسمت تے چھوڑ ݙیندے ھو۔۔۔ پر اِیں دوران مریض مرݨ آلا ھووے تے ٻیا کوئی ڈاکٹر اوُکوُں بچا وی سنڳدا ھووے۔ 'ساکوُں کئہیں ٻئے ڈاکٹر نال مشورہ کرݨا چاھیدے' تسُاں آھدے ھو 'میں اے یکی ذمہ داری آپݨے آپ تے نِمھی گھِندا۔' ایںجھئیں موقعے تے تُساں کیݙے پاڳل لڳدے ھو! خیر، اینجھئیں موقعے تے تُساں سبھ کُجھ ساھندے ھو۔ تُہاݙے کیتے اےکجُھ ای نئیں ھوندا۔ ھِک بندہ مر ویندے— پر ایندے اِچ تہُاݙا کیہاں ݙوہ، تسُاں اوُندے کیتے جو تھی سنڳدا ھا، کیتا ھا۔ پر اِتھوُں ودھ کیا اذیت تھی سنڳدی ھےجݙاں کئہیں دا تہُاݙے تے اندھا یقین ھووے، تے تُساں محسوس کرو جو تُساں کُجھ وی کرݨ دے قابل نوھے۔ خیر، الیگزینڈریا اینڈرےوینا دے سارے گھر آلیاں دا وی میݙے تے کوئی ایہو جیہاں اندھا یقین ھا۔ او اے وِسر ڳئے ھَن جو اُنہاں دی دھی دی زندگی کوُں کوئی خطرہ ھے۔ اُنوُں میں وی تاں اُنہاں کوُں اویقین ݙوایا ھا جو کوئی مسئلہ ای کوئینی، تے ھُݨ میݙا ھاں ڳٹیاں اِچ لاھندا ویندا ھا۔ اُتوُں سونے تے سُہاڳہ اے جو راہ رستے وی بند۔ کوچوان کوُں شاھروُں کوئی دوا داروُ آݨن کیتے پٹھوُں تاں کئی کئی ݙینہہ لڳ ونڄن۔ میں مریض دے کوٹھے چوُں نہ نِکھتم، میں اُتھوُں ھٹ ای نمھ سنڳدا، میں اوُکوُں چسوُلے قصے کہاݨیاں سُݨاواں، اوُندے نال تاش کھیݙاں۔ راتیں، اوُندے بسترے دے نال، اوُندی ݙیکھ بھال اِچ راھواں۔ ھنجھوُں توُں تر اکھیں نال ٻڈھڑی میݙے شکریے ادا کرے، تے میں اندری اندر سوچاں 'میں تیݙے اِیں شکریے دے لائق نِمھی۔' سچی ڳٓالھ اے، میں تیݙے اڳوُں منینداں— ھُݨ تاں اِیکوُں لُکاوݨ دی کوئی لوڑھ ای کوئنی— میکوُں آپݨی مریض دے نال پریم تھی ڳیا ھا۔ الیگزینڈریا اینڈرے وینا کوُں وی میں چنڳاں لڳݨ لڳ ڳیا ھَم۔ کئہیں کئہیں ویلے او آپݨے کوٹھے اِچ میݙے علاوہ کئہیں ٻئے کوُں آوݨ ای ناھی ݙیندی۔ اوُں میݙے نال الاوݨ شروع کر گھِدا، میں کݨ سوال پُچھدی ھئی، میں کِتھاں پڑھدا ریہہ ڳیاں، میں کیویں راھنداں، میݙے گھر آلے کینجھئیں ھِن، میݙی کیندے کیندے نال میل ملاقات ریہہ ویندی اے۔ میکوُں اِیویں لڳدا ھا جو اِیکوُں الاوݨا نئیں چاھیدا، پر اوُکوُں منع کراں ھا— سخت لوظاں اِچ منع کراں ھا— اے میݙے کݨ ناھی تھی سنڳدا۔ کئہیں ویلے میں آپݨا سِر آپݨے ھتھاں اِچ جھلی، آپݨے آپ توُں پُچھدا ھم، " اے توُں کیا کریندا پئیں، راخشس آ؟ ۔۔۔ او میݙا ھتھ نپ گھِندی ھئی تے گھُٹݨ لڳ ویندی ھئی، تُر تُر میکوُں تکی ریہہ ویندی ھئی، تے وت ٹھڈھا ساہ بھر کے آھدی ھئی، 'کِتلا چنڳاں ایں توُں! ھتھ اوُندے بخار نال ٻلدے ھوئے، وݙیاں وݙیاں اوُندیاں شانت اکھیں ۔۔۔۔ 'نئیں، توُں ساݙے ڳوانڈھیاں روک نِوھیں۔۔۔ ھُݨ تئیں میں تیکوُں کیوُں نمَھ ڄاݨدی!' 'الیگزینڈریا اینڈرے وینا، توُں اآرام کر،' میں آھداں ۔۔۔ 'میکوُں لڳدے، یقین کر میݙا، میکوُں نئیں پتہ میں کیویں حاصل کیتے۔۔۔۔ پر توُں آرام کر۔۔۔ خیر تھیسی، توُں ولاء ٹھیک تھی ویسیں۔' تے تیکوُں اے ای ݙسائی ڄُلاں،" ڈاکٹر آپݨے بھِربھِٹےاڳوُں تے سنگوڑے تے اُتوُں تے چیندے ھوئے آکھُس، "اُنہاں دے ڳوانڈھی شودھے غریب ھانے، تہوُں اُنہاں نال گھٹ ای بݨدی ھانے۔ خوُد داری امیر لوکاں نال راہ ورسم ودھاوݨ اِچ رکاوٹ ھئی۔ تیکوُں ݙسے می ٻہوُں سُلجھا ھویا گھرانہ ھا۔ لہٰذا میݙے کیتے اے مزے دی ڳالھ ھئی۔ او صرف میݙے ھتھوُں دوا گھِندی ھئی۔۔۔ چھوئیر شودھی میݙے آسرے نال اُٹھدی ھئی، دوا گِھندی ھئی تے میݙو تکیندی ھئی ۔۔۔ میکوُں اِیویں لڳدا ھا جیویں میݙا ھاں پھٹدا ھووے۔ تے اِیں دوران اوُندی حالت مسلسل ھیٹھ ھیٹھ تے لاھندی ویندی ھئی، اے مر ویسی، میں اندری اندر سوچاں ھا، اِیکوُں مر ونڄݨے۔ یقین کر میں آپ ای اِیویں سامی اِچ لاھݨ آلا ھَم؛ اوُندی ماء تے بھیݨیں میݙو ݙیہدیاں ھَن، میݙیاں اکھیں اِچ ݙیہدیاں ھَن، اُنہاں دا میݙے تے یقین کِردا بھُردا ویندا ھا۔ 'اچھا؟ کیویں ھے، او؟' 'ھوُں، ٹھیک اے، ٹھیک اے! سچی، سبھ ٹھیک اے! میݙا چیتا میݙے نال ناھی ریہہ ڳیا۔ ھِک رات میں آپݨی مریض نال ٻیٹھا ھَم۔ نوکراݨی وی اُتھائیں ٻیٹھی ھئی، کھُل کے غراڑے مریندی ٻیٹھی ھئی، میکوُں اِیندے غراڑیاں نال کوئی مسئلہ ناھی، اے شودھی وی تاں تہک ڳئی ھئی۔ الیگزینڈرا اینڈرے وینا دی شام توُں حالت ٻہوُں بُری ھئی، بُخار دی وکیڑ اِچ ھئی۔ ادھ رات تئیں تاں او پاسے پتریندی ریہہ ڳئی۔ مسائیں ھُݨ ونڄ کے اِیویں لڳدا ھا جو او سُمھ ڳئی ھووے۔ او پھالا تھئی پئی ھئی، ذرہ وی ناھی پئی ھلدی۔ کوٹھے دی چُنڈ اِچ مقدس موُرت دے اڳوُں ݙیوا ٻلدا پیا ھا۔ میں اُتھاں ٻیہہ ڳیُم، سِر میݙا نِویا ھویا ھا، نِکی جھئیں پݨِکی وی لاء گھِدُم، یکدم میکوُں اِیویں لڳا جیویں کئہیں میکوُں پاسیوں چھوُا ھووے؛ میں مُڑم ۔۔۔ اوہ، خدایا! الیگزینڈرا اینڈرے وینا میکوُں تُر تُر تکی پئی ھئی۔۔۔ اوُندے ھوٹھ کھُلے ھوئے ھَن، اوُندیاں ڳلھاں ٻلدیاں ھوئیاں ھَن۔ 'اے کیا ھے؟ ڈاکٹر، کیا میں مر ویساں؟' 'رحم کریں، خدایا!' 'نئیں، ڈاکٹر، نئیں، میہربانی کریں ھُݨ اے نہ پیا آکھیں جو میں جیندی راھساں۔۔۔ ایویں نہ پیا آکھیں۔۔۔ تیکوُں جیکر پتے، میݙی صحیح صورتحال میݙے کݨ نہ پیا لُکاویں۔' تے اوُندا ساہ اِتلا تِکھا تھی ڳیا۔ 'جیکر میکوُں پَک تھی ونڄے جو میں مر ونڄݨے ۔۔۔ تاں میں تیکوُں ݙسیساں، سبھ ݙسیساں۔' 'الیگزینڈرا اینڈرے وینا، تیݙے اڳوُں ھتھ ڄڑینداں! میں بالکل نِمھی سُتا، یکا تیݙی ٹہل ٹکوراِچ ریہہ ڳیاں ۔۔۔ واسطہ ائی خدا دا!' ۔۔۔۔ 'میکوُں تیݙے تے یقین اے، توُں چنڳاں بندہ ھیں، توُں ایماندار بندہ ھیں، میں تیکوُں دنیا جہان دیاں مقدس شئیں دا واسطہ ݙے کے آھدی ھاں—میکوُں سچ ݙس ݙے۔ کاش توُں ڄاݨدا ھوویں ھا جو اے میݙے کیتے کِتلا اھم اے۔۔۔ ڈاکٹر خدا دا واسطی ائی، ݙس ݙے میکوُں۔ کیا میں خطرے اِچ ھاں؟' 'خُدایا، میں تیکوُں کیا ݙساواں، الیگزینڈرا اینڈرے وینا؟' 'خدُا دا واسطی ائی، میں تیݙے اڳوُں ھتھ جُڑیندی ھاں۔' 'میں تیݙے کول کجُھ لکا نہ سنڳدا' میں آھداں ' توُں یقینا خطرے اِچ ھیں، پر خداوند دی ذات ٻہوُں مِیہربان ھے۔' 'میں مرویساں، میں مرویساں۔' تے اِیویں لڳا جیویں او نہال تھی پئی ھووے، اوُندے چہرے تے ھِک خاص چمک آوݨ لڳ ڳئی؛ میں ݙر ڳیُم۔ 'ݙر نہ، میں موت توُں ھرگز نمھی ݙردی۔' او اُٹھی ٻیٹھی، تے اِرَک دی ٹیک لڳ ٻیٹھی۔ 'ھُݨ۔۔۔۔ ہا، میں تیکوُں ݙس سنڳدی ھاں، جو میں دِل کݨ تیݙا شکریہ ادا کریندی ھاں۔۔۔ جوتوُں ٻہوُں چنڳاں تے مِیہربان بندہ ھِویں— جو میں تیݙے نال پریم کریندی ھاں۔ میں اوُکوُں ݙٹھا، اِیویں جیویں سِر تے فقیر ھوونیس، پتے، میں ٻہوُں اؤکھا ھم۔ 'کیا سُݨئی، میکوُں تیݙے نال پریم ھے۔' 'الیگزینڈرا اینڈرےوینا، میں کیویں اِیندے قابل ہاں؟' 'نئیں، نئیں، توُں نوھیں— توُں نوھیں سمجھا میکوُں۔' ۔۔۔ تے یکدم اوُں آپݨیاں ٻاھیں اڳوُں تے ودھایاں، تے میݙا سِر آپݨے ھتھیں اِچ کر گھِدُس، میݙا سِرچُمُس ۔۔۔ یقین کر میݙی تقریبا چیک نکلݨآلی ھئی۔۔۔۔ میں ڳوݙا سٹی آیُم، تے وھِاݨے اِچ سِر وَنڄ پوُرُم۔ او نہ الاݨی؛ اوُندیاں انڳلیں میݙے والاں اِچ کمبدیاں پیاں ھَن۔ میں کنیں کؤ پئی، او روندی پئی اے۔ میں اوُکوُں تسلیاں ݙیوݨ شروع کر گِھدُم، اوُکوُں یقین ݙواوݨ ۔۔۔ سچی میکوُں یاد کوئینی میں اوُکوُں کیا آکھا ھا۔ 'توُاُٹھسیں، چھوُئیرآ،' میں اوُکوُں آکھا 'الیگزینڈرا اینڈرے وینا، تیݙا شکریہ۔۔۔ یقین کر میݙا۔۔۔ آپݨے آپ کوُں جھل۔' 'ٻس، ٻس!' او اڑ ڳئی 'توُں اِنہاں توُں نہ ݙر، بے شک او جاڳ پوون، تے بھانویں اِتھاں آونڄن— اِیندے نال کوئی فرق پوندا۔ میں مرݨ آلی ھاں، تیکوُں تاں پتے ناں۔۔۔ تے تیکوُں کیڑھی ڳالھ دا ݙر ھے؟ توُں کیوُں ݙردیں؟ ذرہ میݙا سِر اُتے کریں۔۔۔ یا شئیت توُں میݙے نال پریم نِوھیں کریندا، یا شئیت میں غلط ھاں۔۔۔ جیکر اِیویں ھے تاں میکوُں معاف کر ݙیویں۔' 'الیگزینڈرا اینڈرے وینا، توُں کیا آھدی پئی ھیں!۔۔۔ میکوُں تیݙے نال پریم ھے، الیگزینڈرا اینڈرے وینا۔' اوُں سِدھا میݙے اکھیں اِچ ݙٹھا تے آپݨیاں ٻاھیں کھول ݙتیاں۔ 'تاں وت میکوُں آپݨیاں ٻاھیں اِچ گِھن گِھن۔' سِدھی ڳالھ اے جو میکوُں سمجھ نئیں آئی جو میں اوُں رات پاڳل کیوُں نہ تھی ڳیُم۔ میکوُں اِیویں لڳدے میݙی مریض آپ کوُں آپ مریندی پئی اے؛ میں ݙیہداں او آپݨے آپ اِچ نئیں ریہہ ڳئی۔ تے میکوُں اِیں ڳالھ دی وی سمجھ ھے جو جیکر او موت دی کندھی تے ناں ھوندی تاں شئیت کݙاھیں وی میݙے بارے نہ سُچیندی؛ تے، سچی ڳالھ ھے، توُں بھانویں جو وی آکھیں، پریم کیتے مُتوُں، ویہہ سالاں دی عُمر اِچ مرݨ ݙاڈھا اؤکھا کم اے۔ اوُندے کیتے وی اِیہا ڳالھ اذیت دی ھے؛ ایہو ای وجہ اے، اِیہیں پریشانی اِچ او میݙو چھِکیجی ھئی— ھُݨ تیکوُں سمجھ آئی ھے؟ پر اوُں میکوُں آپݨیاں ٻاھیں اِچ گھُٹ گِھدا، تے ونڄݨ ناھی ݙیندی۔ 'رحم کر میݙے تے، الیگزینڈرا اینڈرے وینا، تے آپݨے آپ تے وی رحم کر' میں آھداں۔ 'کیوُں' او آھدی اے؛ 'کیڑھی شئے ھے جیندے بارے میں فکرمند تھیواں؟ تیکوُں پتے مر تاں میں ونڄݨے۔' ۔۔۔۔ اِیں ڳالھ دا اوُں وَکا مارا۔ ۔۔۔۔ جیکر میکوُں پتہ ھوندا جو میں بچ ونڄݨے، تے ولاء ھِک مُناسب جھئیں جوان چھوئیر ھوساں، وت تاں میں شرم کراں ہا ۔۔۔۔ بے شک شرم کراں ھا ۔۔۔ پرھُݨ کیوُں؟' 'پر تیکوُں کئیں آکھے توُں مر ویسیں؟' 'ٻس کر، ھُݨ چھوڑ پرے، توُں میکوُں دھوکہ نِوھیں ݙے سنڳدا؛ تیکوُں تاں کوُڑ الاوݨ ای نئیں آندا— آپݨاں چہرہ تاں ݙیکھ ۔' ۔۔۔ 'توُں جیندی راھسیں، الیگزینڈرا اینڈرے وینا؛ میں تیݙا علاج کریساں۔ تُہاݙی اماں کݨ دُعا کرویسوُں۔ اساں مِل ویسوُں— اساں خوُش ھوسوُں۔' 'نئیں، نئیں، میکوُں تیݙے لوظ یاد ھِن؛ میں مر ونڄݨے۔۔۔ تئیں میݙے نال وعدہ کیتا ھا ۔۔۔ تئیں میکوُں آکھا ھا۔ میݙے کیتے اے اندوہ ناک ھا— کئی لحاظ نال اندوہ ناک ہا۔ تے ݙیکھو کݙاھیں کݙاھیں عام جھئیں شئیں کیا حال کر سٹیندین۔ بظاھر اے کُجھ وی نئیں، پر اے ٻہوُں تکلیف دہ ہے۔ اوُکوُں خیال آیا تے اوُں میں کݨ پُچھا میݙا ناں کیا ھے۔ ݙوُجھا ناں نہ۔ پہلا ناں۔ میݙی بدبختی جو میکوُں ٹریفون دے ناں نال سݙیا ویندے۔ جی، سچی ٹریفون ایوانیچ۔ گھر اِچ سارے میکوُں ڈاکٹر آھدن۔ خیر، بندہ کیا کر سنڳدے۔ میں آھداں، 'ٹریفون، میڈم۔' اوُں متھے تے مَچڑ پایا، آپݨاں سِر ھلائیُس تے فرانسیسی اِچ کجُھ بُڑبُڑ کیتس— ھوُں، یقینا کوئی نامناسب ڳالھ— تے او بے تُکی کِھل کِھلݨ لڳ ڳئی۔ خیر، اِیں طرانویں میں یکی رات اوُندے نال گزاری۔ فجر تھیوݨ توُں پہلے میں لڳا ڳیُم، اِیویں محسوُس کریندا پیا ھَم جیویں پاڳل تھی ڳیا ھوواں۔ ݙینہاں، فجر دی چاہ پیوݨ توُں بعد، میں جیڑھلے ولاء اوُندے کوٹھے اِچ ڳیُم تاں، اوئے خدایا! میں اوُکوُں سُنڄاݨ نمھ سنڳدا؛ قبراں اِچ پئے بندے وی اوُں توُں بہتر ھوندن۔ قسم اے، یقین کر میݙا، میکوُں سمجھ نئیں آندی — اصلوُں سمجھ نئیں آندی — میں اِیں یکے تجربے چوُں کیویں جیندا بچ ڳیُم۔ ٻئے ترائے ݙینہہ تے ترائے راتیں میݙی مریض رِڑھدی رہئی۔ تے کیا راتاں ھَن! اوُں میݙے نال کیا کیا ڳالھیں کیتیاں! تے او چھیکڑی رات — ذرہ توُں آپ سوچ ھاں — میں اوُندے نال ٻیٹھا، اللہ سائیں کݨ ھِکا دُعا ٻیٹھا منگدا ھَم: 'اِیکوُں چا گِھن۔' میں آکھا 'تے اِیندے نال میکوُں وی چا گِھن۔' یکدم غیر متوقع طور تے ٻڈھری تریمت کوٹھے اِچ آݨ وڑدی اے۔ پِچھلی شام، میں اوُکوُں، اماں کوُں ݙسا ݙتا ھا جو اُمیند گھٹ اے۔ تے بہتر اے ھے جو تساں پادری کوُں سݙا گِھنو۔ جیڑھلے بیمار چھوُئیر آپݨی ماء کوُں ݙٹھا تاں آکھُس: 'اے تاں ٻہوُں چنڳی ڳالھ اے جو تسُاں آڳئے ھو؛ اساں ݙوُھائیں ھِک ݙوُجھے نال پیار کریندے ھیں — اساں ھِک ݙوُجھے نال وعدے وعید کر چُکے ھیں۔' 'اے کیا آھدی پئی اے، ڈاکٹر؟ اے کیا آھدی پئی اے؟' میں اؤکھا تھی ڳیُم۔ 'اِیندا چیتا چکریجا پئے،' میں آھداں 'بُخار ھِس ناں۔' پر او آھدی اے: 'شش، چُپ کر، تئیں ھُݨیں میݙے نال ٻئی ڳالھ کیتی اے۔ میں کݨ میݙی مُندری گِھدی وی، آپݨی مُندری میکوُں ݙتِی وی۔ توُں بہانے کیوُں بݨیندا کھڑیں؟ میݙی اماں ٻہوُں چنڳی اے— اے تیکوُں کجُھ نہ آکھسی — اِیکوُں سمجھ آ ویسی— تے میں مرݨ آلی ھاں ۔۔۔ میکوُں کوُڑ مارݨ دی کیڑھی لوڑھ اے۔ آپݨاں ھتھ میکوُں ݙے۔' میں چِھرکی بھری، بھڄم تے ٻاھروُں آڳیُم۔ ٻُڈھڑی تریمت کوُں ساری ڳالھ سمجھ آڳئی۔"
"خیر، میں ھُݨ نہ تیکوُں تہکیساں تے نہ آپݨے آپ کوُں، اے سب یاد کرݨ ٻہوُں تکلیف دہ ھے۔ میݙی مریض ݙوُجھے ݙینہہ مر ڳئی۔ اللہ بخشیس!" تِکھے تِکھے ھتھاں پیراں نال ڳالھ کریندے، ڈاکٹر ڳالھ ٹوری رکھی۔ "آپݨی موت توُں پہلےاوُں آپݨے گھر آلیاں کوُں ٻاھروُں کڈھ چھوڑا تے آپݨے نال کلھا میکوُں راھݨ دا آکھُس۔"
"'میکوُں معاف کر ݙیویں،' اوُں آکھا: 'میں شئیت تیکوُں ݙوہ ݙیواں ۔۔۔ میݙی بیماری ۔۔۔ پر یقین کر میݙا، میں کئہیں کوُں تیݙے کݨ ودھ پریم نمِھی کِیتا۔۔۔ میکوُں نہ وِسریں ۔۔۔ میݙی مںدری رکھ گِھن۔'"
ڈاکٹر مُڑا، میں اوُندا ھتھ ݙٹھا۔
"ھوُں،" اوُں آکھا "کوئی ٻئی ڳالھ کروُں۔ کوئی نِکڑی جھئیں شرط لا کے تاش دی بازی لاوُں ہا؟ میݙے جھیاں بندہ ایںجھئیں اعلی جذبات دی وھیند اِچ نئیں واھندا۔ میݙے واسطے سوچݨ کیتے ھِکا اِی ڳالھ اے۔ کیویں ٻالاں کوُں رووݨ نہ ݙیوو تے ذال کوُں جھِڑکݨ نہ ݙیوو۔ اوُں توُں بعد، میݙا، جیویں آھدن، قانونی شادی دا ویلا آڳیا ۔۔۔ ھوُں ۔۔۔ میں وپاری دی دھی نال پرنیج ڳیُم— ݙاجھ اِچ ست ھزار ۔ اوُندا ناں اے ایکوُلینا اے، جیندا ٹریفوں نال چنڳاں نِبھا تھیندا پئے۔ ݙاڈھی کوڑیل تریمت ھے، سچی ڳالھ اے، پر خوُش قسمتی دی ڳالھ اے ھے جو سارا ݙینہہ سُتی راھندی اے۔ ہاں، لاوُں تاش دی بازی؟"
اساں ادھ ادھ پَینی دی شرط لا کے، تاش کھیݙݨ ٻیہہ ڳیوسے۔ ٹریفون ایوینیچ، میں کݨ اڈھائی روُبل جیت ڳیا، تے آپݨی جیت دی خوُش نال، راتیں چِرکے، گھر لڳا ڳیا۔
(سرائیکی ترجمہ: اجوُ، ٨ نومبر ٢٠١٧، اِسلام آباد)