Wb/skr/چھیواں سیپارہ

سورۃ النساء مدنیہ
اَللہ اِیں ڳالھ کُوں پَسند نھیں کریندا، جو کوئی کہیں دِی بُرائی لوکاں کُوں کُھلم کُھلا وَدّا ݙَسّے، سِوائے اُوں شخص دے جِیندے اُتے ظلم کِیتا ڳیا ہووے، اَتے اَللہ سَب کُجھ سُݨدا تے ڄاݨدا کھڑے (١٤٨)۔ جیکر تُساں کہیں نیکی دے کَم کُوں کہیں دے سامݨیں کرو یا لُکا تے کرو، یا بُرائی کُوں ہِک پاسے چا سَٹّو، تاں وَل اَللہ بیشک معاف کرݨ والا ہے، نال نال وَݙّی قُدرت والا وِی ہے (١٤٩)۔ بیشک جِہڑے لوک اَللہ اَتے اُوندے رسولاں دا اِنکار کریندِن اَتے چہندِن جو اَللہ تے اُوندے رسولاں وِچالے فرق گھتِن اِیہ اَہدِن ہوئیں جو اَساں بعضیاں کُوں تاں مَنین٘دُوں اَتے بعضیاں کُوں نِسے منین٘دے، اَتے چَہندِن جو او (کُفر تے ایمان دے) وِچالے دا کوئی راہ بݨا گِھنن (١٥٠)۔ بیشک اِیہے ہِن اَصلوں کافر دے کافِر ! اَتے اَساں کافراں کِیتے ذلیل کرݨ والا عذاب تیار کِیتا ہوئے (١٥١)۔ پر جِہڑے لوک اَللہ تے اُوندے رسولاں تے اِیمان گِھن آندِن اَتے انھاں وِچوں کہیں ہِک وِچ وِی فرق نھیں کریندے، اِیہے او لوک ہِن جنھاں کُوں اَساں ضرور اُنھاں دے اَجر ݙیسوں، اَتے اَللہ بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رحمت والا ہے (١٥٢)۔ (اَے محمدؐ) اہلِ کتاب تیکوں اَکھیندِن جو تُوں انھاں کِیتے اَسماناں تُوں ہِک کتاب لَہوا ݙے، حالانکہ انھاں تاں موسیٰ کنُوں اِیں تُوں وِی وَݙا مطالبہ کِیتا ہا، او اَکھیندے ہِن جو اَللہ اَساں ساریاں کُوں اِنھاں اَکھیں نال ݙیکھا ݙے، ٻَس اُنھاں دے اُنھاں گُناہاں دِی وجہ کنُوں اُنھاں تے بجلی آ ݙٹھی، وَل اُنھاں ہِک وَچّھے کُوں، اِیں ڳالھ دے بعد جو انھاں کولھ کُھلیاں دلیلاں وِی آچکیاں ہَن، وَل وِی اَپݨاں معبود بݨا گِھدا، اَساں تاں انھاں دِی اِیہ ڳالھ معاف کر چھوڑی، اَتے اَساں (اُنھاں دے مقابلے وِچ) موسیٰ کُوں کھُلیا ݙُلیا غلبہ ݙے ݙِتا (١٥٣)۔ اَتے اَساں اُنھاں کنُوں پکا وعدہ گِھنّݨ سان٘گوں اُنھاں تے کوہ طور اُچّا کر کھڑایا اتے اُنھاں کُوں اَکھیُوسے جو (شہر دے) دروازے وِچوں لنگھݨ ویلے جِھک نِوائی کریندیں ہوئیں داخل تھیوݨاں، اَتے اِیہ وِی حکم ݙِتا جو چَھݨ چَھݨ دے ݙین٘ہ (مَچھیاں نہ پکڑن) دے حکم کُوں کن٘ڈ پِچھوں نہ سَٹݨاں، اَتے اَساں اُنھاں کنُوں اَصلوں پکّا وعدہ گِھن گِھدا (١٥٤)۔ پَر اُنھاں تاں آپݨیں وعدے کُوں تروڑ چھوڑݨ، اَتے اَللہ دِیاں نشانیاں کنُوں اِنکار کرݨ، اَتے انبیاواں کُوں ناحق قتل کر ݙیوݨ، اَتے اِیہ آکھݨ دِی وجہ کنُوں جو اَساݙے دِلاں تے کُجھ اَثر نھیں تھیوݨاں اَساں اُنھاں دے اِنکاری ہووݨ سان٘گوں اُنھاں دے دِلاں تے مُہر لا ݙِتی، ٻَس او ٻَہُوں تھوڑے اِیمان گِھن آندِن (١٥٥)۔ اَتے اُنھاں دے اِنکاری تھیوݨ دِی وجہ کنُوں اَتے انھاں دے مریم اُتے ہِک وَݙ ے بُہتان لاوݨ پِچھوں وِی (١٥٦)۔ اَتے اُنھاں دے اِیہ آکھِن تے جو بیشک اَساں مریم دے پُتر تے اَللہ دے رسول، عیسیٰ کُوں قتل کر چھوڑے، پَر اُنھاں اُوکوں نہ قتل کِیتے تے نہ سولی تے چڑھائے بلکہ اُنھاں کُوں کوئی بُھلان٘درا پَے ڳیا ہَا، اَتے بیشک جِہڑے اِیندے متعلق اختلاف کریندِن او وِی ٻَس ہِیں شَک وِچ پَے ڳئن، اَتے اُنھاں کُوں کوئی علم کائے نھیں، ٻس بَدگُمانی وِچ پَے ڳئین (اَصل وِچ) اُنھاں اُوکوں قتل نہ کِیتا ہا (١٥٧)۔ اُوکوں تاں اَللہ اَپݨیں کولھ چَوا گِھدے اَتے اَللہ زبردست غلبے والا تے وَݙی حکمت والا ہے (١٥٨)۔ اَتے اہلِ کتاب وِچوں کوئی وِی اِہجا کائے نھیں جِہڑا اَپݨیں مَرݨ کنُوں پہلے اُوندے اُتے اِیمان نہ گِھن آیا ہوسی، اَتے او قیامت دے ݙین٘ہ اُنھاں اُتے گواہی ݙیسی (١٥٩)۔ ٻَس اَساں یہودی لوکاں دے ظلم دِی وجہ کنُوں اُنھاں حَلال شَیئں کُوں اُنھاں اُتے حرام کر ݙِتا جِہڑیاں جو اُنھاں اُتے پہلے حلال ہَن، اَتے (اِیں وجہ کنُوں وِی) جو او خدا دِی راہ تُوں اَکثر لوکاں کُوں رُوکیندے ہِن (١٦٠)۔ اَتے (اِیں ڳالھوں وِی) جو او سُود کھاندے ہَن، توڑے جو اُوں کنُوں منع کر ݙِتا ڳیا ہا اَتے (اِیں سَوَبُّوں وِی) جو لوکاں دا مال کُوڑ بَھتُوڑ نال کھا گِھندے ہِن، ٻَس اَساں اِنھاں وِچوں کافراں کِیتے ہِک وݙا دَرد ناک عذاب تیار کر رَکھیئے (١٦١)۔ پَر جِہڑے اُنھاں وِچوں عِلم دے ترکڑے ہِن اَتے مومن ہِن، او اِیمان گِھن آندِن، اُوں شَئے اُتے وِی جِہڑی جو تُہاݙے اُتے لَتھی ہے، تے اُوں تے وِی جِہڑی تُساں کنُوں پہلے لَہائی ڳَئی ہے، اَتے نماز دِی پابندی کریندِن، اَتے زکوٰۃ (باقاعدہ) ݙیندِن، اَتے اَللہ تے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے اِیمان رَکھیندِن، اِیہے ہِن جِنھاں کُوں اَساں ضرور ہِک وَݙا اَجر ݙیسوں (١٦٢)۔ (اَے محمدؐ) بے شک اَساں تَیں دُو اُووِیں وَحی بھیڄی ہے جیویں جو اَساں نوح دو بھیڄی ہَئی، تے اُوندے بعد وِچ آوݨ والیاں نبیّاں تے وِی، اَتے اَساں تاں اِبراہیم تے اسماعیل تے اِسحاق تے یعقوب تے، یعقوب دِی اُولاد تے، عیسیٰ تے، اَیوب تے، یونس تے، ہارون تے، سلیمان تے وحی بھیڄی ہَئی، اَتے اساں دَاؤد کُوں تاں زبور وِی ݙِتی ہَئی (١٦٣)۔ اَتے اِہجے رسول وِی بھیڄِن، جِہڑیاں دے حال اَساں تُہاکُوں اَڳے سُݨا چُکیئے ہَیں تے ڈھیر سارے اِہجے وِی ہِن جِہڑیاں دے حال تُہاکوں نھیں ݙسائے ڳئے، اَللہ تاں خود موسیٰ نال ڳالھیں کِیتِن (١٦٤)۔ اِیہ سارے رسول خوشخبری سُݨاوَݨ والے تے ݙراوݨ والے ہِن، تاں جو انھاں پیغمبراں دے آوَݨ دے بعد لوکاں کُوں اَللہ تے حجت یا عُذر کرݨ دا موقع نہ مِلے، بہر حال اَللہ غالب رَہݨ والا تے ٻَہُوں حِکمت والا ہے (١٦٥)۔ پَر اَللہ اِیں ڳالھ دِی گواہی ݙیندے جو جِہڑا کُجھ تیݙے کولھ بھیڄا ڳئے اَپݨے پورے عِلم نال بھیڄا ڳئے، اَتے فرشتے وِی اِیںدی گواہی ݙیندِن اُووِیں تاں ہِکے اَللہ دا گواہ ہووݨ وِی کافی ہے (١٦٦)۔ بیشک جِنھاں لوکاں کُفر اِختیار کِیتے، تے اَللہ دے راہ کنُوں ہَٹکیے ہوڑے، ٻَس اُوہے لوک وَݙی گُمراہی وِچ آ ݙَٹِھنّ (١٦٧)۔ (اِیں طرح) جِہڑے لوک کافر تِھی ڳئِن، تے زیادتیاں کریندے وَدِّن، اَللہ اُنھاں کُوں بخشݨ والا کائے نھیں، اَتے نہ اُنھاں کُوں ہدایت دا راہ ݙِیکھیسے (١٦٨)۔ ٻَس اُنھاں کِیتے تاں دوزخ دا رَاہ ہے، جیندے وِچ او ہمیشہ کِیتے رَہسِن، اَتے اِیہ ڳالھ (یعنی سزا) اَللہ دِی طرفوں معمولی تے سَوکھی ہے (١٦٩)۔ اَے لوکو ! بیشک اِیہ رسول تُہاݙے رَبّ کنُوں حق دِیاں ڳالھیں گِھن تے آندے، ٻَس اِینکوں مَنّو اَتے جیکر اِنکار کِیتا ڳیا تاں ڄاݨ رَکھو جو جو کُجھ زمین اُتے تے اَسماناں وِچ ہے اَللہ دا ہے اَتے اَللہ سَب کُجھ ڄاݨݨ والا تے حِکمت والا ہے (١٧٠)۔ اَے کتاب رَکھݨ والو! دِین وِچ کوئی گڑ بڑ نہ کرو اَتے اَللہ دے متعلق وِی حق دے سِوا کُجھ نہ آکھو، مریم دا پُتر عیسیٰ مسیح اللہ دا رَسول ہے اَتے اُوندا کلمۂ بشارت ہے جیکوں مریم دو بھیڄا ڳیا ہا، اَتے اِیہ اُوندی طرفوں ہِک روح وِی ہے، ٻَس اَللہ تے اُوندے رسولاں تے اِیمان گِھن آؤو، اَتے اِیہ نہ آکھو جو (اَللہ) تَرائے ہِن، اِیں آکھݨ کنُوں ہَٹ وَن٘ڄو، اِیہ ڳالھ تُہاݙی بَھلائی دِی ہے ، یقین مَنّو جو اَللہ تاں ہِکو دا ہِکو معبود ہے، او تاں اِیں ڳالھ کنُوں وِی پاک ہے جو اُوندے کِیتے کوئی پُتر ہووے، بلکہ سب کُجھ اُوندا ہے جِہڑا کُجھ اَسماناں وِچ ہے تے زمین دے تَلے اُتے ہے اَتے تمام کمَّاں کاراں کِیتے ہِکو اَللہ کافی ہے (١٧١)۔ نہ مسیح اِیں ڳالھ توں شرمسار تِھیندے جو اَللہ دا بَندہ سَݙیڄے، اَتے نہ اَللہ دے خاص فرشتے، اَتے جِہڑا کوئی اُوندی بَندگی کرݨ وِچ شرم کریندے اَتے وَݙائی کریندے تاں (ہِک ݙین٘ہ اَللہ) ساریاں کُوں آپݨیں اَڳوں کَٹھا کر تے پُچھ ݙیکھیسی (١٧٢)۔ ٻَس جِہڑے بَندے اِیمان گِھن آئے ہوسِن، تے نیک کم کِیتے ہوسنے، تاں (اَللہ) اُنھاں کُوں اُنھاں دا پُورا پُورا اَجر ݙیسی بلکہ آپݨیں فضل نال ٻِیا وِی وَدھا تے ݙیسی، پر جِنھاں بندیاں اُوندی بندگی کرݨ وِچ آپݨیں گھٹکی اَتے وَݙائی کِیتی ہوسی ٻَس او اُنھاں کُوں ٻَہُوں دَرد ناک عذاب ݙیسی ، اَتے اَللہ کنُوں سِوا نہ اُنھاں کُوں کوئی یار لَبھسی تے نہ کوئی مَددگار (١٧٣)۔ اَے لوکو! تحقیق تُہاݙے کولھ رَبّ دِی طرفوں ہِک روشن دَلیل آئی ہوئی ہے بلکہ اَساں تاں تُہاݙے دُو واضح طور تے ہِک نُور بھیڄے (١٧٤)۔ ٻَس جِہڑے لوک اَللہ اُتے اِیمان گِھن آئِن اَتے اُوندی (دین دِی) رَسّی کُوں تکڑا پکڑا ہوئے، اُنھاں کُوں او ضرور اَپݨِیں رَحمت تے فضل (والیاں بہشتاں) وِچ داخل کریسی تے آپ والے سِدھے رَستے تے ٹُریسی (١٧٥)۔ (اَے رسول) لوک تَیں کنُوں ہِک فتویٰ پَے پُچھدِن، آکھ ݙے جو اَللہ کلالہ (لا وَلد مَرݨ والے) دے متعلق حکم ݙیندے جو جیکر کوئی اِہجا آدمی مَر وَن٘ڄے، جیندی کوئی اُولاد نہ ہووے، چَھڑی اُوندی بھیݨ ہووے تاں تَرکے وِچوں اُون٘دا اَدھا حِصّہ ہے اَتے جیکر بھیݨ مَر وَن٘ڄے تاں بِھرا اُوندا وارث بَݨسی جیکر مرݨ والے دِیاں ݙوں بھیݨِیں ہووِن تاں تَرکے وِچوں اِنھاں دا ݙُوں تِریہائی حِصّہ ہے، اَتے جیکر کئی بھیݨِیں بِھرا وارث ہووِن تاں جُوان دا حِصّہ ݙُوں ذالیں دے حِصے دے برابر ہے، اَللہ تُہاݙے کِیتے اِیہ ڳالھیں کھول پاڑ تے ݙسیندے تاں جو غلطی نہ کر کھڑو، اَتے اَللہ تاں ہِک ہِک شَئے کُوں چَن٘ڳی طرح ڄاݨدے (١٧٦)۔

سورۃ اَلمآئدہ مدنیہ

شروع ہے اَللہ دے ناں نال جِہڑا جو ٻَہُوں مہربان تے وَݙے رَحم والا ہے۔
اَے اِیمان گِھن آوݨ والے لوکو! پابندیاں (تے قول قراراں) اُتے پُورا عمل کِیتا کرو، تُہاݙے کِیتے چوکھرے چرݨ والے والے جانور حَلال کر ݙِتے ڳِئن، سوائے اُنھاں دے جِہڑے تُہاکوں پَڑھ تے سُݨائے وِیندِن، اَلبتہ جیکر تُساں اَحرام ٻَدّھا ہوئے تاں اُوں شِکار کُوں وِی حلال نہ سَمجھو، بیشک اَللہ جیویں چہندے، تُہاکوں حکم ݙیندے (١)۔ اَے اِیمان گِھن آوݨ والے لوکو! اَللہ دِیاں بݨایاں نشانیاں دِی بے حرمتی نہ کِیتی کرو، اَتے نہ مُبارک مہینے دِی، اَتے نہ قربانی والے جانوراں دِی، اَتے نہ اَللہ دے ناں والے پَٹے گَھتے ہوئے جانوراں دِی، اَتے نہ اُنھاں دِی جِہڑے بیت الحرام (عزّت والے گھر) دو ویندے پَیئن، تاں جو اَللہ دا فضل تے اُوندی خوشنودی حاصل کرݨ، اَلبتہ ڄݙاں اَحرام کھول ݙیوو، تاں وَل شِکار کر سَڳدو، اَتے نہ اُوں قوم نال، اِیں ڳالھ دِی وَجہ کنُوں جو اُنھاں تُہاکوں مسجد اَلحرام (عزّت حُرمت والی مَسیت) وِچ وَن٘ڄݨ کنوں روکیا ہا، تُساں زیادتی کرو، اَتے نیکی تے پرہیزگاری دے کمَّاں وِچوں ہِک ٻَئے دِی مَدد کِیتی کرو، پَر گُناہ تے ظلم دے کَمَّاں وِچ ہِک ٻَئے دِی مَدد نہ کِیتی کرو، اَللہ کنُوں ݙردے رَہوُو، بیشک اَللہ عذاب ݙِیوݨ وِچ ٻَہُوں سَخت ہے (٢)۔ تُہاݙے اُتے حرام کر ݙِتا ڳئے، مویا ہویا جانور، لَہو اَتے سؤر دا گوشت، اَتے جِہڑے اُتے اَللہ دے ناں کنُوں علاوہ کہیں غیر دا ناں گھت تے کُٹھا وَن٘ڄے، اَتے جِہڑا جانور گھوگھا ݙیوݨ نال مرپوے، اَتے سَٹ لڳݨ نال مَر پووے، اَتے جِہڑا کہیں اُچی جاؤں ڈھے تے مَر پُووے، اَتے جِہڑا کہیں دے سِنگھ دِی ٹکر نال مَر پُووے، اَتے جیکوں کہیں جنگلی جانور چِیر پھاڑ ݙِتا ہووے، سوائے اُوندے جِیکوں تُساں (مرݨ تُوں پہلے) کوہ گِھدا ہووے، او جانور وِی حرام ہے، جیکوں آستانے (مزار وغیرہ) اُتے وَن٘ڄ تے ذِبح کِیتا وَن٘ڄے، اَتے جَیں جانور دا وَنڈارا، تیراں کُݨیاں نال کِیتا وَن٘ڄے، اِیہ تُہاݙے کِیتے گُناہ دے کَم ہِن، اڄ جِہڑے لوک تُہاݙے دِین دا کُجھ نھیں وِڳاڑ سَڳدے اُنھاں کنُوں نہ ݙرو، ٻَس مَیں کنُوں ݙردے رَہوُو، اَڄ میں تُہاݙے کِیتے تُہاݙے دِین کُوں مکمل کر چھوڑے، مَیں اَپݨِیں نعمت (ہدایت وِی) تُہاݙے اُتے پُوری کر چھوڑی ہے، اَتے تُہاݙے کِیتے اِسلام کُوں تُہاݙے دِین دے طور تے پَسند کر گِھدے، اِیہ پابندیاں اُوں شخص کِیتے ڈھلیاں کر ݙِتیاں ویندِن جِہڑا اَپݨِیں بُھک کنُوں مجبور تِھی ڳیا ہووے، اَتے اُوندا مقصد کوئی گُناہ کرݨ نہ ہووے، اُووِیں تاں اَللہ یقینًا بخشݨ ہار تے ٻَہُوں مہربان ہے (٣)۔ (اَے رسول) تَیں کنُوں پُچھدِن جو انھاں کِیتے کِہڑی کِہڑی شَئے حلال کِیتی ڳئی ہے، آکھ ݙیو جو ساریاں پاک صاف شَئیں تُہاݙے کِیتے حلال کر ݙِتیاں ڳیئن، او شکار وِی جِہڑا تُہاݙے سِکھائے ہوئے جانور نے تُہاݙے کِیتے پکڑیا ہویا ہووے تُساں جیکوں اُووِیں سکھایا ہووے، جیویں جو اَللہ تُہاکوں سِکھائے ٻَس اُوکوں کھاؤ، جِہڑے شکار کُوں اُوں تُہاݙے کِیتے پکڑیا ہوئے (شرط اِیہ ہے) جو اُنھاں اُتے اَللہ دا ناں (اَللہ اَکبر) پڑھ تے چھوڑیا کرو اَتے اَللہ کنُوں ݙردے رَہو، اَللہ جلدی انھاں ڳالھیں دا حساب کتاب گِھنݨ والا ہے (٤)۔ اَڄ تُہاݙے کِیتے ساریاں پاک صاف شَئیں حلال کر ݙِتیاں ڳِئین، اَتے تُہاݙے کِیتے اُنھاں دا پکیا ہویا کھاݨاں وِی حلال ہے جِنھاں کُوں (تُساں کنُوں پہلے) کتاب بھیڄی ہوئی ہے اَتے تُہاݙا پَکیا ہویا کھاݨاں انھاں کِیتے حَلال ہے، ٻِیا اِیہ جو مومناں وِچوں نیک پاک ذالیں، اَتے اُنھاں وِچوں وِی نیک پاک ذالیں، جِنھاں کُوں تَیں کنُوں پہلے کتاب بھیڄی ڳئی ہے حَلال ہِن، پَر شرط اِیہ ہے جو اُنھاں کوں اُنھاں دا حق مہر وِی ݙے ݙِتا وَن٘ڄے، اِیہ کَم اُنھاں کُوں نِکاح وِچ گِھن آوَݨ کِیتے ہووے، نہ کہ بدکاری کِیتے، یا لُک لُک تے یاری لائی رَکھݨ کِیتے، اَتے جِہڑا شخص اُنھاں دِینی پابندیاں کنُوں اِنکار کر چھوڑیندے تاں وَل اُوندے نیک عمل ضائع تِھی ڳئے تے او آخرت کُوں گھاٹے وِچ رہ وَن٘ڄݨ والیاں وِچوں تِھی ویسی (٥)۔ اَے اِیمان گِھن آوݨ والو! ڄݙاں وِی نماز پڑھن دِی تیاری کرو تاں اَپݨیں مُونھاں تے اِرکاں توڑیں اَپݨیاں ہتھاں کُوں، دھو گِھدا کرو، اَتے آپݨیں سراں تے سِنّے ہَتھ پِھیر گِھدے کرو، اَتے ڳٹیاں تَئیں اَپݨیں پَیر وِی (دھو گِھدے کرو) جیکر تُساں ڄُنبے ہوئے (ناپاک) ہووُو، تاں وَل (دَھاں تے) پاک تِھی ڳئے کرو، اَتے جیکر تُساں بیمار ہِیوے یا سَفر وِچ ہِیوے یا تُہاݙے وِچوں کوئی پاخانے وِچوں تِھی تے آئے یا تُساں ذال نال سُم تے آئیوے وَل تُہاکوں پاݨِیں وِی نہ لَبھے، تاں پاک جاء کنُوں کَم گِھنو، اُوندے اُتے ہَتھ مار تے اَپݨیں مونھاں تے ہَتھاں دا مَسح کر گِھنو، اَللہ نھیں چَہندا ، جو تُہاکوں کوئی حرج تِھیوے، بلکہ چہندے جو تُہاکوں پاک صاف رَکھی رَکھے، اَتے تُہاݙے اُتے آپݨِیں نعمت پُوری کر چھوڑے، تاں جو تُساں شُکر کرݨ والے بݨو (٦)۔ اَتے یاد کرو، اَللہ دِی اُوں نعمت کُوں، جِہڑی تُہاکوں ݙِتی ہَس اَتے اُوں پَکّے وعدے کُوں وِی جِہڑا تُساں کنُوں گِھدا ہَس، ڄَݙاں جو تُساں آکھیا ہا جو اَساں (اِیہ حکم) سُݨ گِھدے تے اِیندے اُتے عمل کِیتی رَکھسوں اَتے اَللہ کنُوں ݙردے رَہو بیشک اَللہ دِلاں دِیاں ڳالھیں چَن٘ڳی طرح ڄاݨدے (٧)۔ اَے اِیمان والو ! اَللہ دِی خاطر اِنصاف دِی گواہی ݙِیوݨ والے تِھی رَہوُو، اَتے کِنھائیں لوکاں دِی دُشمنی تُہاکوں اِیں ڳالھ تے تیار نہ کرے جو اِنصاف چھوڑ ݙیوُو، اِنصاف کِیتی رَکھیا کرو جو اِیہ پَرہیزگاری دے زیادہ کولھ تِھی وَن٘ڄݨ والی ڳالھ ہے، اَتے اَللہ کنُوں ݙردے رَہوُو، بیشک جو کُجھ تُساں کریندو اَللہ کُوں اُوندی ساری خبر ہوندی ہے (٨)۔ اَللہ وعدہ کِیتے انھاں نال جِہڑے جو اِیمان گِھن آئِن تے نیک کَم کِیتی رَکھِن جو انھاں دے گُناہ بخش ݙِتے ویسِن، اَتے ٻَہُوں وَݙا اَجر ݙِتا ویسی (٩)۔ اَتے جِہڑے لوک کُفر اِختیار کریندِن تاں اِیہے دوزخ وِچ رَہݨ والے ہِن (١٠)۔ اَے اِیمان گِھن آوَݨ والو! آپݨیں اُتے کِیتی ہوئی اَللہ دِی اُوں نعمت (احسان) کُوں یاد کرو ڄݙاں جو ہِک قوم اِرادہ کِیتا ہا، جو تُہاݙے اُتے ہَتھ گھتِّݨ ، تاں اُوں تُہاݙے کنُوں اُنھاں دے ہَتھ روک گِھدے ہِن، ٻَس اَللہ کنُوں ݙردے رَہو، اَتے مومناں کُوں اَللہ اُتے توکّل کرݨاں چاہیدا ہے (١١)۔ اَتے ڄݙَاں اَللہ نے بنی اِسرائیل کنُوں پَکّا قَول گِھدا، اَتے اُنھاں وِچوں ٻارھاں سَردار مُقرر کر ݙِتے ، وَل اِیہ آکھیا جو مَیں تُہاݙے نال ہَاں جیکر تُساں نماز پڑھدے رَہسو تے زکوٰۃ ݙیندے رَہسو، اَتے تُساں میݙے رسولاں اُتے اِیمان گِھن آندے رَہسو، اَتے اُنھاں دِی مَدد کریندے رَہسو، اَللہ دِی رَاہ تے خرچ (بطورِ قرضِ حسنہ) کریندے رَہسو، تاں میں تُساں کنُوں تُہاݙیاں بُرائیاں ہَٹا گِھنساں اَتے بہشتاں وِچ داخل کریساں جِنھاں وِچ نہراں وَڳدِیاں پَیاں ہوسِن، جیکر اِیندے بعد وِی تُہاݙے وِچوں کہیں کُفر اِختیار کِیتا، تَاں وَل او سِدّھے رَاہ کنُوں اَصلوں تُھڑِک ڳیا (١٢)۔ ٻَس اُنھاں دے اَپݨیں قول قرار کنُوں ہَٹ وَن٘ڄݨ دِی وجہ کنُوں اَساں اُنھاں اُتے لعنت بھیڄی، اَتے اَساں اُنھاں دے دِلاں کُوں سَخت کر ݙِتا، او اَساݙے کلام کُوں ہیر پھیر کر تے کِتھائیں دا کِتھائیں گِھن ویندِن اَتے اُنھاں اِنھاں ڳالھیں دا ہِک حِصّہ کن٘ڈ پِچھُوں چا سَٹیئے جِہڑیاں (ڳالھییں) دِی اُنھاں کُوں نصیحت کِیتی ڳئی ہَئی، اُنھاں دِی خیانت دے متعلق تُہاکوں ہر ویلے خبر لڳدی رَہسی، سِوائے اُنھاں وِچوں ݙوں چار بندیاں دے، اُنھاں کُوں معاف کر ݙیوُو اَتے پرے کرو، بیشک اَللہ احسان کرݨ والیاں نال محبت کریندے (١٣)۔ اَتے اَساں اُنھاں لوکاں کنُوں وِی جِہڑے جو اَہدِن جو اَساں نصاریٰ (عیسائی) ہِیسے، قول قرار گِھدا پَر اُنھاں وِی جِہڑی ڳالھ دِی نصیحت کِیتی ہاسے اُوندے وِچوں ہِک حِصّہ وِسار ݙِتا، ٻَس اساں اُنھاں وِچ قیامت دے ݙین٘ہ تَئیں آپس دِی دُشمنی تے بغض بَھر ݙِتے، اَتے ٻَہُوں جلدی اَللہ اُنھاں کُوں او کُجھ ݙَسا ݙکھلیسی، جِہڑا کُجھ او بݨیندے کریندے ہِن (١٤)۔ اَے اَللہ دِی کتاب والو ! تُہاݙے کولھ اَساݙا رسول آئے تُہاݙے سامݨیں اُوندے وِچوں ڈھیر کُجھ کھول پاڑ تے بیان کریندے جِہڑا کُجھ تُساں کتاب وِچوں لُکا لُکا تے رَکھیندے ہاوے، اَتے تُہاݙیاں ڈھیر ساریاں ڳالھیں معاف کر ݙیندے بیشک تُہاݙے کولھ اَللہ دِی طرفوں ہِک سوجھلا تے ہر شَئے واضح کر ݙیوݨ والی کتاب آچکی ہَے (١٥)۔ اَللہ اُنھاں کُوں اِیندے ذریعے سلامتی دے رَستیاں اُتے چلیندے جِہڑے جو اَللہ دِی رضا اُتے چَلدِن، اَتے اَپݨیں حکم نال اُنھاں کُوں اَندھاریاں کنُوں سوجھلے دو کَڈھ آندے، تے انھاں کوں سِدّھے راہ اُتے چلݨ دِی ہدایت (سمجھ) ݙیندے (١٦)۔ او بیشک کافِر ہِن جِہڑے اَہدِن جو بے شک اَللہ کوئی ہے تاں مسیح اِبنِ مریم ہے، آکھ ݙیوُو جو اَللہ کُوں روکݨ دِی کیکوں کوئی مجال ہے جیکر او مسیح اِبنِ مریم اَتے اُوندی ماء اَتے جِہڑے کوئی زمین اُتے ہِن اُنھاں ساریاں کُوں مار چھوڑݨ تے آ وَن٘ڄے، اَتے اَللہ دے ہتھ وِچ ہِن اَسمان اَتے زمین تے جِہڑیاں شَئیں انھاں دے وِچالے ہن، جِہڑا کُجھ چہندے پیدا کر چھوڑیندے، اَتے اَللہ ہر شَئے اُتے پُوری قدرت رَکھیندے (١٧)۔ اَتے یہودی تے نصاریٰ (عیسائی) اَکھیندِن، جو اَساں تاں اَللہ دے پُتر ہَیں، تے اُوکوں پیارے لڳدے ہَیں اُنھاں کُوں آکھ ݙیوُو، جو وَل تُہاکوں تُہاݙے گُناہاں دِی وَجہ کنُوں سزا (عذاب) کیوں ݙیندے، بلکہ تُساں وِی اُنھائیں وان٘گوں بَشر ہِیوے، جِیویں ٻِنھاں کُوں پیدا کیتُس، او جیکوں چَہندے بخش ݙیندے، جِیکوں چَہندے عذاب ݙیندے اَتے اَللہ دے ہِن زمین اَسمان تے جو کُجھ اِنھاں وِچالے ہے (اِنھاں ساریاں) آخر اُوں دو وَن٘ڄݨیں (١٨)۔ اَے اَللہ دِی کتاب والو ! بیشک (کُجھ عرصے بعد رسولاں دے نہ آوݨ دے بعد) اَساݙا اِیہ رسول تُہاݙے کولھ آڳئے، جِہڑا تُہاݙے کِیتے اَساݙے احکام کھول پاڑ تے بیان کریندے، تاں جو تُساں اِیہ نہ آکھ سَڳو، جو اَساݙے کولھ کوئی خوشخبری سݨاوݨ والا تے ݙراوݨ والا کائے نہ آیا، ہُݨ تاں تُہاݙے کولھ خوشخبری سݨاوݨ تے ݙراوݨ والا آڳئے، بلکہ اَللہ تاں ہَر شَئے اُتے پُوری قدرت رَکھیندے (١٩)۔ اَتے ڄَݙاں موسیٰ اَپݨِیں قوم کُوں آکھیا، جو اَے میݙی قوم، اَللہ جِہڑی نعمت تُہاکوں ݙِتی ہے اُوکوں یاد کرو، ڄَݙاں جو اُوں تُہاݙے وِچوں رسول پیدا کِیتِن تے تُہاکوں بادشاہ بَݨائے اَتے تُہاکوں اِتنا کُجھ ݙِتے، جو ساریاں جہاناں وِچوں کہیں کوں نِسّوں ݙِتا (٢٠)۔ اَے میݙی قوم، اُوں پاک ملک (فلسطین) وِچ لنگھ ڄُلّو، جیکوں جو تُہاݙے حِصّے وِچ اَللہ لِکھ ݙِتے، اَتے ہُݨ کن٘ڈ کر تے پِچھوں نہ وَلو، نہ تاں خسارے وِچ پَے ویسو (٢١)۔ اُنھاں جواب ݙِتا، جو اَے موسیٰ! اِتھاں تاں ہِک زبردست آدمیاں دِی قوم رَہندی ہے، تے اَساں او توڑیں اُوندے وِچ نِسے وَڑدے جَے توڑیں او اِتھوں نہ نِکل وَںجݨ، ٻَس جیکر او اِتھوں نِکل ویندِن تاں وَل اَساں داخل تِھی وَن٘ڄݨ کِیتے تیار ہَیں (٢٢)۔ اِنھاں وِچوں جِہڑے جو اَللہ کنُوں ݙردے ہِن، ݙو آدمیاں جِنھاں اُتے اَللہ دا فضل وِی ہا، آکھیا جو دروازے وِچوں اِنھاں اُتے چڑھ چلو، ٻَس ڄَݙاں تُساں (دَر) وِچوں داخل تِھی ڳیوہے تاں وَل فتح تُہاݙی ہوسی، اَتے اَللہ اُتے توکل کرو جیکر تُساں مومِن ہِیوے (٢٣)۔ ٻَس اُنھاں اِیہو جواب ݙِتا جو اَے موسیٰ اَساں کݙائیں وِی اُوں وِچ داخل نھیں تِھیوݨ لڳے، جے توڑیں جو او اِتھاں ݙیٹے کھڑن، ٻَس تُوں تے تیݙا رَبّ ݙوہیں وَن٘ڄ لَڑو، اَساں تاں اِتھائیں ٻیٹھے ہَیں (٢٤)۔ موسیٰ آکھیا، میݙے رَبّ آ! میݙا تاں کہیں اُتے کوئی اختیار کائے نھیں، سِوائے آپݨیں آپ اُتے، تے اَپݨیں بِھرا اُتے، ٻَس تُوں اَساکوں اِنھاں فتوری لوکاں وِچوں نِکھیڑ گِھن (٢٥)۔ اَللہ آکھیا، چلو او (ملک) اِنھاں اُتے چالیھ سالاں تَئیں حرام کِیتا ویندے، تے اِیہ زمین اُتے رُلدے مَردے رَہسِن، تُوں اِیں نافرمان قوم دے حال تے کوئی اَرمان نہ کر (٢٦)۔ اَتے انھاں کُوں آدم دے ݙوں پُتراں (ہابیل تے قابیل) دے حال دِی حقیقت پڑھ سُݨاؤ، ڄݙاں جو اُنھاں ݙوہائیں قربانی کِیتی، چُنانچہ اُنھاں وِچوں ہِک (ہابیل) دِی قربانی قبول تِھی ڳئی تے ݙوجھے دِی قبول نہ تِھی سڳی، تاں (قابیل) آکھیا جو مَیں تیکوں قتل کر چھوڑیساں پر اُوں (ہابیل) آکھیا، جو اَللہ تاں پرہیزگاراں دِی قربانی قبول کریندے (٢٧)۔ جیکر تُوں میکوں قتل کرݨ کِیتے ہَتھ اَڳوں تے وَدھیندے، وَدھا پَر مَیں آپݨاں ہَتھ تیݙے اُتے اَصلوں نہ وَدھیساں، جو تیکوں قتل کراں، کیوں جو مَیں سارے جہاناں دے پالݨ والے رَبّ کنُوں ݙرداں (٢٨)۔ مَیں چَہنداں جو تُوں (اِیں طرح) میݙا گُناہ تے آپݨاں گُناہ (ݙوہائیں) اَپݨیں ذِمے لا گِھن، ٻَس وَل (دوزخ دِی) بَھا وِچ رَہݨ والیاں نال وَن٘ڄ رَل، کیوں جو ظالم لوکاں دِی جزا اِیہا کُجھ ہوندی ہے (٢٩)۔ پَر اُوں (قابیل) دے نفس (امارہ) اُوکوں بِھرا دے قتل اُتے تیار کر گِھدا، تے اُوں آپݨیں بِھرا کُوں قتل کر چھوڑیا، تے گھاٹا چاوݨ والیاں وِچوں تِھی ڳیا (٣٠)۔ اَللہ ہِک کاں کُوں بھیڄا، جِہڑا زَمین کھٹݨ لڳ پِیا، تاں جو اُوکوں ݙِکھاوے جو او اَپݨیں بِھرا دِی لاش کِیوِیں پُور ݙیوے، (تَݙاں) او آکھݨ لڳا اَفسوس ہے میݙے اُتے جو مَیں اِیں کَاں جیہا وِی نمہیں، جو اَپݨیں بِھرا دِی لاش پورݨ جوگا تِھی سڳدا، ٻَس او ٻَہُوں شرمسار تِھیا (٣١)۔ اِیں وَجہ کنُوں اَساں بنی اِسرائیل اُتے لازم کر ݙتا، جو جیکر کہیں شخص کُوں کوئی شَخص بغیر خون دے بَدلے دے یا ملک وِچ فساد مَچاوَݨ دے سِوا کہیں ٻَئی وَجہ کنُوں قتل کر ݙیوے تاں سَمجھو جو اُوں ساریاں لوکاں کُوں قتل کر چھوڑے، اَتے جیکر کہیں دِی جان بچائی ہے تاں سَمجھو جو اُوں ساریاں لوکاں دِیاں جاناں بَچائِن، اَتے انھاں کولھ اَساݙے رسول کُھلیاں نشانیاں گِھن تے آئِن وَل وِی اِیندے بعد ڈھیر سارے لوک دُنیا وِچ حَد کنُوں ٹَپ وَن٘ڄݨ والے ٻَݨ ڳئِن (٣٢)۔ بیشک جِہڑے لوک اَللہ تے اُوندے رسول نال جنگ کریندِن اَتے زمین اُتے فساد مَچاوَݨ وِچ لڳیئے رَہندِن تاں بیشک اُنھاں کُوں قتل کر ݙیوُو، یا سُولی تے چَڑھا ݙیوُو، یا اُنھاں دے ہِک پاسے دے ہَتھ، اَتے ٻَئے پاسے دے پیر کَپ چھوڑو، یا اُنھاں کُوں مُلک وِچوں دَفع کر چھوڑو، اِیہ تاں اُنھاں کِیتے اِیں دُنیا دِی رُسوائی تے بَدنامی ہے، نال نال آخرت وِچ وِی اُنھاں کِیتے ٻَہُوں وَݙا عذاب تیار ہے (٣٣)۔ سِوائے اُنھاں لوکاں دے جِہڑے جو اِیں کنُوں پہلے جو تُساں اُنھاں کُوں قابو کر گِھنّو، توبہ کر گِھنّن تُہاکوں اِیہ وِی پتہ ہووے جو (وَل وِی) اَللہ بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رحم والا ہے (٣٤)۔ اَے اِیمان گِھن آوَݨ والو، اَللہ کنُوں ݙردے رَہوُو، اَتے اُوندا قُرب (فیور) حاصل کرݨ دا وَسیلہ ڳولھو، اَتے اُوندے راہ تے جہاد کِیتی رَکھو، تاں جو تُساں کامیاب تَھئے رَہوُو (٣٥)۔ بے شک جِہڑے لوکاں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے ، اَتے جِہڑا کُجھ زمین تے ہے سارا کُجھ اُنھاں دے کولھ ہووے، بلکہ اِیہو جِتّی ٻِیا وِی ہووے تاں وِی اِیہ سارا کُجھ اُنھاں دے قیامت دے عذاب دے بَدلے اُنھاں کنُوں قبول کائے نہ کِیتا ویسی، بلکہ اُنھاں کِیتے تاں ہِک دَرد ناک عذاب ہوسی (٣٦)۔ او تاں چَہسِن جو (دوزخ دِی) بَھا کنُوں نِکل وَن٘ڄن پر او اِیں کنُوں (کݙائیں) نہ نِکل سَڳسِن، انھاں دِی خاطر تاں ہِک ہمیشہ دا عذاب ہے (٣٧)۔ اَتے چور کِیتے تے چورنی کِیتے (اِیہ سزا ہے جو) اِنھاں دے ہَتھ کَپ ݙیوُو، اِیہ بدلہ ہے اُوندا جِہڑا کُجھ او کماندِن، اَتے اَللہ دِی طرفوں عبرت ناک سزا ہے (٣٨)۔ وَت وِی جِہڑا شخص زیادتی کرݨ دے بعد توبہ کر گِھنّے تے چن٘ڳا بَݨ وَن٘ڄے، تاں بیشک اَللہ اُوں دو چن٘ڳی توجہ کریسی، اِیہ یقینی ڳالھ ہے جو اَللہ وَݙا بخشݨ ہار، تے ٻَہُوں رَحم والا ہے (٣٩)۔ پتہ ہِیوے جو بیشک اَللہ او ہے جیندی ساریاں اَسماناں تے زمین تے بادشاہی ہے او عذاب چا ݙیندے جیکوں چَہندے تے بخش ݙیندے جیکوں چَہندے، اَتے اَللہ ہر شَئے اُتے پُورا اختیار رَکھݨ والا ہے (٤٠)۔ اَے رسول تُوں اُنھاں لوکاں کِیتے اَرمانی نہ تِھیا کر، جِہڑے جو کُفر وِچ ہِک ٻَے کنُوں اَڳوں نِکلݨ وِچ لڳے وَدِّن، توڑے جو او اُنھاں وِچوں ہِن جِہڑے مُن٘ہ نال تاں اَکھیندِن جو اَساں اِیمان گِھن آئے ہَیں پر دِلّوں اِیمان نھیں گِھن آندے، بَھاویں اِیہ اُنھاں وِچوں ہِن جِہڑے جو یہودی ہِن، اِیہ لوک کُوڑیاں ڳالھیں کرݨ کِیتے کَنسو گِھندے وَدّن تے ٻَئی قوم کِیتے سݨدئِن(جاسوسی کریندن) جِہڑے جو تیݙے کولھ آئے وِی نھیں، اِیہ کلام اَللہ دِیاں ڳالھیں کُوں اُنھاں دے اَصل معنیاں کنُوں بَدل ݙیندِن اِیہ وِی اَہدِن جو جیکر تُہاݙے کولھ اِیہے کُوڑیاں ڳالھیں گِھن آیاں وَن٘ڄِن، تاں مَن گھناہے، اَتے جیکر اِہجیاں ڳالھیں (احکام) نہ گِھن آوِن، تاں انھاں کنُوں بَچ تے رَہوائے، اَتے جیکر اَللہ چاہے جو او کہیں کُوں اَزمائش وِچ سَٹیے، تاں اُوندے بچاوݨ کِیتے اَللہ دِی طرفوں تُساں کہیں اختیار دے مالک کائے نِہوے، اِیہ او لوک ہِن جِنھاں دے دِلاں کُوں اَللہ پاک صاف نھیں کرݨ چہندا، انھاں کِیتے اِیں جہان تے خواری ہے، اَتے آخرت کُوں وِی وَݙا عذاب ہے (٤١)۔ اِیہ کُوڑیاں ڳالھیں کُوں سُݨدِن، ہٹکیا ہوئیا (حرام) مال کھاندِن جیکر اِیہ تُہاݙے کولھ کوئی معاملہ گِھن آوِن، تاں اِنھاں دا فیصلہ کر ݙِتا کرو، یا انھاں کنُوں مُن٘ہ پھیر گِھدا کرو، اَتے جیکر تُوں انھاں کوں اِنکار وِی کر ݙیویں تاں او تیکوں کوئی نقصان نھیں پُچا سَڳدے، اَتے جیکر تُوں انھاں دے وِچالے کوئی فیصلہ کریں تاں انھاں وِچ بالکل اِنصافی فیصلہ کر ݙِتا کر کیوں جو اَللہ اِنصاف کرݨ والیاں نال یاری ڳنڈھیندے (٤٢)۔ (اَے رسول) اِیہ تَیں کنُوں کݙاں فیصلے کراوݨ لڳئِن ڄَݙاں جو خود اِنھاں دے کولھ تَوریت موجود ہے، جِیندے وِچ اَللہ دا حُکم وِی ہے، وَل وِی اِیں کنُوں مُن٘ہ پھیر گِھندِن، اِیہ تاں اَصلوں اِیمان والے ہِن وِی کائے نہ (٤٣)۔ بے شَک اَساں توریت بھیڄی ہَئی، اُوندے وِچ رَہنمائی ہَئی تے روشنی ہَئی اِیندے مطابق اِی یہودیاں دے فیصلے او اَنبیاء کریندے رَہندے ہِن، جِہڑے جو اَللہ دے فرمانبردار ہِن، اَتے اَللہ والے لوک مشائخ تے عُلماء وِی ہِن کِیوں جو اَللہ دِی کتاب دِی حفاظت اُنھاں دے سُپرد کِیتی ڳئی ہَئی، اَتے او اِیندے اُتے گواہ وِی ہِن، ٻَس (یہودیو! ) لوکاں کنُوں نہ ݙرو بلکہ مَیں کنُوں ݙردے رَہوُو، اَتے میݙیاں آیاتاں کُوں معمولی جیہے مُل نہ ویچیا کرو، اَتے جِہڑا شخص اَللہ دے بھیڄے ہوئے (احکام) دے مطابق فیصلہ نہ کریسی، در اَصل اِیہے لوک اِی کافِر ہِن (٤٤)۔ انھاں کِیتے اِیندے وِچ اِیہ حکم وِی لِکھ ݙتا ہا، جو بیشک جان دے بدلے جان ہے، اَکھ دے بدلے اَکھ، نک دے بدلے نَک، کَن دے بدلے کَن، اَتے ݙن٘د دے بدلے ݙن٘د ہے اَتے زَخماں کِیتے قصاص (اُنھاں دے مطابق دا بدلہ) ہے، پر جِہڑا شخص آپݨاں قصاص (صدقے دو طور تے) چھوڑ ݙیوے تاں اِیہ اُون٘دے کِیتے کفارہ (گُناہ دِی بخشش) ہے اَتے جِہڑے اَللہ دے نازل کِیتے ہوئے (احکام) دے مطابق فیصلہ نھیں کریندے تاں اِیہے لوک اِی بے اِنصاف (ظالم) ہِن (٤٥)۔ اَتے اَساں انھاں دے پِچھوں مریم دے پُتر عیسیٰ کُوں بھیڄیا، جِہڑا کُجھ تورات وِچوں اُوندے اَڳوں موجود ہا، اُوندی تصدیق کریندا ہا، اَتے اَساں اُوکوں انجیل ݙِتی، جیندے وِچ ہدایت تے روشنی ہَئی، اَتے جِہڑا کُجھ تورات وِچوں اُوں کنُوں پہلے موجود ہا، اُوندی تصدیق کریندی ہَئی، اَتے اِیہ پرہیزگار لوکاں کِیتے ہدایت ہَئی تے نصیحت ہَئی (٤٦)۔ اَتے اِنجیل والیاں کُوں چاہیدا ہے جو جِہڑا کُجھ اَللہ اُوندے وِچ نازِل کِیتے، اُوندے مطابق فیصلے کِیتے کرِن، اَتے جِہڑا اَللہ دے نازِل کِیتے ہوئے قانون دے مطابق فیصلے نھیں کریندا ، تاں اِیہے لوک فاسق ہِن (٤٧)۔ اَتے (اَے رسول!) اَساں تَیں دو او کتاب بھیڄی ہے، جِہڑی سَچّی ہے، اَتے پہلیاں کتاباں دِی تصدیق کریندی ہے، اَتے اُنھاں دِی محافظ ہے، ٻَس تُساں اِنھاں وِچ اُوں قانون دے مطابق فیصلے کِیتے کرو، جِہڑا جو اَللہ بھیڄے، اَتے انھاں دِیاں خواہشاں اُتے نہ ٹرو بلکہ اُوں حق دے مطابق کِیتا کرو، جِہڑا جو تیݙے کولھ آ چُکیئے، اَساں تُہاݙے ہر ہِک واسطے ہِکا شریعت تے عمل دا ہِکو راہ مقرر کر ݙِتے، جیکر اَللہ چہندا تاں تُساں (ساریاں کُوں) ہِکّی اُمّت بݨا ݙیندا، پَر او تُہاݙی اَزمائش کرݨ چَہندے، اُوندے وِچوں جِہڑا کُجھ تُہاکُوں ݙِتس ، ٻَس چن٘ڳے کَمّاں وِچ ہِک ٻئے کنُوں وَدھ تے رَہوُو، تُساں ساریاں اَللہ دے اَڳوں وَن٘ڄݨیں، او تُہاکُوں اَصل حقیقت ݙسا ݙیسی، جنھاں معاملیاں وِچ تُساں اِختلاف کریندے ہاوے (٤٨)۔ اَتے تُوں انھاں وِچ اُوندے مطابق فیصلہ کر، جِہڑا کُجھ اَللہ تیݙے کولھ نازِل کِیتے انھاں دِیاں خواہشاں دے مطابق نہ چَل اَتے انھاں کنُوں بچ تے رَہ، اِیں نہ ہووِے جو او تیکوں اُنھاں بعض احکام کنُوں بَد راہ کر گِھنّن، جِہڑے جو تیݙے کولھ بھیڄے ڳئن، جیکر اِیہ لوک پِھر وَن٘ڄن تاں وَل تیکوں پتہ ہووے، جو اَللہ چہندے جو انھاں دے کُجھ گُناہاں دِی وَجہ کنُوں اُنھاں اُتے مصیبت نازل کرے، اَتے بیشک انھاں لوکاں وِچوں ڈھیر سارے نافرمان ہِن (٤٩)۔ کیا اِیہ جاہلیت دے زمانے دے فیصلے چَہندِن اَتے جِہڑے لوک اَللہ تے یقین رَکھیندِن انھاں کِیتے اَللہ کنُوں چن٘ڳا کہڑا فیصلے کرݨ والا ہے (٥٠)۔ اَے اِیمان والے لوکو ! یہودیاں تے نصاریٰ (عیسائیاں) کُوں آپݨیاں یار نہ بݨاؤ، اِیہ (آپس وِچ) ہِک ٻَئے دے یار بݨے ہوئِن، اَتے تُساݙے وِچوں جِہڑا کوئی انھاں دا یار وَن٘ڄ بݨدے تاں او انھائیں وِچوں ہے، بیشک اَللہ ظالم لوکاں کُوں ہدایت والا رَاہ نہیں ݙِیکھیندا (٥١)۔ ٻَس لوکاں کُوں ݙیکھدو، جِنھاں دے دِلاں وِچ نفاق دا مرض ہے جو او اُنھاں وِچ بَھڄ دُھرک گَھتی رَکھدِن، اَہدِن جو اَساں ݙردے ہَیں، جو کِتھائیں اَساکوں زمانے دِی گردِش نہ آ پکڑے، ٻَہُوں جَلدی اَللہ یا تاں تیکوں فتح ݙیسی یا اَپݨِیں طرفوں کوئی ٻِیا فیصلہ سُݨیسی، وَل اِیہ لوک انھاں ڳالھیں اُتے جِہڑیاں جو دِلاں وِچ لُکائی وَدِّن، ٻَہُوں شَرمسار تِھیسِن (٥٢)۔ اَتے او لوک جِہڑے اِیمان گِھن آئِن (حیران تِھی تے) اَکھیسِن کیا اِیہ اُوہے لوک ہِن جِہڑے اَللہ دِیاں وَݙیاں قَسماں چیندے ہِن، جو اَساں تاں تُہاݙے نال ہَیں، بیشک انھاں دے تاں سارے عمل ضائع کر ݙِتے ڳئِن، اَتے او گھاٹے وِچ رَہ ڳِئن (٥٣)۔ اَے اِیمان والے لوکو! جیکر تُہاݙے وِچوں کوئی آپݨیں دِین کنُوں پِھر ڳیا تاں جلدی اہجی قوم پیدا کر گِھنسی، جِنھاں کُوں اَللہ پیارا رَکھیسی تے او وِی اِیکوں پیارا رَکھیسِن، او مومناں نال مہربانی کریسِن، اَتے کافراں نال کوراڑ، اَتے اَللہ دے رَاہ وِچ جہاد کریسِن، اَتے ملامت کرݨ والیاں دِی ملامت دِی پَرواہ نہ کریسِن، اِیہ تاں اَللہ دا فضل تے کرم ہے، جو ݙیندے جیکوں چَہندے، او تاں ٻَہُوں وُسعتاں (ذرائع) والا ہے، تے سَب کُجھ ڄاݨݨ والا ہے (٥٤)۔ بیشک ، تُہاݙا یار تاں اَللہ ہے، اُون٘دا رسولِ ہے، اَتے جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئِن! نماز کوں قائم رَکھیندِن، تے زکوٰۃ وِی ݙِتی رَکھدِن، اَتے اِیہے لوک اَللہ دے اَڳوں نِودے وِی ہِن (٥٥)۔ اَتے جِہڑا شخص اَللہ تے اُوندے رسول تے انھاں لوکاں نال جِہڑے ایمان گِھن آئِن یاری ڳنڈھیندے ، تاں بیشک اِیہ اَللہ دا گروہ ہَے اِیہے لوک غلبہ پاوݨ والے ہِن (٥٦)۔ اَے اِیمان گِھن آوݨ والو ! انھاں لوکاں کوں یار نہ بݨاؤ، جِنھاں تُہاݙے دِین کُوں مذاق تے شُغل بݨایا ہوئے، اِیہ انھاں لوکاں وِچوں ہِن جِنھاں کُوں تُساں کنُوں پہلے کتاباں بھیڄیاں ڳئِن اَتے کافِر ہِن، اَللہ کنُوں ݙردے رَہوُو، جیکر تُساں مومِن ہِیوے (٥٧)۔ اَتے جِہڑے ویلے تُساں نماز کِیتے سَݙیندو تاں اِیہ اُوکوں وِی مذاق تے شغل سَمجھدِن، او اِیہ اِیں واسطے کریندِن جو او ہِک بے عَقل قوم ہے (٥٨)۔ آکھ ݙے ! جو اَے کتاب رَکھݨ والو ! تُساں اَساݙے وِچ کَہی بُرائی ݙیکھدو، سِوائے اِیندے جو اَساں اَللہ اُتے، اَتے اُوندے اُتے جِہڑا کُجھ اَساں دو نازل تَھئے، اَتے جِہڑا کُجھ اَساں کنُوں پہلے نازِل تَھئے، اِیمان گِھن آئے ہَیں، اَتے بیشک تُہاݙے وِچوں ڈھیر سارے نافرمان ہِن (٥٩)۔ (اَے رسول) آکھ ݙے جو کیا مَیں تُہاکوں ݙَساواں جو اَللہ دے نزدیک اُنھاں (نافرماناں) کنُوں وِی زیادہ بدتر سزا پاوݨ والے کوݨ ہِن؟ اِیہ تاں او ہِن جِنھاں اُتے اَللہ لعنت بھیڄی ہے، اَتے جِنھاں اُتے اَپݨاں غضب نازِل کِیتے، اَتے جِنھاں وِچوں بان٘در تے سُؤر بݨا ݙِتے ڳئے اَتے جنھاں شیطان دِی بندگی کِیتی، انھاں لوکاں دا ٻَہُوں گندا مرتبہ ہے اَتے اِیہ سِدّھے رَستے کنُوں ٻَہُوں ہَٹیئے ہوئِن (٦٠)۔ اَتے ڄݙاں او تُہاݙے کولھ آن٘دِن تاں اَہدِن جو اَساں اِیمان گِھن آئیسے، حالانکہ او کُفر کُوں نال گِھن تے آن٘دِن تے اُوکوں نال گِھن تے ویندِن اَتے اَللہ چن٘ڳی طرح او کُجھ ڄاݨدے، جِہڑا کُجھ اِیہ کریندِن (٦١)۔ اَتے تُوں ݙیکھدیں جو اِنھاں وِچوں ڈھیر سارے بندے گُناہ تے ظلم تے زیادتی تے حَرام شَئیں کھاوَݨ وِچ ہِک ٻئے کنُوں وَدھدِن، ٻَہُوں گَندے کَم ہِن جِہڑے اِیہ کریندے وَدِّن (٦٢)۔ انھاں کُوں عُلماء تے مشائخ گُناہ دِیاں ڳالھیں کرݨ تے حرام کھاوَݨ کنُوں منع کیوں نھیں کریندے؟ ٻَہُوں بُرا ہے جِہڑا کُجھ او کریندِن (٦٣)۔ اَتے یہودی اَہدِن جو اَللہ دا ہَتھ تاں ٻَدھیا ہوئے (یعنی بخیل ہے) بلکہ جِہڑا کُجھ اِیہ اَہدِن اُوندی وَجہ کنُوں خود اُنھاں دے ہَتھ ٻَدھے ہوئِن انھاں اُتے لعنت بھیڄی ڳئی ہے، اَللہ دے تاں ݙوہائیں ہَتھ کُھلئے ہوئِن خرچ کریندے جِیں طرح چَہندے! (اَے رسول ) جو کُجھ تیݙے رَبّ دِی طرفوں تیݙے اُتے نازِل کِیتا ڳئے، اِیندے نال انھاں وِچوں ڈھیر بندیاں دِی شرارت تے ضد ٻئی وِی وَدھ ڳئی ہے، پَر اَساں وِی اُنھاں وِچ قیامت توڑیں آپس دِی دُشمنی تے بغض گَھت ݙِتے، ڄَݙاں وِی اِیہ کہیں جنگ دِی بَھا ٻَلیندِن، تاں اَللہ اُوکوں وِسما چھوڑیندے وَل وِی اِیہ ملک وِچ فساد مچاوݨ کِیتے ٻَھڄ دُھرک کِیتی رَکھدِن، پَر اَللہ تاں فسادی لوکاں کوں اَصلوں پَسند نھیں کریندا (٦٤)۔ اَتے جیکر کتاب رَکھݨ والے اِیمان گِھن آندے اَتے پرہیزگار ٻݨ ویندے، تاں اَساں انھاں کنوں انھاں دے گُناہ ہَٹا چھوڑیندے، اَتے انھاں کوں نعمتاں والیاں باغاں وِچ ٹِکیندے (٦٥)۔ اَتے جیکر اِیہ پابندی کریندے تورات دِی انجیل دِی اَتے جِہڑا کُجھ انھاں دے رَبّ دِی طرفوں انھاں دو نازِل تِھیا ہوئے ، تاں انھاں کِیتے اُتوں وِی کھاݨیں آندے اَتے پیراں دے تلوں وِی، ہر پاسوں (مزے نال) کھان٘دے، انھاں وِچوں کُجھ لوک دَرمیانے رَاہ تے چلݨ والے ہِن، پر انھاں وِچوں ڈھیر سارے بُرا کریندِن جِہڑا کُجھ کریندِن (٦٦)۔ اَے رسول پُچا ݙے جو کُجھ تیݙے رَبّ دِی طرفوں تَیں دو نازِل کِیتا ڳئے اَتے جیکر تَیں اِیں نھیں کِیتا، تاں تَیں اَللہ دَا سَنیہا (پیغام) پُچایا وِی کائے نھیں، اَتے اَللہ تیکوں انھاں لوکاں کنوں بچائی رَکھسی، بے شک اَللہ کافراں دِی قوم کوں ہدایت نھیں ݙیندا (٦٧)۔ آکھ ݙے جو اے کتاب رَکھݨ والو! تُساں تاں کہیں وِی اَصل رَاہ اُتے نِہوے، جے توڑیں جو تُساں تورات اُتے، اِنجیل اُتے، اَتے جو کُجھ تُساں دو تُہاݙے رَبّ دِی طرفوں نازِل کِیتا ڳیا ہے، اُوندے اُتے کاربند نہ رَہسو، اَتے جو کُجھ تیݙے رَبّ دِی طرفوں تیݙے اُتے نازِل تَھئے اِیہ انھاں وِچوں ڈھیر کنھائیں دِی سرکشی تے کُفر کُوں ٻِیا وِی وَدھا ݙیندے پَر تُوں کافراں دِی قوم اُتے کوئی اَرمان نہ کر (٦٨)۔ بے شَک جِہڑے لوک چاہے او مسلمان ہِن، یہودی ہِن، صابی (ستارہ پرست) ہِن، نصاریٰ (عیسائی) ہِن اَللہ اُتے اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے اِیمان رَکھیندِن، اَتے چَن٘ڳے عَمل کریندِن ٻَس اُنھاں کُوں نہ خوف ہوسی اَتے نہ او مُونجھے تِھیسِن (٦٩)۔ اَساں بنی اِسرائیل کَنوں پَکّا وَعدہ گِھدا اَتے اَساں انھاں دو رسول بھیڄے، پر ڄݙاں کݙائیں اُنھاں کولھ کوئی رسول او کُجھ گِھن آندا جیکوں انھاں دا جِی نہ چہندا ہا، تاں اِنھاں اِہجے رسولاں دے ہِک ٹولے کوں تاں کُوڑا بݨا چھوڑیا اَتے ٻئے ٹولے کوں قتل کر چھوڑیا (٧٠)۔ اَتے اِیہ سَمجھدے ہِن جو اِیں ڳالھوں تاں انھاں اُتے کوئی مصیبت نھیں آوݨِیں، اِیں طرح او اَندھے تِھیندے ڳئے تے ٻوڑے تِھیندے ڳئے وَل وِی اَللہ انھاں کوں معاف کر ݙِتا اَتے ٻوڑے تِھی ڳئے، اَتے اَللہ تاں ݙیکھدا کھڑے جِہڑا کُجھ او کریندے وَدِّن (٧١)۔ بیشک اُنھاں لوکاں کُفر کِیتے جِنھاں آکھیئے جو بے شک اَللہ تاں مریم دا پُتر مسیح اِی ہے، حالانکہ مسیح آکھ ڳیا ہَا، جو اَے اِسرائیل دِی اُولاد اَللہ دِی بندگی کرو، جِہڑا میݙا وِی پالݨ ہار ہے تے تُہاݙا وِی! اِیں ڳالھ وِچ شَک کائے نھیں، جو جِہڑا اَللہ نال کہیں کُوں شریک بݨیسی، تاں وَل اَللہ اُوندے اُتے بہشت حرام کر ݙیسی، اَتے اُوندا ٹِکاݨاں دوزخ دِی بَھا ہوسی، اَتے انھاں ظالماں دا کوئی مَددگار کائے نھیں (٧٢)۔ او لوک وِی کُفر کریندِن، جِہڑے اَہدِن جو یقینی طور تے اَللہ تاں انھاں تریں وِچوں دا ہِک اِی ہے، حالانکہ کوئی ٻِیا معبود کائے نھیں سِوائے اُوں کلھے معبود دے، اَتے جیکر اِیہ لوک انھاں ڳالھیں کنُوں نہ رُکسِن، جِہڑیاں جو اَہدے وَدِّن تاں وَل اِنھاں کُوں جِہڑے جِہڑے کافِر تِھی ڳِئن ہِک دَرد ناک عذاب آن پکڑیسی (٧٣)۔ اِیہ وَت وِی اَللہ دے اَڳوں توبہ کیوں نھیں کریندے، اَتے اُوں کنُوں بخشش کیوں نھیں من٘گدے، اَللہ تاں بخشݨ ہار تے ٻَہُوں مہربان ہے (٧٤)۔ مریم دا پُتر مسیح تاں محض ہِک رسول ہا، اُوں کنُوں پہلے وِی رسول آندے رِیہے ہَن، اَتے اُوندی ماء تاں ٻَہُوں سَچّی ذال ہَئی او ݙوہیں روٹی ٹِکّی وِی کھاندے ہِن، ݙیکھو اَساں کیں طرح اِنھاں کِیتے اَپݨیاں آیاتاں کھول پاڑ تے بیان کریندے ہَیں، اِیہ وِی ݙیکھو جو اِیہ کِنتو وَلائے وِیندِن ہِن (٧٥)۔ آکھو جو تُساں اَللہ کِنوں سوا اِنھاں دی بندگی کیوں کریندو جِہڑے تُہاݙے کِیتے نہ کہیں نقصان دا اختیار رکھیندِن، اَتے نہ نفع دا، اَتے اَللہ تاں او ہے، جِہڑا سَب کُجھ سُݨدا کھڑے تے ݙیکھدا کھڑے (٧٦)۔ آکھو، جو اَے کتاب رَکھݨ والو! اَپݨیں دِین وِچ وِی حَقّی ڳالھ کنوں ہَٹ تے وَدھائے کنوں وَدھائے کُوڑ کیوں مریندو، اَتے انھاں لوکاں دِیاں خواہشاں پِچھوں نہ لڳّو، جِہڑے پہلے کنُوں گمراہ تھئے ہوئِن، اَتے ڈھیر کِنھائیں کوں گمراہ کِیتا ہوئے نیں، اِیہ (خود) سِدّھے رَاہ کنُوں تِھڑک ڳِئن (٧٧)۔ لعنت بھیڄی ڳئی ہے، داؤد تے مریم دے پُتر عیسیٰ دِی زبانی انھاں لوکاں اُتے جِہڑے بنی اِسرائیل وِچوں کافِر تِھی ڳئِن، اِیں طرح اِیں ڳالھوں تَھئے جو او نافرمانی کریندے ہِن، اَتے حَد کنُوں ٹَپ وَن٘ڄݨ والے بَݨ ڳئے ہِن (٧٨)۔ او بُرے کَم کنُوں جِہڑا جو او کریندے ہَن، آپس وِچوں کہیں کوں وِی روکیندے نہ ہِن، پَر جِہڑا کُجھ او کریندے ہِن ٻَہُوں گندی ڳالھ ہَئی (٧٩)۔ تُوں وِی انھاں وِچوں ڈھیر کنھائیں کوں ݙیکھدیں، جو او اُنھاں نال یاری ڳنڈھیندِن جِہڑے کافِر ہِن، ٻَہُوں گندی شَئے ہے جِہڑی جو اُنھاں دے نفس اَپݨیں کِیتے اَڳوں تے بھیڄی ہے (اتھاؤں) اَللہ انھاں اُتے کَوڑِیڄ ڳئے اَتے اِیہے لوک اِی (ہمیشہ کِیتے) عذاب وِچ رَہݨ والے بݨسِن (٨٠)۔ جیکر او لوک اَللہ اُتے، نبی اَتے، اَتے جِہڑا کُجھ اُوندے اُتے نازِل کیتا ڳئے اُوندے اُتے اِیمان رَکھیندے ہوندے تاں انھاں (کافراں) نال کݙائیں یاری نہ ڳنڈھیندے، پر اِنھاں وِچوں ڈھیر سارے نافرمان ہِن (٨١)۔ تُوں ݙیکھدیں جو اُنھاں لوکاں نال جِہڑے جو اِیمان گِھن آئِن ساریاں کنُوں زیادہ دُشمنی کرݨ والے یہودی ہِن تے او لوک ہِن جِہڑے شِرک کریندِن، مومناں نال ساریاں تُوں زیادہ گھاٹی یاری والے اُنھاں کُوں پَیسو، جِہڑے اَہدِن جو او نصاریٰ (عیسائی) ہِن اِیہ وِی اِیں وَجہ کنُوں ہِن جو اِنھاں وِچ عالم وِی ہِن تے مرشد (مشائخ) وِی ہن، اَتے بِلا شبہ او وَݙائی وِی نھیں کریندے (٨٢)۔