Wb/skr/پہلا سیپارہ
سورۃ الفاتحہ مَکِّیَّہ
شروع ہے اللہ دے ناں نال جِہڑا ٻَہُوں مہربان تے وَݙے رحم والا ہے۔
خاص تعریف تاں اللہ کِیتے ہے، جِہڑا ساریاں جہاناں کُوں پالَݨ والا ہے (١)۔ جِہڑا ٻَہُوں مہربان تے وَݙے رحم والا ہے (٢)۔ قیامت دے ݙین٘ہ دا مالک ہے (٣)۔ اَساں تیݙی ای عبادت کرین٘دے ہیں۔ اَتے تَیں کنُوں اِی مَدد منگدے ہیں (٤)۔ اساکوں سِدھا رَستہ ݙِکھا(٥)۔ رَستہ اُنھاں لوکاں دا جِنہاں اُتے تَیں آپݨیاں نعمتاں بھیڄِن (٦)۔ نہ کہ جِنھاں اُتے تیݙا غضب رِیہے، اَتے نہ کہ جِہڑے گُمراہ ہِن(٧)۔
سورۃ البقرۃ مَدَنِیَّہ
شروع ہے اللہ دے ناں نال جِہڑا ٻَہُوں مہربان تے وَݙے رحم والا ہے۔
الف لام میم (١)۔ ایہ ہِک خاص کتاب ہے، جِیندے وِچ کوئی شک والی ڳالھ کائے نھیں پرہیز گار لوکاں کِیتے ہدایت ہے (٢)۔ جِہڑے جو اَن ݙِٹھے اُتے ایمان گِھن آن٘دِن۔ اَتے نماز قائم رکھیندن، اَتے اَساں اُنھاں کوں جِہڑا رِزق بخشیا ہوئے اوکوں ہِلائی چُلائی رکھدِن (٣)۔ اَتے اُنھاں لوکاں کِیتے وی (ہدایت ہے) جِہڑے جو اِیمان گِھن آندن اُون٘دے اُتے جِہڑا کُجھ تیݙے اُتے نازل تھئے، اَتے جِہڑا کُجھ تَیں کنوں پہلے نازل تھیندا رِیہے اَتے قیامت اُتے وِی یقین رکھیندِن (٤)۔ اِیہے لوک آپݨیں رَب دِی طرفوں ہدایت اُتے ہِن، اَتے اِیہے اِی کامیاب رہݨ والے ہِن (٥)۔ جِنہاں لوکاں ایمان گِھن آوݨ کنُوں انکار کِیتے، تُساں اُنھاں کوں ڈراؤ سمجھاؤ یا نہ ݙراؤ سمجھاؤ، انھاں کِیتے کوئی فرق نہیں پَوندا، (ایہ اصلوں) ایمان نہ گِھن آسِن(٦)۔ اللہ نے اُنھاں دے دِلاں اُتے تے اُنھاں دے کَناں اَتے مُہر لا ݙِتی ہے۔ ٻِیا ایہ جو انھاں دِیاں اَکھیں اُتے پَردہ پِیا ہوئے ، اَتے انھاں کِیتے وَݙا عذاب (تیار) ہے (٧)۔ اَتے لوکاں وِچوں بعضے او وِی ہِن جِہڑے آکھدِن جو اَساں تاں اللہ اُتے اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے ایمان گِھن آئے ہیں۔ اَصل وِچ ایہ ایمان نہیں گِھن آئے (٨)۔ ایہ تاں اللہ کوں تے اُنھاں لوکاں کُوں جِہڑے جو ایمان گِھن آئن، دَلبہ ݙیندن، پر او کہیں کوں کوئی دَلبہ نھیں ݙے سَڳدے۔ ہا ، آپݨیں آپ کوں ضرور ݙیندن، اَتے او اِیں ڳالھ کوں نھیں سَمجھدے (٩)۔ اُنھاں دے دِلاں وِچ (کُفر دی) بیماری ہے، اللہ نے اُنھاں دی ایں بیماری کوں ٻِیا وی وَدھا چھوڑے، اَتے اُنھاں کِیتے وَݙا دَرد ناک عذاب (تیار) ہے کیوں جو اُنھاں کوڑ ماریئے (١٠)۔ اَتے ڄَݙاں اُنھاں کوں آکھیا ویندے جو زمین (دُنیا) اُتے فساد نہ مچاؤ تاں او آکھدِن، اَساں تاں سُدھارَݨ والے ہیں (١١)۔ خیال رکھائے ، بیشک ایہ لوک فساد گَھتّن والے ہِن ، وَل ایہ جو اُنھاں کوں کوئی شعور وی کائے نھیں (١٢)۔ اَتے جِہڑے ویلے اُنھاں کُوں آکھیا ویندے جو جَیں طرح ٻِئے لوک ایمان گِھن آئن، تُساں وِی ایمان گِھن آؤ تاں اَکھیندن، جو کیا اساں وی اُنھائیں پاگلاں دی کلی ایمان گِھن آؤں، سمجھ گِھنو، جو خود اِیہے اِی پاگل ہِن، پر ایں ڳالھ کوں سمجھدے اَصلُوں کائے نھیں (١٣)۔ اَتے جِہڑے ویلے ایمان آنݨ والیاں کوں مِلدِن، تاں اَکھیندن اَساں وِی ایمان گِھن آئیسے، اَتے وَل جِہڑے ویلے آپݨیاں شیطان وݙیریاں نال کَلھے ٻَہندن تاں اَکھیندن، اَساں تاں اصلُوں تہاݙے نال ہیں، اُنھاں نال محض مخول کِیتا ہِیسے، (١٤)۔ خود اللہ اُنھاں نال مخول کریندے، اَتے اُنھاں کُوں ڈِھل ݙِتی ہوئی ہَے، تاں جو آپݨیاں گمراہیاں وِچ ٻُݙیے رَہِن (١٥)۔ ایہ تاں او لوک ہِن جِنہاں ہدایت دے عِوض گمراہی مُل گِھدی ہوئی ہے نہ تاں اُنھاں دے ایں وَپار نے اُنھاں کُوں کوئی نفع ݙِتے اَتے نہ اُنھاں کوں ہدایت نصیب تَھئی ہے (١٦)۔ اُنھاں دِی مثال تاں اُوں شخص وَانگوں ہے جِہڑا اَندھاری (رات کوں) بھا ٻالے، وَل ڄَݙاں او بھا اون٘دے آسوں پاسوں دے شَئیں کوں روشن کر گِھنے، تاں وَل اللہ اُنھاں دا سوجھلا ون٘ڄا پِھلا ݙیوے اَتے اُنھاں کوں اِیں طرح اَندھاریاں وِچ چھوڑ ݙیوے جو او کُجھ ݙیکھ وِی نہ سَڳن (١٧)۔ ایہ لوک ٻُوڑے ہن، گونگے ہِن، اندھے ہِن تے ہدایت والے پَاسے آندے وِی نہیں (١٨)۔ یا وَت اِنھاں دی مثال آسمان کنوں وَسَّݨ والے اُوں مِین٘ہ وانگوں ہے جِیندے وِچ اندھارے ہووِن، گاجاں ہووِن، تے کِھمِّن ہووے، تے ایہ مَر وَن٘ڄݨ دے ݙر کنوں کنّاں وِچ آپݨیاں انگلیں چا پاوِن، اللہ تاں کافراں کوں ہر پاسُوں وَلَّا چڑھایا ہویا ہے (١٩)۔ ایویں لڳدے جو اجھو بجلی (دی چمک) اُنھاں دِیاں دِیداں کوں جَھٹی مار ویسے جہڑے ویلے بجلی دی چمک اُنھاں کِیتے سوجھلا کریندی ہے، تاں او اُوں روشنی وِچ ٹُرن لڳ پوندن اَتے جِہڑے ویلے اُنہاں اُتے اَندھارا تھی ویندے تاں او کھڑے رہ وین٘دن۔ اَتے جیکر اللہ چاہے تاں اُنھاں دے سُݨݨ تے اُنھاں دے ݙیکھݨ کوں وی اصلوں مُکا چھوڑے، اِیندے وِچ کوئی شک کائے نھیں جو اللہ ہر شئے اُتے قادر ہے (٢٠)۔ ووئے لوکو ! آپݨیں اُوں پالݨ ہار دی بندگی کرو جَیں تُہاکوں تے تُساں کنوں پہلے دے لوکاں کوں پَیدا کِیتے، تاں جو تُساں آپݨیاں گناہاں دے عذاب کنوں بچ سَڳو (٢١)۔ (اللہ تاں او ہے) جَیں تہاݙے کِیتے زمین کوں فرش بݨائے اَتے اسمان کوں چَھت بݨائی ہِس۔ اَتے (اسمان کنوں مین٘ہ دا پاݨیں وَسائے تاں جو اُوندی وجہ کنوں میویاں دے ذریعے تہاݙے کِیتے رِزق پیدا کرے، ٻَس کہیں کوں وی اللہ سَن٘واں ہرگز نہ بݨاؤ، اَتے تُساں ڄاݨدے سَمجھدے وی ہیوے (٢٢)۔ اَتے جیکر تہاکوں اُوں (کتاب) وِچ شک پوندے جِہڑی اَساں آپݨیں ٻانھے اُتے نازل کِیتی ہے، تاں وَل تُساں اِیں وانگوں ہِک سُورت تاں گِھن آؤ، اَتے اللہ دے سِوا جہڑے تہاݙے حمائتی ہوون، اُنھاں کوں وِی سَݙ گِھنو جیکر تساں سچے ہیوے (٢٣)۔ جیکر تُساں اتنا وی نھیں کر سڳدے، اَتے تُساں کُجھ کر وی نھیں سڳدے، تاں وَل اُوں بَھا کنوں ݙر تے بچو، جِیندا ٻَل اِنسان تے پتھر ہِن۔ ایہ تاں کافراں کِیتے ای تیار کیتی ڳئی ہے (٢٤)۔ اتے انھاں لوکاں کوں خوشخبری سُݨاؤ، جہڑے جو ایمان گِھن آئن۔ اَتے نیک کم کرین٘دے رَہین، جو بیشک اُنھاں کِیتے اِہجے باغ ہِن، جِنھاں وِچ نہراں وڳدیاں پَئین، جہڑے ویلے اُنھاں باغاں وچوں کوئی میوہ بطورِ رزق ݙِتا ویسی ، تاں اکھیسن ایہ تاں اوہو ہے جِہڑا اَساکوں پہلے ݙِتا ڳیا ہا، اَتے انھاں کُوں دنیا دے میویاں نال مِلدی جُلدی شکل والے میوے ݙِتے ویسن، اَتے اُنھاں (باغاں، بہشتاں) وِچ اُنھاں کِیتے نیک پاک سان٘گے (جُٹ) ہوسِن، اَتے او اُنھاں باغاں بہشتاں وِچ ہمیشہ ہمیشہ رَہسِن (٢٥)۔ بیشک اللہ اِیں ڳالھ کنوں نھیں شرمان٘دا، جو بھاویں مچھر دی، بھاویں اِیں کنوں اُچی شَئے (مکھی مکڑے) دی کوئی مثال ݙیوے چا، ٻس جِہڑے لوک ایمان گِھن آئن او چَنگی طرح ڄاݨدن، جو اُنھاں دے رَب دی طرفوں ایہ ہک سچی تے موقع دی مثال ہے، اَتے او لوک جِنھاں جو انکار کر ݙِتے، آکھدن جو ایں طرح دِی مثال ݙیوݨ دا اَللہ دا کیا اِرادہ ہے، اِیں (نِکّی جہی) مثال نال تاں او ٻَہوں لوکاں کوں گمراہ کر ݙیندے اَتے ڈھیر ساریاں کُوں ایندے نال ہدایت وی ݙے ݙیندے، جیکر او گمراہ کریندے تاں ٻس آکھیا نہ مَنّݨ والیاں کوں (٢٦)۔ جِہڑے جو اللہ دے نال کیتے ہوئے قول قرار کوں اُون٘دے پَکا کرݨ دے بعد تروڑ چھوڑیندن اَتے دنیا دے جِہڑے تعلق کوں رکھن دا اللہ حکم ݙیندے ، اوکوں چھوڑ ݙیندن، اَتے دنیا وِچ خرابیاں مچین٘دن، اِیہے ای لوگ گھاٹے وِچ رَہݨ والے ہِن (٢٧)۔ بَھلا تُساں کیویں اللہ دے مُنکر تھی سڳدیوے، کیوں جو تُساں بے جان ہاوے تاں اُوں تہاݙے وِچ ساہ پاتا، وَل تہاکوں مار ݙیسی، وَل اُوہو اِی تہاکوں جِیویسی، وَل تہاکوں اُون٘دے ای کول وَل وَن٘ڄݨیں (٢٨)۔ او تاں او ہے جَیں تُہاݙے کیتے زمین دِیاں ساریاں شَئیں پیدا کیتِن۔ وَل اوں اَسمان بَݨاوݨ والے پاسے دھیان ݙِتا، تاں ست اَسمان بݨا ٹھہا چھوڑیے، اَتے او ہر شئے کوں چنگی طرح ڄاݨن والا ہے (٢٩)۔ (اتے او واقعہ یاد کر) ڄَݙاں تیݙے رَب فرشتیاں کوں آکھیا جو مَیں زمین اُتے آپڑاں خلیفہ مقرر کرݨ لڳاں، اُنھاں آکھیا، جو کیا تُوں زمین تے اِیہو جِیہے کُوں آپڑاں خلیفہ بݨاوَݨ لڳیں، جہڑا جو اُون٘دے وِچ فساد مچیسی! اَتے خون خرابہ کریسی، (ڄَݙاں جو) اَساں تیݙیاں تعریفاں کَرݨ وِچ لڳے ہوئے ہَیں، اَتے تیݙی پاکی بیان کریندے ہیں، اللہ آکھیا، جو مَیں جِہڑا کُجھ ڄاݨداں تُساں نِہوے ڄاݨدے (٣٠)۔ اَتے اُوں آدم کوں ساریاں شَیئں دے ناں شاں سِکھائے وَل اُنھاں کوں فرشتیاں دے اَڳوں رَکھوایا، تے آکھیا ، جو جیکر تُساں سچّے ہیوئے، تاں میکوں اِنھاں دے ناں شاں ݙسَاؤ (٣١)۔ اُنھاں آکھیا، تیݙی ذات پاک ہے، اَساکوں تاں انھاں دا کوئی پتہ کائے نھیں، سوائے اُون٘دے جِہڑا کُجھ تَیں اَساکوں ݙَسایا ہوئے بیشک تُوں سب تُوں زیادہ ڄاݨن والا تے وَݙی حکمت والا ہیں (٣٢)۔ آدم کُوں آکھیس، جو اُنھاں کُوں انھاں شَئیں دے ناں ݙسا، ٻس ڄَݙاں اُوں اُنھاں کُوں اُنھاں شَئیں دے ناں ݙَسا ݙِتے، تاں اللہ فرشتیاں کوں آکھیا، کیا میں تُہاکوں آکھیا نہ ہَم جو مَیں اَسماناں تے زمین دیاں ساریاں لُکیاں چُھپیاں شَئیں ڄاݨداں اَتے او وی ڄاݨداں جو کُجھ تُساں ظاہری کریندو، اَتے جِہڑا کُجھ تُساں دِل وِچ لُکین٘دے وے (٣٣)۔ جِہڑے ویلے اَساں فرشتیاں کوں حکم ݙِتا ، جو آدم دے اَڳوں جُھکو، تاں سارے جُھک ڳئے پر اِبلیس نہ جُھکیا۔ آکھیا نہ مَنیُس تے وَݙائی وِچ آڳیا، اَتے انکار کرݨ والیاں وِچوں تِھی ڳیا (٣٤)۔ اَتے اَساں آدم کوں آکھیا اے آدم ! تُوں تے تیݙی ذال بہشت وِچ ٹِکیے رہو، تے ایندے وِچوں جِتّی دِل کَریہے تے جِتُھوں دِل کریہے کھاؤ پِیو، اَتے ٻَس اِیں درخت دے کولھ نہ وَن٘ڄائے نہ تاں آپڑیں آپ اُتے ظلم کرݨ والیاں وِچوں تِھی ویسو (٣٥)۔ اَخیر شیطان نے اُنہاں ݙُوہائیں کُوں اُوں درخت دو وَرغلایا اِیں طرح جِتھاں او عیش عشرت وِچ رَہن٘دے پَے ہَن، اُتھوں کڈھوا چھوڑیُس ! اَتے اَساں حکم ݙے ݙِتا جو بہشت وِچوں تلے (دُنیا تے) لَہ وَن٘ڄو، بعضے تہاݙے تہاݙیاں بعضیاں دے دشمن ہِن اَتے تہاݙے کِیتے زمین اُتے گِݨیے مُنجے وقت تَئیں جاء ٹِکاݨاں تے گُزراݨ (مال متاع) دا اِنتظام ہے (٣٦)۔ ٻس آدم نے آپڑیں رَب کنوں کُجھ ڳالھیں سَمجھ تے توبہ چا کِیتی، وَل رب نے اُون٘دے اُتے کرم دی نظر چا بھالی، بیشک او تاں ٻَہوں توبہ قبول کرݨ والا تے وݙے رَحم والا ہے (٣٧)۔ وَل اَساں آکھیا جو تُساں سارے اِتُھوں تَلّے لہ وَن٘ڄو، ٻَس ڄَݙاں وی میݙی طرفوں تہاݙے کولھ کوئی ہدایت آوے، تاں جہڑے میݙی ہدایت اتے عمل کریسن اُنھاں کیتے نہ کوئی ݙر ݙُکل ہے اَتے نہ او مُونجھے تِھیسن (٣٨)۔ اَتے جِنھاں لوکاں آساݙیاں آیاتاں کنُوں مُنہ چا موڑیا، تے اُنھاں کُوں کوڑا ڄاتا، ایہے تاں ہن دوزخ دی بَھا وِچ رَہݨ والے ایہ اُون٘دے وِچ ہمشیہ ہمشیہ رہسن (٣٩)۔اَے اسرائیل (یعنی یعقوب) دی اولاد ! میݙی اُوں نعمت کُوں یاد کرو، جِہڑی مَیں تُہاݙے اُتے بھیڄی ہئی ۔ اَتے میݙے نال کِیتے ہوئے وعدے کُوں پُورا چَا کرو، مَیں وی تُہاݙے نال آپڑیں کِیتے ہوئے وعدے کُوں پورا کریساں اَتے محض میں کنُوں ای ݙردے رَہو (٤٠)۔ اَتے اُوں (قرآن) اُتے ایمان گِھن آؤ جِہڑا مَیں بھیڄے تے جِہڑا جو اُوں کتاب دے سَچّے ہووݨ دی تائید کریندے، جِہڑی جو تہاݙے کولھ ہے اَتے ساریاں کنُوں پہلے اِی اُون٘دے انکاری نہ بݨو، اَتے میݙیاں آیاتاں کوں معمولی جیہے مُل نہ ویچو، اَتے ٻس مَیں کنوں ای ݙردے رہو (٤١)۔ اَتے سچ کوں کوڑ نال نہ رلاؤ مِلاؤ ، اَتے نہ حقّی ڳالھ کوں لُکایا کرو، اَتے تساں (ایہ ڳالھیں) ڄاݨدے وی ہِیوے (٤٢)۔ اَتے نماز قائم کِیتی رکھو۔ اَتے زکوٰۃ ݙِتی رکھو، اَتے میݙے اَڳوں سَر جُھکاوݨ وَالیاں نال رَل تے رکوع کیتی رکھو (٤٣)۔ اِیہ کیا جو تُساں لوکاں کوں تاں نیکی کرݨ کِیتے اَہدے وے اَتے خود کوں وِسار ݙیندو، حالانکہ تُساں (خاص) کتاب وِی پڑھدو، کیا اِیں ڳالھ دا اِحساس تہاکوں نھیں تھیندا (٤٤)۔ اَتے (ݙُکھ تکلیف ویلے) صبر کر تے اَتے نماز پڑھ تے مَدد مَنگی کرو بیشک (نماز پڑھݨ) ݙُکھا کَم لڳدے پر انھاں کُوں نھیں لڳدا جِہڑے جو عاجزی تے جِھک نوائی کریندن (٤٥)۔ جِہڑے ایہ خیال وِی رکھیندن جو انھاں آپڑیں رَبّ کوں ضرور مِلݨّیں تے او اوندو وَل تے وَن٘ڄݨ والے ہِن (٤٦)۔ اے اسرائیل (یعنی یعقوب) دی اولاد : تُساں میݙی اوں نعمت کوں وِی یاد کرو، جِہڑی مَیں تُہاݙے اُتے بھیڄی ہئی اَتے تہاکوں تمام جہاناں والیاں اُتے فضیلت ݙِتی ہَئی (٤٧)۔ اَتے اُوں ݙِین٘ہ کنوں ݙَرو ڄَݙاں کوئی کہیں دے ذرا جِتی وِی کم نہ آ سڳسی، اَتے نہ کہیں دِی کوئی سفارِش مَنّی ویسی، اَتے نہ کہیں کوں معاوضہ گِھن تے چھوڑیا ویسی، اَتے نہ انھاں کوں کوئی مَدد ݙِتی وَن٘ڄ سَگِسی (٤٨)۔ اَتے (بِیا ایہ وِی یاد کرو) ڄَݙاں اساں تہاکوں فرعون دی قوم دِی غلامی کنوں نِجات ݙِیوائی ہَئی، او تہاکوں ہِک گندا عذاب ݙِتی رکھدے ہَن، تُہاݙے پُتراں کُوں کوہ چھوڑیندے ہَن، اَتے تہاݙیاں ذالیں (دِھیاں) کوں جیندا رکھیندے ہَن، (اِیں ڳالھ وِچ) تہاݙے رَبّ دِی طرفوں تُہاݙے کِیتے ہِک وَݙی اَزمائش ہَئی (٤٩)۔ اَتے (یاد کرو جو) اَساں تُہاݙے کِیتے دَریا کوں پاڑ تے ݙُوں ٹوٹے کِیتا ہا چا، تے تُہاکوں اِیں رَستے دے ذریعے نجات ݙِیوائی اَتے فرعون دِی اولاد کوں غرق کر چھوڑیا، اَتے تُساں خود اَکھیں نال ݙیکھݨ والے ہاوے (٥٠)۔ اَتے (یاد کرو) ڄَݙاں اَساں موسیٰ کوں (ہدایت گِھن وَن٘ڄݨ کِیتے) چالیھ٤٠ راتیں ٹِکیے رَہݨ کُوں آکھیا ہا، تاں تُساں اُون٘دے پِچھوں وَچّھے کُوں آپڑاں معبود بݨا گِھدا اَتے تُساں خود آپڑیں اُتے ظلم کرݨ والے بݨ ڳیو ہے (٥١)۔ وَل وِی ایندے بعد اَساں تُہاکوں معاف کر ݙِتا، تاں جو تُساں شکر گزار بَݨ وَن٘ڄو (٥٢)۔ اَتے (یاد کرو) ڄَݙاں اَساں موسیٰ کوں کتاب (توریت) ݙِتی تے حق نا حق دِی سُن٘ڄاݨ ݙِتی، تاں جو تُساں ہدایت پا گِھنو (٥٣)۔ اَتے (یاد کرو او وقت) ڄَݙاں موسیٰ نے آپڑیں قوم کوں آکھیا جو اے میݙی قوم ! اِیہ پکّی ڳالھ ہے جو تساں وَچّھے کوں آپڑاں معبود بݨاتے آپڑیں آپ اُتے ظلم کِیتے وے ! ٻس تُساں آپڑیں رَبّ دے اَڳوں توبہ تائب تھی وَن٘ڄو آپڑیاں (قصور وار) نفساں کوں مار ݙیو، ایندے وِچ تہاݙے رَبّ دے نزدیک تُہاݙے کِیتے چن٘ڳائی ہے بیشک اُوں تُہاݙی توبہ قبول کر گِھدی ہے، بیشک او تُہاݙے اُتے نظر کرم کرݨ والا تے ٻہوں رحم کرݨ والا ہے (٥٤)۔ اَتے (او ویلا وی یاد کرو) ڄَݙاں تُساں موسیٰ کوں آکھیا، جو اے موسیٰ ! جیتوڑیں اَساں اللہ کوں ظاہراً نہ ݙیکھ گِھنسوں، تیݙے اُتے ایمان اَصلُوں نہ گِھن آسوں، وَل تہاکوں آسمانی بجلی پکڑ گِھدا تے تُساں آپڑیاں اَکھیں نال ݙیکھدے ریہوئے (٥٥)۔ وَل اَساں تُہاݙے بے جان تھی تے ڈھے پووݨ دے بعد اُٹھا (جِیوا) کھڑایا تاں جو تُساں میݙے احسان مَنّو (٥٦)۔ اَتے اساں تُہاݙے اُتے بَدلاں دی چَھاں کِیتی رکھی، اَتے تُہاݙے کِیتے مَن تے سلویٰ (ٻٹیرے) لہیندے رِیہوسے تاں جو پاک صاف شَئیں کھاؤ پِیؤ، جِہڑیاں جو تُہاکوں رِزق دے طور تے ݙیندا ہَم ایندے باوجود (نافرمانی کر تے) اُنہاں اَساݙا کُجھ نہ وِڳاڑیا ہا، بلکہ آپڑیں آپ اُتے ظلم کِیتا ہانیں (٥٧)۔ اَتے (او ویلا یاد کرو) ڄَݙاں اَساں اُنھاں کُوں آکھیا، جو اِیں وَستی وِچ وَڑ وَن٘ڄو، ٻس ایندے وِچ جِتھوں چاہو، تے جَیں طرح چاہو کھاؤ پیؤ، اَتے دَروازے وِچوں عاجزی کریندیں ہوئیں اَتے (لفظ) حِطّۃٌ آکھدیں ہوئیں لَنگھ وَن٘ڄو، اَساں تُہاݙے قصور معاف کر ݙیسوں ، اَتے نیکی کرݨ والیاں کوں ٻِیا وِی وَدھا تے ݙیسوں (٥٨)۔ پر جِہڑے لوک ظالم ہَن اُنھاں لفظ (حِطّۃٌ) کُوں جِہڑا جو اُنہاں کُوں آکھیا ڳیا ہا، ہِک غیر لفظ (حنطۃٌ یعنی کݨک) نال بدلا چا، ٻس اَساں زیادتی کرݨ والیاں اُتے اسمان کنوں ہِک آفت بھیڄی، کیوں جو اُنھاں نافرمانی کِیتی ہئی (٥٩)۔ اَتے (او ویلا وی یاد کرو) ڄَݙاں موسیٰ نے آپڑیں قوم کِیتے پاݨیں مَنگیا، تاں اَساں آکھیا جو اَپڑیں سوٹی فلاݨیں پتھر تے مار، بَس اوں وِچوں ٻارھاں١٢ جھارے یعنی (چشمے) وَہ پے۔ تحقیق ہر قبیلے آپڑیں آپڑیں تِڑ دی سُنّڄاݨ کر گِھدی، ٻس اللہ دے ݙتے رزق وِچوں کھاؤ پِیؤ، اَتے زمین اُتے فساد کرݨ والے بَݨ تے نہ پِھرو (٦٠)۔ اَتے (او ویلا وِی یاد کرو) ڄَݙاں تُساں موسیٰ کُوں آکھیا جو اے موسیٰ ! اَساں کنوں ہِکّی قسم دے کھاݨیں اُتے صبر نہیں تھی سڳدا، ٻس آپڑیں رَبّ کنوں اَساݙے کِیتے دُعا منگ، جو اَساݙے کیتے زمین وِچوں ڄَمݨ والے ساڳ پَتر، کِھیرے پاٻیاں، تھوم، مورھی، وصل پیدا کر ݙیوے، اُوں جواب ݙِتا جو کیا تُساں چنگی شَئے کوں گَھٹائی شَئے نال وَٹاوݨ چَہن٘دو، اِیہا ڳالھ ہے ، تاں کہیں شہر وِچ ڄُل رہو، جِہڑیاں شَئیں آپڑیں کِیتے منگدو، اُتّھوں مِل ویسن، اَتے اُنھاں کوں ذلالت بُھک ننگ وَلھیٹ گِھدا، اَتے او اللہ دے غضب وِچ آڳئے، ایہ ایں واسطے تِھیا جو او اللہ دے احکاماں کوں نہ مَنیندے ہَن ! اَتے نَبّیاں کوں نا حق قتل کر چھوڑیندے ہَن، اِیندی ایہ وجہ وی ہئی جو انھاں نافرمانی کِیتی ہئی۔ اَتے شرعی حدّاں کنوں نِکل نِکل ویندے ہَن (٦١)۔ یقین کرو جو جِہڑے لوک ایمان گِھن آئے ہووِن، یہودی ہووِن یا صابِئی (ستارہ پرست) ہووِن، انھاں وِچوں جِہڑے وِی اللہ اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے ایمان رکھیندن، اَتے نیک عمل کریندن، ٻس اُنھاں دا اَجر اُنھاں دے رَبّ دے کولھ ہے، اَتے نہ اُنھاں کوں کوئی ݙر ݙکُّل ہوسی، تے نہ او مُونجھے ݙکّھے رَہسن (٦٢)۔ (اَتے او ویلا وِی یاد کرو) ڄَݙاں اَساں تُساں کنوں قول قرار گِھن گِھدا اَتے کوہ طور تہاݙے اُتوں اُچا چا کھڑایا ہا، تاں جو کُجھ اَساں تُہاکوں ݙتے اُوکوں تکڑا پکڑو، اَتے جو کُجھ ایندے وِچ ہے اُوکوں یاد کِیتی رَکھو، تاں جو تُساں متقی بݨ وَن٘ڄو (٦٣)۔ وَل تُساں اِیہ (قول قرار) کرݨ دے بعد پِھر ڳیوہے، جیکر اللہ دا فضل تے اُوندی رحمت تہاݙے اُتے نہ ہوندی، تاں تُساں گھاٹا چاوݨ والیاں وِچوں تھی ویندے (٦٤)۔ اَتے تُساں آپڑیں وِچوں دے اُنھاں لوکاں کوں چنگی طرح ڄاݨدے وے، جِنھاں نے چھݨچھݨ والے ݙِین٘ہ (مچھی دا شکار کر تے) حَد مُکا چھوڑی ہئی، ٻس اَساں اُنھاں کِیتے حکم ݙے ݙِتا جو ذلیل قسم دے بُھولوں بان٘در تھی وَن٘ڄو (٦٥)۔ اَساں اِیں واقعے کوں اوں ویلے دے لوکاں کِیتے تے اُنھاں دے بعد آوݨ والیاں کِیتے اَتے اللہ کنوں ݙرݨ والیاں کِیتے ہِک عبرت دِی شئے بݨا چھوڑیے (٦٦)۔ اَتے (یاد کرو) ڄَݙاں موسیٰ نے آپڑیں قوم کوں آکھیا، جو یقین کرو جو اللہ تُہاکوں حکم ݙیندے جو ہِک ڳاں کوہ ݙیوو، اُنھاں آکھیا بھاویں تاں توں اَساݙے نال مخول کریندِیں، اُوں آکھیا۔ مَیں اللہ کنوں پناہ منگداں مَتاں تُساں جاہلاں وِچوں تھی وَن٘ڄاں (٦٧)۔ اُنھاں آکھیا ، اَساݙے کِیتے آپڑیں رَبّ کوں آکھ جو اَساکوں کھول تے ݙسا، جو اوڳاں کِہجی ہووے آکھیس اللہ فرمیندے جو او ڳاں نہ زیادہ ٻُڈھی ہووے اَتے نہ اَصلُوں وَچّھی ہووے، بلکہ اُنھاں دِی درمیانی عمراں دِی ہووے، ہُݨ تاں تُساں اُوویں کرو، جیویں تُہاکوں حکم ݙِتا ڳئے (٦٨)۔ پر اُنھاں آکھیا جو اَساݙی خاطر آپڑیں رَبّ کنوں پُچھ ݙے جو او ایہ وِی کھول پاڑ تے ݙسا ݙیوے جو اُوندا رَن٘گ کِہجا ہووے، موسیٰ آکھیا، جو اللہ فرمیندے جو پیلے رنگ دی ڳاں ہووے، اُوندا رَنگ اِہجا گھاٹا ہووے جو ݙیکھݨ والیاں دے دِل خوش کر ݙیوے (٦٩)۔ اُنھاں وَلدا آکھیا ، اَساݙے کیتے آپڑیں رَبّ کوں آکھ جو او ساکوں ایہ وِی ݙسا ݙیوے، جو او ٻیا کیا کیا ہووے، اَصل ڳالھ ایہ ہے جو اساکوں اِہجی ڳاں وِچ مغالطہ پِیا پوندے اَتے اللہ نے چاہا تاں ہُݨ ٹھیک ٹھاک سَمجھ ویسوں (٧٠)۔ مُوسیٰ آکھیا ، جو او فرمیندے، جو او ڳاں نہ زمین دے ہَلّاں وِچ جُتی ہوئی ہووے تے نہ رَڑھ کوں پاݨیں ݙیوݨ کیتے وُڑھی ہوئی ہووے، ٹھیک ٹھاک ہووے، جیکوں کوئی داغ شاغ وِی نہ ہووے اُنھاں آکھیا، ہُݨ تَیں ٹھیک ٹھیک ڳالھیں ݙس ݙِتن، تݙاں کِتھائیں انھاں اِہجی ڳاں کُوں وَن٘ڄ کُٹھا، نہ تاں او تاں اِیویں کرݨ والے نہ لڳدے ہَن (٧١)۔ اَتے (او ویلا وِی یاد کرو) ڄَݙاں تُساں ہِک بَندے کوں قتل کر چھوڑیا، تاں مجرم دے متعلق آپس وِچ جھیڑا گھت ݙِتا اَتے جِہڑا کُجھ تُساں لُکین٘دے ہاوے اُوکوں اللہ ظاہر کرݨ والا ہا (٧٢)۔ تاں اَساں آکھیا، جو اِیں ڳاں دِی کوئی ٻوٹی اِیکوں مارو اِیں طرح اللہ موئیاں کوں جیویندے، اَتے تہاکوں آپڑیاں نشانیاں ݙیکھیندے تاں جو تُساں عقل کنوں کَم گِھنو (٧٣)۔ وَت ایندے بعد تُہاݙے دِل سخت تِھی ڳئن بلکہ پتھر وانگوں تِھی ڳئن یا اِیں کنُوں وِی زیادہ کُراڑے ! اِنھاں (پتھراں) وِچوں تاں بعضے اِہجے وِی ہوندن، جنہاں وِچوں ندی نالے وَہ پوندن، اَتے یقین کرو، جو بعضے اِہجے وِی ہوندن، جو او ݙَلیج پوندن تاں اُنھاں وِچوں (تھوڑا ٻہوں) پاݨیں نکل آندے، اَتے بعضے اِہجے وِی ہوندن، جِہڑے اللہ دے ݙر کنوں تلے رِڑھ آندن، اَتے جِہڑا کُجھ تُساں کریندے وِے، اللہ اُوں کنوں بے خبر کائے نھیں (٧٤)۔ کیا تُہاکوں توقع ہے جو تُہاݙے آکھیئے تے اِیمان گِھن آسن، حالانکہ اُنھاں وِچوں ہِک ٹولا اللہ دے کلام کُوں سُݨدا ہا، وَل ڄَݙاں او اُوندی سَمجھ وِچ آویندا ہا، تاں اُوکوں بدلا ݙیندا ہَا، اَتے او اِیں ڳالھ کوں سَمجھدا وِی ہا (٧٥)۔ اَتے ڄَݙاں اِیہ اُنھاں لوکاں کوں مِلدن جِہڑے جو اِیمان گِھن آئِن تاں اَکھیندن، اَساں وِی ایمان گِھن آئے سے، اَتے ڄَݙاں آپس وِچ ہِک ٻِئے کُوں مِلدن، تاں آہدن، جِہڑی ڳالھ اللہ نے تُہاکوں کھول پاڑ تے آکھ ݙِتی ہے ، تاں کیا تُساں او اُنھاں کُوں اِیں واسطے ݙسیندو، جو تُہاݙے رَبّ دے سامݨیں او ایندے اُتے تہاݙے نال حجت بازی کرن (٧٦)۔ کیا تُہاکوں اِیں ڳالھ دِی سمجھ نہیں آندی، کیا اُنھاں لوکاں کوں پتہ کائے نھیں جو جِہڑا کُجھ اِیہ لُکیندن یا ظاہر کریندن، اللہ بالکل جاݨدا کھڑے (٧٧)۔ اَتے اُنھاں وِچوں بعضے اَن پڑھ وِی ہِن، او اِیں کتاب (تورات) کُوں نھیں ڄاݨدے او محض اِیندے نال آپڑاں دِل خوش کریندن، او تاں محض اندازے لیندن (٧٨)۔ بد بختی ہے اُنھاں دِی جہڑے جو آپڑیاں ہَتّھاں نال کتاب (تورات) کوں لکھیندن چا، وَل آہدن جو ایہ اللہ دی طرفوں آئی ہے، تاں جو اِیکوں معمولی جیہے مُل نال ویچ سڳِن اُنھاں کِیتے بَد بختی ہے، جِہڑا کُجھ اُنھاں آپڑیاں ہتھاں نال لکھیئے تے اوندے کِیتے وِی بد بختی ہے، جِہڑی کُجھ (اِیں طرح) کمائی کِیتی ہینے (٧٩)۔ اَتے اَہدن جو (دوزخ دِی) بھا اَساکوں ڳِݨے چُݨے ݙینھاں کِیتے محض ہَتھ لیسی، تے ٻس، اُنھاں کوں آکھو، جو کیا تُساں اللہ کنوں کوئی عہد (اِقرار) گِھدا ہوئے، اللہ آپڑیں اِقرار دے خلاف اَصلوں کُجھ کریندا وِی نھیں کیا تُساں اللہ دے متعلق اِہجیاں ڳالھیں نھیں پے کریندے، جِہڑیاں تُساں ڄاݨدے وِی نھیں (٨٠)۔ کیوں نھیں ! جِہڑا گندے کسب کرے، اَتے اوندیاں خطائیں اوکوں ہر پاسوں ویڑھ گِھنن، تاں اِہجے لوک ای دوزخی ہوندن، او ہمیشہ ہمیشہ ایندے وِچ (سَڑدے) رَہسن (٨١)۔ اَتے جِہڑے لوگ اِیمان گِھن آندن، اَتے نیک عمل کریندن، ایہ لوک بہشتی ہِن، او ایندے وِچ ہمیشہ ہمیشہ (خوش) رہسن (٨٢)۔ اَتے (او ویلا وِی یاد کرو) ڄݙاں اَساں اسرائیل دے قبیلے کنوں قول قرار کرایا، جو او سوائے اللہ دے کہیں ٻے دِی عبادت نہ کریسن اَتے پِیو ماء، سَکیاں سوہریاں، یتیماں تے محتاجاں نال چن٘ڳا سلوک کریسن، اَتے لوکاں نال خُلق دِی ڳالھ کریسن، نمازاں قائم رکھیسن، زکوٰۃ ݙیسن، وَل تُہاݙے وِچوں دے تھوڑے جِیہے بَندیاں دے سِوا باقیاں مُن٘ہ چا وَلایا، تُساں تاں ٻس من٘ہ پھیر وَن٘ڄݨ والے تِھیو وے(٨٣)۔ اَتے ڄَݙاں اَساں تُساں کنوں اِقرار کرایا، جو تُساں آپس وِچ خون خرابہ نہ کریسو، اَتے تُساں آپڑیاں بندیاں کُوں اُنھاں دے گھر کنُوں بے گھر نہ کریسو ول تُساں قول قرار کوں پَکّا وِی کِیتا اَتے تُساں خود (اِیں ڳالھ دے) گواہ وِی ہیوے (٨٤)۔ وَل تُساں اُوہے اِی ہِیوے، جو آپڑیاں بندیاں کوں قتل وِی کریندو اَتے آپڑیاں وِچوں ہِک ٹولے کوں اُنھاں دے گھروں کَڈھ وِی چھوڑیندو، گناہ تے ظلم کریندے ہوئیں انہاں دے مخالفاں دِی مدد وِی کریندو، اَتے جیکر او تہاݙے کولھ قیدی تھی آندن، تاں اُنھاں دے فِدیے دا لَین دین کریندو، حالانکہ تُہاݙے کِیتے تاں اُنہاں کوں کَڈھ چھوڑݨ اِی حرام کِیتا ہویا ہا کیا ڳالھ ہے جو تُساں (اللہ دِی) کتاب دے بعضیاں (احکاماں) کوں منیندے وے، تے بعضیاں کُوں نہوے مَنیندے، ٻس تُہاݙے وِچوں جِہڑے وِی اِیں طرح دے کم کرن، اُنہاں دِی جزا کیا تِھی سڳدی ہے سِواے اِیندے جو او دُنیا دِی زندگی وِچ ذلیل و خوار تِھیوݨ ، اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُنہاں کوں سخت کنوں سخت عذاب وِچ سَٹ ݙِتا وَن٘ڄے، اَتے اللہ اُوں کنوں بے خبر کائے نھیں جِہڑا کُجھ تُساں کریندے رہندو (٨٥)۔ اِیہے لوک ہِن جِنھاں آخرت (دِی نجات) دے بدلے دنیا دی زندگی دا سَودا کر گِھدِّے ٻس نہ انہاں دے عذاب کوں گھٹایا ویسی، اَتے نہ انھاں کوں کوئی مدد ݙتی ویسی (٨٦)۔ اتے بیشک اساں موسیٰ کوں کتاب ݙِتی ہئی ، اَتے اُون٘دے بعد ہِک ٻئے دے پِچھوں رسول بِھڄیندے ریہے ہیں، اَتے مریم دے پُتر عیسیٰ کُوں (نَبوّت دیاں) کھلیاں نِشانیاں ݙے چھوڑیاں ہَن، اَتے اَساں پاک روح (جبریل) دے ذریعے طاقت وی پُڄائی، ڄَݙاں وِی تُہاݙے کول کوئی رسول اِہجیاں شئیں گِھن تے آندے، جِنہاں کوں تُہاݙے دِل پسند نہیں کریندے تاں تُساں وݙائی کریندو، کنھائیں رسولاں کُوں کوڑا کر چُھوڑیندے وے، اَتے کِنھائیں کوں قتل کر چُھوڑیندے وے (٨٧)۔ اَتے او اَہدن جو اَساݙے دِل غِلاف وِچ تکڑے وَلھیٹیے ہوئن بلکہ اُنھاں دے کفر دِی وجہ کنوں اُنہاں اُتے اللہ دِی لعنت ہے، ٻس ایہ تھوڑے جِیہے تاں اِیمان گِھن آندن (٨٨)۔ اَتے ڄَݙاں اللہ دِی طرفوں اُنہاں دے کولھ اِہجی کتاب آئی، جِہڑی اُنہاں دے کولھ والی (کتاب) کوں سَچّا آکھݨ والی ہے، اَتے اِیہ وِی جو اُوں کنوں پہلے لوکاں اُتے فتح حاصل کرݨ دِی دُعا منگدے ہِن، جِنہاں جو کُفر کِیتا ہویا ہا، پر ڄَݙاں او شَئے اُنھاں کولھ آئی جیکوں چن٘ڳی طرح سُن٘ڄاݨ وِی گِھدّا ہا، (وَل وِی) اُوں کنُوں اِنکار کر چھوڑیونیں ، اِیں واسطے کافراں اُتے اللہ دِی لعنت ہے (٨٩)۔ ٻَہوں گھٹایا مُل ہے جِیندے بدلے اُنہاں آپڑیاں جاناں (نفساں) کُوں ویچ چھوڑئیے اَتے اوندا اِنکار کریندن جِہڑا کُجھ اللہ نے نازل کِیتے محض اِیں ساڑ کنوں جو اللہ آپڑیں فضل نال آپڑیاں بندیاں وِچوں جیکوں چہندے اوندے اُتے نازل کر ݙیندے، اِیں ڳالھوں او غضب جیہے غضب وِچ آڳیئن، اَتے کافراں کِیتے ٻہوں ذلیل کر چھوڑن والا عذاب ہے (٩٠)۔ اَتے ڄَݙاں اُنھاں کوں آکھیا ویندے جو اِیمان گِھن آؤ، اوندے اُتے جِہڑا کُجھ اللہ نازل کِیتے، تاں آہدن، اَساں تاں ٻَس اوکوں مَنیندے ہَیں جِہڑا کُجھ اَساݙے اُتے لَتّھے، اَتے اُوں کنوں علاوہ ٻِیا کہیں کُوں نِسِّے منین٘دے حالانکہ او (کتاب) برحق ہے، او تاں اُوکوں وِی مَنیندی ہے جِہڑا کُجھ اُنہاں کولھ ہے، آکھ ݙیو جو جیکر تُساں (سچّے) مومن ہاوے تاں پہلے اللہ دے نبیّاں کوں قتل کیوں کریندے ہاوے (٩١)۔ اَتے بیشک ڄَݙاں موسیٰ تُہاݙے کولھ کُھلّے ݙُلّے معجزے (نشانیاں) گِھن آیا تاں تُساں اوندے (کوہ طور تے وَن٘ڄݨ دے) بعد وَچھیر کوں آپڑاں معبود بَݨا گِھدا اَتے اِیں طرح تُساں (آپڑیں حق وِچ) ظلم چا کِیتا (٩٢)۔ اَتے (یاد کرو او ویلا) ڄَݙاں تُساں کنُوں پکا قول قرار گِھدا، اَتے کوہ طور کوں تہاݙے سراں توں اُچا کر کھڑایا، اَتے (حکم ݙِتا جو) جِہڑا کُجھ اَساں تُہاکوں ݙِتے اُوکوں تکڑا پکڑی رکھو، اَتے اِیکوں سُݨ گِھنو، اَکھیونیں جو اَساں سُݨ تاں گِھدے، پر مَنیندے نِسّے، اَتے انہاں دے کفر دِی وجہ کنوں اُنھاں دے دِلاں وِچ وچھیر وَڑیا ہویا ہا، آکھ ݙیو، جو جیکر تُساں کہیں اِیہو جیہے مذہب اُتے اِیمان گِھن آئے وے تاں وَل تُہاݙا اِیمان تُہاکوں ٻَہوں بُری شَئے دا حکم ݙیندے (٩٣)۔ آکھ ݙیو، جیکر آخرت دا ٹِھکاݨاں اللہ دے نزدیک محض تُہاݙے کِیتے ہے، ٻِنھاں لوکاں کِیتے کائے نھیں، تاں جیکر سچّے ہیوے، تاں ذَری مَر وَن٘ڄݨ دِی خواہش تاں کر ݙِکھاؤ (٩٤)۔ اَتے اِیہ لوک کݙائیں اِیندی خواہش نہ کریسن اِیہ اُوں کنُوں ݙردِن جِہڑا کُجھ اِنھاں اَپڑیں ہتھیں اَڳوں بھیڄا ہوئے اَتے اللہ چَنگی طرح ڄاݨدے ظالماں کوں (٩٥)۔ بلکہ تُوں اُنھاں کُوں حیاتی دا زیادہ حرصیل پیسیں، بلکہ اُنھاں کنوں وِی زیادہ جِنھاں شِرک کِیتا ہوئے، اُنھاں دا ہر کوئی اِیہ خواہش کریندے جو اُوندی تاں ہزاراں سالاں دِی عُمر تِھی وَن٘ڄے، پر اِیہ شَئے اُوں عذاب کنوں تاں نھیں چھوڑا سڳدی، جیکر اُوندی عمر وَدھا وِی ݙِتی وَن٘ڄے، اَتے اللہ چنگی طرح ݙیکھدا کھڑے جو کُجھ اِیہ کریندے وَدے ہِن (٩٦)۔ (ہر اُوں شخص کوں) آکھ ݙیو جِہڑا جو جبرئیل نال دُشمنی رکھیندے (او سَڑ مَرے) کیوں جو جبرئیل تاں اللہ دے حکم نال اِیہ کتاب تیݙے دِل وِچ گَھتّی ہے، (اِیہ کتاب تاں) اُوکوں وِی سچّا منیندی ہے، جِہڑی جو اِیں کنوں پہلے دِی ہے اَتے اِیہ مومناں کِیتے ہدایت ہے تے خوشخبری ہے (٩٧)۔ جِہڑا شخص اللہ دا ، اُون٘دے فرشتیاں دا، اُون٘دے رسولاں دا، جبرئیل دا، میکائیل دا دشمن ہے، تاں اللہ وِی اِہجیاں کافراں دا دشمن ہے (٩٨)۔ اَتے تحقیق اَساں تیݙے کولھ کُھلیاں ݙُلیاں نشانیاں نازل کِیتن، اَتے اُنھاں کنوں انکار اُوہے کریندن جِہڑے جو نافرمان ہِن (٩٩)۔ اُنھاں لوکاں ڄَݙاں وِی کوئی قول قرار کِیتے ، تاں اُنہاں وِچوں ہِک نہ ہِک ٹولے اِیندی پرواہ وِی نھیں کِیتی بلکہ اُنھاں وِچوں ٻَہوں سارے منیندے وِی کائے نھیں (١٠٠)۔ اَتے ڄَݙاں اُنھاں دے کولھ اللہ دِی طرفوں رسول آیا، اُوں نے جو کُجھ اُنھاں کولھ ہا، اُوندی وِی تصدیق کرݙِتی، وَل وِی جِنھاں لوکاں کوں کتاب ݙِتی ہوئی ہَئی، اُنھاں دے ہِک نہ ہِک ٹولے اللہ دِی کتاب کُوں آپڑیں کَن٘ڈ پِچُّھوں سَٹ گھتیا، جیویں جو او ایکوں جاݨدے وِی نہ ہووِن (١٠١)۔ اَتے اُون٘دے پِچھُّوں لڳ پئے جِہڑا کُجھ سلیمان دِی حکومت وِچ شیطان پڑھدے ہن، حالانکہ سلیمان نے کفر دِی کوئی ڳالھ نہ کِیتی ہَئی بَس شیطان کفر والیاں ڳالھیں کریندے ہَن، کیوں جو لوکاں کوں جادو سکھیندے ہَن (اَتے اِہجیاں ڳالھیں دِی پیروی کرویندے ہن) جِہڑیاں جو بابل دے ݙُوں فرشتیاں، ہاروت تے ماروت اُتے نازل کِیتیاں ڳیاں ہَن، او ݙُوہاہیں کہیں ہِک کُوں وِی کُجھ نہ سکھیندے ہَن، جیتوڑیں اِیہ نہ آکھ ݙیندے ہَن، جو اَساں تاں تُہاݙے کِیتے ہِک آزمائش ہیں، تُساں کفر وِچ نہ پے پووُو ! تاہم او اُنہاں کنوں اِہجا جادو سِکھدے ہَن، جِہڑا جو پَے تے اُوندی ذال وِچ جُدائی گھتا ݙیندا ہا، پر او اُون٘دے نال اُنھاں وِچوں کہیں ہِک کوں وِی اللہ دے حکم دے بغیر نقصان نہ ݙے سڳدے ہَن، اَتے او اُوہو کُجھ سِکھدے ہَن، جِہڑا اُنہاں کُوں نقصان تاں ݙیندا ہا، پر نفع نہ ݙے سڳدا ہا، اَتے چن٘ڳی طرح جاݨدے ہَن جو جِہڑا شخص اُنھاں شَئیں دا سودا کرے، تاں آخرت وِچ اُوندا کوئی حِصّہ کائے نِھیں، اَتے او گندی شَئے ہے، جیندے بدلے اُنھاں آپڑیں جاناں ویچ چھوڑئن، اَرمان لڳدے جو اُنھاں اِیں ڳالھ کوں کیوں نہ جاݨ گِھدّا (١٠٢)۔ اَتے جیکر او ایمان گِھن آندے، اَتے پرہیز گاری کریندے تاں اللہ دِی طرفوں چنگا بَدلہ مِلدا، پر اَرمان لڳدے جو اُنہاں اِیں ڳالھ کُوں کیوں نہ ڄاݨ گِھدّا (١٠٣)۔ وُوئے لوکو جِہڑے جو ایمان گِھن آئیوے ! (رسولِ کریم کوں) رَاعِنَا (پُھریڑی، چھیڑو وغیرہ) نہ آکھیا کرو، بلکہ اُنظُرنا (ساݙے اُتے نظر فرماؤ) آکھیا کرو اَتے (اُوکوں) دھیان نال سُݨیا کرو، اَتے کافراں کِیتے تاں (اُوویں وِی) وَݙے ݙُکھ آلا عذاب ہے (١٠٤)۔ اَتے کتاب والیاں (یہودیاں) اَتے مشرکاں وِچوں جِہڑے جو کافِر ہِن او اِیہ پسند نھیں کریندے، جو تُہاݙے اُتے تُہاݙے رَبّ دی طرفوں کوئی چن٘ڳائی نازل تھیوے اللہ تاں جیکوں چہندے، آپڑیں رحمت کِیتے چُݨ گِھندے، اَتے اللہ تاں ٻَہوں وَݙے فضل والا ہے (١٠٥)۔ اَساں جِہڑی آیت کوں ہٹا ݙیندے ہَیں، یا اوکوں (ذہناں وِچوں) کڈھ ݙیندے ہَیں، تاں اُوندی جَاء تے اُوں کنوں چن٘ڳی یا اُوہو جَہی ٻَئی آیت اَنین٘دے ہَیں، کیا تُساں نِہوے ڄاݨدے جو بیشک اللہ ہر شَئے اُتے قادر ہے (١٠٦)۔ کیا تُساں نِہوے ڄاݨدے جو بیشک اللہ کِیتے اِی اَسماناں تے زمین دِی بادشاہی ہے، اَتے تُہاݙے کِیتے اللہ کنوں سِوا نہ کوئی یار ہے، تے نہ کوئی مدد گار ہے (١٠٧)۔ کیا تُساں چَہندو جو اَپڑیں رسول کنوں اُوں طرح سوال پُچھو، جَیں طرح پہلے وقتاں موسیٰ کنوں پُچھے ڳئے ہَن، اَتے جَیں بندے آپڑیں ایمان کوں کفر نال بدل گِھدے، تاں بیشک او سِدّھے رَستے تُوں تِھڑک ڳئے (١٠٨)۔ کتاب والیاں (یہودیاں) وِچوں ٻَہوں سارے اِیہ چہندن جو او تُہاکوں تُہاݙے ایمان گِھن آوݨ دے بعد وَلا کافر بَݨا چھوڑن، محض اُوں حسد کنُوں جِہڑا جو اُنہاں دے دِلاں وِچ پاتا ویندے، او وِی اِیں ڳالھ دے بعد جو حق اُنھاں اُتے ظاہر کر ݙِتا ڳئے، بَس تُساں معاف کرݙیو، تے پَرے کرو، جیتوڑیں جو اللہ آپڑاں (ٻِیا) حکم نہ آنے ! بیشک اللہ تاں ہر شَئے اُتے قادر ہے (١٠٩)۔ اَتے قائم رَکھو نماز کوں، تے ݙِتی رکھو زکوٰۃ ! اَتے تُساں اَپڑیں آپ کِیتے بَھلائی دے جِہڑے کم اَڳوں کِیتے بھیڄیسو ، تاں (ڄَݙاں ویسو تاں) او اللہ کولہوں مِلسِن، بیشک اللہ جو کُجھ تُساں کریندو چنگی طرح ݙیکھدا کھڑے (١١٠)۔ اَتے (یہودی تے عیسائی) اَکھیندن، جو کوئی وِی جنّت وِچ داخل نہ تِھی سڳسی سوائے اُنہاں دے جِہڑے جو یہودی یا عیسائی ہوسن، اِیہ اُنہاں دے دِل پَرچاوے ہِن، آکھ ݙیو، جیکر تُساں سَچے ہِیوے، تاں (اِیں ڳالھ دا) کوئی ثبوت پیش کرو (١١١)۔ ہا، جَیں شخص اللہ والے پاسے مُن٘ہ چا کِیتے، اَتے نیک وِی ہے تاں اِہجیاں کِیتے رَبّ دِی طرفوں اَجر ہے، اُنھاں کِیتے نہ کوئی ݙر ݙُکل ہوسی، تے نہ او مُونجھے ݙُکھے تِھیسِن (١١٢)۔ اَتے یہودی اَکھیندن، جو عیسائیاں کولھ کُجھ کائے نھیں، تے عیسائی اَکھیندن جو یہودیاں کولھ کُجھ کائے نھیں، حالانکہ ݙوہیں ہِکا آسمانی کتاب پڑھدن، اِیویں او لوک وِی انہاں وانگیں دعوے کریندن، جِہڑے کُجھ ڄاݨدے وِی کائے نھیں، ٻس اَللہ قیامت دے ݙین٘ہ اُنھاں دِی اُوں ڳالھ دا فیصلہ کر ݙیسی جِہڑی وِچ اِیہ لوک اِختلاف رَ کھیندن (١١٣)۔ اَتے اُنھاں کنُوں وَدھ ظالم کوݨ ہے جِہڑے اللہ دِیاں مسیتاں وِچ اُوندا ناں گھِنّݨ کنوں منع کریندن، اَتے اُنھاں کوں ویران کرݨ دِی کوشش وِچ لڳیے ہوئین، اِیہ تاں او ہِن، جِنھاں کوں اِنھاں وِچ وَڑݨ دا حق وِی کائے نھیں، اَلبتہ ݙردیں، ݙردیں وَڑݨ تاں خیر اِنھاں کِیتے تاں دُنیا وِچ خرابی خواری ہے، تے آخرت وِچ اُنھاں کِیتے وݙا عذاب ہے (١١٤)۔ اَتے مشرق تے مغرب (سب پاسے) اللہ دے ہِن جِہڑے پاسے وِی مُنہ وَلیسو، اُݙاؤوں اللہ دِی توجہ ہوسی، اللہ تاں وَݙے گھیرے والا تے ٻہوں عِلم والا ہے (١١٥)۔ اَتے اِیہ اَہدن جو اللہ (کہیں کوں) پُتر بݨایا ہوئے، او تاں اِیں ڳالھوں پاک ہے، (اِیہ ٻئی ڳالھ ہے) جو جو کُجھ اَسماناں تے زمین وِچ ہے، سب کُجھ ہُوندا ہے اَتے ہر کوئی اُوندا فرمانبردار ہے (١١٦)۔ اُوہو شروع کنُوں اَسماناں تے زمین دے بݨاوݨ والا ہے، اَتے ڄَݙاں کوئی کم کرن چَہندے، تاں بَس اُوکوں اِیہو کُجھ اَکھیندے جو " تِھی وَن٘ڄ" تے او تِھی ویندے (١١٧)۔ اَتے جِہڑے لوک کُجھ نہیں ڄاݨدے او تاں اَہدن جو اللہ اَساݙے نال ڳالھیں کیوں نھیں کریندا، یا اَساݙے کولھ کوئی آیت کیوں نہیں آندی، جِہڑے لوک اِنھاں کنوں پہلے گزرن، او وِی انھائیں وان٘گوں ڳالھیں کریندے ہَن، اِنھاں ساریاں دے دِل ہِکو جِیہے ہَن، جِہڑی قوم (اللہ تے) یقین رَکھیندی ہے بیشک اُنھاں کِیتے اساں آپڑیاں نشانیاں کھول پاڑ تے ݙسا ݙِتن (١١٨)۔ بیشک اَساں تیکوں حَقّی طور تے خوشخبری سُݨاوݨ والا تے ݙراوݨ والا بݨا تے بھیڄئے اَتے دوزخ وِچ سٹیے وَن٘ڄݨ والیاں دے متعلق تیں کنوں کوئی پُچھ ڳُچھ نہ کیتی ویسی (١١٩)۔ اَتے تَیں کنوں نہ تاں یہودی راضی تھیسن اَتے نہ عیسائی! (اِیہ ٻئی ڳالھ ہے) جو تُوں انھاں دِی ملّت (مذہب) دِی پیروی کریں تاں (راضی تھی وَن٘ڄن! ) آکھ ݙے جو اللہ دِی ہدایت اِی اصل ہدایت ہے، اَتے جیکر تُوں انھاں دِی مرضی تے چلیوں اِیں ڳالھ دے باوجود جو تیݙے کولھ علم آچکیئے تاں اللہ دِی پکڑ کنُوں بچاوݨ والا نہ کوئی یار ہوسیا، نہ کوئی مددگار (١٢٠)۔ جِنہاں لوکاں کوں اَساں اَسمانی کتاب ݙِتی ہے او اُوکوں پڑھدن جیویں جو اُون٘دے پڑھݨ دا حق ہے ، اِیہے لوک اِیندے اُتے ایمان گِھن آندن، اَتے جِہڑے اِیکوں نھیں مَنیندے ٻس اُوہے لوک گھاٹا چاوݨ والے ہِن (١٢١)۔ وُوئے بنی اِسرائیل والو! میݙیاں اِنھاں نعمتاں کوں یاد کرو، جِہڑیاں مَیں تُہاکوں اِیویں ݙِتی رکھئن اَتے مَیں تُہاکوں سارے لوکاں تے فضیلت ݙِتی (١٢٢)۔ اَتے اُوں ݙین٘ہ کنوں ݙرو، جِہڑے ݙین٘ہ کوئی شخص کہیں شخص دے ذَری وِی کَم نہ آسی، اَتے نہ اُوں کنُوں عِوضاݨاں گِھدّا ویسی، اَتے نہ اُوکوں کوئی سِفارش فائدہ ݙیسی، اَتے نہ اُنھاں کُوں کہیں کنُوں کوئی مَدد پُڄ سَڳسی (١٢٣)۔ اَتے (او ویلا وِی یاد کرو) ڄَݙاں ابراہیم کُوں اُون٘دے رَبّ نے کُجھ ڳالھیں دِی اَزمائش وِچ سَٹیا پَر اُوں اُنھاں کوں پورا کر ݙکھایا، اللہ آکھیا، جو مَیں تیکوں لوکاں واسطے ہِک اِمام (رہبر) بݨاوݨ والا ہاں ! اُوں آکھیا، اَتے میݙی اولاد وِچوں وِی (بݨاویں)، اَللہ آکھیا، میݙا وعدہ ظالم لوکاں کِیتے نھیں ہوندا (١٢٤)۔ اَتے ڄَݙاں اَساں بیت اللہ کوں لوکاں کِیتے کٹھے تھیوݨ دِی تے اَمن دِی جاء بݨایا، تاں (حکم ݙتا) جو ابراہیم دے (نماز وِچ) کھڑݨ والی جاء کوں نماز دِی جاء بݨاؤ، اَتے اَساں اِبراہیم تے اِسماعیل کنوں قول قرار گِھدا ہا، جو میݙے اِیں گھر کوں طواف کرݨ والیاں، اعتکاف کرݨ والیاں، رکوع تے سجدہ کرݨ والیاں، کِیتے پاک صاف رکھائے (١٢٥)۔ اَتے ڄݙاں ابراہیم دُعا منگی جو اللہ سَئیں آں ! اِیں شہر کُوں اَمن والا بݨا، اَتے اُنھاں رَہݨ والیاں کُوں میویاں وِچوں رزق ݙے، جِہڑے جو اللہ تے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے ایمان رکھیندے ہووِن، اللہ آکھیا، جِہڑا جو ایمان نہیں گِھن آندا، اُوکوں وِی تھوڑے ݙِینہاں دِی زندگی کِیتے مال متاع ݙیساں، وَل اُوکوں بھا دے عذاب وِچ گِھیل سَٹیا ویسی! اَتے او وَل وَن٘ڄ رَہن کِیتے ٻہُوں گندی جا ہے (١٢٦)۔ اَتے (او ݙین٘ہ وی یاد کرو) ڄَݙاں ابراہیم تے اسماعیل اِیں گھر دے اَیرے (اِیں دُعا نال) بݨیندے پَے ہَن، جو اَساݙے رَبّ آ! اَساں کنوں اَساݙی اِیہ خدمت قبول چا کر، بیشک تُوں خُوب سُݨݨ والا تے ٻَہوں ڄاݨݨ والا ہیں (١٢٧)۔ اَساݙے رَب آ ! اَساکوں آپڑاں فرمانبردار مسلمان بݨائی رکھیں اَتے اَساݙی اولاد وِچوں ہِک اُمت کوں آپڑاں فرمانبردار بݨاویں، اَتے اَساکوں ڈھنگ شنگ سِکھا، اَتے اَساݙے اُتے کرم دِی نظر بھالی رکھیں، بیشک تُوں وَل وَل توجہ کرݨ والا تے ٻَہوں مہربان ہیں (١٢٨)۔ اَتے اَساݙے رَب آ ! انھاں لوکاں کیتے اُنھائیں وِچوں ہِک رسول کھڑا کریں، جِہڑا اُنھاں کوں تیݙیاں آیاتاں پڑھ تے سݨیندا رَہے، اَتے اُنھاں کوں کتاب تے دانائی دِیاں ڳالھیں سکھائی رَکھے اَتے اُنھاں دِیاں زندگیاں سن٘وارے، بیشک تُوں وݙے غلبے تے وَݙی حکمت والا ہیں (١٢٩)۔ اَتے ابراہیم دے دین کنُوں کوݨ مُنہ وَٹا سڳدے، سوائے اُنہاں دے جِنھاں آپڑیں آپ کوں اَحمق بݨا چھوڑیے، اَتے اَساں اوکوں (ابراہیم کوں) دُنیا دے بندیا ں وِچوں چُݨ گِھدا ، اَتے آخرت وِچ او نیک لوکاں وِچوں ہوسی (١٣٠)۔ ڄَݙاں اوکوں اُون٘دے رَبّ آکھیا جو اِسلام تے آوَن٘ڄ تاں اُوں آکھیا ، مَیں تاں ہاں وِی سارے جہاناں دے رَبّ دا فرمانبردار (١٣١)۔ اَتے ابراہیم نے آپڑیاں ٻالاں کُوں ہِیں ڳالھ دِی وصیّت کیتی تے یعقوب نے وِی ! جو اے ٻالو ! بیشک اللہ نے تُہاݙے کِیتے اِیہو دین (اِسلام) پسند کِیتے ٻس تُساں وِی مَردے ویلے تَئیں (ضرور) مسلمان تِھیئے رِہائے (١٣٢)۔ کیا تُساں اُوں ویلے وِی موجود ہاوے، جِہڑے ویلے یعقوب کُوں موت آ ولھیٹیا، اُوں آپڑیاں ٻالاں کنوں پُچھیا، جو میݙے مَرݨ دے بعد تُساں کیندی عبادت کریسو، اُنھاں آکھیا، اَساں تاں تیݙے معبود دِی، اَتے تیݙے وݙکیاں، ابراہیم، اسماعیل اَتے اِسحاق دے معبود دِی عبادت کریسوں، اِیہو ہِکو عبادت دے لائق ہے، اَتے اَساں اُون٘دے فرمانبردار ہیں (١٣٣)۔ اِیہ ہئی او اُمّت جِہڑی پہلے گزر ڳئی ہے، اُنھاں واسطے اُوہو کُجھ کم آسی جِہڑا اُنھاں کَمتّے اَتے تُہاݙے کِیتے اُوہو کُجھ پکرسی، جِہڑا تُساں کَمتّے، اُنھاں دے عملاں دِی پُچھ ڳچھ تُساں کنُوں کائے نہ تھیسی (١٣٤)۔ لوک اَکھیندن جو تُساں یہودی یا عیسائی تھی وَن٘ڄو ، تاں سِدھے راہ لڳ ویسو، آکھ ݙیو اَصلوں کائے نہ ! اَساں تاں اِبراہیم دے دِین اُتے ہیں ، جِہڑا جو سچّا تے پکّا ہے (ابراہیم) مشرک لوکاں وِچوں نہ ہا (١٣٥)۔ (مسلمانو) آکھ ݙیو جو اساں اللہ اُتے ایمان گِھن آئے ہَیں، اَتے جِہڑا کُجھ اَساں دو نازل کِیتا ڳئے، اَتے جِہڑا کُجھ ابراہیم، اسماعیل، اِسحاق، یعقوب تے اُون٘دے قبیلیاں اُتے نازل کِیتا ڳئے، اَتے جہڑیاں (کتاباں) موسیٰ تے عیسیٰ کُوں ݙِتیاں ڳیئن، اَتے جِہڑیاں نبیّاں کُوں اُنہاں دے رَبّ دِی طرفوں ݙِتیاں ڳیئن (اُنھاں اُتے وِی ایمان گِھن آئے ہَیں)، اَساں اُنھاں وِچوں کہیں ہِک وِچ وِی فرق نِسے سمجھدے اَتے اَساں اللہ دے فرمانبردار ہَیں (١٣٦)۔ جیکر اِیہ لوک وِی اُوں طرح ایمان گِھن آون جیویں تُساں اُون٘دے اُتے ایمان گِھن آئیوئے تاں وَت اُنھاں ہدایت پا گِھدِی! اَتے جیکر او اِیں کنُوں مُنہ پھیر ڳئے تاں وَت او ضِد وِچ آڳیئن، اُنھاں دے مقابلے وِچ تُہاکوں اللہ کافی ہے، اَتے او سب کُجھ سݨن والا اَتے ٻُہوں ڄاݨݨ والا ہے (١٣٧)۔ اَساں تاں اُوں رنگ وِچ رن٘گیج ڳئے ہَیں، جِہڑے وِچ اللہ اَساکوں رَنگ چھوڑے، اَتے اللہ دے رنگ کنوں ٻیا کِہڑا رنگ سُوہݨاں تِھی سڳدے، اَتے اَساں ہُوں اللہ دِی بندگی کرݨ والے ہَیں (١٣٨)۔ آکھ ݙیو، جو کیا تُساں اللہ دے بارے وِچ اَساݙے نال حجّت بازی کریندو؟ (ڄاݨدو)، جو اَساݙا رَبّ وِی اُوہو ہے، اَتے تُہاݙا رَبّ وِی! اَتے اَساݙے کَسب اَساݙے کَم آسن، اَتے تُہاݙے کسب تہاݙے کم آسِن، اَتے اَساں تاں خاص کرائیں ہُوندے ہَیں (١٣٩)۔ کیا تُساں اِیہو کُجھ اَکھیندے وے جو بیشک ابراہیم ، اسماعیل، اسحاق، یعقوب اُتے اوندے قبیلے یہودی یا عیسائی ہِن، آکھ ݙیوو جو بَھلا تُساں زیادہ ڄاݨدے وے یا اَللہ، اَتے اُوں کنوں وَدھ ظالم کِہڑا ہے جِہڑا اُوں گواہی کُوں جِہڑی اُون٘دے اَللہ دِی طرفوں اُون٘دے ذمے لائی ڳئی ہووے، لُکاوے ! اَللہ اُوں کنُوں ہرگز غافل کائے نھیں، جِہڑا کُجھ تُساں کریندے وَدو (١٤٠)۔ اِیہ وِی ہِک اُمت ہئی جِہڑی گزر ڳئی ہے، اُون٘دے کِیتے اُوہو کُجھ ہے جِہڑا اُوں کمتّا ہا، اَتے تُہاݙے کِیتے اُوہو کُجھ ہے جِہڑا تُساں کمتّے، اَتے جِہڑا کُجھ او کریندے ہَن تُساں کنُوں اُوندی پُچھ ڳُچھ کائے نہ کِیتی وِیسی (١٤١)۔