Wb/skr/فعل ماضی قریب تے بعید
جامع سرائیکی قواعد
ب____فعل ماضی قریب (یا فعل حال تمام)
تعریف:
1۔ او ہو فعل جئیں کنوں کہیںکم دا کرݨ ، تھیوݨ یا سہݨ نیڑے دے گزرئے ہوئے زمانے ء ِچ پاتا ون٘ڄے فعل ماضی قریب یا فعل حال تمام اکھیندے۔ (سرائیکی قواعد تے زبان دانی از بشیر احمد بھائیہ143)
2۔ میں لکھئے، تئیں ݙٹھے، اُونہہ کھادے، انھیں افعال کن ظاہر تھیندے جو لکھݨ، ݙیکھݨ یا ݙسݨ تے کھاوݨ دا کم تازہ تازہ تھئے۔ ٻس اوہو فعل جہڑا جو کہیں کم دے پورے تھی ون٘ڄݨ دے معنی ݙکھاوے فعل ماضی قریب اکھیندے۔
(سندھی دیا کرݨ از مرزا اقلیچ بیگ46)(ترجمہ)
3۔ اوہو زمانہ جئیں کن قریب گذرئیل عرصے ئِ چ کہیں کم دے پورے تھیوݨ دی سُدھ پووے فعل ماضی قریب اکھیندے۔
(سندھی ٻولی جو صرف تے نحواز واحد بخش شیخ352)(ترجمہ)
4۔ اوہو زمانہ جہڑا اے ݙکھاوے جو گزرون٘ڄݨ آلا کم قریب یعنی نیڑے دے وقت ئِ چ پوری تھئی ہوئی حالت ئِ چ پاتا ویندے۔ یعنی جہڑا کم اَڳیں شروع تھیا ہا پر اوہو ہݨیں ہݨیں پورا تھی چکے۔
(وݙو سندھی دیا کرݨ از بھیرومل مہر چند ا ݙواݨی133)(ترجمہ)
5۔ ماضی قریب وہ فعل ہے جس سے ایسا گزر اہوا زمانہ ذہن نشین ہو جس میں قریب کی پابندی ہو ۔
(بنیادی اردو قواعد از ڈاکٹر سہیل عباس بلوچ120)
اُتے ݙتیں ڳئیں مختلف دا نشوریںدیں تعریفیں کن فعل ماضی قریب دی تعریف کجھ ایں بݨدی ئِ چ۔ـ’’اوہو فعل جئیںکن کہیں کم دا کرݨ، تھیون یا سہݨ نیڑے دے گزرئیے ہوئے زمانے ئِ چ پاتا ون٘ڄے ۔ ݙوجھے لوظیں ئِ چ ایں وی آکھ سڳدے ہیں جو جہڑا کم اڳیں شروع تھیا ہا پر او ہݨیں ہݨیں (تازہ تازہ) پورا تھی چکے فعل ماضی قریب یا فعل حال تمام اکھیندے‘‘۔
فعل ماضی قریب یا فعل حال تمام بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر 1 : مصادر لازم کنوں فعل ماضی قریب معروف بݨاوݨ سانگے فعل ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر گھن کرئیں اُوندے چھیکڑی’’الف ـ‘‘ یا ’’یا‘‘کوںہٹاکرئیں تلے ݙتے ڳئے خاکے دے مطابق ودھارا کر کے ماضی قریب معروف دی گردان کریسوں۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔
ضمیر
مثبت /منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
الف ہے/ے
ے ہن /ن
الف /یں
ے ہو
الف ہاں/اں
ے ہیں
منفصل
منفی
مذکر
نھیں الف
نھیں ے
نھیں اں
نھیں ے
نھیں اں
نھیں ے
منفصل
مثبت
مونث
ی ہے /ی
اں ہِن/ئین
ی ہیں /ی
اں ہو /اں
ی ہاں /ی
اں ہیں /اں
منفصل
منفی
مونث
نھیں ی
نھیں اں
نھیں ی
نھیں اں
نھیں ی
نھیں اں
متصل
مثبت
مذکر
ے
ن
دں
و، ے وے
م
وں /ے سے
متصل
منفی
مذکر
نھیں الف
نَھن ے
نھویں الف
نھو/نوھے ے
نَھم /نمھیں الف
نِسے ے
متصل
مثبت
مونث
ی
ئین
وں
ُُئیں وے ، و
م
وں ، ئیں سے
متصل
منفی
مونث
نھیں ی
نَھن اں
نھویں ی
نَھو/نوھے اں
نِھم/نمھیں ی
نِسے اں
مصدر لازم سَمݨ کنوں گردان:
ضمیر
منفصل
مثبت
مذکر
اوسُتا ہے/او سُتے
او سُتے ہن/او سُتِن
توں ستا ہیں /توں سُتوں/ ستیں/ ستا ہِوّیں
تساں سُتے ہو /تساں سُتے /ستے وے
میں سُتا ہاں/میں سُتاں/ستاہمیں
اساں سُتے ہیں/ اساں سُتے /اساں ستے سے
ضمیر
منفصل
منفی
مذکر
اونھیں سُتا
او نھیں سُتے/
نھِن ستے
توں نھیں سُتا/
نوھیں ستا
تساں نھیں سُتے/
نوھے ستے
میں نھیں سُتا/ نمھی سُتا
اساں نھیں سُتے/
نِسے ستے
ضمیر
منفصل
مثبت
مونث
اوستی ہے/او سُتی
اوستیا ں ہن /او ستیاں
توں ستی ہیں/توں سُتی
توں ستی ہوّیں
تساں ستیاں ہو /تساں ستیاں/ ستیاں وے
میں سُتی ہاں/میں سُتی /ستی ہمیں
اساں ستیاں ہیں /اساں ستیاں/ ستیاں سے
ضمیر
منفصل
منفی
مونث
اونھیں ستی
اونھیں ُستیاں /
نِھن ستیاں
توں نھیں سُتی /
نوھیں ستی
تساں نھیں سُتیاں/ نوھے سُتیاں
میں نھیں سُتی/
نمھی ستی
اساں نھیں ُستیاں/
نِسے ستیں
متصل
مثبت
مذکر
سُتے
سُتن
سُتوں ، سُتیں
سُتو، سُتے وے
سُتُم/ستومیں
سُتوسے
متصل
منفی
مذکر
نھیں سُتا
نھیں/ نھِن ستے
نھویں سُتا
نوھے سُتے
نھم/نمھیں سُتا
نِسے سُتے
متصل
مثبت
مونث
سُتی
ستئین
سُتوں/سُتیں
سُتو/سُتے وے
سُتُم
سُتوں/ستئیں سے
متصل
منفی
مونث
نھیں سُتی
نِھن ُستیاں
نھویں سُتی
نھو/نوھے ستےاں
نِھم /نمھیں سُتی
نِسے ُستےاں
فعل ماضی قریب معروف دی مصادر متعدی کنوں گردان:
قاعدہ نمبر2:جے کر مصدر متعدی ہووے تاں وت ماضی قریب معروف بݨاوݨ سانگے اُونہہ مصدر کن بݨݨ آلے ماضی مطلق معروف دے صیغہ واحد غائب مذکر دے چھیکڑی الف کوں ــ’’ے‘‘نال بدل ݙتا ون٘ڄے تاں او ماضی قریب معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ گردان کریندئیں ہوئیں ضمیر منفصل دی ہر حالت نال ماضی قریب معروف دے صیغہ واحد غائب مذکر آلی حالت برقرار رہندی ئِ(اُوندے وچ کُئی تبدیلی واقع نھیں تھیندی) پر ضمیر متصل کیتے ݙتے ہوئے مصدر (جئیں کن ماضی قریب معروف بݨاوݨ مقصود ہووے) کن ماضی مطلق معروف بݨاکرئیں اُوندے صیغہ واحد غائب مذکر دے چھیکڑی الف کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں تلے ݙتے خاکے دے مطابق ودھارا کیتا ویندے۔ ضمیر متصل دے ڳانڈھے دی ݙوجھی صورت اے وی ہے جو ماضی مطلق معروف دے صیغہ واحد غائب مذکردے اڳوں تلے ݙتے ڳئے خاکے دے مطابق لوظیں دا ودھارا کیتا ویندے۔ نفی بݨاوݨ سانگے خاکے ئِ چ ݙتے ہوئے لوظ ماضی مطلق دے صیغہ واحد غائب مذکرکن پہلوں ڳنڈھ ݙتے ویندن۔ اے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو مصدر متعدی کن ماضی قریب معروف دی گردان کریندئیں ہوئیں مذکر تے مونث دے صیغے وکھو وکھ نھیں ہوندے۔
خاکہ:
ضمیر
صورت
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
متصل
پہلی صورت مثبت
ئِیس
ے نیں
ئی/و/وئی
ے وے
یئُم
ے سے
پہلی صورت مونث
نِس
نھنیں
نِھوی
نوھے
نھم/نھمی
نسے
ݙوجھی صورت
ہِس
ہنیس
ہوّی
ہِوّے
ہِمی
ہِسے
منفی
نِس/نسی
نِھنیں
نِھوی
نِوھے
نھمی/نھم
نِسے
مصدر متعدی مارݨ کنوں گردان:
ضمیر
مثبت /منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
اُونہہ مارئیے
انھیں/انھاں مارئیے
تئیں مارئیے
تساں مارئیے
میں مارئیے
اساں مارئیے
منفصل
منفی
مذکر
اونہہ نھیں ماریا
انھیں/انھاں نھیں ماریا
تئیں نھیں ماریا
تساں نھیں ماریا
میں نھیں ماریا
اساں نھیں ماریا
متصل
مثبت
مذکر
ماریئِس
مارئیے نیں
ماریو/ماریوئی
ماریو وے
ماریئِم
ماریو سے
متصل
مثبت
مذکر
ماریا ہِس
ماریا ہِنیں
ماریا ہوّی
ماریا ہوے
ماریا ہمی/ہِم
ماریا ہِسے
متصل
منفی
مذکر
نِس/نِسی ماریا
نِھنیں ماریا
نِوھی ماریا
نوھے ماریا
نِھم /نھمی ماریا
نِسے ماریا
فعل ماضی قریب معروف دی مصادر متعدی المتعدی کنوں گردان:
قاعدہ نمبر3:سب توں پہلے مصادر لازم یا مصادر متعدی کنوں ’’مصدر دے بیان‘‘ دی جز نمبر 10ہیٹھ ݙتے ڳئے قاعدے دے مطابق مصادر متعدی المتعدی بݨائے ویندن تے وت فعل ماضی قریب معروف دی گردان قاعدہ نمبر2 دے مطابق کیتی ویندی ئِ۔
مصادر متعدی المتعدی لکھاوݨ /لکھواوݨ کنوں گردان:
ضمیر منفصل
مثبت
مذکر مونث
اونہہ لکھئیے
انھاں لکھئیے
تئیں لکھئے
تساں لکھئیے
میں لکھئیے
اساں لکھئیے
ضمیر منفصل
مثبت
مذکر مونث
اونہہ لکھوائے
انھاں لکھوائے
تئیں لکھوائے
تساں لکھوائے
میں لکھوائے
اساں لکھوائے
ضمیر منفصل
منفی
مذکر مونث
اُونہہ نھیں لکھایا
انھاں نھیںلکھایا
تئیں نھیں لکھایا
تساں نھیں لکھایا
میں نھیں لکھایا
اساں نھیں لکھایا
ضمیر منفصل
منفی
مذکر مونث
اونہہ نھیں لکھوایا
انھاں نھیں لکھوایا
تئیں نھیں لکھوایا
تساں نھیں لکھوایا
میں نھیں لکھوایا
اساں نھیں لکھوایا
متصل
مثبت
مذکر مونث
لکھائیُس/لکھوائیُس
لکھائے نیں /لکھوائے نیں
لکھایو/لکھوایو
لکھایووے/لکھوایو وے
لکھائیُم/لکھوائیُم
لکھائیمی لکھوائمی
لکھایو سے /لکھوایو سے
متصل
مثبت
مذکر مونث
لکھایا ہِس/لکھوایا ہس
لکھایا/لکھوایا ہنیں
لکھایا/لکھوایا ہِوّی
لکھایا/لکھوایا ہِوّے
لکھایا/لکھوایا ہِم/ہمی
لکھایا/لکھوایاہِسے
متصل
منفی
مذکر مونث
نِس /نِسی لکھایا
نوھس لکھایا/ لکھوایا
نِھنیں لکھایا/
لکھوایا
نِوھی لکھایا /
لکھوایا
نِوھے لکھایا /
لکھوایا
نِھم لکھایا /لکھوایا
نِسے لکھایا/
لکھوایا
متصل
منفی
مذکر مونث
نِس /نِسی لکھوایا
نوہس لکھوایا
نِھنیں لکھوایا
نوِھی لکھوایا
نوھے لکھوایا
نھِم/نِھمی لکھایا /لکھوایا
نِسے لکھوایا
فعل ماضی قریب مجہول دی مصادر متعدی کنوں گردان:
قاعدہ نمبر4:فعل ماضی قریب مجہول دی گردان صرف متعدی مصادر کن ای تھی سڳدی ئِ۔ ایندے بݨاوݨ دا قاعدہ کجھ ایں ہے۔ اصل مصدر متعدی کن (جیندی گردان کرݨ مقصود ہووے) فعل ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر گھن کرئیں اُوندے اڳوں ون٘ڄݨ مصدر کن فعل ماضی قریب معروف قاعدہ نمبر۱ دے مطابق بݨاکرئیں ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل ماضی قریب مجہول بݨ ویندے۔ اصل مصدر کن بݨیا ہویا ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر گردان کریندئیں ہوئیں ضمیر منفصل دی ہر حالت نال آپݨی اصلی شکل /تعداد دے مطابق تبدیل کریسی جݙاں جو ون٘ڄݨ مصدر کن قاعدہ نمبر ۱ دے مطابق ماضی قریب معروف دی گردان کیتی ویسی۔ ضمیر متصل نال گردان کرݨ سانگے اصل مصدر کن بݨیا ہویا ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر تعدد تے جنس دے مطابق تبدیل تھیندا ویسی۔جݙاں جو اُوندے اڳوں ون٘ڄݨ مصدر کن ماضی قریب معروف دے قاعدے نمبر ۲ دے مطابق ماضی قریب معروف بݨا کرئیں ڳنڈھ ݙتی ویسی تے وت گردان کیتی ویسی۔ اے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو ماضی قریب مجہول ئِ چ مذکر تے مونث دی گردان وکھو وکھ ہوندی ئِ۔ اتھاں مارݨ مصدر متعدی کنوں ماضی قریب مجہول دی گردان کیتی ویندی ئِ۔
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
او ماریا ڳئے
او مارئیے ڳئے
توں ماریا ڳئیں
تساں مارئیے ڳئے
میں ماریا ڳےاں
اساں مارئیے ڳئے
منفصل
مثبت
مذکر
او ماریا ڳےاہے
او مارئیے ڳئے ہِن
توں ماریا ڳیاہیں
تساں مارئیے ڳئے ہو
میں ماریا گیا ہاں
اساں مارئیے ڳئے ہیں
منفصل
مثبت
مذکر
-
-
توںماریا ڳےا ہِوّیں
تساں مارئیے ڳئے ہِوّے
میں ماریا ڳیاہمی
اساں مارئیے ڳئے ہِسے
منفصل
منفی
مذکر
او نھیں ماریا ڳےا
او نھیںمارئیے ڳئے
توں نھیں ماریا ڳےا
تساں نھیں مارئیے ڳئے
میں نھیںماریا ڳیا
اساں نھیں مارئیے ڳئے
منفصل
مثبت
مونث
او ماری ڳئی
او ماریاں ڳیاں
توں ماری ڳئی
تساں ماریاں ڳےاں
میں ماری ڳئی
اساں ماریاں ڳیاں
منفصل
مثبت
مونث
او ماری ڳئی ہے
او ماریاں گیاں ہن
توں ماری ڳئی ہیں
تساں ماریاں ڳیاں ہو
میں ماری ڳئی ہاں
اساں ماریاں ڳیاں ہیں
منفصل
منفی
مونث
او نھیں ماری ڳئی
اونھیں ماریاں ڳیاں
توں نھیں ماری ڳئی
تساں نھیں ماریاں ڳیاں
میںنھیں ماری ڳئی
اساں نھیں
مار یاں ڳیا ں
متصل
مثبت
مذکر
ماریا ڳیُئس
مارئیے ڳئین
ماریا ڳیوں
مارئیے ڳئے وے
ماریئے ڳیووے
ماریا ڳئیم/ماریا ڳیومی
مارئیے ڳیو سے
مارئیے ڳئے سے
منفی
مذکر
ماریا نِسی ڳیا/نِس ماریا ڳیا
نِھن مارئیے ڳئے
نھویں ماریا ڳیا
نوھے مارئیے ڳئے
نھم/نھمی ماریا ڳیا
نِسے مارئیے ڳئے
مثبت
مونث
ماری ڳئیُس
ماریاں ڳئِن
ماری ڳیوں
ماریاں گیووے
ماری ڳئیُم/ڳیومی
ماریاں ڳیوسے
منفی
مونث
نِس ماری ڳئی
نِھن ماریاں ڳیاں
نھویں ماری ڳئی
نوھے مار یاں ڳیاں
نھم/نھمی ماری ڳئی
نِسے مار یاں ڳیاں
فعل ماضی قریب مجہول دی مصادر مجہول کنوں پہلی گردان :
قاعدہ نمبر 5:مصدر مجہول دی چھیکڑی ’’ݨ‘‘ہٹا کرئیں باقی دے اڳوں ون٘ڄݨ مصدر کن فعل ماضی قریب مجہول دے بݨاوݨ دے قاعدے نمبر 4 دے مطابق گردان کیتی ویندی ئِ۔ مثال دے طور تے مریجݨ مصدر کن ماضی قریب مجہول’’مریج ڳئے‘‘لکھیجݨ کن لکھیج ڳئے تے کُہیجݨ کن کُہیج ڳئے وغیرہ وغیرہ ۔
اُتے ݙتے ڳئے قاعدے نمبر 4 وانگوں اِتھاں وی مذکر تے مونث دی گردان وکھو وکھ ہوندی ئِ۔مریجݨ مصدر مجہول کن فعل ماضی قریب مجہول دی گردان کجھ ایں تھیسی۔
ضمیر
مثبت /منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
او مریج ڳئے
او مریج ڳین
توں مریج ڳئیں
تساں مریج ڳئے
میں مریج ڳیا ں
اساں مریج ڳئے
منفصل
مثبت
مذکر
اومریج ڳیا ہے
او مریج ڳئے ہن
توں مریج ڳےاہیں
تساں مریج ڳیووے
ڳئے وے
میں مریج ڳیا ہاں
اساں مریج ڳئے ہیں
منفصل
مثبت
مذکر
-
-
توں مریج ڳیوویں
تساں مریج ڳیوہے /تساں مریج ڳئے ہو
میں مریج ڳیومی /
ڳیئُم
اساں مریج ڳئے ہاں/ہیں
منفصل
منفی
مذکر
اونھیں مریج ڳیا
او نھیں مریج ڳئے
توں نھیں مریج ڳیا
تساں نھیں مریج ڳئے
میں نھیں مریج ڳیا
اسا ں نھیں مریج ڳئے
منفصل
مثبت
مونث
او مریج ڳئی
او مریج ڳین
توں مریج ڳئیں
تساں مریج ڳیا ں
میں مریج ڳئی
اساں مریج ڳیا ں
منفصل
مثبت
مونث
او مریج ڳئی ہے
او مریج گیاں ہن
توں مریج ڳئی ہیں
تساں مریج ڳیاںہو
میں مریج ڳئی ہاں
اساں مریج ڳیاںہیں
منفصل
مثبت
مونث
-
--
توں مریج ڳیوویں
تساں مریج ڳیووے
میں مریج ڳئی ہمیں
اساں مریج ڳیاں ہسے
منفصل
مثبت
مونث
-
-
-
تساں مریج ڳیو ہے
-
-
منفصل
منفی
مونث
اونھیں مریج ڳئی
او نھیں مریج ڳیا ں
توں نھیں مریج ڳئی
تساں نھیں مریج
ڳیا ں
میں نھیں مریج ڳئی
اساں نھیں مریج
ڳیا ں
متصل
مثبت
مذکر ،مونث
مریج ڳئیُس
مریج ڳئین
مریج ڳیوں
مریج ڳیووے
مریج ڳئُیم
مریج ڳیوسے
متصل
مثبت
مذکر ،مونث
مریج گئی ہس
-
مریج ڳیوویں/ گیوہیں
مریج ڳیوہے
مریج ڳیومی
-
متصل
مثبت
مذکر ،مونث
مریج نِس ڳیا /ڳئی
مریج نِھن ڳئے/ ڳیا ں
مریج نھویں ڳیا /ڳئی
مریج نہ گیوہے مریج نوھے ڳئے/ ڳیا ں
مریج نھم/نمھی ڳیا /ڳئی
مریج نِسے ڳئے/ ڳیا ں
فعل ماضی قریب مجہول دی مصادرمجہول کنوں ݙوجھی گردان:
قاعدہ نمبر 6:مصدر مجہول دے چھیکڑی ’’جݨ‘‘کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل ماضی قریب مجہول اُتے ݙتے ڳئے قاعدہ نمبر ۵ دے مطابق گردان کیتی ویندی ئِ۔مثال دے طور تے مریجݨ کن مری ڳئے، لکھیجݨ کن لکھی ڳئے، کُہیجݨ کن کُہی ڳئے وغیرہ وغیرہ۔قاعدہ نمبر 5 وانگوںاتھاں وی مذکر تے مونث دی گردان وکھو وکھ ہوندی ئِ۔ مریجݨ مصدر کن ماضی قریب مجہول دی گردان کجھ ایں تھیسی۔
ضمیر
مثبت /منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
او مَرِی ڳئے
او مری ڳین
توں مرِی ڳئیں
تُساں مرِی ڳئے
میں مری ڳیاں
اساں مری ڳئے
منفصل
مثبت
مذکر
او مَرِی ڳیا ہے
او مری ڳئے ہن
توں مری ڳیا ہیں
تساں مرِی ڳئے ہو
میںمری ڳیا ہاں
اساں مری ڳئے ہاں
-
-
-
-
-
توں مری ڳیوں/ ڳیوویں
تساں مری ڳیووے/ڳیو ہے /ڳئے وے
میںمری ڳیا ہاں /ڳیومی
اساں مری ڳئے
منفصل
منفی
مذکر
اونھیں مری ڳیا
اونھیں مری ڳئیے
توں نھیں مری ڳیا
تساں نھیں مری ڳئے
میںنھیں مری ڳیا
اساں نھیں مری ڳئیے
منفصل
مثبت
مونث
او مری ڳئی
او مری ڳیا ں
توں مری گئیں
تساں مری ڳیا ں
میں مری ڳئی
اساں مری ڳیا ں
منفصل
مثبت
مونث
او مری ڳئی ہے
او مری ڳیا ں ہن
توں مری ڳئی ہیں
تساں مری ڳیا ں ہو
میںمری ڳئی ہاں
اساں مری ڳیا ں ہیں
او مری ڳین
توں مری ڳیوں /گیوویں
تساں مری ڳیو ہے /ڳیووے /ڳئں وے
میں مری ڳیومی
اساں مری ڳیا ں ہیں
منفصل
منفی
مونث
او نھیں مری ڳئی
اونھیں مری ڳیا ں
توں نھیں مری ڳئی
تساں نھیں مری ڳیا ں
میں نھیں مری ڳئی
اساں نھیں مری ڳیا ں
متصل
مثبت
مذکر/مونث
مری ڳیئُس
مری گِئین
مری ڳیئوں
مری ڳیووے
مری ڳئیم
مری ڳیوسے
مری ڳیوویں
مری ڳیوہے
مری ڳیومی
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفی
مذکر/مونث
مری نِس
ڳیا /ڳئی
مری نھِن
ڳئے/ ڳیا ں
مری نھویں
ڳیا /ڳئی
مری نوھے
ڳئے/ ڳیا ں
مری نھِم/ نمھی
ڳیا / ڳئی
مری نِسے
ڳئے/ ڳیا ں
ماضی قریب معروف تمام بݨانوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر 7:کہیں کم دا گزریے ہوئے قریب دے زمانے ئِ چ ختم تھیوݨ پاتا ون٘ڄے ماضی قریب تمام اکھیندے۔ ماضی قریب تما م بݨانوݨ دا قاعدہ کجھ ایں ہے۔ کہیں وی مصدر (توڑے جو لازم ہووے یا متعدی ہووے) دے مصدری مادے (فعل امر) دے اڳوں گھنݨ مصدر کن ماضی قریب معروف داصیغہ واحد غائب مذکر ڳنݙھ ݙیوݨ نال ماضی قریب تمام دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویںجو مار گھِدے، لُٹ گھِدے، کھا گِھدے ، لِکھ گھدے وغیرہ وغیرہ ۔ گھنݨ مصدر کن علاوہ کئی ٻئے مصادر وی ہن جنھیں کن ماضی قریب معروف داصیغہ واحد غائب مذکر ڳنڈھݨ نال ماضی قریب تمام دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے ۔ مثال دے طور تے مار ݙتے ، ݙے ݙتے ، کھا سُتے، کھا موئے، مرسُتے ، مر سدھائے، دٖیکھ ہُٹے، مر چکے، کھا چُکے، مار کھڑے، مار سَٹئے وغیرہ وغیرہ۔ بعض اوقات ہووݨ مصدر کن ماضی مطلق یا ماضی قریب معروف دے صیغے ترتیب وار اُتے ݙتئیں ڳئں ترکیبیں دے اڳوں بطور لاحقے ڳنڈھ ݙتے ویندن۔ جیویں جو ،کھا گھِداہِم، مار ݙتا ہِوی، مار ݙتا ہئی، کھا مویاہے، ݙیکھ ہُٹا ہمیں، مرسد ھائے ہِن، کھا ستے ہو وغیرہ وغیرہ ۔ اے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو ماضی قریب تمام دے صیغہ واحد غائب کنوں پہلے جیکر ضمیر منفصل (ضمیر شخصی) اونہہ لڳسی تاں وت اُوندی گردان مذکر تے مونث کیتے انجو انج نہ تھیسی پر جݙاں ضمیر منفصل او لڳسی تاں وت اُوندی گردان مذکر تے مونث کیتے انجو انج تھیسی۔ اونہہ مار گھدے ، اونہہ مار ݙتے، اونہہ تُرنڈ سٹئے، او کھا موئے، او مرسُتے، او مرسدھائے، او ݙیکھ ہُٹے وغیرہ وغیرہ۔ ضمائر متصل دا استعمال تݙاں تھیسی جݙاں ماضی قریب تمام دے صیغہ واحد غائب نال ضمیر منفصل ’’اُونہہ‘‘ورتی ڳئی ہووے جے کر ضمائر منفصل نہ ور تیا ں ون٘ڄن تاں وت ضمائر متصل لاڳوتھی ویسن۔ ضمائرمتصل کجھ ایں ہن۔ صیغہ واحد غائب کیتے (س) صیغہ جمع غائب کیتے (ے نیں ) واحد حاضر کیتے (ی، وی) جمع حاضر کیتے (ونے، وے ، وہے) واحد متکلم کیتے(م، ومی) تے جمع متکلم کیتے (و سے، ے سے)
کھاوݨ مصدر کن ماضی قریب تمام دی گردان:
منفصل
مثبت
مذکر
اونہہ کھا گھِدے
انھیں کھا گھدے
تئیں کھا گھدے
تساں کھا گھدے
میں کھا گھدے
اساں کھا گھدے
منفصل
مثبت
مذکر
اونہہ کھا گھدا ہے
انھیں کھا گھدا ہے
تئیں کھا گھدا ہے
تساں کھا گھدا ہے
میں کھا گھدا ہے
اساں کھا گھدا ہے
منفصل
مثبت
مذکر
اوکھا سُتے
او کھا سُتن
توں کھا سُتیں
تساں کھا سُتو
میں کھا سُتاں
اساں کھا سُتوں
منفصل
-
-
-
-
توں کھا سُتوں
تساں کھا سُتے وے
-
اساں کھا سُتے سے
-
-
-
-
توں کھا ستا
تساں کھا ستو ہے
-
-
منفصل
مثبت
مونث
او کھا سُتی
او کھا سُتیا ں
توں کھا سُتی
تساں کھا ستیا ں
میں کھا سُتی
اساں کھا ستیا ں
منفصل
مثبت
-
-
-
توں کھا سُتوں
تساں کھا سُتو
-
اساں کھا ستوں
منفصل
مثبت
-
-
-
-
تساں کھا ستوہے /ستے وے
-
اساں کھا ستو سے
منفصل
منفی
مذکر
اونہہ کھا نھیں گھدا
انھیں کھا نھیں گھدا
تئیں کھا نھیں گھدا
تساں کھا نھیں گھدا
میں کھا نھیں گھدا
اساں کھا نھیں گھِدا
منفصل
منفی
مذکر
او کھا نھیں سُتا
او کھا نھیں سُتے
توں کھا نھیں سُتا
تساں کھا نھیں سُتے
میں کھا نھیں سُتا
اساں کھا نھیں سُتے
منفصل
منفی
مذکر
توں کھا نہ سُتوں
تساں کھا نہ ستووے
میں کھا نہ ستومی
اساں کھا نہ سُتو سے
منفصل
منفی
مونث
او کھا نھیں سُتی
او کھا نھیں ستیاں
توں کھا نھیں سُتی
تساں کھا نھیں ستیا ں
میں کھا نھیں سُتی
اساں کھا نھیں ستیاں
منفصل
منفی
مونث
توں کھا نہ سُتوں
تساں کھا نہ سُتووے
میں کھا نہ ستومی
اساں کھا نہ ستو سے
متصل
منفی
مذکر
مونث
کھا گھدِس
کھا گھدے نیں
کھا گھدوہی
کھا گھدوے
کھا گھِدِم
کھا گھدے می
کھا گھدوسے
کھا گھدے سے
متصل
منفی
مذکر
مونث
کھا سُتا/کھا سُتی
کھا سُتن/کھا سُتئن
کھا ستوں
کھا ستو ہے
کھا سُتم
کھا ستومی
کھا ستو سے
متصل
منفی
مذکر
مونث
کھا گھدِا ہس
کھا گھدا ہِوّس
کھا گھدا ہنیں
کھا گھدے نیں
کھا گھدا ہِوّی
کھا گھدوہی
کھا گھدا ہنے
کھا گھدوہے/ وے
کھا گھداہِم
کھا گھدومی
کھا گھدا ہسے
کھا گھدوسے
متصل
منفی
مذکر
مونث
کھا نِس گھدا
کھا نسی گھدا
کھا نھنیں گھدا
کھا نوھی گھدا
کھانوھے گھدا
کھا نھِم /نھمی گھدا
کھا نِسے گھدا
متصل
منفی
مذکر
مونث
کھا نھیں سُتا/سُتی
کھا نھیں سُتے/ستیا ں
کھا نھِن ستے/
ستیاں
کھا نھیں ستا/ستی/کھا نہ ستوں /کھا نوھیں ستا/ستی
کھا نوھے ستے /ستیا ں
کھا نمھی سُتا/سُتی
کھانھم ستا/ ستی
کھا نھم ستا/ ستی
کھا نِسے ستے/ ستیاں
فعل ماضی قریب تما م مجہول بݨانوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر 8:ماضی قریب تمام مجہول بݨانوݨ کیتے اصل مصدر دا متعدی ہووݨ ضروری ئِ چ کیوں جو مصدر لازم کنون ماضی قریب تمام مجہول نھیںبݨائی ون٘ڄ سڳدی۔ ایندے بݨانوݨ دا قاعدہ کجھ ایں اے اصل مصدر (جیندی گردان کرݨ مقصود ہووے) دے مصدری مادے (فعل امر) دے اڳوں ’’گھِدا ڳئیے‘‘یا قاعدہ نمبر7 ئِ چ ݙتی ڳئی کہئیں وی ترکیب دے مطابق (ݙتا ڳئے ، سٹیا ڳئے وغیرہ) وغیرہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال ماضی قریب تمام مجہول بݨائی ون٘ڄ سڳدی ئِ۔ ہر صیغے دے مطابق گھِدا ڳئے وغیرہ کُوں بدلیا ویندے۔ ٻیا اے جو ضمائر متصل دا استعمال وی ممکن کائینی مونث تے مذکر کیتے انجو انج گردان کیتی ویندی ئِ۔ سُن٘ڄاݨݨ تے مارݨ مصادر کن ماضی قریب تمام مجہول دی گردان کجھ ایں ئِ۔
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
او سن٘ڄاݨ گھدا ڳئے
او سن٘ڄا ݨ گھدے ڳئے
توں سن٘ڄاݨ گھدا ڳئیں
تساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے
میں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ں
اساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئیے
ٍ
ٍ
ٍ
او سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہے
او سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہن
توں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہیں
تساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہو
میں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہاں
اساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہیں
ٍ
ٍ
ٍ
او سن٘ڄاݨ گھدا
ڳیئُس
او سن٘ڄاݨ گھدے ڳین
توں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیوں
تساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے وے
میں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیاں / ہمیں
اساں سن٘ڄاݨ گھدے
ڳئے سے/ڳیوسے
ٍ
ٍ
ٍ
توں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیوہیں
تساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳیو ہے
میں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہاں / ڳیومی
-
ٍ
ٍ
ٍ
او مار ݙتا ڳئے
او مار ݙتے ڳئے
تو ں مار ݙتا ڳئیں
تساں مار ݙتے ڳئے
میںمار ڈِتا گیا
اساں مار ݙتے ڳئے
ٍ
ٍ
ٍ
او مار ݙتا ڳیا ہے
او مار ݙتے ڳئے ہن
توں مار ݙتا ڳیاہیں
تساں مار ݙتے ڳئے ہو
میں مار ݙتا ڳیا ہاں
اساں مار ݙتے ڳئے ہیں
ٍ
ٍ
ٍ
او مار ݙتے ڳئین
توں مار ݙتا ڳیوں
تساں مار ݙتے ڳئے وے
میں مار ݙتا ڳیاں
اساں مار ݙتے ڳیوسے / مارݙتے ڳئے سے
ٍ
ٍ
ٍ
توں مار ݙتا ڳیوہیں
تساں مار ݙتے ڳیوہے
میں مار ݙتاڳئیم/
مارݙتا ڳیومی
ٍ
منفی
ٍ
او سن٘ڄاݨ نھیں گھِدا ڳیا
او سن٘ڄاݨ نھیں گھدے ڳئے
توں سن٘ڄاݨ نھیں گھدا ڳیا
تساں سن٘ڄاݨ نھیں گھدے ڳئے
میں سن٘ڄاݨ نھیںگھدا ڳیا
اساں سن٘ڄاݨ نھیں گھدے ڳئے
ٍ
ٍ
ٍ
او سن٘ڄاݨ نھیں گھِدا ڳیا
او سن٘ڄان نِھن گھدے ڳئے
توں سن٘ڄاݨ نوھیں گھدا ڳیا
تساں سن٘ڄاݨ نوھے گھدے ڳئے
میں سن٘ڄاݨ نھمی /نھِم گھدا ڳیا
اساں سن٘ڄاݨ نِسے گھدے ڳئے
ٍ
ٍ
ٍ
او مار نھیں ݙتا ڳیا
او مار نھیں ݙتے ڳئے
توں مار نھیں ݙتا ڳیا
تساں مار نھیں ݙتے ڳئے
میں مار نھیں ݙتا ڳیا
اساں مار نھیں ݙتے ڳئے
ٍ
ٍ
ٍ
او مار نھیں ݙتا ڳیا
او مار نِھن ݙتے ڳئے
توں مار نھویں ݙتا ڳیا
تساں مار نوھے ݙتے ڳئے
میںمار نھم/نھمی ݙتا ڳیا
اساں مار نِسے ݙتے ڳئے
نوٹ:ماضی قریب تمام مجہول دی مونث کیتے گردان گذشتہ گردانیں دے مطابق کیتی ون٘ڄے۔ طوالت دے پیش نظر درج نھیں کیتی ویندی پئی ۔
ج____فعل ماضی بعید (ماضی تمام)
تعریف:کہیں کم دا کرݨ، تھیوݨ، یا سہݨ پریں دے گزرے ہوئے زمانے ئِ چ پاتا ون٘ڄے فعل ماضی بعید اکھیندے۔ ݙوجھے لوظیں ئِ چ ایں وی آکھ سڳدے ہیں جو کئی کم کہیں ٻئے کم کنوںٻہوں وقت پہلے پورا تھی ڳیا ہووے پر اینہہ کن اے پتہ نہ لڳے جو کم کِتلا پہلے ختم (پورا) تھیا ہا۔ یعنی کم دے پورا تھیوݨ دے وقت دا تعین نہ تھی سڳے۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔
۱۔اصغر دے خط مِلݨ توں پہلے میں اوکوں خط لکھیا ہا۔۲۔تیݙے آوݨ کن اڳیں میں نانگ ماریا ہا۔
مصادر لازم کنوں فعل ماضی بعید معروف بݨانوݨ دا قاعدہ :
قاعدہ نمبر1:ماضی مطلق معروف یا حالیہ تمام دے تلے ݙتے ڳئے خاکے دے مطابق لوظیں دا ودھارا کیتا ویندے۔
ضمیرمتفصل
مثبت/منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
ہا
ے ہَن
ہا ویں
ے ہاوے
ہَم
ے ہا سے
منفی
مذکر
نہ ہا
ے نہ ہَن
نہ ہا ویں
ے نہ ہاوے
نہ ہَم
ے نہ ہا سے
مثبت
مونث
ی ہئی
اں ہَن
ی ہاویں
اں ہاوے
ی ہَم
اں ہا سے
منفی
مونث
ی نہ ہئی
اں نہ ہَن
ی نہ ہاویں
اں نہ ہاوے
ی نہ ہَم
اں نہ ہا سے
نوٹ:اینہہ قاعدے وچ جے کر ضمیر منفصل نال گردان کرݨی ہووے تاں وت ہر صیغے نال فاعلی (شخصی) ضمیراں وی ڳنڈھیاں ویندن تے جے کر ضمیر متصل نال گردان کرݨی ہووے تاں وت فاعلی(شخصی) ضمیراں ڳنڈھیاں نہ ویسن۔ اے ڳالھ وی یاد رکھݨ آلی ئِ جو مصادر لازم کنوں فعل ماضی بعید معروف دی گردان مذکر تے مونث کیتے انجو انج ہوندی ئِ۔
اپڑݨ مصدر کنوں فعل ماضی بعید دی گردان:
ضمیر متفصل
مثبت
مذکر
او پڑیا ہا
او اپڑئیے ہَن
توں اپڑیا ہا ویں
تساں اپڑئیے ہاوے
میں اپڑیا ہَم /ہامی
اساں اپڑئیے ہاسے
منفی
مذکر
او اپڑیا نہ ہا
او اپڑئیے نہ ہن
توں اپڑیا نہ ہاویں
تساں اپڑئیے نہ ہاوے
میں اپڑیا نہ ہم/ہامی
اساں اپڑئیے نہ ہاسے
مثبت
مونث
او اَپڑی ہئی
او اپڑیاں ہن
توں اپڑی ہاویں
تساں اپریاں ہاوے
میں اپڑی ہم /ہامی
اساں اپڑیاں ہاسے
منفی
او اپڑی نہ ہئی
او اپڑیاں نہ ہَن
توں اپڑی نہ ہاویں
تساں اپڑیاں نہ ہاوے
میں اپڑی نہ ہم /نہ ہامی
اساں اپڑیاں نہ ہاسے
مصادر متعدی کنوں فعل ماضی بعید معروف بݨانوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر 2:اُتے ݙتے ڳئے قاعدہ نمبر ۱ وانگوں ݙتے ہوئے مصدر کن ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر گھن کر ئیں اُوندے اڳوں ہر صیغے کیتے صرف لوظ’’ہا‘‘ دا ودھارا کیتا ویندے۔ جݙاں جو ضمائر منفصل کیتے صرف فاعلی (شخصی) ضمائر دی صیغہ وار گردان کیتی ویندی ئِ پر ضمائر متصل نال گردان کرݨ سانگے تلے ݙتے ڳئے خاکے دے مطابق لوظیںدا ودھارا کرݨ ضروری ئِ۔ اے ڳالھ وی یاد رہوے جو ماضی بعید معروف دی مصادر متعدی کنوں کتیی ون٘ڄݨ آلی گردان ئِ چ مونث تے مذکر دے صیغے انجوانج نھیں ہوندے۔
خاکہ:
ضمیرمتفصل
مثبت /منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
متصل
مثبت
مذکر /مونث
ہاوِس
ہانیں
ہاوی
ہانے ، وے
ہامی
ہاسے
منفی
نہ ہاوِس
نہ ہانیں
نہ ہاوی
نہ ہانے ،وے
نہ ہامی
نہ ہاسے
مصادر متعدی لکھݨ تے ݙیوݨ کنوں گردان:
ضمیر منفصل
مثبت
مذکر ، مونث
اُونہہ لکھیاہا
انھیں لکھیا ہا
تئیں لکھیا ہا
تساں لکھیا ہا
میں لکھیا ہا
اساں لکھیا ہا
ضمیر منفصل
منفی
مذکر ، مونث
اونہہ لکھیا نہ ہا
انھیں لکھیا نہ ہا
تئیں لکھیا نہ ہا
تساں لکھیا نہ ہا
میں لکھیا نہ ہا
اساں لکھیا نہ ہا
ضمیر منفصل
مثبت
مذکر ، مونث
اونہہ ݙتا ہا
انھیں ݙتا ہا
تئیں ݙتا ہا
تساں ݙتا ہا
میں ݙتا ہا
اساں ݙتاہا
ضمیر منفصل
منفی
مذکر ، مونث
اونہہ ݙتا نہ ہا
انھیں ݙتا نہ ہا
تئیں ݙتا نہ ہا
تساں ݙتا نہ ہا
میں ݙتا نہ ہا
اساں ݙتا نہ ہا
متصل
مثبت
مذکر ، مونث
لکھیا ہاوِس
لکھیا ہانیں
لکھیا ہاوِی
لکھیا ہانے /ہاوے
لکھیا ہامی
لکھیا ہاسے
متصل
منفی
مذکر ، مونث
لکھیا نہ ہاوِس
لکھیا نہوس
لکھیانہ ہانیں
لکھیا نہنیں
لکھیا نہ ہاوی
لکھیا نہوی
لکھیا/نہوے نہ ہانے/نہ ہاوے
لکھیا نہ ہامی
لکھیا نہمی/ نہم
لکھیانہ ہاسے /لکھیانہسے
متصل
مثبت
مذکر ، مونث
ݙتا ہاوِس
ݙتا ہانیں
ݙتا ہاوی
ݙتا ہانے/ہاوے
ݙتا ہامی
ݙتاہاسے
متصل
منفی
مذکر ، مونث
ݙتا نہ ہاوِس
ݙتا نہ ہانیں
ݙتا نہ ہاوی
ݙتا نہ ہانے/نہ ہاوے
ݙتا نہ ہامی
ݙتا نہ ہاسے
ݙتانہ ہا وِس/ نہوس
ݙتا نَہنیں
ݙتا نہوی
ݙتا نہوے
ݙتا نہمی/ نہم
ݙتا نہسے
مصادر متعدی المتعدی کنوں فعل ماضی بعید معروف دی گردان:
قاعدہ نمبر3:مصادر لازم یا متعدی کنوں مصادر متعدی المتعدی دی گردان سانگے ݙتے ہوئے مصدر کن پہلے مصدر متعدی المتعدی بݨایا ویندے تے وت اُونداصیغہ واحد غائب مذکر گھن کرئیں ضمائر منفصل تے ضمائر متصل نال قاعدہ نمبر1 دے مطابق گردان کیتی ویندی ئِ۔ مثال دے طور تے جے کر مصدر دُرکݨ تے مصدر متعدی ݙیوݨ کن متعدی المتعدی دی گردان کرݨی ہووے تاں وت انھیں مصادر کن پہلے مصادر متعدی المتعدی ݙواوݨ تے دُرکاوݨ بݨائے ویسن تے وت گردان کیتی ویسی۔
مصادر متعدی المتعدی دُرکاوݨ تے ݙواوݨ کنوں گردان :
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر /مونث
اُونہہ دُرکایا ہا
انھیں درکایا ہا
تئیں دُرکایا ہا
تساں دُرکایا ہا
میں درکایا ہا
اساں درکایا ہا
ٍ
منفی
مذکر /مونث
اونہہ درکایا نہ ہا
انھیں درکایا نہ ہا
تئیں درکایا نہ ہا
تساں درکایا نہ ہا
میں درکایانہ ہا
اسان درکایا نہ ہا
ٍ
مثبت
مذکر /مونث
اونہہ ݙوایا ہا
انھیں ݙوایا ہا
تئیں ݙوایا ہا
تساں ݙوایا ہا
میں ݙوایا ہا
اساں ݙوایا ہا
ٍ
منفی
مذکر /مونث
اونہہ ݙوایا نہ ہا
انھیں ݙوایا نہ ہا
تئیں ݙوایا نہ ہا
تساں ݙوایا نہ ہا
میں ݙوایا نہ ہا
اساں ݙوایا نہ ہا
متصل
مثبت
مذکر /مونث
ݙوایا/ درکایا ہاوِس
ݙوایا/درکایا ہانیں
ݙوایا/درکا یا ہاوِی
ݙایا/درکایا ہانے/ہاوے
ݙوایا/درکایا ہامی
ݙوایا/درکایا ہاسے
متصل
منفی
مذکر /مونث
ݙوایا/درکایا نہ ہاوِس
ݙوایا/درکایا نہ ہانیں
ݙوایا/درکایا نہ ہاوِی
ݙوایا/درکایا نہ ہانے
ݙوایا/درکایا نہ ہامی
ݙوایا/ درکایا نہ ہاسے
متصل
منفی
مذکر /مونث
ݙوایا/درکا یا نہوس
ݙوایا/درکا نہانیں
ݙوایا/درکایا نہوی
ݙوایا/درکایا نہ ہاوے
ݙوایا/درکایا نہامی
ݙوایا/درکایا نہسے
متصل
منفی
مذکر /مونث
ݙوایا/درکایا نہاوس
ݙوایا/درکایا نہنیں
ݙوایا/درکایا نہاوی
ݙوایا/درکایا نہوے
ݙوایا/درکایا نہمی
ݙوایا/درکایا نہاسے
مصادر متعدی کنوں فعل ماضی بعید مجہول بݨاوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر4:اے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو افعال مجہول دی گردان صرف مصادر متعدی کنوں ای تھی سڳدی ئِ ۔ فعل ماضی بعید بݨاوݨ کیتے فعل ماضی قریب مجہول دے قاعدہ نمبر4 دے صیغیاں کنوں افعال ناقص ’’ہے،ہن‘‘ وغیرہ حذف کر کے باقی دے اڳوں تلے ݙتے ڳئے خاکے دے مطابق افعال ناقص دا ودھارا کیتا ویندے۔ فعل ماضی بعید مجہول دی گردان کریندئیں ہوئیں مذکر تے مونث دی گردان انجو انج کیتی ویندی ئِ۔ ضمیر منفصل تے ضمیر متصل نال گردان ہکو جھئیں ہوندی ئِ۔
خاکہ:
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر /مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل/متصل
مثبت
مذکر
ہا ، ہئی / ہَس
ہَن
ہاویں
ہاوے
ہَم
ہاسے
منفصل/متصل
منفی
مذکر
نہ ہا ، نہ ہئی/ نہس
نہ ہن
نہ ہاویں
نہ ہاوے
نہ ہَم
نہ ہاسے
منفصل/متصل
مثبت
مونث
ہئی /ہَس
اںہن
ی ہاویں
اں ہاوے
ی ہَم
اں ہاسے
منفصل/متصل
منفی
مونث
نہ ہئی /نہس
نہ اں ہن
نہ ی ہاویں
نہ اں ہاوے
نہ ی ہَم/ہامی
نہ اں ہاسے
مصدر متعدی مارݨ کنوں گردان:
ضمیر
مثبت
مذکر
او ماریا ڳیا ہا/ہَس/ ہئی
او مارئیے ڳئے ہَن
توں ماریا ڳیا ہاویں
تساں مارئیے ڳئے ہاوے
میں ماریا ڳیا ہَم /ہامی
اساں مارئیے ڳئے ہاسے
منفی
مذکر
او ماریا نہ ڳیا ہا
او مارئیے نہ ڳئے ہن
توںماریا نہ ڳیا ہاویں
تساں مارئیے نہ ڳئے ہاوے
میں ماریا نہ ڳیا ہَم/ہامی
اساں مارئیے نہ ڳئے ہاسے
منفی
مذکر
او ماریا نہس ڳیا
او مارئیے نہن ڳئے
توں ماریا نہ ہاویںڳیا
تساںمارئیے نہوے ڳئے
میں ماریا نہ ہامی نہم/ڳیا
اساں مارئیے نہَسے ڳئے
منفی
مذکر
او ماریا نہ ہا ڳیا
او ماریا نہی ڳیا
او مارئیے نھن ڳئے
او مارئیے نہن ڳئے
توں ماریا نہویں ڳیا
توں مار یا نھویں ڳیا
تساں مارئیے
نھوے ڳئے
میں ماریا نھَم /نھمی ڳیا
اساں مارئیے نہاسے /نِسے ڳئے
مثبت
مونث
او ماری ڳئی ہئی /ہَس
او ماریاں ڳیاں ہَن
توں ماری ڳئی ہاویں
تساں ماریاں ڳیاں ہاوے
میں ماری ڳئی ہَم /ہامی
اساں ماریاں ڳیاں ہاسے
منفی
مونث
او ماری نہ ڳئی ہَئی
او ماریاں نہ ڳیاںہَن
توں ماری نہ ڳئی ہاویں
تساں ماریاں نہ ڳیاں ہاوے
میںماری نہ ہَم ڳئی
اساں ماریاںنہ ڳیاں ہاسے
او ماری نَس ڳئی
او ماریاں نہن ڳیاں
توں ماری نہاویں ڳئی
تساں ماریاں نہاوے ڳیاں
میں ماری نہ ڳئی ہامی
اساں ماریاں نہاسے ڳیاں
او ماری نہس ڳئی
او ماری نہی ڳئی
اوماریاں نھن ڳیاں
توں ماری نہویں ڳئی
تساں ماریاں نہوے ڳیاں
میں ماری نَھم /نہامی ڳئی
اساں ماریاں نہَسے ڳیاں
مصادر مجہول کنوں فعل ماضی بعید مجہول دے بݨاوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر5:مصادر مجہول کن فعل ماضی بعید مجہول بݨاوݨ سانگے فعل ماضی قریب مجہول دے قاعدے نمبر 5 دے صیغیاں کنوں فعل ماضی بعید مجہول دے قاعدے نمبر4 دے مطابق گردان کیتی ویسی۔
مصدر مجہول مریجݨ کنوں پہلی گردان:
ضمیر
مثبت
مذکر
او مریج ڳیا ہا/ ہَس
او مریج ڳئے ہَن
توں مریج ڳیا ہاویں
تساں مریج ڳئے ہاوے
میں مریج ڳیا / ہامی
اساں مریج ڳئے ہاسے
منفصل
منفی
مذکر
او مریج نہ ڳیا ہا
او مریج نہ ڳئے ہن
توں مریج نہ ڳیا ہاویں
تساں مریج نہ ڳئے ہاوے
میں مریج نہ ڳیا ہم / ہامی
اساں مریج نہ ڳئے ہاسے
ہووے
منفی
مذکر
او مریج نَہس ڳیا
او مریج نہ ہَن ڳئے
توں مریج نہا ویں ڳیا
تساں مریج نہاوے ڳئے
میں مریج نہ ہَم ڳیا
اساں مریج نہاسے ڳئے
یا متصل
منفی
مذکر
او مریج نہیٔ ڳیا
او مریج نھن ڳئے
توں مریج نہویں ڳیا
تساں مریج نہو ے ڳئے
میں مریج نھَم/نہامی ڳیا / نہمی ڳیا
اساں مریج نہَسے ڳئے
ہووے
مثبت
مونث
او مریج ڳئی ہئی/ ہَس
او مریج ڳیا ں ہن
توں مریج ڳئی ہاویں
تساں مریج ڳیا ں ہاوے
میں مریج ڳئی ہَم /ہامی
اساں مریج ڳیاں ہاسے
نوٹ: منفی مونث منفی مذکر وانگوں ہوندی ئِ ۔ مشق کرو خود
مصدر مجہول مریجݨ کنوں ݙوجھی گردان:
قاعدہ نمبر 6:مصدر مجہول مریڄݨ کنوں فعل ماضی بعید مجہول دی گردان فعل ماضی قریب مجہول دے قاعدہ نمبر6 دے صیغیاں کنوں فعل ماضی بعید مجہول دے قاعدے نمبر 5 دے مطابق کیتی ویسی۔
ضمیر
مثبت
مذکر
او مری ڳیا ہا/ہَس
او مری ڳئے ہن
توں مری ڳیا ہاویں
تساں مری ڳئے ہاوے
میں مرِی ڳیا ہَم /ہامی
اساں مرِی ڳئے ہاسے
-
-
مونث
او مرِی ڳئی ہئی/ہَس
او مری ڳیا ں ہَن
توں مرِی ڳئی ہاویں
تساں مِری ڳیاں ہاوے
میں مرِی ڳئی ہم /ہامی
اساں مری ڳئے ہاسے
نوٹ: منفی مذکر تے منفی مؤنث دی گردان قاعدہ نمبر5 وانگوں تھیسی۔ مشق کرو خود۔
فعل ماضی بعید تمام معروف بݨاوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر7:فعل ماضی بعید تمام معروف بݨاوݨ دا قاعدہ فعل ماضی قریب تمام معروف دے قاعدے نمبر7 وانگوں ہے۔ فرق صرف اتنا ہے جو فعل ناقص’’ہے‘‘دی بجائے ’’ہا ‘‘ورتیا ویسی.
کھاوݨ مصدر کنوں فعل ماضی بعید تمام معروف دی گردان:
منفصل
مثبت
مذکر
اونہہ کھا گھدا ہا
انھیں کھا گھدا ہا
تئیں کھا گھدا ہا
تساں کھا گھدا ہا
میں کھا گھدا ہا
اساں کھا گھدا ہا
منفصل
منفی
مذکر
اونہہ کھا نہ گھدا ہا
انھیں کھا نہ گھدا ہا
تئیں کھا نہ گھدا ہا
تساں کھا نہ گھدا ہا
میں کھانہ گھدا ہا
اساں کھا نہ گھدا ہا
منفصل
مثبت
مذکر
او کھا مُکا ہا
او کھا مُکے ہَن
توں کھا مکا ہاویں
تساں کھا مُکے ہاوے
میں کھا مُکا ہَم /ہامی
اساں کھا مُکے ہاسے
منفصل
منفی
مذکر
او کھا نہ مُکا ہا
او کھا نہ مُکے ہَن
توں کھا نہ مکا ہاویں
تساں کھا نہ مُکے ہاوے
میں کھا نہ مُکا ہَم /ہامی
اساں کھا نہ مُکے ہاسے
منفصل
مثبت
مونث
او کھا مُکی ہئی
او کھا م مُکیا ں ہَن
توں کھا مکی ہاویں
تساں کھا مُکیا ں ہاوے
میں کھا مُکی ہَم /ہامی
اساںکھا مُکیاں ہاسے
منفصل
منفی
مونث
او کھا نہ مکی ہئی
او کھانہ مکیاں ہَن
توں کھا نہ مکی ہاویں
تساں کھانہ مُکیا ں ہاوے
میں کھا نہ مُکی ہَم /ہامی
اساں کھا نہ مُکیاںہاسے
متصل
مثبت
مذکر
کھا گھدا ہَس
کھا گھدا ہا نیں
کھا گھدا ہاوی
کھا گھدا ہاوے
کھا گھدا ہَم /ہامی
کھا گھا ہاسے
متصل
منفی
مذکر
کھا نہ ہَس گھدا
کھانہ ہانیں گھدا
کھا نہ ہاوی گھدا
کھا نہ ہاوے گھدا
کھا نہ ہَم /ہامی، گھدا
کھا نہ ہاسے گِھدا
متصل
منفی
مذکر
کھا نہس گھدا
کھا نہنیں گھدا
کھا نہاوی گھدا
کھا نہاوے گھدا
کھا نھَم /نہمی گھدا
کھا نہا سے گھِدا
متصل
منفی
مذکر
کھا نَس گھدا
کھا نھنیں گھِدا
کھا نَھوی گھدا
کھا نَھوے گھدا
کھا نہامی گھدا
کھا نَہسے گھِدا
متصل
مثبت
مذکر
کھا مُکا ہس
کھا مُکے ہَن
کھا مُکا ہاویں
کھا مُکے ہاوے
کھا مُکا ہَم/ہامی
کھا مُکے ہاسے
متصل
منفی
مذکر
کھا نہ ہَس مُکا
کھا نہ ہَن مُکے
کھا نہ ہاویں مُکا
کھا نہ ہاوے مُکے
کھا نہ ہَم /ہامی مُکا
کھا نہ ہاسے مُکے
متصل
منفی
مذکر
کھا نہس مکا
کھا نھن مکے
کھا نھویںمُکا
کھا نھوے مُکے
کھا نھم /نہمی مُکا
کھا نہَسے مُکے
متصل
مثبت
مونث
کھا مُکی ہس
کھا مُکیا ں ہَن
کھا مُکی ہاویں
کھا مُکیا ں ہاوے
کھا مُکی ہَم /ہامی
کھا مُکیا ںہاسے
متصل
منفی
مونث
کھا نہ ہس مکی
کھا نہ ہن مُکیا ں
کھا نہ ہاویں مُکی
کھا نہ ہاوے مُکیاں
کھا نہ ہَم /ہامی، مُکی
کھا نہ ہاسے مُکیا ں
متصل
منفی
مونث
کھا نہ ہَس مکی
کھا نھن مُکیا ں
کھا نہویں مُکی
کھا نہوے مُکیا ں
کھا نہمی مُکی
کھا نہَسے مُکیا ں
فعل ماضی بعید تمام مجہول بݨاوݨ دا قاعدہ:
قاعدہ نمبر8:فعل ماضی بعید تمام مجہول بݨاوݨ دا قاعدہ فعل ماضی قریب تمام مجہول بݨاوݨ دے قاعدے نمبر 8 وانگوں ہے۔ فرق صرف اتنا ہے جو فعل ماضی قریب تمام مجہول ئِ چ ورتیا ون٘ڄݨ آلا فعل ناقص ہے دی جا تے فعل ناقص"ہا"کوں صیغے وارورتیا ویندے۔
سن٘ڄاݨݨ تے مارن مصادر کنوں گردان:
ضمیر
مثبت /منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
او سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہا
او سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہَن
توں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہاویں
تساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہاوے
میں سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہم /ہامی
اساں سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہاسے
منفی
مذکر
او سن٘ڄاݨ نہ گھدا ڳیا ہا
او سن٘ڄاݨ نہ گھدے ڳئے ہَن
توں سن٘ڄاݨ نہ گھدا ڳیا ہاویں
تساں سن٘ڄاݨ نہ گھدے ڳئے ہاوے
میں سن٘ڄاݨ نہ گھدا ڳیا ہم /ہامی
اساں سن٘ڄاݨ نہ گھدے ڳئے ہاسے
مثبت
مذکر
او مار ݙتا ڳیا ہا
او مار ݙتے ڳئے ہَن
توں مار ݙتا ڳیا ہاویں
تساں مار ݙتے ڳئے ہاوے
میں مار ݙتا ڳیا ہَم/ہامی
اساں مار ݙتے ڳئے ہاسے
منفی
مذکر
او مار نہ ݙتا ڳیا ہا
او مار نہ ݙتے ڳئے ہَن
توں مار نہ ݙتا ڳیا ہاویں
تساں مار نہ ݙتے ڳئے ہاوے
میںمار نہ ݙتا ڳیا ہَم/ہامی
اسا ں مار نہ ݙتے ڳئے ہاسے
مثبت
مونث
او سن٘ڄاݨ گھدی ڳئی ہئی
او سن٘ڄاݨ گھدیاں ڳیاں ہَن
توں سن٘ڄاݨ گھدی ڳئی ہاویں
تساں سن٘ڄاں گھدیاں ڳیاں ہاوے
میں سن٘ڄاݨ گھدی ڳئی ہَم/ہامی
اساں سن٘ڄاݨ گھدیاں ڳیاں ہاسے
مثبت
مونث
او مار ݙتی ڳئی ہئی
او مار ݙتیاں ڳیاں ہَن
توں مار ݙتی ڳئی ہاویں
تساں مار ݙتیاں ڳیاں ہاوے
میں مار ݙتی ڳئی ہَم/ہامی
اسں مار ݙتیاں ڳیاں ہاسے
منفی
مونث
او مار نہ ݙتی ڳئی ہئی
او مارنہ ݙتیاں ڳیاں ہن
توں مار نہ ݙتی ڳئی ہاویں
تساں مار نہ ݙتیاں ڳیاں ہاویں
میں مار نہ ݙتی ڳئی ہم/ ہامی
اساں مار نہ ݙتیاں ڳیاں ہاسے
متصل
مثبت
مذکر
سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا /ہس
سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہن
سن٘ڄاں گھدا ڳیا ہاویں
سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہاوے
سن٘ڄاݨ گھدا ڳیا ہم/ہامی
سن٘ڄاݨ گھدے ڳئے ہاسے
منفی
مونث
سن٘ڄاݨ نہ ہَس گھدا ڳیا
سن٘ڄاݨ نہ ہن گھدے ڳئے
سن٘ڄاݨ نہویں گھدا ڳیا
سن٘ڄاݨ نہوے گھدے ڳئے
سن٘ڄاݨ نھم/نہمی گھدا ڳیا
سن٘ڄاݨ نہسے گھدے ڳئے
نوٹ: مونث دی منفی گردان مذکر دی منفی گردان وانگوں تھیسی۔