Wb/skr/ستارھواں سیپارہ

سورۃ انبیاء مکیہ

شروع اَللہ دے ناں نال جِہڑا ٻَہُوں مہربان تے وَݙا رحم والا ہے

لوکاں کنُوں پُچّھ پَرتیت (حِساب کِتاب) دَا وَقت قریب آندا ویندے، پَر او لَا پَروا تِھی تے مُن٘ہ پھیری وَدّے ہِن(١)۔ اُنھاں کولھ اُنھاں دے رَبّ دِی طرفُوں جِہڑی کوئی نویں نصیحت آندی ہے، اُوکُوں او سُݨدے وِی ہِن تاں وِی او اِیکُوں کِھل ہَاسہ چَا سَمجھدے ہِن(٢)۔ اُنھاں دے دِلّ غفلت والیاں ڳالھِیں وِچ لڳئے ہوئِن، اَتے اِیہ ظلم کرݨ والے لوک آپس وِچ کُھسّ پُھسّ کریندے ہِن، جو کیا اِیہ شَخص تُہاݙے وانگُوں ہِک بَشر جیہا کائے نھیں؟ پَر وَل وِی تُساں جادُو دِی وَلھیٹ وِچ کِیُوں لَڳے ویندے وے؟ ڄَݙاں جو تُساں چَن٘ڳی طرح ݙیکھدے بَھلیندے وِی وَدّے ہِیوے۔ (٣)۔ (رسول) آکھیا، میݙا رَبّ ڄاݨ ویندے جِہڑی ڳالھ تُساں اَسمان وِچ تے زمین وِچ کریندے وے، او سَب تُوں زیادہ سُݨݨ والا تے ڄاݨݨ والا ہے(٤)۔ پر لوک اَہدِن جو اِیہ تاں خواباں خیالاں والیاں ڳالھِیں ہِن، بلکہ اُوں اَپݨِیں طرفُوں گَھڑ گِھدّیاں ہِن، اِیہ تاں کوئی شاعر ای ہے، چَلُّو اَساݙے کولھ نِشانی تاں گِھن آوے، پہلے رسول وِی تاں نِشانی ݙے تے بھیڄے ویندے رِیہے ہِن(٥)۔ اُنھاں کنُوں پہلے جِہڑی وِی وَستی والے اِیمان نھیں گِھن آئے تاں اَساں اُنھاں کُوں تَباہ کر چھوڑے، بھلا کیا اِیہ اِیمان گِھن آوَݨ والے ہِن؟ (٦)۔ اَتے اَساں تَیں کنُوں پہلے کہیں ٻَے کُوں رسول بݨا تے نھیں بھیڄیا، سِوائے کہیں جُوان دے! اُنھاں دے کولھ وَحی بھیڄیندے ہَاسے، بیشک اَللہ دِی کتاب والیْاں کنُوں پُچّھ گِھنُّو، جیکر تُساں خُود نِھیوے ڄاݨدے؟ (٧)۔ اَتے اَساں اُنھاں دے ڄُثّے اِیں طرح نہ بݨائے ہِن، جو او کھاݨاں وِی نہ کھاوِن ہَا، اَتے او ہمیش زِندہ رَہوݨ والے وِی نَہ ہَن(٨)۔ وَل اَساں اُنھاں نال کِیتے ہوئے ہَر وَعدے کُوں سَچّا کر ݙِیکھائے، ٻَس اُنھاں کُوں اَتے جیکُوں اَساں چاہیا، بَچا گِھدّا، اَتے حَد کنُوں نِکل وَن٘ڄݨ والیاں کُوں اَساں تَباہ کر ݙِتا(٩)۔ اَتے تحقیق اَساں تُہاݙے کولھ اِہجی کِتاب نازِل کِیتی ہے، جِیندے وِچ تُہاݙے کِیتے نصیحت ہے، کیا تُساں وَل وِی نِھیوے سَمجھدے؟(١٠)۔ اَتے اَساں کِتنیاں وَستیاں کُوں پِیھ تے رَکّھ ݙِتا، جِہڑیاں جو ظالم ہَن، تے اِیندے بعد کہیں ٻَئی قَوم کُوں پَیدا کر کَھڑایا(١١)۔ ٻَس ڄَݙاں اُنھاں اَساݙے عَذاب کُوں آن٘دا محسوس کِیتا، تاں اِیں کنُوں بھڄݨ لڳ پَے؟(١٢)۔ بھڄّو نَہ پَے، ٻَس وَل آؤُو، اُوں عَیش آرام دو جِہڑا تُہاکُوں حاصِل ہے، تے آپݨیاں گَھراں دو، تاں جو تُساں کنُوں کوئی پُچّھ پرتیت کِیتی وَن٘ڄے(١٣)۔ او آکھݨ لڳیے، ہائے شامت اَساݙی! بیشک اَساں تاں ظالم اِی ہَاسے(١٤)۔ ٻَس اِیں طرح او اَکھیندے سَݙیندے رِیہے، اِیہ توڑِیں جو اَساں اُنھاں کُوں کَپّی ٹُکّی رَڑھ (فصل) وانگُوں تے وِسمدی ہوئی سُواء وانگُوں کر چھوڑیا(١٥)۔ اَتے اَساں اَسمان تے زمین کُوں اَتے جو کُجھ اُنھاں دے اَدّھ وِچ ہے، اِیویں خُواہ مَخواہ نھیں پَیدا کِیتا(١٦)۔ جیکر اَساں چَہندے جو مشغلے دِی کوئی شَئے بݨاؤں تاں ضرور اَساں اُوکُوں اَپݨِیں طرفُوں کہیں شَئے کنُوں بݨا گِھندے جیکر اَساکُوں کُجھ کرݨاں ہوندے تاں اَساں کر ڄاݨدے ہَیں(١٧)۔ بلکہ اَساں حَقّی ڳالھ کُوں کُوڑ دے اُتّے اِیویں بھُکا مَریندے ہَیں، جو ٻَس اُوندا بھیڄا کَڈھ سَٹیندے ہَیں، ٻَس او اُوں ہیں ویلے خَتم تِھی تے رَہ ویندے، اَتے تُہاݙی شامت ہے وِی اُنھاں ڳالھُوں جِہڑیاں تُساں گَھڑ گِھندے ہِیوے(١٨)۔ اَتے اُوں ہِیں دا ہے جو کُجھ اَسماناں وِچ ہے تے زمین دے تَلّے اُتّے ہے اَتے جِہڑے (فرشتے) اُوندے کولھ رَہندِن، نہ تاں او اُوندی عِبادت کر تے مَغریج ویندِن تے نہ او تَھکدے ہِن(١٩)۔ رات ݙین٘ہ اُوندی تَسبیح پَڑھدے رَہندِن تے سَہی وِی نھیں کَڈھیندے(٢٠)۔ کیا اُنھاں زمین اُتّے اِہجے ٻَے معبود بݨا گِھدِّن جِہڑے (موئے ہوئیاں کُوں) جِیوا کَھڑیسِن(٢١)۔ جیکر اَسمان تے زمین اَندر اَللہ دے علاوہ کوئی ٻَئے معبود وِی ہوندے تاں (سارے اِنتظام وِچ) خَلل (فَساد) پَے ویندا، ٻَس اَللہ جِہڑا عَرش دَا رَبّ ہے اُنھاں ڳالھِیں کنُوں پاک ہے جِہڑیاں اِیہ گَھڑیندے وَدّے ہِن(٢٢)۔ او جِہڑا کَمّ کریندے اُوندی کوئی پُچّھ ڳُچّھ نھیں ہُوندی، پَر ٻِنھاں کنُوں ضرور پُچّھ کِیتی ویندی ہے(٢٣)۔ کیا لوکاں اُوکُوں چھوڑ تے کوئی ٻئے معبود بݨَا گِھدّن (اَے رسول) آکھ ݙے جو تُساں کوئی تاں پَکّی دلیل گِھن آؤُو، اِیہا نصیحت (کِتاب) میݙے تے میݙے نال والیاں کِیتے وِی ہے، اَتے مَیں تُوں پہلے گُزر وَن٘ڄݨ والیاں کولھ وِی آئی ہَئی، پَر اُنھاں دے ڈھیر لوک اِیں حقیقت کُوں نھیں ڄاݨدے ٻَس اِیں کنُوں مُن٘ہ پھیری وَدّے ہِن(٢٤)۔ اَتے اَساں تَیں کنُوں پہلے کوئی اِہجا رسول نھیں بھیڄیا، جِیندے کولھ اِیہ وَحی نہ بھیڄی ہووے جو میݙے سِوائے کوئی معبود کائے نھیں، ٻَس میݙی عِبادت کِیتی کرو(٢٥)۔ اَتے اِیہ اَہدِن ٻَہُوں مہربان اَللہ نے پُتر بݨایا ہوئے او تاں اِنھاں ڳالھِیں کنُوں پَاک ہے، بلکہ اِیہ (فرشتے) تاں اُوندے عزّتاں والے خادِم ہِن(٢٦)۔ اِیہ اُوں کنُوں اَڳُوں کہیں ڳالھ وِچ (ذَری وِی) نھیں وَدھ سَڳدے، ٻَس اُوندے حُکم تے عَمل کریندِن(٢٧)۔ او ڄاݨدا کھڑے، جو کُجھ اُنھاں دے اَڳُوں تِھیندا پَے، تے جو کُجھ اُنھاں کنُوں اُوڈھر تِھیندا پَے، اَتے سِفارش وِی نھیں کر سَڳدے، سِوائے اُوندے جِیندے کنُوں اَللہ راضی ہُووے، اَتے اِیہ اُوندی دہشت کنُوں ݙَردے رَہندِن(٢٨)۔ اَتے اُنھاں وِچُوں جِہڑا وِی آکھے، جو مَیں وِی اُوں کنُوں عِلاوہ ہِک ٻِیا معبود ہَاں، ٻَس اُوکُوں دَوزخ دِی سَزا ݙیسُوں، اِیویں ظالماں کُوں سَزا ݙیندے رَہندے ہَیں(٢٩)۔ کیا انھاں لوکاں نھیں ݙِٹّھا جِہڑے حَق کنُوں اِنکار کریندِن جو بیشک سَارے اَسمان تے زمین آپس وِچ ہِکُّو کُجھ ہَن، وَل اَساں اُنھاں کُوں اَن٘ج اَنج کر ݙِتا، اَتے اَساں ہَر شَئے پاݨِیں نال پَیدا کِیتی، بَھلا اِیہ اِیمان کِیُوں نھیں گِھن آندے(٣٠)۔ اَتے اَساں زمین وِچ پَہاڑ کھڑے کر ݙِتے ہِن، تاں جو زمین اُنھاں دے بار دے سَبب ہَلّے ڄُلّے نہ! وَل اَساں انھاں وِچ موکلے موکلے رَستے (دَرّے) بݨائِن، تاں جو او ٹِھیک رَاہ تے ٹُرِن(٣١)۔ اَتے اَسمان کُوں اَساں تَکڑی جہی چَھت بَݨائے، پَر اِیہ لوک اُنھاں نِشانیاں کنُوں مُن٘ہ پھیر گِھندِن(٣٢)۔ اَتے اُوہو اِی ہے جَیں رات تے ݙین٘ہ ، تے سِجھ تے چَندر بݨائِن، اُنھاں وِچُوں ہَر کوئی اَپݨیں اَپݨیں دائرے وِچ تَردا وَدّے(٣٣)۔ اَتے (اَے رسول) تَیں کنُوں پہلے توڑِیں اَساں کَہیں کوں ہمیشہ دِی زِندگی نھیں ݙِتّی، بَھلا تُوں مَر ڳیُوں تاں کیا اِیہ ہمیشہ جِیندے رَہسِن(٣٤)۔ ہَر سَاہ گِھنَّݨ والے مَوت دَا سَواد چَکھݨیں، اَتے اَساں تُہاکُوں بَھلائی تے بُرائی وِچ اَزمیندے ہَیں، اَتے تُساں اَساں دو ضرور وَل آوݨیں(٣٥)۔ اَتے جِنھاں لوکاں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے، ڄَݙاں وِی او تیکُوں ݙیکھدے ہِن، تاں تیݙے نال مخول کریندِن، (اَکھیندِن) کیا اِیہُو او شَخص ہے جِہڑا تُہاݙے معبوداں دا ذِکر (بُرائی نال) کریندے، حالانکہ اِیہے لوک خُود اَپݨیں سَب تُوں مہربان اَللہ دے ذِکر کرݨ وِچ وِی کُفر بَکدے رَہندِن(٣٦)۔ اِنسان کُوں اُٻَہل کرݨ والا بݨایا ڳئے، مَیں وِی اَجھو تُہاکُوں نِشانیاں ݙیکھینداں، ٻَس تُساں مَیں کنُوں اُٻَہل نہ کراؤ(٣٧)۔ اَتے پُچّھدے ہِن جو او وَعدہ (ݙراوا) کَݙاں پُورا تِھیسے، جیکر تُساں (عَذاب دے متعلّق) سَچ اَکھیندے وے تاں(٣٨)۔ اَللہ اِیویں کرے ہَا جو جِنھاں جِنھاں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے اُنھاں کُوں اُوں وَقت دَا کُجھ پَتہ لَڳ وَن٘ڄے ہَا، جِہڑے ویلے او اَپݨیں مُونھاں کُوں تے اَپݨیاں کَن٘ڈاں کُوں دَوزخ دِی بھا کنُوں نَہ بَچا سَڳسِن، اَتے نہ اُنھاں دِی کوئی مَدد کِیتی ویسی(٣٩)۔ بلکہ اِیہ اُنھاں اُتّے اَٻَڑغُت آویسے، تے اُنھاں کُوں وَلھیٹ گِھنسے، اِیہ اُوکُوں ہَٹا وِی نہ سَڳسِن، اَتے نَہ خُود اِنھاں کُوں کوئی مُہلت ݙِتی ویسے(٤٠)۔ تے (اَے رسول) تَیں کنُوں پہلے وِی رسولاں نال مَسخریاں تے مَذاقاں تِھیندیاں رِیہِن، ٻَس انھاں دے جِہڑے لوک (رسولاں نال) مَخول کریندے ہَن، خُود اُوں شَئے اُنھاں کُوں گھیر گِھدّا، جِیندیاں اُوں کِھلّاں مَذاقاں کریندے ہَن(٤١)۔ آکھ ݙے جو رَات ویلے تے ݙین٘ہ کُوں ٻَہُوں مہربان اَللہ (دِی پَکڑ) کنُوں تُہاکُوں کَوݨ بَچا سَڳدے، وَل وِی اِیہ اَپݨیں رَبّ دے ذِکر کنُوں مُن٘ہ پھیر گِھندِن(٤٢)۔ کیا اَساکُوں چھوڑ تے اُنھاں دے اِہجے معبود وِی ہِن، جِہڑے اُنھاں کُوں بَچا سَڳِن، او تاں اَپݨیں آپ کُوں مَدد ݙیوݨ دِی وسکت (طاقت) وِی نھیں رَکھیندے، اَتے نہ اَساݙے مقابلے وِچ اُنھاں دے رَلّے کوئی تِھیندے(٤٣)۔ بلکہ اَساں تاں اُنھاں کُوں تے اُنھاں دے پِیؤ ݙاݙیاں کُوں ٻَہُوں فائدے پُچائے ہِن، اِیہ توڑِیں جو اُنھاں دِیاں عُمراں وِی گُزر ڳِیاں، بَھلا کیا اِیہ نھیں ݙیکھدے وَدّے، جو اَساں زمین کُوں اُوندے ٻَنّیاں سرحداں کنُوں ڳَھٹیندے آندے ہَیں، بَھلا کیا وَت وِی اِیہ لوک غَلبہ پا سَڳسِن(٤٤)۔ آکھ ݙے، جو مَیں تُہاکُوں وَحی دے مطابق ݙَریندا ہَاں، پَر ٻوڑے لوک سَݙ سنیہے کُوں چَھڑا سُݨ وِی نھیں سَڳدے، ڄَݙاں کݙَائیں وِی اُنھاں کُوں ݙَرایا ویندے(٤٥)۔ اَتے جیکر اُنھاں کُوں تیݙے (رَبّ دے عَذاب) دا ہِکّ پُھوکا وِی آ لَڳے، تاں آکھݨ لڳ پوسِن، جو ہائے اَساݙی شَامت! اَساں تاں واقعی گُناہ کریندے رِیہے ہَیں(٤٦)۔ اَتے اَساں قیامت دے ݙین٘ہ اِنصاف دے پَلڑے (ترکڑیاں) رَکّھ ݙیسُوں، ٻَس کہیں شَخص تے ذَرّی وِی ظُلم نہ کِیتا ویسے، اَتے جیکر کہیں سرہیوں (رائی) دے داݨیں دے برابر وِی کوئی عَمل کِیتے تاں وِی اَساں اِنصاف کرݨ کِیتے کافی ہَیں (٤٧)۔ اَتے تحقیق اَساں مُوسیٰ تے ہارون کُوں کُوڑ سَچ دے نکھیڑݨ والی، روشنی تے نصیحت والی شَئے (توریت) عَطا کِیتی، اُنھاں پرہیزگاراں کِیتے(٤٨)۔ جِہڑے جو اَپݨیں رَبّ کنُوں ݙِٹھیئں بغیر وِی ݙَردے رَہندِن، اَتے او (قیامت دِی) گَھڑی دَا وِی ݙَر رَکھیندے ہِن(٤٩)۔ اَتے اِیہ بَرکت والی نصیحت (کِتاب) ہے جِیکُوں اَساں نازِل کِیتے، کیا وَل وِی تُساں اِیں کنُوں اِنکار کریندے وے(٥٠)۔اَتے تحقیق اَساں اِبراہیم کُوں عَقل تے ہوش ݙِتا ہَا، اَتے اَساں اُوکُوں خُوب ڄاݨدے ہَاسے(٥١)۔ ڄَݙاں اُوں اَپݨیں پِیؤ کنُوں اَتے اَپݨِیں قَوم کنُوں پُچھیا جو اِیہ مُورتیاں (بوتے) کیا ہِن، جِنھاں دِی پُوجا وِچ ݙَاڈھا دِلّ لائی ٻیٹھے رَہندو؟ (٥٢)۔ اُنھاں آکھیا، اَساں اَپݨیں پِیؤ ݙاݙیاں کُوں اِنھاں دِی پُوڄا کریندیں ݙِٹّھے(٥٣)۔ (اِبراہیم) آکھیا، تحقیق تُساں وِی کُھلی گُمراہی وِچ ہِیوے، تے تُہاݙے پِیؤ ݙاݙے وِی ہَن(٥٤)۔ اُنھاں آکھیا، کیا تُوں اَساݙے کولھ حقیقت گِھن تے آئیں، یا تُوں اَساݙے نال کوئی مَذاق پِیا کریندیں(٥٥)۔ اُوں آکھیا، بلکہ تُہاݙا رَبّ تاں اَسماناں تے زمین دَا رَبّ وِی ہے، جَیں اُنھاں کُوں پَیدا کِیتے، تے مَیں (اِیں ڳالھ دے) گواہاں وِچُوں ہَاں(٥٦)۔ اَتے اَللہ دِی قَسم! مَیں تاں تُہاݙے بُتَّاں نال ہِک کَوا کرݨ لڳیْاں جِہڑے ویلے جو تُساں کَن٘ڈ وَلا تے چَلیے ویسو(٥٧)۔ ٻَس اُوں اُنھاں کُوں ٹوٹے ٹوٹے کر چھوڑیا سوائے اُنھاں دے ساریْاں تُوں وَݙے (بُت) دے، تاں جو او اُوں کَنّے رجوع (پُچھ ڳُچّھ) کرݨ(٥٨)۔ (اُنھاں ݙِٹَّھا) تاں اَکھیُونیں، اَساݙے خُداواں نال اِیہ حَرکت کَیں کِیتی ہے، بیشک او کوئی ظالماں وِچُوں اِی ہَا(٥٩)۔ لوکاں آکھیا، اَساں ہِک ڳَبھرُو جُوان کُوں اِنھاں دے متعلّق ڳالھ شالھ کریندیں سُݨیے اُوکُوں اِبراہیم سَݙیندِن(٦٠)۔ اُنھاں آکھیا، اُوکُوں لوکاں دِیاں اَکّھیں دے سامݨیں گِھن آؤ، تاں جو اُوکُوں (ݙیکھ تے) اِیہ گَواہ بَݨ سڳئِن(٦١)۔ اُنھاں آکھیا، اِبراہیم آں! اَساݙے خُداواں نال اِیہ حَرکت تَیں کِیتی ہے؟(٦٢)۔ اُوں آکھیا، بلکہ اِیہ حَرکت اِیں کِیتی ہے، جِہڑا ساریاں تُوں وَݙا ہے، تُساں انھاں کنُوں پُچّھ گِھنّو ، جیکر اِیہ ٻول سَڳدِن(٦٣)۔ ٻَس اُنھاں اَپݨیں دِلّ وِچ سوچیا، تے (ساریاں کُوں) اَکھیُونیں، جو بیشک تُساں خود اِی بے اِنصافے (ظالم) ہِیوے(٦٤)۔ وَل (شَرم کنُوں) اُنھاں دے سِر جُھک ڳئے، اَکھیُونیں تحقیق تیکُوں تاں پَتہ ہے، جو اِیہ نھیں ٻولیندے(٦٥)۔ (اِبراہیم) آکھیا، وَل تُساں اَللہ کُوں چھوڑ تے انھاں شَئیں دِی پُوجا کِیُوں کریندے وے جِہڑیاں جو نَہ تُہاکُوں کوئی فائدہ ݙے سَڳدِئِن، اَتے نہ تُہاکُوں کوئی نُقصان پُچا سَڳدِئِن(٦٦)۔ وَݙا اَفسوس ہے، تُہاݙے اُتّے تے انھاں اُتّے جِنھاں دِی اَللہ کُوں چھوڑ تے تُساں پُوجا کریندے وے، کیا تُہاکُوں اِیہ عَقل سَمجھ وِی کائے نھیں(٦٧)۔ لوک آکھݨ لڳے، جو اِیکُوں سَاڑ گَھتُّو، اَتے اَپݨیں خُداواں دِی مَدد کرو جیکر تُہاکُوں کُجھ کرݨیں تاں(٦٨)۔ اَساں حُکم ݙِتا، اَے بھا تُوں وِسم تے ٹَھر وَن٘ڄ، اَتے اِبراہیم کِیتے سلامتی دَا باعث بَݨ وَن٘ڄ(٦٩)۔ اَتے اںھاں لوکاں اُوندے نال کوئی چَا چَلݨیں چَاہی پَر اَساں خود اُنھائیں کُوں ڳَھاٹے وِچ سَٹ ݙِتَّا(٧٠)۔ اَتے اُوکُوں تے لُوط کُوں اُوں عِلاقے دو کَڈھ ڳیُوسے جِہڑے وِچ دُنیا جَہان والیاں کِیتے بَرکت کِھن٘ڈائی ہُوئی ہَئی(٧١)۔ اَتے اُوکُوں اِسحاق ݙِتُوسے تے اُوندے عِلاوہ یعقوب ݙِتُوسے تے ہَر کہیں کُوں نیک بَݨا چھوڑیا(٧٢)۔ اَتے اُنھاں کُوں اَساں اِمام بَݨایا، کِیُوں جو او اَساݙے حُکم دے مطابق ہِدایت کریندے ہَن، اَتے اُنھاں کولھ وَحی بھیڄی چَن٘ڳے کَم کَرݨ کِیتے، نماز دے قائم رَکھݨ کِیتے، اَتے زَکوٰۃ ݙیوݨ کِیتے، اَتے او اَساݙی عِبادت کرَݨ والے ہَن(٧٣)۔ اَتے لوط (دا واقعہ اِیہ) ہے جو اَساں اُوکُوں حکومت تے عِلم بَخشیا، اَتے اُوکُوں اُوں وَستی وِچُوں کَڈھ گِھدّا، جِنھاں دے لوک بے حیائی دے کَمّ کریندے ہِن، بیشک او بَدکار تے نافرمان قوم ہَئی(٧٤)۔ اَتے اُوکُوں اَپݨِیں رحمت وِچ داخل کر گِھدّا بیشک او ٻَہُوں نیک لوکاں وِچُوں ہَا(٧٥)۔ اَتے نوح (دا قِصّہ اِیہ) ہے جو اِیں کنُوں وِی پہلے اُوں اَساں کنُوں دُعا مَن٘گی، تاں اَساں اُوندی دُعا قبول کر گِھدّی، ٻَس اُوکُوں تے اُوندے گَھر والیاں کُوں ہِک وَݙی مصیبت کنُوں نِجات ݙے ݙِتی(٧٦)۔ اَتے اَساں اُوں قَوم دے خِلاف اُوندی مَدد کِیتی، جِہڑی اَساݙیاں نِشانیاں کُوں کُوڑا اَکھیندی ہَئی، بیشک او ٻَہُوں گَندی قَوم ہَئی، ٻَس اَساں اُنھاں ساریاں کُوں غَرق کر چھوڑیا(٧٧)۔ اَتے دَاؤد تے سلیمان (دِی ڳالھ اِیں ہے) جو ڄَݙاں او ہِک رَڑھ (فصل) دے متعلّق فیصلہ کرݨ لڳے ہَن، جیکُوں (رات کُوں) ٻِنھاں لوکاں دِیاں بکریاں چَر ڳیاں ہِن، تاں اَساں اُنھاں دے فیصلے کُوں ݙیکھدے کَھڑے ہَاسے(٧٨)۔ ٻَس اَساں سُلیمان کُوں فیصلہ سَمجھا ݙِتا، اَتے اَساں ݙُوہائیں کُوں حُکم چَلاوَݨ تے کہیں شَئے کُوں ڄاݨ گِھنَّݨ دِی طاقت (صلاحیت) وِی ݙِتّی ہُوئی ہَئی، اَتے اَساں پَہاڑاں کُوں تے پَکھیاں کُوں وِی تاں جو داؤد نال اَللہ دِی تسبیح پڑھدے رَہوِن، اَتے اَساں اِہجے کَم کر گِھندے ہَیں(٧٩)۔ اَتے اَساں اُوکُوں تُہاݙے فائدے کِیتے ہِک قِسم دِی پُوشاک (زِرہ) بݨاوَݨ دَا ڈھنگ وِی سِکھایا، تاں جو تُہاکُوں لَڑائی دے دھک پَھٹ کنُوں بَچاوے، وَت کیا تُساں شُکر کرݨ والے ہِیوے(٨٠)۔ اَتے اَساں تیز ہَوا کُوں سلیمان دے تابع کر ݙِتا، جِہڑی جو اُوندے حُکم نال اُوں مُلک وِچ گُھلدی رَہندی ہَئی، جِیکُوں اَساں برکتاں والا بݨایا ہَا، تے اَساں ہر شَئے کُوں چَںڳی طرح ڄاݨݨ والے ہَیں(٨١)۔ اَتے بعضے شیطان اُوندے کِیتے پاݨِیں وِچ ٹُٻِیاں مریندے ہِن، اَتے اِیندے سِوا ٻَئے کَم وِی کریندے ہَن، اَتے اَساں اُنھاں دِی حِفاظت کریندے ہَاسے(٨٢)۔ اَتے اَیُوب (دِی ڳالھ اِیں ہے) جو ڄَݙاں اُوں اَپݨیں رَبّ کُوں سَݙیا جو میکُوں مصیبتاں گھیریا ہوئے، اَتے تُوں تاں ساریاں کنُوں وَدّھ تے رحم کرݨ والا ہیں(٨٣)۔ ٻَس اَساں اُوندی دُعا قبول کر گِھدّی اَتے اُوکُوں جِہڑیاں مُصیبتاں گھیریا ہوئیا ہا، اُنھاں کُوں ہَٹا ݙِتّا، اَتے اُوکُوں اُوندے گَھر والے (وَلا) ݙِتے، اَتے اُوہو جِتّی ٻئے وِی ݙِتے، اَساݙی طرفُوں اِیہ ہِک مہربانی ہَئی، اَتے اِیہ عبادت کرݨ والیاں کِیتے یاد رَکھݨ دِی ڳالھ ہے(٨٤)۔ اَتے اِسمٰعیل تے ادریس تے ذوالکفل (دِی ڳالھ اِیں ہے) جو اِیہ سارے ثابت قَدم رَہݨ والیاں وِچُوں ہَن(٨٥)۔ اَتے اَساں انھاں کُوں اَپݨیں رحمت وِچ داخل کر گِھدّا بیشک او ٻَہُوں نیک لوکاں وِچُوں ہِن(٨٦)۔ اَتے مَچّھی والے (یُونس) دِی ڳالھ اِیں ہے، جو ڄَݙاں او کَوڑِیج تے چَلیا ڳیا، اُوں سَمجھیا، جو اَساں اُوندے اُتّے کوئی پَکڑ نہ کریسُوں، ٻَس وَل اُوں اَندھارے (مَچّھی دے پیٹ) وِچُوں سَݙ ماریا جو بیشک کوئی عِبادت دے ݙا دَا کائے نھیں، سِوائے تیݙے، کِیُوں جو تُوں (عیبُوں) پاک ہیں، بیشک مَیں وَݙا قصور کرَݨ والیاں وِچُوں ہَاں(٨٧)۔ ٻَس اَساں اُوندی دُعا قبول کر گِھدّی اَتے اُوکُوں غَم کنُوں نِجات ݙے ݙِتی، اَتے اِیویں اَساں اِیمان والیاں کُوں بَچا گِھندے ہَیں(٨٨)۔ اَتے زِکریا (دِی ڳالھ اِیں ہے) جو ڄَݙاں اُوں آپݨیں رَبّ کُوں سَݙیا، جو میݙے رَبّ آ، میکُوں کَلّھا (لاوارثا) نہ چھوڑ، تُوں تاں ساریاں کنُوں چَن٘ڳا وَلی وارث ہیں(٨٩)۔ ٻَس اَساں اُوندی دُعا وِی قبول کر گِھدّی، اَتے اَساں اُوکُوں یحیٰی ݙِتا، اَتے اُوندی ذال کُوں اُوندے کِیتے ٹِھیک ٹَھاک کر ݙِتا، بیشک اِیہ لوک نیکی دے کَمّاں کُوں بھڄ دُھرک تے کریندے ہَن، اَتے اَساکُوں اُمیداں نال تے خُوف نال وِی سَݙیندے ہَن، اَتے اَساݙے اَڳُوں عاجزی کریندے ہِن(٩٠)۔ اَتے اُوں مَئی (مَریم) (دِی ڳالھ اِیں ہے) جو اُوں اَپݨِیں حَیا (ننگیج) دِی ٻَہُوں حِفاظت کِیتی رَکّھی ہَئی، تاں اَساں اُوندے اَندر اَپݨِیں روح دَا پُھوکا ماریا، وَل اُوکُوں اَتے اُوندے پُتر کُوں دُنیا جہاں دے لوکاں کِیتے ہِک نِشانی بَݨایا(٩١)۔ بیشک تُہاݙی اِیہا اُمّت اِی ہِکّی اُمّت ہے، اَتے مَیں تُہاݙا سَب دَا پالَݨ ہَار ہَاں، ٻَس میݙی عِبادت کِیتی کرو(٩٢)۔ اُنھاں لوکاں خود آپݨیں ہِک ہُووݨ کُوں آپس وِچ ٹوٹے ٹوٹے کر ݙِتا، اَتے ہَر کوئی اَساں دو رَجوع کرݨ (وَل آوَݨ) والا ہے(٩٣)۔ ٻَس جِہڑا شَخص نیک عَمل کریسے، اَتے او اِیمان والا وِی ہوسے، تاں اُوندی (نیکی دی) کوشش دِی بے قَدری نہ تِھیسے، اَتے بیشک اَساں اُوندے ناں لِکھدے ویندے ہَیں(٩٤)۔ اَتے اِیہ مُمکن کوئے نھیں، جو جِہڑی وَستی (آبادی) کُوں اَساں برباد کر چھوڑے او ضرور وَل آوے(٩٥)۔ اِیہ توڑِیں جو یاجُوج تے ماجُوج کُوں کُھول ݙِتا ویسے، اَتے او ہَر اُچّی جا کنُوں بَھڄ تے نِکل آسِن(٩٦)۔ اَتے سَچے وعدے دا وقت نیڑے لڳݨ پُوسے، تاں اَچا چیت اُنھاں لوکاں دِیاں اَکّھیں جِنھاں کُفر اِختیار کِیتے (ݙَر کنُوں) پُٹّھیاں تِھی ویسِن، اَکھیسِن، ہائے شَامت اَساݙِی! جو تحقیق اَساں اِیں کنُوں غافِل تِھی ڳئے ہَاسے بلکہ اَساں اَپݨیں آپ اُتے ظلم کِیتی رَکھیئے(٩٧)۔ بیشک تُساں اَللہ کُوں چھوڑ تے جِنھاں دِی بَندگی کریندو، او سارے دَوزخ دَا ٻَل بݨسُو، تُساں اِیندے وِچ داخِل تِھی رَہسُو(٩٨)۔ جیکر اِیہے خُدا ہُوندے تاں دَوزخ وِچ اَصلُوں نہ ویندے، اَتے سارے اُوندے وِچ ہمیشہ رَہسِن(٩٩)۔ اُوندے وِچ اُنھاں دا چِیکَݨ ٻَاکَݨ اِتّی ہوسی، جو او کُجھ وِی نہ سُݨ سَڳسِن(١٠٠)۔ بیشک او لوک جِنھاں دے متعلق اَساݙِی طرفُوں پہلے بَھلائی دَا فیصلہ تِھی چُکیا ہوسی، اِیں (دَوزخ) کنُوں پَرے رَکھیئے ویسِن(١٠١)۔ او اِیندا کِھسکار تَئیں نہ سُݨ سَڳسِن، اَتے او آپݨیں پَسند دِیاں جائیں وِچ ہمیشہ کِیتے رَہسِن(١٠٢)۔ اُوں ٻَہُوں گَھبراہَٹ ویلے وِی، او اَصلُوں پریشان نَہ تِھیسِن، اَتے فرشتے بَھڄ تے آ مِلسِن (اَکھیسِن) اِیہ ہے تُہاݙا او ݙین٘ہ جِیندا تُہاݙے نال وَعدہ کِیتا ویندا ہَا(١٠٣)۔ جِہڑے ݙین٘ہ اَساں اَسمان کُوں اِیویں وَلھیٹ گِھنسُوں جِیویں لِکھیاں ہوئیاں کانگاں کُوں وَلھیٹ گِھدّا ویندے، اَساں جَیں طرح پہلے پہلے مخلوقات کُوں پَیدا کِیتا ہَا، اِیویں اُوکُوں وَلا پَیدا کر ݙیسُوں، اِیہ وَعدہ اَساکُوں پُورا کرݨیں، بیشک اَساں ضرور پُورا کرݨ والے ہَیں(١٠٤)۔ اَتے اَساں نصیحت والی کِتاب (توریت) دے بعد زُبور وِچ لِکھ ݙِتا ہَاسے جو بیشک میݙے نیک بَندے زمین دے وارث ہوسِن(١٠٥)۔ بیشک اِیں (قرآن) وِچ عِبادت کرݨ والے بَندیاں کِیتے ہِک سَنیہا پُچایا ڳئے(١٠٦)۔ اَتے (اَے رسول) اَساں تیکُوں سارے جہاناں کِیتے رحمت بَݨا تے بھیڄے(١٠٧)۔ آکھ ݙے جو میݙے کولھ اِیہا وَحی کِیتی ڳئی ہے، جو بیشک تُساں ساریْاں دا معبود اُوہو ہِکّو معبود ہے، وَل کیا تُساں اُوندے فرمانبردار (مسلمان) بݨئے ہوئے ہِیوے(١٠٨)۔ جیکر اِیہ مُن٘ہ پھیر گِھنّن، تاں آکھ ݙے، جو مَیں تاں تُساں ساریاں کُوں ٹِھیک ٹِھیک خَبردار کر ݙِتے، پَر میکُوں اِیہ پَتہ کائے نھیں، جو جِہڑی شَئے دَا تُہاݙے نال وَعدہ کِیتا ہوئے، او کُولھُوں آڳئی ہے، یا اَڄَݨّ پَرے ہے(١٠٩)۔ بیشک او چَن٘ڳی طَرح ڄاݨدے، جِہڑی کوئی ڳالھ اُچّی آواز وِچ ٻُلیندے وے اَتے اُوکُوں وِی ڄاݨدے جِہڑی لُک تے کریندے وے(١١٠)۔ پَر مَیں اِیہ نھیں ڄاݨدا جو شاید اِیہ تُہاݙے کِیتے کوئی اَزمائش ہُووے، اَتے کُجھ وَقت تَئیں دُنیاوی مَزّے کرݨ دَا موقع ݙِتا ویندا پِیا ہُووے(١١١)۔ آخر آکھیُس، میݙے رَبّ آ ! تُوں حَقّی فیصلہ کر چھوڑ (اَے لوکو) اَساݙا رَبّ سَب تُوں زیادہ مہربان ہے، جہڑا اَساݙی مَدد کریندے انھاں ڳالھیں دے خلاف جِہڑیاں تُساں کریندے وَدّے وے(١١٢)۔

سورۃ الحج مدنیہ

شروع تِھیندی ہے، نال ناں اَللہ دے جِہڑا ٻَہُوں مہربان تے وَݙیاں رحمتاں والا ہے

اَے لوکو! اَپݨیں رَبّ کنُوں ݙَرو، کیُوں جو قیامت دِی گَھڑی وَالا زَلزلہ (بھوئیں ہَں٘ب) ٻَہُوں سَخت ہے(١)۔ اُوں ݙین٘ہ ݙیکھسُو، جو کِھیر پِلاوَݨ والی ہَر ذال اَپݨیں تَھن٘ڄ والے ٻال کُوں بھُل ویسے، اَتے پیٹ والی ذال آپݨاں حَمل سَٹ کَھڑسی، اَتے تیکُوں لوک نشائی جیہے نَظر آسِن، حالانکہ او نَشّے وِچ نہ ہوسِن، اَتے اَللہ دا عَذاب تاں ہوسی وِی اِیہُو جیہا دَرد ناک(٢)۔ اَتے اُنھاں لوکاں وِچ کُجھ اِہجے وِی ہِن جِہڑے اَللہ دِی شان وِچ بغیر کہیں عِلم دے بحثاں کِیتی رَکھدِن، اَتے ہَر مَغریے ہوئے باغی شیطان دِی پَیروی کریندِن(٣)۔ حالانکہ اُوندے متعلّق اِیہ لِکھ ݙِتا ڳئے، جو جِہڑا کوئی وِی اُوندا یار بݨسے تاں او اُوکُوں گُمراہ کر تے رَہسے، اَتے اُوکُوں دوزخ دے عَذاب والے رَاہ تے لَا چھوڑیسے(٤)۔ اَے لوکو! جیکر تُہاکُوں (مَرݨ دے بعد) وَلا جِی اُٹَّھݨ وِچ کوئی شَک ہے، (تاں ذَرا خیال کرو)، جو اَساں تُہاکُوں سَب تُوں پہلے مِٹّی کنُوں پَیدا کِیتا، وَل نُطفے کنُوں، وَل ڄَمیے ہوئے لَہُو دے لوتھڑے کنُوں، وَل کہیں (مرحلے تے) شکل والی ٻوٹی ہوندی ہے، تے کہیں ویلے بے شکلی! اَتے اُوکُوں پیٹ وِچ جَیں طرح چَہندے ہَیں، ہِک مقرر میعاد توڑِیں سانبھی رَکھدے ہَیں، وَل تُہاکُوں ٻال دِی شکل وِچ ٻاہر کَڈھیندے ہَیں، تاں جو تُساں اَپݨیں پُوری جوانی چَڑھ وَن٘ڄو، اَتے تُہاݙے وِچُوں بعضے مَر وِی ویندِن، اَتے بعضیاں کُوں ٻُڈھیپے دِی ٻَہُوں بھیڑی عُمر توڑِیں پُچا ݙیندے ہَیں، اِیہ توڑِیں جو او ڄاݨݨ دے باوجود وِی کُجھ نھیں ڄاݨدے، اَتے تُوں زمین کُوں ݙیکھدیں جو سُکّی پَئی ہے، ٻَس ڄَݙاں اَساں اِیندے اُتے مِینہ وَسیندے ہَیں، تاں نَروئی تِھی ویندی ہے، اُبھر آندی ہے، اَتے ہَر قِسم دی سوہݨیں سوہݨیں ساوِل ڄَم آندی ہے (٥)۔ اِیہ اِیں ڳالھُوں تاں ہے، جو بیشک اَللہ اَصل حقیقت ہے، اَتے اُوہو موئے ہُوئے کُوں جِیویندے اَتے بیشک او ہَر شَئے اُتے قُدرت رَکھیندے(٦)۔ اَتے بیشک قیامت دِی گَھڑی ضرور آ تے رَہسی! اِیندے وِچ تاں کوئی شَک وِی کائے نھیں، اَتے بیشک اَللہ اِنھاں کُوں ضرور وَلدا اُٹھا کَھڑیسی جِہڑے قَبراں وِچ (مُوئے) پَیئن(٧)۔ اَتے لوکاں وِچُوں کوئی تاں او وِی ہے، جِہڑا بغیر کہیں عِلم دے اَللہ دے متعلّق بحثاں کِیتی رَکھدے، پَر نہ او ہِدایت اُتے ہے، اَتے نہ اُوندے کولھ کوئی روشن کِتاب ہے(٨)۔ مُونڈھے مَروڑے ہُوئِن، تاں جو لوکاں کُوں اَللہ دے رَاہ کنُوں ہَٹا گِھنّے اُوندے کِیتے دُنیا وِچ خُواری ہے، اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اَساں اُوکُوں ٻَلدی بھا دے عَذاب دَا مَزّہ چَکھیسُوں(٩)۔ (اَے نا فرمان) اِیہ ہیئی بَدلہ اُوندا جِہڑا کُجھ تَیئں اَپݨیں ہَتَّھاں نال اَڳُوں کِیتے بِھیڄے، اَتے بیشک اَللہ آپݨیاں بَندیاں تے ظلم کرݨ والا کائے نھیں(١٠)۔ اَتے لوکاں وِچُوں کوئی تاں اَللہ دِی عبادت اِیویں کریندے، جِیویں کہیں شَئے دِی کَنّی تے کَھڑا ہُووے ٻَس جیکر اُوکُوں کوئی چَن٘ڳائی نصیب تِھیوے تاں اُوکُوں اِطمینان حاصل تِھیندے، اَتے جیکر کہیں اَزمائش وِچ آ ویندے تاں آپݨاں مُن٘ہ پھیر تے وَل ویندے، ٻَس او اِیں دُنیا تے وِی، اَتے آخرت وِچ وِی گھاٹا چیندے، اِیہُو تاں کُھلَّم کُھلَّا گھاٹا سݙِیندے(١١)۔ او اَللہ کُوں چھوڑ تے کہیں ٻے کُوں سَݙیندے (دُعا مَن٘گدے)، جِہڑا نَہ اُوکُوں نَفع پُچا سَڳدے، اِیہُو تاں پَرلے دَرجے دِی گُمراہی ہے(١٢)۔ او اِہجے کُوں سَݙیندے، جِیندا نُقصان اُوندے نَفع کنُوں زیادہ کولھُوں ہے، اِہجا وَلّی وارث وِی خَراب ہے، اَتے اِہجا یار وِی بُرا ہے(١٣)۔ بیشک اَللہ اِہجیاں لوکاں کُوں جِہڑے اِیمان گِھن آئِن، اَتے نیک عَمل کریندے ریہِن، اُنھاں کُوں بَہشتی باغاں وِچ داخِل کریسی، جِنھاں وِچ نہراں وَہندیاں وَڳدِیاں پِیاں ہوسِن، بیشک اَللہ اُوہو کُجھ کر چھوڑیندے جِیندا اِرادہ کرے چَا(١٤)۔ جِہڑا شَخص اِیہ گُمان کریندے جو اَللہ اُوندی (رسول دِی) نہ اِیں دُنیا تے نہ آخرت کُوں مَدد کریسے، ٻَس او اَسمان توڑِیں رَسّہ لَڑکا گِھنّے، وَل اِیں (مَدد کُوں) خَتم کرا گِھنّے، بَھلا کیا اُوندی اِیہ تدبیر اُوں شَئے کُوں روک سَڳدِی ہے، جِہڑی اُوکُوں کاوِڑ لَویندی ہے(١٥)۔ انھاں ڳالھُوں اَساں کُھلیاں دَلیلاں والے (قرآن) کُوں نازِل کِیتے، اَتے بیشک اَللہ جیندے کِیتے اِرادہ کریندے اُوکُوں ہِدایت چَا ݙیندے(١٦)۔ بیشک جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئِن او اَتے جِہڑے یہُودی ہِن سِتارہ پَرست ہِن، عیسائی ہِن، اَتے آتِش پَرست ہِن، اَتے جِہڑے شِرک کریندِن، اُنھاں ساریاں وِچ قیامت دے ݙین٘ہ اَللہ فیصلہ کر ݙیسے، بیشک اَللہ ہَر شئے دِی خبر رَکھݨ والا ہے(١٧)۔ کیا تَیں نھیں ݙِٹَّھا، جو ہَر کوئی اُوکُوں سَجدہ کریندے، چاہے اَسماناں تے ہے، چاہے زمین تے، اَتے سِجّھ ، تے چَندر، تے تارے تے پَہاڑ تے دَرخت، تے جانور، اَتے ٻہُوں سارے لوک وِی! اَتے ڈھیر کوئی او ہَن، جِنھاں اُتّے عَذاب ثابت تِھی چُکیئے، اَتے جیکُوں اَللہ ذلیل خُوار چَا کرے تاں اُوکُوں کوئی عِزّت ݙیوݨ والا کائے نھیں، بیشک اَللہ جو کُجھ چَہندے، کر چھوڑیندے(١٨)۔ اِیہے ݙُوں ٹولیاں ہِن، جِنھاں اَپݨیں رَبّ دے متعلّق جِھیڑا گَھتّیا ہوئے، ٻَس جِہڑے لوک کُفر (اِنکار) کریندِن، اُنھاں کِیتے بھا دے کَپڑے کَترے ویترے ڳئِن، اُنھاں دے سِراں اُتّے تَتَّا پاݨِیں سَٹیا ویسے(١٩)۔ اُوندے نال اُنھاں دے پیٹ دِیاں اَندر دِیاں شَئیں اَتے اُنھاں دے چَم ڳال ݙِتے ویسِن(٢٠)۔ اَتے اُنھاں کُوں (مارَݨ کِیتے) لُوہے دے گُرز ہوسِن(٢١)۔ جِہڑے ویلے وِی اِرادہ کریسِن، جو اِیندے ݙُکھ دَرد کنُوں نِکل وَن٘ڄِن، تاں اُنھاں کُوں وَلا اُوندے وِچ سَٹ ݙِتّا ویسے، جو (ڄُلُّو) سَڑݨ دَا مَزّہ چَکّھو(٢٢)۔ بے شَک اَللہ انھاں لوکاں کُوں جِہڑے اِیمان گِھن آئے اَتے نیک عَمل کِیتونے، اِہجیاں بَہشتاں وِچ داخل کریسے، جِنھاں تَلّے نہراں وہندیاں پِیاں ہوسِن، اَتے انھاں کُوں اُوندے وِچ سونے دے کَنگݨ پَوائے ویسِن، تے موتیاں (دے ہَار) وِی، اَتے انھاں دِی پُوشاک وِی ریشمی ہوسی(٢٣)۔ کِیُوں جو اِنھاں پاک ڳالھ (کلمہ طیّبہ) دِی ہِدایت حاصل کِیتی اَتے تعریفاں والے دے رَاہ دِی ہِدایت حاصل کِیتی(٢٤)۔ بیشک جِہڑے لوک کافر تِھی ڳئِن، اَتے اَللہ دے رَاہ کنُوں اَتے وَݙی حرمت والی مَسیت (خانہ کَعبہ) کنُوں روکیندِن، جیکُوں جو اَساں ساریْاں لوکاں کِیتے ہِکّو جِتّی بݨائے، اُوندے وِچ رَہݨ والیاں کِیتے، وِی اَتے ٻاہروں آوَݨ والیاں کِیتے وِی، اَتے جِہڑا اِیندے وِچ شِرک جیہے ظُلم دا اِرادہ کریسے اُوکُوں دَرد ناک عَذاب دَا مَزّہ چَکھیسُوں(٢٥)۔ اَتے (یاد کرو) ڄَݙاں اَساں اِبراہیم کُوں خَانہ کَعبہ دِی جاء ݙَسا ݙِتی، تاں جو تُوں میݙے نال کہیں کُوں شریک نَہ کریں، اَتے میݙے گھر کُوں طَواف کَرݨ والیاں کِیتے، تے قیام، تے رکوع تے سَجدے کرَݨ والیاں کِیتے پاک صاف کِیتی رَکھیں(٢٦)۔ اَتے لوکاں کُوں حَج کرَݨ دا اِعلان کر ݙے جو او تیݙے کولھ پَرے دے اُچّے جھِکّے رَاہ ٹُر تے وِی، اَتے موٹیاں پَتلیاں ݙاچیاں تے چَڑھ تے وِی آندے رَہِن(٢٧)۔ تاں جو آپݨیں فائدے آ ݙیکھݨ، اَتے اَللہ دا نَاں مقرر ݙین٘ہاں تَئیں انھاں جانوراں اُتّے گِھدّا کرݨ، جِہڑے جو اِنعام دے طور تے ݙِتے ڳئے ہِن، جِنھاں کُوں رِزق بݨایا ہوئے ٻَس اُنھاں وِچُوں خُود وِی کَھاؤُو، اَتے بُکّھے ݙُکھے فقیراں کُوں وِی کَھواؤُو (٢٨)۔ وَل او اَپݨیں میل کُچیل پَرے سَٹِن، اَتے اَپݨیاں نَذراں وِی ݙیوݨ اَتے اِیں قَدیم گھر دا طَواف وِی کرن(٢٩)۔ اِیہ ڳالھ تاں اِیں رَہی، پَر جِہڑا شَخص اَللہ دِیاں بݨائیاں ہوئیاں حُرمت والیاں شَئیں دِی تعظیم کرے، تاں اُوندے رَبّ دِی طرفُوں اُوندے کِیتے چَن٘ڳائی ہوسے، اَتے تُہاݙے کِیتے چار کُھرے ڈھان٘ڈھے حلال کر ݙِتے ڳئِن، سِوائے اُنھاں دے جِنھاں دے ناں پَڑھ تے سُݨائے ڳئِن، ٻَس تُساں بُتَّاں دِی گَندگی کنُوں بَچ تے رَہوُو، اَتے کُوڑی ڳالھ کنُوں وِی پَرے رَہوُو(٣٠)۔ محض ہِکّے اَللہ دے تِھی تے رَہوُو، اَتے کہیں کُوں وِی اُوندا شریک نہ بَݨاؤ، اَتے جِہڑا شَخص اَللہ دا شریک بݨیندے، او ٻَس اِیویں ہے جِیویں کوئی اَسمان تُوں ڈھے پُووے تے وَل اُوکُوں پَکّھی کَھا چا وَن٘ڄِن، یا ہَوا اُوکُوں کہیں پروبھری جاء تے اُݙا پُݙا تے وَن٘ڄ سَٹّے(٣١)۔ اِیہ ڳالھ اِتَّھاں رَہی، اَتے جَیں اَللہ دِیاں قائِم کِیتیاں ہوئیاں نِشانیاں دا اِحترام کِیتی رَکھیا، ٻَس اِہجے چَن٘ڳے کَمّ انھاں دے دِلّاں دِی صَفائی دِی وَجہ کنُوں ہِن(٣٢)۔ اُنھاں (ڈھان٘ڈیْاں) کنُوں تُہاکُوں ہِک میعاد تَئیں فائدے چاوَݨ دا حَق ہے، وَل انھاں کُوں (قُربانی کِیتے) پُراݨیں زَمانے والے گَھر (خانہ کَعبہ) دو پُڄݨاں ہے(٣٣)۔ اَتے اَساں ہَر اُمّت کِیتے قُربانی دَا ہِک طریقہ مُقرر کِیتے تاں جو او انھاں پالئے ہوئے ڈھان٘ڈیاں اُتّے ذِبَح کرݨ ویلے اَللہ دا ناں پَڑھِن، جِنھاں کُوں انھاں دا رِزق بݨایا ہوئے، ٻَس تُہاݙا مَعبود ہِکُّو دَا ہِکُّو معبود ہے، ٻَس ہُوندی فرمانبرداری کِیتی رَکھو، اَتے (اَے رسول) عاجزی کرَݨ والیاں کُوں خوشخبری سُݨا ݙیؤُو(٣٤)۔ جو اِیہے او لوک ہِن جو ڄَݙاں اَللہ دا ناں گِھدّا ویندے تاں اُنھاں دے دِلّ کَن٘ب ویندِن، اَتے ثابت قَدم رَہندِن، ڄَݙاں وِی اُنھاں اُتے کوئی مصیبت آندی ہے، اَتے نماز کُوں قائِم کِیتی رَکھیندِن، اَتے جِہڑا کُجھ اَساں اُنھاں کُوں رِزق دے طور تے ݙِتیا ہوئے، اُوندے وِچُّوں (چَن٘ڳے کَمّاں کِیتے) خَرچ وِی کریندِن(٣٥)۔ اَتے قُربانی دے اُٹَّھاں کُوں وِی! جِنھاں کُوں اَساں تُہاݙے کِیتے اَللہ دِیاں نِشانیاں بݨائیا ہوئے تُہاݙے کِیتے اُنھاں وِچ چَن٘ڳائی اِی چَن٘ڳائی ہے، ٻَس انھاں اُتے ذبح کرݨ ویلے قَطار وِچ کَھڑا تے اَللہ دا ناں گِھدّا کرو، اَتے ڄَݙاں او پاسے دے بَھر ڈھے پُووِن، تاں اُنھاں وِچُوں خُود وِی کَھاؤو اَتے قناعت کر تے ٻَہہ رَہݨ والیْاں کُوں وِی، تے مَن٘گَݨ والیاں محتاجاں کُوں وِی کَھواؤ، اَتے اِیں طرح اَساں انھاں ڈھان٘ڈیاں کُوں تُہاݙے تابع کر ݙِتے، تاں جو تُساں شُکر اَدا کِیتی رَکّھو(٣٦)۔ اَللہ توڑِیں نہ انھاں جانوراں دا گوشت پُڄدے، اَتے نہ اُنھاں دا لَہُو، بلکہ اُوں توڑِیں محض تُہاݙی پَرہیزگاری پُڄدی ہے، اَللہ اِیں طرح انھاں کُوں تُہاݙے تابع کر چھوڑے تاں جو تُہاکُوں جِہڑی ہِدایت کِیتی ڳئی ہے، تُساں اُوندی خاطر اَللہ دِی بزُرگی بیان کِیتی رَکّھو، اَتے (اَے رسول) نیکی کَرݨ والیاں کُوں خُوشخبری سُݨا ݙیؤُو(٣٧)۔ بیشک اَللہ (بُرائیاں کُوں) اِیمان گِھن آوَݨ والیاں کنُوں پَرے کِیتی رَکھدے، بیشک اَللہ خیانت کرَݨ والے نا شُکرے کُوں پَسند نھیں کریندا(٣٨)۔ اُنھاں لوکاں کُوں اُنھاں دے خِلاف (لڑائی دِی) اِجازت ہے، جِنھاں (خواہ مخواہ) لَڑائی گَھتّی ہوئی ہے، کِیُوں جو اُنھاں اُتے ظُلم کِیتا ویندا پَے، اَتے بیشک اَللہ وِی مَدد کرَݨ اُتے پُوری قُدرت رَکھیندے(٣٩)۔ اِیہ او لوک ہِن جِنھاں کُوں آپݨیں گَھراں وِچُوں نا حَق کَڈھ ݙِتا ڳئے، کِیُوں جو اِیہ اَکھیندِن جو اَساݙَا پَالَݨ ہَار تاں ٻَس اَللہ اِی ہے، اَتے جیکر اَللہ لوکاں دِی ہِک ٹولی کُوں ٻئی ٹولی دے ذریعے پَرے نہ ہَٹائی رَکّھے تاں سَٹ ݙِتّیاں ڳئیاں ہوندیاں اِیہ راہباں دِیاں خانگاہِیں، عِیسائیاں دے گِرڄے (یہودیاں دے) عبادت خانے، اَتے (مُسلماناں دِیاں) مَسیتاں، جِنھاں وِچ اَللہ دا نَاں ٻَہُوں کَثرت نال گِھدّا ویندے، اَتے اَللہ ضرور اُوندی مَدد کریسی، جَیں اَللہ دِی مَدد کِیتی، بیشک اَللہ ٻَہُوں طاقتور اَتے وَݙے غلبے والا ہے(٤٠)۔ اِیہ او لوک ہِن جِنھاں کُوں اَساں زمین اُتے اِقتدار ݙیوؤں، تاں نماز پَڑھدِن، تے زَکوٰۃ ݙیندِن، تے چَن٘ڳے کَمّ کرݨ کُوں اَکھیندِن اَتے گَندے کَمّاں کنُوں روکیندِن، اَتے اَللہ دے ہَتّھ وِچ ہے، ساریاں معاملیْاں دا اَنجام(٤١)۔ اَتے (اَے رسول) جیکر اِیہ لوک تیکُوں کُوڑ اَہدِن تاں تحقیق انھاں کنُوں پہلے وِی نُوح دِی، عاد دِی، ثمود دِی، قَوم وِی تاں (اَپݨیاں رسُولاں کُوں) کُوڑا آکھ چُکی ہے(٤٢)۔ اَتے اِبراہیم دِی قَوم تے لُوط دِی قَوم وِی اُنھاں کُوں کُوڑا آکھیا(٤٣)۔ اَتے مَدیَن دے رَہݨ والیْاں نے وِی، اَتے مُوسیٰ کُوں وِی کُوڑا آکھیا ڳیا، پَر مَیں انھاں کافراں کُوں مُہلت ݙِتی رَکھی، وَل انھاں کُوں پَکڑ وِچ گِھن آیُم، ٻَس ݙیکھ گِھن جو کِہجا سَخت ہَا میݙا عَذاب(٤٤)۔ ٻَس کئی وَستیاں ہِن جِنھاں کُوں اَساں برباد کر چھوڑیا، او نا فرمان ہِن، او ٻَس آپݨیاں چَھتَّاں تے ݙَٹِھیاں پِیاں ہَن، اَتے اِیں طرح کُھوہ بیکار تِھی ڳئے تے اُچّے تے مضبوط محل وِی (ویران تِھی ڳئے) (٤٥)۔ کیا او زمین تے ٹُر پِھر تے نھیں ݙِہدے، اِیں طرح اُنھاں دے دِلّ اِہجے تِھی ویندے جو او اُنھاں نال سَمجھ سَڳݨ ہَا یَا کَنّ اِہجے ہُوندے جو اُنھاں نال سُݨ سَڳِن ہَا، پَر ڳالھ اِیہ ہے جو اَکّھیں اَندھیاں نھیں تِھی ویندیاں بلکہ او دِلّ اَندّھے تِھی ویندِن جِہڑے جو سینیاں وِچ ہِن(٤٦)۔ اَتے (اَے رسول) اِیہ لوک تیکُوں عَذاب وِچ جَلدی کراوَݨ کُوں آہدِن حالانکہ اَللہ ہرگز آپݨیں وَعدے دے خِلاف نہ کریسے، اِیہ سَمجھ گِھنُّو جو ہِک ݙین٘ہ تیݙے رَبّ دے نزدیک ہَزاراں سالاں دے برابر ہے، جَیں طرح تُساں انھاں کُوں ڳِݨدے وے(٤٧)۔ اَتے ٻَہُوں ساریاں وَستیاں ہِن جِنھاں کُوں مَیں مُہلت ݙیندا رِیہاں، پَر او نا فرمان تِھی ڳِیاں، آخر مَیں اُنھاں کُوں آپݨیں پَکڑ وِچ گِھن آیُم، اَتے مَیں دو اِی وَل تے اُنھاں آوݨیں(٤٨)۔ ݙَسا ݙے جو اَے لوکو! مَیں بیشک تُہاکُوں وَڄ ڳَڄ تے ݙَراوَݨ والا ہَاں(٤٩)۔ ٻَس جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئے تے چَن٘ڳے عَمل کِیتُونے تاں اُنھاں کِیتے بَخشش ہے، اَتے عِزّت دِی روزی ہے(٥٠)۔ اَتے جِہڑے لوک اَساݙِیاں نِشانیاں وِچ اَساکُوں عاجِز کرݨ دِی کُوشِش کریندِن، ٻَس اِیہے ہِن، دَوزخ دے یار(٥١)۔ اَتے اَساں نھیں بھیڄیا تَیں کنُوں پہلے اِہجے رسول کُوں اَتے نہ اِہجے کہیں نبی کُوں، سِوائے اِیندے جو ڄَݙاں وِی او کوئی (حُکم سُݨاوَݨ دِی) کُوشِش کریندا، تاں شیطان اُون٘دے وِچ (کوئی نَہ کوئی) خَلَّل گَھت ݙیندا، ٻَس اَللہ اُوکُوں مِٹا ݙیندے، جِہڑا کُجھ شیطان (دِلّاں وِچ) سَٹیندے، وَل اَللہ اَپݨیاں نِشانیاں دِلّاں وِچ پَکیاں کر چھوڑیندے، اَتے ٻَہُوں عِلم والا حِکمت والا ہے(٥٢)۔ تاں جو جِہڑا وِسواس شیطان سَٹ ݙیندے، اُوکُوں اَزمائش دا سَبب بݨا ݙیوے انھاں لوکاں کِیتے جِنھاں دے دِلّاں وِچ روڳ ہے، اَتے جِنھاں دے دِلّ سَخت ہِن، بیشک اِیہے ظالم لوک پَرلے دَرجے دِی مُخالفت وِچ ہِن(٥٣)۔ اَتے جِنھاں لوکاں کُوں عِلم ݙِتا ڳئے او ڄاݨ گِھنَّݨ جو اِیہ (وَحی) تیݙے رَبّ دِی طرفُوں حَق ہے، ٻَس اِیندے اُتّے اِیمان گِھن آوَݨ، اَتے انھاں دے دِلّ اِیندے اَڳُوں جُھک ون٘ڄَݨ، اَتے بیشک اَللہ انھاں کُوں جِہڑے جو اِیمان گِھن آندِن، سِدّھا رَاہ ݙیکھا ݙیندے(٥٤)۔ اَتے جِنھاں لوکاں (حَق مَنَّݨ کنُوں) اِنکار کِیتے او ہِیں شَک وِچ اِی رِہ ویسِن، اِیہ توڑِیں جو قیامت دِی گَھڑی اَبَڑغُت اُنھاں اُتّے آ ویسے یا اُنھاں اُتّے ہِک مَنحُوس ݙین٘ہ دَا عَذاب آ کَھڑسے(٥٥)۔ اُوں ݙین٘ہ دِی بادشاہی اَللہ دِی ہوسی، او اُنھاں وِچ فیصلہ کر ݙیسے، ٻَس جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئے ہِن، اَتے نیک کَمّ وِی کِیتے ہِینے، او نعمتاں والے باغاں وِچ ہوسِن(٥٦)۔ اَتے جِنھاں لوکاں کُفر اِختیار کِیتے، اَتے اَساݙِیاں نِشانیاں کُوں وِی کُوڑا آکھیئے ٻَس اِیہے او لوک ہِن، جِنھاں کِیتے ذلیل کر ݙیوَݨ والا عَذاب ہوسے(٥٧)۔ اَتے جِہڑے لوکاں اَللہ دے رَاہ وِچ ہِجرت کِیتی، وَت قَتل کر ݙِتّے ڳئے، یا مَر ڳئے، تاں اَللہ اُنھاں کُوں ٻَہُوں چَن٘ڳا رِزق ݙیسے، اَتے بیشک اَللہ رِزق ݙیوݨ والیْاں ساریْاں کنُوں چَںڳا رِزق ݙیوَݨ والا ہے(٥٨)۔ اُنھاں کُوں اِہجے مَقام وِچ داخِل کریسے جِہڑا اُنھاں کُوں ݙَاݙھا چَںڳا لَڳسِی، اَتے بیشک اَللہ سَب کُجھ ڄاݨݨ والا تے وَݙے تحمل والا ہے(٥٩)۔ اِیہ ڳالھ اِتّھ مُکّی ٻِیا اِیہ جو جِہڑا شَخص کہیں کُوں محض اُتّی ݙُکھ ݙیوے جِتّی اُوکُوں ݙِتا ڳیا ہے، وَل وِی اُوندے اُتّے زیادتی کِیتی وَن٘ڄے، تاں اَللہ ضرور اُوندی مَدد کریسے، بیشک اَللہ معاف کر ݙیوَݨ والا تے بَخشݨ ہَار ہے(٦٠)۔ اِیہ اِیں واسطے ہے جو اَللہ رَات کُوں ݙین٘ہ وِچ دَاخِل کر گِھندے تے ݙین٘ہ کُوں رات وِچ لُکا گِھندے، اَتے بیشک اَللہ تاں سَب کُجھ سُݨݨ والا تے ݙیکھݨ والا ہے(٦١)۔ مطلب اِیہ ہے جو بیشک اَللہ اِی حَق ہے، اَتے (کافر) اُوکُوں چھوڑ تے جِیکُوں وِی سَݙیندِن، او سَب کُوڑ ہے، اَتے بیشک اَللہ تاں ہے وِی ٻَہُوں اُچّیاں شاناں والا، تے وَݙیاں کنُوں وِی وَݙا(٦٢)۔ (اَے رسول) کیا تَیں نھیں ݙِٹَّھا، جو بیشک اَللہ (ڄَݙاں وِی) اَسمان کنُوں پاݨِیں بھیڄے تاں اُوندے نال دَھرتی ساوی تِھی ویندی ہے، بیشک اَللہ وَݙا مہربان تے ٻَہُوں دھیان رَکھݨ والا ہے(٦٣)۔ ہُوندا ہے جو کُجھ اَسماناں وِچ ہے، اَتے جو کُجھ زمین دے تَلّے اُتّے ہے، اَتے واقعی اَللہ ٻَہُوں بے پَروا تے ساریاں تعریفاں دے ݙَا دا ہے(٦٤)۔ کیا تَیں نھیں ݙِٹَّھا، جو بیشک اَللہ نے تُہاݙے کِیتے تابع کر ݙِتے جو کُجھ وِی زمین دے تَلّے اُتّے ہے، اَتے ٻیڑیاں کُوں وِی جِہڑیاں اُوندے حُکم نال سمندر وِچ ٹِھلدِیاں وَدِّن، اَتے اُوں اَسمان کُوں جھل کَھڑائے تاں جو زمین اُتّے نَہ ڈھے پُووے، اِیہ ٻَئی ڳالھ ہے جو حُکم چَا کرے تاں (ڈھے پُوسے) بیشک اَللہ لوکاں کِیتے ٻَہُوں مہربان تے ہمیشہ رحمت کرݨ والا ہے(٦٥)۔ اَتے اُوہو اِی ہے، جَیں تُہاکُوں حیاتی ݙِتّی ہے، وَل تُہاکُوں مَوت چَا ݙیسی، وَلا تُہاکُوں جِیویسی وِی چَا اِیندے وِچ کوئی شَک کائے نھیں، جو اِنسان ٻَہُوں نا شُکرا ہے(٦٦)۔ اَساں ہَر اُمّت کِیتے ہِک شریعت بݨائی جِیندے اُتّے او چَلدے ہِن، اِیہ تاں تیݙے نال اِیں معاملے وِچ کوئی تَنازع وِی نہ کرِن، تُوں ٻَس اَپݨیں رَبّ دو (انھاں کُوں) سَݙِّی رَکھ، بیشک تُوں سِدّھے رَاہ اُتے ہیں(٦٧)۔ اَتے جیکر اِیہ تیݙے نال لڑِن جَھڳڑِن تاں (انھاں کُوں) آکھ ݙے، جو اَللہ او سَب کُجھ خُوب ڄاݨدے، جِہڑا کُجھ کریندے وَدّے ہِیوے(٦٨)۔ اَللہ قیامت دے ݙین٘ہ تُہاݙے دَرمیان ہَر اُوں شَئے دَا فیصلہ کر ݙیسے، جِیندے وِچ تُساں اِختلاف کریندے وے(٦٩)۔ کیا تیکُوں پَتہ کائے نھیں، جو بیشک اَللہ سَب کُجھ ڄاݨدا کَھڑے جِہڑا کُجھ اَسمان وِچ تے زمین وِچ ہے، بیشک اِیہ سَب کُجھ کِتاب (رِیکارڈ) وِچ لِکھیا ہوئے، بیشک اَللہ کِیتے اِیہ ٻَہُوں سوَکھا کَمّ ہے (٧٠)۔ اَتے (اِیہ لوک) اَللہ کُوں چھوڑ تے ٻِنھاں شَئیں دِی عبادت کریندِن، جِنھاں دے متعلّق نَہ تاں اُوں کُوئی دَلیل نازِل کِیتی ہے، اَتے نہ اُنھاں کولھ اِیں ڳالھ دا کوئی عِلم ہے، اَتے انھاں ظالماں کِیتے کوئی مَدد گار وِی نَہ ہوسی(٧١)۔ اَتے جِہڑے ویلے اںھاں کُوں اَساݙِیاں روشن تے کُھلّیاں آیاتاں پَڑھ تے سُݨائیاں ویندِن، تاں جِنھاں لوکاں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے اُنھاں دے مُونھاں تے ناراضڳی دِیاں عَلامتاں صاف نَظر آندِن، اِیویں لڳدے جو او اُنھاں لوکاں اُتے جِہڑے جو اُنھاں کُوں اَساݙیاں آیاتاں پَڑھ تے سُݨیدِن حَملہ کر ݙیسِن، (اَے رسول) تُوں آکھ ݙے، جو مَیں تُہاکُوں ݙَساواں جو اِیں کنُوں وِی زیادہ بُری شَئے کیا ہے، او دَوزخ دِی بھا ہے، جیندا وَعدہ اَللہ نے اُنھاں لوکاں نال کِیتا ہوئے، جِنھاں کُفر اِختیار کِیتے، اَتے اِیہ ٻَہُوں گَندا ٹِکاݨاں ہے(٧٢)۔ لوکو! تُہاکُوں ہک مثال ݙِتی ویندی ہے، ٻَس اُوکُوں غور نال سُݨ گِھنُّو، (او اِیہ ہے) جو جِنھاں کُوں تُساں اَللہ کُوں چھوڑ تے سَݙیندے وے، او تاں ہِک مَکّھی وِی اَصلُوں پَیدا نھیں کر سَڳدے، توڑِیں جو اُوندے کِیتے سارے کَٹّھے وِی کِیُوں نہ تِھی وَن٘ڄݨ، بلکہ جیکر مَکّھی خُود اِنھاں کنُوں کوئی شَئے کَھسّ وِی وَن٘ڄے تاں اِیہ تاں اُوں کنُوں وَلا وِی نھیں سَڳدے، اِیہ مَدد مَن٘گَݨ والے تے مَدد ݙیوݨ والے ݙُوہاہِیں بے وَسّے ہِن(٧٣)۔ انھاں لوکاں اَللہ دِی قَدر جِتّی جو اُوندا حَق ہے، نھیں کِیتی، بیشک اَللہ تاں ٻَہُوں طاقتور تے غلبے والا ہے(٧٤)۔ اَللہ فرشتیاں وِچُوں وِی رسول چُݨ گِھندے، تے اِنساناں وِچُوں وِی، بیشک او سَب کُجھ سُݨݨ والا تے ݙیکھَݨ والا ہے(٧٥)۔ او ڄاݨدا کَھڑے جِہڑا کُجھ انھاں دے اَڳُوں تِھیندا پَے، اَتے جِہڑا کُجھ اُنھاں دِی کَن٘ڈ پِچُّھوں (اَوڈھر) تِھیندا پَے، اَتے سارے کَمّ اَللہ دو پھیرے ویندِن(٧٦)۔ اَتے اِیمان گِھن آوَݨ والو! تُساں رکوع وِچ جُھکیا کیتا کرو، اَتے سَجدہ کِیتا کرو، اَتے آپݨیں رَبّ دِی عبادت کِیتی کرو، اَتے بَھلائی دے کَمّ کِیتے کرو، تاں جو تُہاݙِی چَن٘ڳائی تِھیوے(٧٧)۔ اَتے اَللہ دے رَاہ وِچ اِیں طَرح جِہاد (کُوشش) کرو جِیویں اِیندے کَرݨ دَا حَق ہے، اُوں تُہاکُوں (آپݨیں کَم کِیتے) چُݨ گِھدّے، اَتے تُہاݙے کِیتے دِین دے معاملے وِچ کوئی اَوکھائی نھیں رَکھی، اِیہ تُہاݙے وَݙے پِیو اِبراہیم دا حیاتی گُزارَݨ دَا طریقہ ہے، اُوں (اَللہ) پہلے وِی تُہاݙا ناں مُسلمین رَکھیا ہَا، تے اِیں کِتاب وِچ وِی رَکھیئے، تاں جو اَللہ دَا رسول تُہاݙے اُتّے گواہ ہُووے اَتے تُساں لوکاں اُتّے گَواہ تِھی رہوُو، ٻَس نماز قائم کِیتی رَکّھو، زَکوٰۃ ݙِتّی رَکّھو، اَتے اَللہ (دے دِین دِی رَسّی) کُوں تَکڑا پَکڑی رَکّھو، اُوہو تُہاݙا کارساز ہے، اَتے او تاں کارساز وِی ٻَہُوں چَن٘ڳا ہے تے مَددگار وِی ٻَہُوں چَن٘ڳا ہے(٧٨)۔