Wb/se/Gáiddusoahpahusa vejolašvuohta čájehit/Dieđuohcan ja dieđuhálddašeapmi

Vuođđorávvagat dieđuohcamii ja dieđuin ávkkástallamii.

Maid háliidat diehtit? Man fáttás háliidat dieđu? Man ulbmila várás dárbbašat dieđu?

Makkár dieđu dárbbašan? Dárbbašango dušše johtilis sihkkarastima muhtin áššái vai dárbbašango ollásit ođđa dieđu?

Vuođđofáktáid, degomat jahkeloguid, viidodagaid dahje presideanttaid sáhttá ohcat vaikko Wikipedias, muhto doppe ožžojuvvon dieđu gánnáha sihkkarastit nuppi gáldus.

Čále čoavddasániid fáttástat.

Čohkke listtu sániin, mat laktásit fáddásat. Čále jearaldagaid, mat dutnje bohtet millii. Sáhtát geavahit iešguđetlágan bargoneavvuid, degomat omd. doabakárttá.

Geavat ohcanreaiddu gálduid ohcamii. Oza čoavddasániiguin, maid válljet.

Buorre čoavddasátni lea vuođđohámis. Vállje ohcansánát fáttá viidodaga ja iežat dieđuid mielde.

Viiddit doahpagiin oaččut eanet dieđu, muhto ávkkástala dainna maid juo dieđát, sáhtát válljet maiddái gáržžit ohcansáni. Ovdamearkka dihte “vuovdi” lea oalle viiddes ohcansátni, go fas “guossa” lea olu dárkilut ohcansátni ja fáddá.

Google ohcanoperáhtoriid birra lea diehtu čuovvovaš liŋkka duohken.

Mot geavahan ohcanreaidduid?

Máŋggain ohcanmašiinnain lea algoritma, mii vurke mašiinnain dahkkojuvvon ohcamiid ja iská árvalit maid ozat. Du ohcanbohtosat sáhttet leat earáláganat go earáid ohcanbohtosat seamma doahpagiin.

Sáhtát maiddái geahččalit ohcat Google lassin eará ohcanmašiinnaiguin. Ovdamearkka dihte: Ask, Bing, Duckduckgo (mii ii vurke persovnnalaš dieđuid).

Eará rávvagat ohcanmašiinnaid geavaheapmái.

Ohcantipsat oanehaččat

• Čielga cealkkagihput, ii vealla stuorra bustávain, gaskamearkkain, iešguđetlágan ohcancealkagiid sáhttá ovttastahttit rájeheamet.
• Minusmearka (-) dalán sáni ovddas guođđá eret bohtosiid, main gažaldatvuloš sátni gávdno beana - boazobeana
• Aisttonmearkkat geavahuvvojit dárkkálmahttojuvvon ozu doarjjan “oza dán cealkaga”
• * lea mii beare ”I’m * in the rain”
• Ráddjen siidduid mielde site:jamk.fi ráddje ozu gažaldatvuloš siidduide
• Fiilatiipa file:pdf ráddje ozu pdf-fiillaide
• Ráddjen sisdoallotiippaid, almmustahttinbeaivvi, geavahanvuoigatvuođaid mielde bargoreaidočuolddas
• Fuom. maiddái Google Scholar dieđalaš artihkkaliidda ja Google Books girjjiide

Oahpásmuva gálduide ja árvvoštala daid luohtehahttivuođa

Maid galggan geahččat, go smiehtan leago gáldon luohtehahtti?

Neahttagálduid luohtehahttivuođa sáhttá árvvoštallat omd. čuovvovaš ákkaiguin:

• Leatgo siiddus dieđut siidduid ráhkadeddjiin ja almmustahttis?
• Leago siidduin diehtu das, goas siiddut leat ráhkaduvvon dahje beaivvadahttojuvvon?
• Gávdnogo guovddáš sisdoallu siidduin álkit?
• Leago siidduid ulbmil juohkit dieđu dahje oahpahit, vai vuovdit ja reklameret?
• Leatgo siiddut bissovaččat?
• Leatgo siiddut eiseválddiid, ođasbálvalusa dahje organisašuvnna siiddut? Vai leatgo siiddut ságastallansiiddut, reklámasiiddut dahje priváhtta olbmo siiddut?

Vurke juo dán muttus dieđuid buot gálduid birra. Espoo gávpoga girjerádjosa ráva fierbmedieđu árvvoštallamis (PDF).

Vállje heivvolaččamus gálduid fáddásat ja bargobihttásat

Ohcanbohtosa ráddjen. Makkár dieđu ja man ollu dárbbašan dan? Mot ráddjen ohcanbohtosiid? Árvvoštala du gávdnan materiála agi ja luohtehahttivuođa. Árvvoštala mot du gávdnan diehtu heive dárbosat. Mii lea du ráhkadan buktosa oaidninčiehka? Dárbbašatgo dutkamušdieđu?

Merke buot gálduid. Gos diehtu gávdnui?

Merke gálduid rávvagiid mielde. Kopiraittila siidduin gávnnat rávvagiid gáldomerkejumiid dahkamis (PDF).

Mot geavahan dieđu?

Mii lea vuohki, mainna geavahan dieđu. Ovdanbuktin? Analysa? Oaivil?

Man materiála geavahan, masa geavahan?

Váldde vuhtii dahkkivuoigatvuođaid!

Bargguiguin ávkkástallan iežas prošeaktabarggus, Kopiraittila rávvagat:

•  Ohppiid iežaset dieđuháhkan lea guovddáš iešguđetlágan bargobihtáid ja prošeavttaid bargamis. Finna.fi lea materiálas ektui rikkis ja dorvvolaš ohcanbálvalus, mainna sáhttá ávkkástallat oahpahusas ja oahppamis. Finnas leat valjit arkiivvaid, girjerádjosiid ja museaid digitála materiálat, degomat govat, girjjit, kárttát, filmmat ja báddemat.
  •  Finna Luohkkálatnja lea earenoamážit vuođđo- ja logahatoahpahussii oaivvilduvvon nuvttá siidu, mas leat:
    • Rávvagat, rávafilmmažat ja bargobihttáideat dieđuohcamii ja materiála geavaheapmái (Creative Commons -liseanssat) ja tipsat Finna jiellatlisttuid geavaheapmái oahpahusas
    • Gárvves materiálapakeahtat ja daidda laktáseaddji bargobihttáideat iešguđet oahppoávdnasiidda.
• Akademiija ruhtadan ARONI-fitnus dutkojuvvojedje ja gárgehuvvojedje pedagogalaš metodat ja mállet searvvušlaš diehtobargodáidduid, earenoamážit dutki neahttalohkama oahpaheapmái. Oahpahusintervenšuvnna materiálat (diehtogihput fáttás, oahpaheaddji ráva, bargobihtá barganrávvagat, studeanttaid bargandokumeantta ruŋgu, málle OneNote-dilii huksemis. Dá liŋka bloggaartihkkalii, masa liŋkkat leat čohkkejuvvon (boahtime aoe.fi-portálii, go páhkken lea vejolaš).

Našuvnnalaš rabas oahppamateriálaid vuorká

Easka 9.3.2020 rahppojuvvon buot skuvladásiid oktasaš Rabas oahppamateriálaid girjerájus lea buohkaid geavahusas čujuhusas aoe.fi. Sávvamis gávnnat girjerádjosis miellagiddevaš oahppamateriálaid. Girjerádjosa báddejuvvon almmustahttinwebinára sáhttá geahččat čuovvovaš čujuhusas. Seamma siiddus gávdnojit maiddái webinára dia-ovdanbuktin ja vástádusat webináras jerrojuvvon jearaldagaide.

Bisut mielde Rabas oahppamateriálaid girjerádjosa ságain čuovvumiin Twitteris dovddaldaga @aoe_suomi – ja dieđusge, go geavahat bálvalusa.