Wb/nan/Tiong-ha̍k Bu̍t-lí/Niú-tǹg Ūn-tōng Hoat-chek

From Wikimedia Incubator
< Wb‎ | nan

Tńg-khì Tiong-ha̍k Bu̍t-lí

Niú-tǹg Tē-1 Ūn-tōng Hoat-chek[edit | edit source]

  • Niú-tǹg Tē-1 Ūn-tōng Hoat-chek

Chi̍t-ê mih nā-sī bô siū-tio̍h gōa-lâi bāng-la̍t, ē ûi-chhî i-ê koàn-sèng. Ia̍h chiū-sī tiāⁿ-ê ûi-chhî tiāⁿ, tāng-ê ûi-chhî tāng. Chit-ê hoat-chek iû-koh hō-chò Koàn-sèng Hoat-chek.

Tē-1 hoat-chek ū iōng-tio̍h chi̍t-ê sû kiò "bāng-la̍t." Chi̍t-ê bu̍t-thé tiāⁿ-tiāⁿ ē ū kúi-ā-ê la̍t chok-iōng tī téng-koân; bāng-la̍t to̍h-sī só·-ū la̍t ê chìⁿ-liōng hô.

  • Kòan-sèng-hē Tēng-gī

Chi̍t-ê koàn-sèng-hē to̍h-sī Niú-tǹg ê Koàn-sèng Hoat-chek kiâⁿ-khì ê só͘-chāi.

Niú-tǹg Tē-2 Ūn-tōng Hoat-chek[edit | edit source]

Tē-1 ūn-tōng hoat-chek kóng, nā-sī bô bāng-la̍t sái tī chi̍t-ê mi̍h, chit-ê mi̍h ê sok-tō͘ to̍h pó-chhî bô kái-piàn. Tē-2 hoat-chek to̍h beh chhú-lí ū bāng-la̍t ê chêng-hêng. Lán ē-tàng su-khó iá-kiû pí-sài ê chêng-hêng. Chi̍t-ê táⁿ-chiá kòng-tio̍h tâu-chhiú khian koè-lâi ê kiû ê sî, tiāⁿ-tio̍h ē kái-piàn i-ê sok-tō͘. Ia̍h to̍h-sī, i kā kiû ka-sok ah. Chō-sêng ka-sok-tō͘ ê to̍h-sī kòng-pāng sái tī kiû téng ê la̍t.

It-poaⁿ lâi kóng, kâng-chi̍t-ê sî-kan sái tī chi̍t-ê mi̍h ê goā-pō͘ la̍t, tiāⁿ-tiāⁿ m̄-nā chi̍t-ê. Chit-ê sî-chūn, bāng-la̍t, ia̍h-sī só͘-ū la̍t ê chìⁿ-liōng hô to̍h pìⁿ-chò sī tiōng-tiám. Sò͘-ha̍k siōng, bāng-la̍t siá-chò . He-lá-sù-bûn ê toā-siá (sigma) to̍h tāi-piáu chìⁿ-liōng hô. Tē-jī hoat-chek to̍h hoán-èng ka-sok-tō͘ kap bāng-la̍t ū pí-lē koan-hē.

  • Niú-tǹg Tē-2 Ūn-tōng Hoat-chek

Tī goā-pō͘ bāng-la̍t chok-iōng tī chit-liōng m ê mi̍h, sán-seng ê ka-sok-tō͘ to̍h-sī bāng-la̍t kap chit-liōng ê pí-lē. Ka-sok-tō͘ kap bāng-la̍t ê hong-hiòng sio-kâng. Lán ē-tàng siá chò

, or

La̍t ê Kok-chè Tan-ūi: kg · m/s² = newton (N)


Tê-bo̍k 1[edit | edit source]

2-ê lâng sak 1 tâi chhia. Chhia ê chit-liōng sī 2000 kg. Kî-tiong chi̍t-ê lâng chhut 300 N ê la̍t, lēng-goā chi̍t-ê chhut 400 N. Lēng-goā koh ū chi̍t-ê 600 N ê la̍t sái tī chit-tâi chhia, hong-hiòng sī kap 2-ê lâng sak ê la̍t tò-péng. Chit-ê la̍t sī lō͘-bīn tùi-khòng lián-thai-á ê ūn-tōng siⁿ-chhut ê chhat-la̍t. Chhiáⁿ-mn̄g chhia ê ka-sok-tō͘.

Su-khó Kin-kù tē-2 ūn-tōng hoat-chek, ka-sok-tō͘ sī bāng-la̍t pun hō͘ chit-liōng ê siong. Só͘-í lán chit-má ài chhoē bāng-la̍t.
Kái-tap Bāng-la̍t sǹg chhut-lâi sī
Ka-sok-tō͘

Niú-tǹg Tē-3 Ūn-tōng Hoat-chek[edit | edit source]

  • Niú-tǹg Tē-3 Ūn-tōng Hoat-chek

Chi̍t-ê kò-thé tī tē-jī-ê kò-thé sái chi̍t-ê la̍t ê sî, tē-jī-ê kò-thé ē sái chi̍t-ê kâng liōng ê la̍t tī tē-it-ê kò-thé, hong-hiòng tian-tò-péng.

Tiōng-iàu Gí-sû[edit | edit source]

  • acceleration: ka-sok-tō͘
  • inertial reference frame: koàn-sèng-hē
  • law of inertia: koàn-sèng hoat-chek
  • magnitude: liōng
  • mass: chit-liōng
  • net force: bāng-la̍t
  • vector: chìⁿ-liōng
  • velocity: sok-tō͘


  • Newton: Niú-tǹg
  • SI Unit: Kok-chè Tan-ūi