Jump to content

Wb/jv/Kawruh basa Sangskreta/Paradigma kasus tembung aran

From Wikimedia Incubator
Wb > jv > Kawruh basa Sangskreta > Paradigma kasus tembung aran

Salah sawijining ciri khas utama basa Sangskreta yaiku basa iki sawijining basa flèksi. Dadi tegesé, tembung-tembung aran ing basa iki utawa substantif kabèh nduwèni sisipan sing bisa gonta-ganti miturut kasus.

Ing basa Sangskreta ana 8-ng kasus, yaiku:

  • kasus nominatif, akusatif, instrumèntalis, datif, ablatif, génitif, lokatif lan vokatif.

Sajatiné apa ta tegesé kasus-kasus iki? Kasus iki sajatiné ora liya namung praposisi utawa tembung-tembung ancer-ancer saha panggandhèng waé. Bédané karo basa Jawa iku, menawa ing basa Jawa, tembung-tembung iki katulis kapisah, kamangka ing basa Sangskreta kelèt dadi siji karo tembung dhasaré. Ing ngisor iki kasus-kasus iki kabèh bakal ditrangaké sabanjuré.

  1. nominatif: kasus dhasar.
  2. akusatif: kasus akusatif biasané nyatakaké pasièn utawa uga arah utawa tanggal.
  3. instrumèntalis: kasus instrumèntalis iki biasané bisa dipertal mawa tembung karo, déning lan sabanjuré. Tembung instrumèn iku tembung liya saka tembung piranti utawa alat. Dadi iki mesthi ana gandhèngané karo apa-apa sing dicekel
  4. datif: kasus datif iku biasané bisa dipertal mawa tembung kanggo lan sabanjuré.
  5. ablatif: kasus ablatif biasané bisa dipertal mawa tembung saka lan sabanjuré.
  6. génitif: kasus ablatif biasané nyatakaké kadarbèn lan bisa dipertal mawa tembung duwéné. Nanging uga kadhangkala tegesé uga kanggo.
  7. lokatif: kasus lokatif iki biasané nyatakaké papan.
  8. vokatif: kasus vokatif iku menawa nyeluk uwong, kéwan lan sabanjuré.

Skéma dhasar

[edit | edit source]

Ing ngisor iki kapacak skéma dhasar tasrifan utawa déklinasi basa Sangskreta. Sabagéyan gedhé tetembungan duwé panambang kaya ing ngisor iki.

Tunggal Dualis Jamak
Nominatif -s
(-m)
-au
(-ī)
-as
(-i)
Vokatif -s
(-)
-au
( -ī)
-as
(-i)
Akusatif -am
(-m)
-au
(-ī)
-as
(-i)
Instrumèntalis -bhyām -bhis
Datif -e -bhyām -bhyas
Ablatif -as -bhyām -bhyas
Génitif -as -os -ām
Lokatif -i -os -su

Kepriyé praktèké? Ing ngisor iki dijupuk sawijining tuladha adhedhasar tembung deva sing tegesé "Déwa" utawa "Raja". Tembung iki jenis kelaminé maskulin. Kaya kapacak ing ngisor iki, ing cacah dualis, kasus nominatif, vokatif lan akusatif nggabung dadi siji. Éwadéné uga kasus instrumèntalis, datif lan ablatif saha kasus génitif lan lokatif. Banjur ing cacah jamak, nominatif nggabung karo vokatif, lan datif karo ablatif.

Banjur sawetara prabédan-prabédan sithik, salah sijiningn yaiku kasus jamak instrumèntalis dudu devabhis nanging devais.

Tunggal:

  1. nom. devas tegesé: "Déwa"
  2. vok. deva tegesé: "Hé Déwa"
  3. ak. devam tegesé: "menyang Déwa"
  4. inst. devena tegesé: "karo Déwa"
  5. dat. devāya tegesé: "kanggo Déwa"
  6. ab. devāt tegesé: "saka Déwa"
  7. gen. devasya tegesé: "darbèn Déwa"
  8. lok. deve tegesé: "ing Déwa"

Dualis:

  1. nva devau tegesé: "Rong Déwa", "Hé Déwa loro", "Menyang Déwa"
  2. ida devābhyām tegesé "karo Déwa loro", "kanggo Déwa loro", "saka Déwa loro"
  3. gl devayos tegesé "darbèn Déwa loro" utawa "ing Déwa loro"

Jamak:

  1. nv devās tegesé "Déwa-Déwa" utawa "Hé Déwa-Déwa"
  2. a devān tegesé "menyang Déwa-Déwa"
  3. i devais tegesé "karo Déwa-Déwa"
  4. da devebhyas tegesé "kanggo Déwa-Déwa" utawa "saka Déwa-Déwa"
  5. g devānām tegesé "darbèn Déwa-Déwa"
  6. l deveṣu tegesé "ing Déwa-Déwa"

Ing ngisor iki saiki kapacak kabèh pokok-pokok tembung-tembung iki sing kerep muncul.

Pokok-a

[edit | edit source]

Pokok-a (/ə/ utawa /ɑː/) iku ngandhut kelas panambang tembung aran sing gedhé dhéwé. Biasané tembung-tembung sing nduwé panambang cekak -a nduwé jenis kelamin maskulin utawa nétral. Tembung-tembung arang sing nduwé panambang -a dawa (/ɑː/) mèh mesthi féminin.

Maskulin (kā́ma- 'asmara') Netral (āsya- 'tutuk') Feminin (kānta- 'sayang')
Tunggal Dualis Jamak Tunggal Dualis Jamak Tunggal Dualis Jamak
Nominatif kā́mas kā́māu kā́mās āsyàm āsyè āsyā̀ni kāntā kānte kāntās
Akusatif kā́mam kā́māu kā́mān āsyàm āsyè āsyā̀ni kāntām kānte kāntās
Instrumèntalis kā́mena kā́mābhyām kā́māis āsyèna āsyā̀bhyām āsyāìs kāntayā kāntābhyām kāntābhis
Datif kā́māya kā́mābhyām kā́mebhyas āsyā̀ya āsyā̀bhyām āsyèbhyas kāntāyai kāntābhyām kāntābhyās
Ablatif kā́māt kā́mābhyām kā́mebhyas āsyā̀t āsyā̀bhyām āsyèbhyas kāntāyās kāntābhyām kāntābhyās
Génitif kā́masya kā́mayos kā́mānām āsyàsya āsyàyos āsyā̀nām kāntāyās kāntayos kāntānām
Lokatif kā́me kā́mayos kā́meu āsyè āsyàyos āsyèu kāntāyām kāntayos kāntāsu
Vokatif kā́ma kā́mau kā́mās ā́sya āsyè āsyā̀ni kānte kānte kāntās

Pokok -i lan -u

[edit | edit source]
pokok-i
Mas. lan Fém. (gáti- 'lunga, kahanan') Nétral (vā́ri- 'air')
Tunggal Dualis Jamak Tunggal Dualis Jamak
Nominatif gátis gátī gátayas vā́ri vā́riī vā́rīi
Akusatif gátim gátī gátīs vā́ri vā́riī vā́rīi
Instrumèntalis gátyā gátibhyām gátibhis vā́riā vā́ribhyām vā́ribhis
Datif gátaye, gátyāi gátibhyām gátibhyas vā́rie vā́ribhyām vā́ribhyas
Ablatif gátes, gátyās gátibhyām gátibhyas vā́rias vā́ribhyām vā́ribhyas
Génitif gátes, gátyās gátyos gátīnām vā́rias vā́rios vā́riām
Lokatif gátāu, gátyām gátyos gátiu vā́rii vā́rios vā́riu
Vokatif gáte gátī gátayas vā́ri, vā́re vā́riī vā́rīi
pokok-u
Mas. dan Fem. (śátru- 'satru, musuh') Netral (mádhu- 'madu')
Tunggal Dualis Jamak Tunggal Dualis Jamak
Nominatif śátrus śátrū śátravas mádhu mádhunī mádhūni
Akusatif śátrum śátrū śátrūn mádhu mádhunī mádhūni
Instrumèntalis śátruā śátrubhyām śátrubhis mádhunā mádhubhyām mádhubhis
Datif śátrave śátrubhyām śátrubhyas mádhune mádhubhyām mádhubhyas
Ablatif śátros śátrubhyām śátrubhyas mádhunas mádhubhyām mádhubhyas
Génitif śátros śátrvos śátrūām mádhunas mádhunos mádhūnām
Lokatif śátrāu śátrvos śátruu mádhuni mádhunos mádhuṣu
Vokatif śátro śátrū śátravas mádhu mádhunī mádhūni

Pokok vokal dawa

[edit | edit source]
Pokok ā (jā- 'kapinteran') Pokok ī (dhī- 'pikiran') Pokok ū (bhū- 'bumi')
Tunggal Dualis Jamak Tunggal Dualis Jamak Tunggal Dualis Jamak
Nominatif jā́s jāú jā́s dhī́s dhíyāu dhíyas bhū́s bhúvāu bhúvas
Akusatif jā́m jāú jā́s, jás dhíyam dhíyāu dhíyas bhúvam bhúvāu bhúvas
Instrumèntalis jā́ jā́bhyām jā́bhis dhiyā́ dhībhyā́m dhībhís bhuvā́ bhūbhyā́m bhūbhís
Datif jā́bhyām jā́bhyas dhiyé, dhiyāí dhībhyā́m dhībhyás bhuvé, bhuvāí bhūbhyā́m bhūbhyás
Ablatif jás jā́bhyām jā́bhyas dhiyás, dhiyā́s dhībhyā́m dhībhyás bhuvás, bhuvā́s bhūbhyā́m bhūbhyás
Génitif jás jós jā́nām, jā́m dhiyás, dhiyā́s dhiyós dhiyā́m, dhīnā́m bhuvás, bhuvā́s bhuvós bhuvā́m, bhūnā́m
Lokatif jós jā́su dhiyí, dhiyā́m dhiyós dhīṣú bhuví, bhuvā́m bhuvós bhūṣú
Vokatif jā́s jāú jā́s dhī́s dhiyāu dhíyas bhū́s bhuvāu bhúvas