Wb/jv/Kawruh basa Sangskreta/Paradigma kasus tembung aran
Salah sawijining ciri khas utama basa Sangskreta yaiku basa iki sawijining basa flèksi. Dadi tegesé, tembung-tembung aran ing basa iki utawa substantif kabèh nduwèni sisipan sing bisa gonta-ganti miturut kasus.
Ing basa Sangskreta ana 8-ng kasus, yaiku:
- kasus nominatif, akusatif, instrumèntalis, datif, ablatif, génitif, lokatif lan vokatif.
Sajatiné apa ta tegesé kasus-kasus iki? Kasus iki sajatiné ora liya namung praposisi utawa tembung-tembung ancer-ancer saha panggandhèng waé. Bédané karo basa Jawa iku, menawa ing basa Jawa, tembung-tembung iki katulis kapisah, kamangka ing basa Sangskreta kelèt dadi siji karo tembung dhasaré. Ing ngisor iki kasus-kasus iki kabèh bakal ditrangaké sabanjuré.
- nominatif: kasus dhasar.
- akusatif: kasus akusatif biasané nyatakaké pasièn utawa uga arah utawa tanggal.
- instrumèntalis: kasus instrumèntalis iki biasané bisa dipertal mawa tembung karo, déning lan sabanjuré. Tembung instrumèn iku tembung liya saka tembung piranti utawa alat. Dadi iki mesthi ana gandhèngané karo apa-apa sing dicekel
- datif: kasus datif iku biasané bisa dipertal mawa tembung kanggo lan sabanjuré.
- ablatif: kasus ablatif biasané bisa dipertal mawa tembung saka lan sabanjuré.
- génitif: kasus ablatif biasané nyatakaké kadarbèn lan bisa dipertal mawa tembung duwéné. Nanging uga kadhangkala tegesé uga kanggo.
- lokatif: kasus lokatif iki biasané nyatakaké papan.
- vokatif: kasus vokatif iku menawa nyeluk uwong, kéwan lan sabanjuré.
Skéma dhasar
[edit | edit source]Ing ngisor iki kapacak skéma dhasar tasrifan utawa déklinasi basa Sangskreta. Sabagéyan gedhé tetembungan duwé panambang kaya ing ngisor iki.
Tunggal | Dualis | Jamak | |
---|---|---|---|
Nominatif | -s (-m) |
-au (-ī) |
-as (-i) |
Vokatif | -s (-) |
-au ( -ī) |
-as (-i) |
Akusatif | -am (-m) |
-au (-ī) |
-as (-i) |
Instrumèntalis | -ā | -bhyām | -bhis |
Datif | -e | -bhyām | -bhyas |
Ablatif | -as | -bhyām | -bhyas |
Génitif | -as | -os | -ām |
Lokatif | -i | -os | -su |
Kepriyé praktèké? Ing ngisor iki dijupuk sawijining tuladha adhedhasar tembung deva sing tegesé "Déwa" utawa "Raja". Tembung iki jenis kelaminé maskulin. Kaya kapacak ing ngisor iki, ing cacah dualis, kasus nominatif, vokatif lan akusatif nggabung dadi siji. Éwadéné uga kasus instrumèntalis, datif lan ablatif saha kasus génitif lan lokatif. Banjur ing cacah jamak, nominatif nggabung karo vokatif, lan datif karo ablatif.
Banjur sawetara prabédan-prabédan sithik, salah sijiningn yaiku kasus jamak instrumèntalis dudu devabhis nanging devais.
Tunggal:
- nom. devas tegesé: "Déwa"
- vok. deva tegesé: "Hé Déwa"
- ak. devam tegesé: "menyang Déwa"
- inst. devena tegesé: "karo Déwa"
- dat. devāya tegesé: "kanggo Déwa"
- ab. devāt tegesé: "saka Déwa"
- gen. devasya tegesé: "darbèn Déwa"
- lok. deve tegesé: "ing Déwa"
Dualis:
- nva devau tegesé: "Rong Déwa", "Hé Déwa loro", "Menyang Déwa"
- ida devābhyām tegesé "karo Déwa loro", "kanggo Déwa loro", "saka Déwa loro"
- gl devayos tegesé "darbèn Déwa loro" utawa "ing Déwa loro"
Jamak:
- nv devās tegesé "Déwa-Déwa" utawa "Hé Déwa-Déwa"
- a devān tegesé "menyang Déwa-Déwa"
- i devais tegesé "karo Déwa-Déwa"
- da devebhyas tegesé "kanggo Déwa-Déwa" utawa "saka Déwa-Déwa"
- g devānām tegesé "darbèn Déwa-Déwa"
- l deveṣu tegesé "ing Déwa-Déwa"
Ing ngisor iki saiki kapacak kabèh pokok-pokok tembung-tembung iki sing kerep muncul.
Pokok-a
[edit | edit source]Pokok-a (/ə/ utawa /ɑː/) iku ngandhut kelas panambang tembung aran sing gedhé dhéwé. Biasané tembung-tembung sing nduwé panambang cekak -a nduwé jenis kelamin maskulin utawa nétral. Tembung-tembung arang sing nduwé panambang -a dawa (/ɑː/) mèh mesthi féminin.
Maskulin (kā́ma- 'asmara') | Netral (āsya- 'tutuk') | Feminin (kānta- 'sayang') | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tunggal | Dualis | Jamak | Tunggal | Dualis | Jamak | Tunggal | Dualis | Jamak | |
Nominatif | kā́mas | kā́māu | kā́mās | āsyàm | āsyè | āsyā̀ni | kāntā | kānte | kāntās |
Akusatif | kā́mam | kā́māu | kā́mān | āsyàm | āsyè | āsyā̀ni | kāntām | kānte | kāntās |
Instrumèntalis | kā́mena | kā́mābhyām | kā́māis | āsyèna | āsyā̀bhyām | āsyāìs | kāntayā | kāntābhyām | kāntābhis |
Datif | kā́māya | kā́mābhyām | kā́mebhyas | āsyā̀ya | āsyā̀bhyām | āsyèbhyas | kāntāyai | kāntābhyām | kāntābhyās |
Ablatif | kā́māt | kā́mābhyām | kā́mebhyas | āsyā̀t | āsyā̀bhyām | āsyèbhyas | kāntāyās | kāntābhyām | kāntābhyās |
Génitif | kā́masya | kā́mayos | kā́mānām | āsyàsya | āsyàyos | āsyā̀nām | kāntāyās | kāntayos | kāntānām |
Lokatif | kā́me | kā́mayos | kā́meṣu | āsyè | āsyàyos | āsyèṣu | kāntāyām | kāntayos | kāntāsu |
Vokatif | kā́ma | kā́mau | kā́mās | ā́sya | āsyè | āsyā̀ni | kānte | kānte | kāntās |
Pokok -i lan -u
[edit | edit source]Mas. lan Fém. (gáti- 'lunga, kahanan') | Nétral (vā́ri- 'air') | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Tunggal | Dualis | Jamak | Tunggal | Dualis | Jamak | |
Nominatif | gátis | gátī | gátayas | vā́ri | vā́riṇī | vā́rīṇi |
Akusatif | gátim | gátī | gátīs | vā́ri | vā́riṇī | vā́rīṇi |
Instrumèntalis | gátyā | gátibhyām | gátibhis | vā́riṇā | vā́ribhyām | vā́ribhis |
Datif | gátaye, gátyāi | gátibhyām | gátibhyas | vā́riṇe | vā́ribhyām | vā́ribhyas |
Ablatif | gátes, gátyās | gátibhyām | gátibhyas | vā́riṇas | vā́ribhyām | vā́ribhyas |
Génitif | gátes, gátyās | gátyos | gátīnām | vā́riṇas | vā́riṇos | vā́riṇām |
Lokatif | gátāu, gátyām | gátyos | gátiṣu | vā́riṇi | vā́riṇos | vā́riṣu |
Vokatif | gáte | gátī | gátayas | vā́ri, vā́re | vā́riṇī | vā́rīṇi |
Mas. dan Fem. (śátru- 'satru, musuh') | Netral (mádhu- 'madu') | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Tunggal | Dualis | Jamak | Tunggal | Dualis | Jamak | |
Nominatif | śátrus | śátrū | śátravas | mádhu | mádhunī | mádhūni |
Akusatif | śátrum | śátrū | śátrūn | mádhu | mádhunī | mádhūni |
Instrumèntalis | śátruṇā | śátrubhyām | śátrubhis | mádhunā | mádhubhyām | mádhubhis |
Datif | śátrave | śátrubhyām | śátrubhyas | mádhune | mádhubhyām | mádhubhyas |
Ablatif | śátros | śátrubhyām | śátrubhyas | mádhunas | mádhubhyām | mádhubhyas |
Génitif | śátros | śátrvos | śátrūṇām | mádhunas | mádhunos | mádhūnām |
Lokatif | śátrāu | śátrvos | śátruṣu | mádhuni | mádhunos | mádhuṣu |
Vokatif | śátro | śátrū | śátravas | mádhu | mádhunī | mádhūni |
Pokok vokal dawa
[edit | edit source]Pokok ā (jā- 'kapinteran') | Pokok ī (dhī- 'pikiran') | Pokok ū (bhū- 'bumi') | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tunggal | Dualis | Jamak | Tunggal | Dualis | Jamak | Tunggal | Dualis | Jamak | |
Nominatif | jā́s | jāú | jā́s | dhī́s | dhíyāu | dhíyas | bhū́s | bhúvāu | bhúvas |
Akusatif | jā́m | jāú | jā́s, jás | dhíyam | dhíyāu | dhíyas | bhúvam | bhúvāu | bhúvas |
Instrumèntalis | jā́ | jā́bhyām | jā́bhis | dhiyā́ | dhībhyā́m | dhībhís | bhuvā́ | bhūbhyā́m | bhūbhís |
Datif | jé | jā́bhyām | jā́bhyas | dhiyé, dhiyāí | dhībhyā́m | dhībhyás | bhuvé, bhuvāí | bhūbhyā́m | bhūbhyás |
Ablatif | jás | jā́bhyām | jā́bhyas | dhiyás, dhiyā́s | dhībhyā́m | dhībhyás | bhuvás, bhuvā́s | bhūbhyā́m | bhūbhyás |
Génitif | jás | jós | jā́nām, jā́m | dhiyás, dhiyā́s | dhiyós | dhiyā́m, dhīnā́m | bhuvás, bhuvā́s | bhuvós | bhuvā́m, bhūnā́m |
Lokatif | jí | jós | jā́su | dhiyí, dhiyā́m | dhiyós | dhīṣú | bhuví, bhuvā́m | bhuvós | bhūṣú |
Vokatif | jā́s | jāú | jā́s | dhī́s | dhiyāu | dhíyas | bhū́s | bhuvāu | bhúvas |