User:Linette saldanha/3-694

मिकिर लोकांचे खूब देव आसात. तांच्या देवांच्यो मूर्ती वा देवळां नासतात. गृहदेवता, समृध्दिदेवता आनी व्याधिदेवता एशे देवतांचे तीन प्रकार ताणीं मानल्यात. ह्या सगळ्या देवतांक ते कोंबडी वा बकरो बळी दिवन संतुश्ट करतात. अरनाम कैथे, पेंग, हेम्फी अरनाम, रेक अंगलॉगे आनी हेर अशे तांचे देव आसात. पूण मुखेल देव पेरतार्त रिज्जे हो आसून तो घराचो स्वामी आनी क्षेत्रपती आसा. देवतांत पेंग आनी अरनाम ह्यो रागीट देवता आसात. पेंग गृहदेवता आनी अरनाम कृषिदेवता आसून पेरतार्ताक वर्सांतल्यान एकदां बळी दितात. उत्सव हो व्हड आसता. तांचेर हिंदू धर्माचो प्रभाव आसा . भुतां- खेतांक लागून वा कोणेय मनशान चेटूक केल्यार दुयेंस जाता असो ह्या लोकांचो समज आसा. तेखातीर ते मंत्रिकाक आपयतात. पूण तांकां पुरोयताची गरज लागना.

ज्या दोंगरार ते रावतात, थयच्या देवांकूय ते बळी दितात. तेन्ना ते स्वताच मंत्र म्हणटात.

पेरणेचो हंगाम आनी नवें पीक येतकच व्हड उत्सव जाता तेन्ना बळी दिवन सामुदायिक जेवण जाता.

मिकिर लोकांचीं घरां व्हड आसून कुटुंबांतले सगळे लोक एकठांय रावतात. जमनींत खांबे पुरून तांचेर ते घरां बांदतात. घरांच्यो वण्टी कोंडयांच्या कामींच्यो आसून तांचें पांखें तणाचें आसात. घरांत चडपाखातीरखांची घाल्ले फळयेचो निसणीभशेन उपेग करतात. घराचे सकयल दुकरां, बोकडां, कुकडां पोसतात.

चलो- चली वयांत येतकच तांचें लग्न करतात. चल्याक एकाद्रें चली मानवल्या ताचे आवय-बापूय चलयेक मागणी घालतात. आते-मामे भावंडांक पयलीं प्रधान्य दितात. एकाच कुळांत लग्ना जातात. लग्नाचो विधी सादो आसता. चलयेक मुदी वा कांकणां दितात. तिणें तीं घेतलीं जाल्यार तिका हो लग्नसंबंद मान्या आसा अशें समजतात. लग्नाचो दीस थारतात. कोंब्याचो बळी आनी सोरो पियेवप हाका लग्नांत चड म्हत्व दितात. कोंबो बळी दिवन एक रात आनी दीस जातकच घोवा- बायलेचें नातें तयार जात. लग्नसुवाळो व्हंकलेगेर करतात. न्हवऱ्याचे संमतीन व्हंक शय्या तयार करता आनी लग्नसुवाळो सोंपता. तांच्यांत देज दिवपाची चाल ना . व्हंकल आवय-बापायची एकटीच आसल्यार ती घोवाघरा वचना. न्हवरोच तांगेर रावपाक येता. सादारपणान मिकिर दादलो एकूच बायल करता. पूण कांय गिरेस्त दादले एकापरस चड बायलो करतात. हे जमातींत घटस्फोटाक मान्यता आसा. पूण ताचें प्रमाण खुबूच कमी आसा.

मिकिर जमातींत बापायची आस्पत पुतांक मेळटा. बायलेक वा धुवांक मेळना. पूण लागींच्या दादल्या सोयऱ्यांक मेळटा.

हे लोक मडें लासतात. ल्हान भुरगीं वा रोग जावन मेल्ल्यांक पुरतात. ह्या लोकांचो अंत्यविधी खूब खर्चाचो आसता. बायलेचे सगळे विधी (मरण लेगीत ) बायल पुजारीण करता आनी दादल्याचे विधी दादलो पुजारी करता. मरणावेळार गांवांतले आनी भोंवतणचे लोक एकठांय येतात. तरनाटे चले- चलयो धोलाचे साथीर सोरो पियेवन नाच करतात. दुसऱ्या दिसा मेल्ल्या मनशाचे सोयरे अस्थी एकठांय करून पुजतात. उपरांत थडग्याचेर मेल्ल्याखातीर थोडें अन्न दवरतात.

शेतकाम हो तांचो मुखेल उद्देग. ते झूम पद्दतीन शेती करतात. भात हें तांचें मुखेल पीक आसून मको, कापूस, एरंड हींय पिकां ते काडटात. मिकिर लोक स्वता भांगराचे, रुप्याचे अलंकार तयार करतात.

मिकिर लोक स्वभावान थंड आसात. सपाटीवयल्या प्रदेशांत रावपी मिकिर लोक आसामी लोकांभशेन दिसतात .

                               -कों.वि.सं.मं.

मिझोः आसामांतली एक पहाडी आदिवासी जमात. मिझो म्हळ्यार दोंगराळ वाठारांत रावपी मनीस. मि म्हळ्यार मनीस आनी झो म्हळ्यार पहाडी प्रदेश. पयलीं तांकां लुशाई ह्या नांवांन वळखताले. पूण लुशाई हो तांच्यातलो एक पोटभेद आसा. मिझो लोकांचें खूब पोटभेद आसात. तातुंतले लुशाई, राल्टो, हमार आनी पोई हे मुखेल आसात.

मिझो लोकांची चड वसती ईशान्य भारतांतल्या मिझोराम ह्या राज्यांतल्या ऎजाल ह्या शारांत आसा. तेचप्रमाण ह्या शाराच्या भोवतणच्या रानांनी आनी नागालँड, आसाम, मणिपूर हांगाय मिझो लोक आसात. हे लोक मंदोल वंशाचे आसून ब्रह्मदेशांतल्या चीन, नांवांच्या दोंगरी वाठारांतल्यान भातांत आयले, अशें कांय विद्दानांचें मत आसा.

मिझो लोकांच्यो विंग़ड विंगड बोलीभाशा आसा. पूण तांच्यांत खूब कमी फरक आसा. लुशेई लोक उलयतात, ती मिझो (दुल्हिअन) भास सगळ्या मिझो लोकांची अधिकृत आवयभास अशी मानल्या. ती रोमन लिपींत बरयतात.

दोंगरार उदक लागीं आशिल्ले सुवातीर मिझो लोक घर बांदतात. जमनींत खांबे पुरून बांदिल्ल्या ह्या चवकोनी घरांत फकत एकूच व्हड कूड आसता. त्या प्रदेशांत परतून परतून जावपी चक्री वादऴांक लागून घट्ट, भक्कम अशीं घरां बांदतात. घराचो सांगाडो लोकडी खांब्याचो आसून, कोंड्यांच्यो वण्टी, पांखें तणाचें वा पानाचें जमीन कोंड्यांचे शेंदरेची आसता. दर एका घराक गच्यी आसता. थंय कुकडांचो गूड आनी घरांतलीं आयुधां तशेंच शिकारेंत मारिल्ल्या जनावरांचीं मुंडकीं लायतात. घराचे सकयले सुवातेंत गोरवां आनी दुकरां पोसतात. घराभोंतणी भाजीपालो रोयतात.

मिझो लोकांचे कपडे लोकर, सुती आनी झाडाच्या , सालींच्या तंतूंपसून तयार केल्ले आसात. घरच्या हातमागाचेर ते कपडे विण्टात. दादले सात फूट लांब आनी पांच फूट रूंद एसो कपडो खांदावयल्यान घेवन