User:Linette saldanha/3-690
वसाहतकारांनी आपल्यावांगडा सुणो, मांजर, हुंदीर, माकड, रानदुकर, सांबर, हरणां, मुंगसां, ही मोनजात हाडली. डोडो हें सवणें मूळचें हांगाचें.
इतिहास आनी राज्यवेवस्थाः दीर्घ काळामेरेन मनीस नाशिल्लो हो जुंवो पयलीं अरबांनी, स्वाहिली आनी मलायी तारवट्यांनी मागीर पुरतुगेज आनी हेर युरोपी तारवट्यांनी पळयल्लो. १५१०त पुरतुगेज हांगा पाविल्ले, पूण १५९७त अँडमिरल व्यीब्रांटव्हान वॉरविज्क हाच्या फुडारपणाखाल डच लोक ह्या जुंव्यार येवंचेपयलीं कोणाकच ह्या जुंव्याविशीं चडशी म्हायती नाशिल्ली. नॅसॉचो राज्यप्रमुख प्रिन्स मॉरिस हाच्या नांवावयल्यान डचांनी ह्या जुंव्यांक मॉरिशस हें नांव दिलें. डचांमी १६३८ ते १६५७ आनी १६६४ ते १७१० ह्या काळांत जुंव्यांचे वसाहतींची स्थापणूक करपाचे यत्न केल्ले. १७१५त फ्रेंचांनी हे आपल्या शेकातळा हाडून ह्या जुंव्यांक एल् दे फ्रांस अशें नांव दिलें.१७२१ ते १७६७ मेरेन फ्रेंच ईस्ट इंडिया कंपनीन ह्या जुंव्याचो राज्यकारभार सांबाळिल्लो. मुकार हांगा पोर्ट लूईची स्थापणूक करून , भारतांतल्या ब्रिटिशांचेर घरयो घालपाचो तळ म्हूण हांचो उपेग केंलो. १७६७त फ्रेंच शासनान ह्या जुंन्यांचो राज्यकारभाक हातांत घेतलो.
ब्रिटिशांनी १८१० त हो जुंवो काबीज करून डचांनी दवरल्लीं नांव मॉरिशस हें तशेंच दवरलें. सुरवेक फक्त वेपारी आनी लश्करी नदरेन म्हत्व आशिल्लो मॉरिशस ब्रिटीशांच्या तेंपार मळ्यांचे शेतवडीच आनी साखत तयार करपी मुखेल जुंवो जालो. पूण भाशा, कायदे,चालीरिती आनी संस्कृतीक नदरेन फ्रेंचांचोच प्रभाव ह्या जुंव्यार चड उरलो. १२ मार्च १९६५ दिसा मॉरिशस स्वतंत्र जालो. १८८० च्या संविधानाप्रमाण २७ सदस्यांचें कार्ययकारी मंडळ आशिल्लें आनी १९४७च्या संविधानाप्रमाण बायल आनी दादल्यांक मतदानाचे समान हक्क दिल्यात.२१ ऑगस्ट १९८३त जाल्ले वेचणुकेंत अनिरूध्द जगन्नाथ पंतप्रधान जालो. मॉरिशसांत संसदीय शासनेवेवस्था आसा. पंतप्रधान आनी हेर २० मंत्र्यांचें मेळून मंत्रीमंडळ जाता. विधानसभेंतली अधिकृत भाशा इंग्लीश आशिल्ली तरी सभासदांक फ्रेंच भाशेचो वापर करपाक मेळटा. १८ वर्सांवयर पिरायेच्या सगळ्यांक मतदानाचे अधिकार आसात.
अरेथीक स्थितीः मॉरिशस हो शेतवडीचेर चड भर दिवपी देश आसा आनी साखर हो देशाचे अर्थवेवस्थेचो मूळ आदार आसा.मॉरिशस जुंव्याच्या वट्ट क्षेत्रफळांतलें ५०% क्षेत्र शेतवडीखाला आसा. देशाच्या वट्ट राश्ट्रीय उत्पन्नांत ३०% वांटो साखरेचो आसता आनी वट्ट निर्यात उत्पन्नांतलें ७०% उत्पन्न साकरेच्या निर्मितींतल्यान मेळटा. वट्ट लागवडीखाला आशिल्ले जमनींतली ९०% जमीन ऊंसाच्या पिकाखाला आसा. हेर पिकांभितर च्या, बटाट, केळीं, तंबाकू, भूंयमूग, टोमाट, नाल्ल हीं आसात. पशुपालनाचो धंदो हांगा बरोच उदरगतीक पावला.रानांतल्या रुखांपसून बरेंच उत्पन्न मेळटा. उदकांतली पिकावळ बरीच आसा आनी ह्या धंदयाक फाटबळ दिवपाक सरकार यत्न करता. नुस्तेमारीचो धंदो फळाजीक जावचो म्हण जपान आनी रशियाकडल्यान तांत्रिक आदार घेतात. देशांत खनिजा संपत्ती साप कमी आसा. मॉरिशसांत ऊंच, च्या हांच्यासारक्या शेतवड उत्पादनाचेर प्रक्रिया करपी उद्देगांचें प्रमाण चड आसात. देशांत यंत्रसामुग्री, लोखणी नळ, सारें, चिनी मातयेच्यो वस्तू, कागद, कापड, कंवची, साखर हांचे कारखाने आसात. कापड, सिगरेट, फस्का-काडयो, खेळणीं, वेतकाम, तांब्या-पितुळच्यो वस्तू हे ल्हान उद्देग देशांत चलतात.
मॉरिशसांतले पोर्ट सुई आनी रोड्रीगेस जुंव्यावयलें मॅथुरिन बंदर हीं हांगाचीं म्हत्वाचीं बंदरां आसात. प्लाईसान्स हो आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा.
इंडो-मॉरिशियनहो हांगाचो मुखेल वांशिक पंगड आनी आनी हांचे वट्टलोकसंख्येंतलें प्रमाण सु ६८% आसा. मॉरिशस जुंव्यावयले वट्ट लोकसंख्येंतले ५१ हिंदू धर्माचे, ३१.३% क्रिस्तांव धर्माचे आनी १६.६% मुसलमान धर्माचे लोक आसात. रोड्रीगेस जुंव्याचेर ९७% लोक रोमन कॅथलिक आसात. इंग्लीश ही देशांतली अधिकृत भास आसा. क्रीओल हीय भाशा चड प्रमाणांत उलयतात. हांचेखेरीज हिंदी आनी हेर भारतीय भाशाय चड प्रमाणांत उलयतात.
मॉर्गन, टॉमस हंटः (जल्मः २५ सप्टेंबर १८६६, लेक्झिंग्टन-केंटकी, मरणः ४ डिसेंबर १९४५, पॅसाडीना).
नामनेचो अमेरिकन जीवविज्ञानीक . आर्निल्ले आनुवंशिकीचो एक मुखेल संस्थापक, स्टेट कॉलेज ऑफ केंटकी हांगा शिक्षण घेवन ताणें बी. एस्. (१८८६) पदवी मेळयली.१८९०त जॉन्स हॉपकिन्स विघापिठाची डॉक्टरेटताणें मेळ्यली. १८९१-१९०४ ह्या काळांत ताणें फिलाडेल्फिया लागसारच्या ब्राऊन मार कॉलेजांत प्राणीविज्ञानाचो पालवी प्राध्यापक म्हूण काम केलें. १९४-२८ ह्या काळांत तो कोलंबिया विधापिठांत प्रायोगिक प्राणीविज्ञानाचो प्राध्यापक आशिल्लो. १९२८त ताणें पॅसाडीना हांगाचे कॅलिफॉर्निया इन्सि्टट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजींत (कर्कहॉफ) लॅबोरेटरीज ऑफ बायॉलॉजिकल सायन्सीस ही प्रयोगशाळा स्थापन केली आनी तिचो तो संचालक जालो. १९४१ त तो संचालक पदावयल्यान निवृत्त जालो.
मॉगर्गन हाणें १८९३-१९१० ह्या काळांत भ्रूँविज्ञानांतल्या मुळाव्या समस्यांच्या अभ्यासाखातीर प्रायोगिक तंत्राचो उपेग केलो. ताणें सैमीक निवडीतल्यान जातींची उत्पत्ती ह्या डार्विन हाच्या सिध्दांताचेर आनी ग्रेगोर मेंडेल हाच्या आनुवंशिकींतल्या संकल्पनांचेर टीका केली. पूण आनुवंशिकींतल्या