User:Linette saldanha/3-679

दिवन ते माली महासंघाचे सभासद जाले. उपरांत माली महासंघान पुराय स्वातंत्र्याची मागमी केली. ते मागणेप्रमाण १९६०त माली महासंघ स्वतंत्र जालो. पूण अंतर्गत आनी परराश्ट्रीय धोरणाचेर मतभेद जावन सेनेगल महासंघांतल्यान भायर सरलो. ऑगस्ट १९६०त महासंघ बरखास्त केलो . २२ सप्टेंबर १९६० दिसा फ्रँच सुदानान माली प्रजास्ताक ह्या नांवान आपल्या स्वातंत्र्याची घोशणा केली. मोडीबो केयीटा हाणें नव्या प्रजासत्ताकाच्या राज्यकारभाराचीं सगळीं सुत्रां आपल्या हातांत घेतली. ताणें चिनी लोकशाय प्रजासत्तकाचे धर्तेचेर आदारिल्ली एकपक्षीय हुकूमशाय समाजवादी राजवट आपणायली.पूण ताचे राजवटींत अर्थीक स्थिती साप्प इबाडिल्ल्यान लोकांत असंतोश माजलो. ते परिस्थितीचो फायदो घेवन नोव्हेंबर १९६८त लेफ्टनंट माडसा त्राओरे हाणें हेर लश्करी अधिकारांच्या आदारान क्रांती घडोवन हाडली आनी केयीटाक सत्ताभायरो केलो. मिलिटरी कमिटी फॉर नॅशनल लिबरेळन ची स्थापना करून पुराय सत्ता पल्या हातांत घेतली. १९७९मेरेन हीच लश्करी सत्ता अधिकाराचेर आसली. विधार्थी, कनिश्ट अधिकारी पुलीस अधिका़ऱ्यान हे सत्तेक विरोध करून तिका हरोवपाचो खूब यत्न केले. पूण ते अपेशी थारले.केयीटी फाटल्यान १९७९त गाओरे हो राश्ट्रध्यक्ष म्हूण पांच वर्सां खातीर वेंचून आयलो. ताणें माली हें एकपक्षीय राश्ट्र म्हूण जाहीर करून , प्रशासनाचेर लश्करी प्रभाव तसोच दवरलो.सप्टेंबक १९८१त घटनेंत सुदारणा करून राश्ट्रीय विधानसभेची मुदत तीन वर्सां केली. १९९१ मेरेन मालींत आमादो त्राओरे हाची सत्ता आसली. म मार्च १९९१ दिसा लश्करी उठाव जावन त्राओरे हाका सत्तेभायरो करून ओामार कोनारॅ हाच्या फुडारपणाखाल देशांत लश्करी राजवट आयली. उपरांत ऑगस्ट १९९७त ओमार कोनारॅ हो राश्ट्राध्यक्ष म्हूण परतून वेंचून आयलो.

राश्ट्राध्यक्ष हो देशाचो आनी मंत्रिमंडळाचो मुखेली आसा. ताका भौशिक मतदानान स वर्सां खातीर वेंचून काडटात . राज्यकारभार वेवस्थीत चलचो म्हूण देशाचे मुखेल आठ विभाग आनी ४६ उपविभाग केल्ले आसात. केंद्रशासनान नेमिल्लो मुखेल अधिकारी ह्या विभागांच्या कारभाराचेर देखरेख दवरता. बामाको शारांत सर्वोच्च न्यायालय आसा.

अर्थीक स्थितीः अर्थीक नदरेन माली हो फटसार देश . अर्थवेवस्था मपखेलपणान शेतवडीचेर आदारीत आसा. सुमार ९०% लोक शेतवडींत वावुरतात. देशांतली फक्त २०% इतली भूंय पिकां घवपाखातीर योग्य आसा. तांदूळ ,ज्वारी, बाजरी, कड्डण ,भिकणां आनी कापूस हीं देशांतलीं म्हत्वाची पिकां. ऊंस, तंबाकू, च्या आनी फळफळावळहीं पिकांय कांय प्रमाणांत जातात. पशुपालन वेवसायूय ल्हव ल्हव वाडत आसा.हांगाच्या पशुधनांत गोरवां, मेंढरां, बोकडां, दुकरां, घोडे, उंट आनी कुंकडाचो आस्पाव जाता. नुस्तेमारी होय देशांतलो म्हत्वाचो वेवसाय. नायजर आनी तिच्या हेर फांटयांतल्यान व्हड प्रमाणांत नुस्तेमारी चलता. चडशें नुस्तें सुकोवन ताची निर्यात करतात.

सैमीक सांठेय हांगा खूब उण्या प्रमाणांत आनी दर्ज्याचे आसात. हाका लागून थंयच्या उद्देगीक विकासाकूय बादा येता. देशाच्या वट्ट अंतर्गत उत्पादनांत फक्त २०% वांटो उद्देगीक उत्पादनाचो आसा अन्नधान्य, कापूस, चामडें हांचेर प्रक्रिया करपी उद्देगांचे प्रमाण चड आसून शासनाकडच्यान तांकां फाटबळ मेळटा. हांचे खेरीज सिगार , शिमीट,, तेला घाणे, लुगट हे उद्देगूय म्हत्वाचे आसात.कुलिकोरो,बामाको, बाग्वीनेडा, डाउगाबाउगाऊ, जलिबा आनी डिआमाऊ हीं मालिंतली कांय म्हत्वाचीं उद्देगीक शारां. सेंट्रल बँक ऑफ माली ही देशांतली मध्यवर्ती बँक . जाल्यार फ्कँक सीएफए् हें देशांतलें अधिकृत चलन. शासनाच्या माली येरादारी प्रधिकरणाकडच्यान देशांतली येरादारी वेवस्था चलता. देशाच्या आंवाठाच्या मानान लोहमार्ग आनी रस्त्यांचें प्रमाण खूब उणें आसा. नायजर न्हंयेंतल्यान उदका येरादारी चलता. बाकामो आनी सेनाऊ हांगा देशांतले मुखेल विमानतळ आसात. हांचेखेरीज बुरेम, गाउ, मोप्ती, केझ, किडाल, न्युोरो, तिबक्तू, सेगू आनी गंडाम हांगा ल्हान ल्हान विमानतळ आसात.

लोक आनी समाजजीणः मालिंतले बहुसंख्य लोक निग्रॉयट वांशीक गटांतले. देशांत वेगवेगळ्या वंशाचे लोकूय आसात. तातुंतले बांबारी आनी फुलानी हे मुखेल. हांचेखेरीच मार्का, सोंघाय, मालिंके, त्वरेग, मिनिआंका, सेनाडको आनी डोगोन ह्या वंशाचेय लोक हांगा आसात. देशांतले वट्ट लोकसंख्येंत सुमार ३०ते ३५% बांबारी लोकांचो आस्पाव जाता. शेतवड हो तांचो मुखेल वेवसाय आसून देशाच्या मध्य दक्षिण भागांत तांचें प्रमाण चड. जाल्यार गोरवां वा मेंढरां पोसप हो फुलानी लोकांचो मुखेल वेवसाय. मोप्ती विभागांत तांचें प्रमाण चड आसा. मार्का लोक सेनू विभागांत सांपडटात . डोगोन हे मालीचे मुळावे लोक अशें म्हणटात. कायद्यान सगळ्या धर्माक स्वातंत्र दिल्लें आसा.

देशांत साक्षरतेचें प्रमाण खूब उणें म्हळ्यार सुमार २५% आसा. मुळावें शिक्षण णव वर्सांचे जाल्यार माध्यमिक शिक्षण तीन वर्सांचें आसता. बामाको शांरांत वेवसायीक, प्रशासकीय, अभियांत्रिकी, वैधकीय, दंतशात्र आनी शिक्षणशात्र विशयक शिक्षणीक संस्था आसात. फ्रेच ही मालिच्या प्रशासनाची आनी शिक्षणाची अधिकृत भास. देशांतलें सुमार ६०% लोक बांबारी भास उलयतात. ती मुखेलपणान देशाच्या अस्तंत, मध्य आनी दक्षिण भागांत उलयतात.फुलानी ही मुखेलपणान नायजरच्या त्रिभूज प्रदेशांत , सोंघाय भास चडकरून उदेंत आनी ईशान्य भागांत उलयतात. दर एक वंशाची आपआपली खाशेली भास आसा.तातूंतल्यो फुलफुल्डी , सेनराय, तामाशेक, सोनिंके ,डोगोन, मालिंके, कासोंके, वासुळुंका, ब्वा, सिनूफो ह्यो म्हत्वाच्या कलाकारांक प्रशिक्षण दिवपाखातीर बामाको शारांत नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ आर्ट्स आनी आर्टिझन सेंटर ह्यो संस्था उबारल्यात. सॉकर हो हांगाच्या लोकाचो चड लोकप्रिय खेळ.

                          -कों.वि.सं.मं.