Template:Wn/ppl/Tajkwilul

Mikik ne Chickasawtaketza Emily Johnson Dickerson

ESA, 15/1/2014 Ne Metzali ipal ne tejtechan Muskogee nemituyat tik ne Tatzinu-Taneskan pal ne Ejestadoj Senputzujtuk kwak ajsik ne takat istak. Ne istakmet kinhishtilijket ne intal wan kintuktijket ka Oklahoma. Ne 30 ipal ne Metzti Majtakti-Ume panutuk, Emily Johnson Dickerson mikik ka ichan tik Ada, Oklahoma. Yaja ne tipan siwat ne semaya welituya ne Chickasawtaketzalis. “Muchi tik tutechan tichukat tik ini tunal ika yajki se pal tukniwan sujsul tasujtatuk ne welituya techmachtia wey ipanpa tutaketzalis wan tuculturaj.” inak ne tatuktiani ipal ne techan Chickasaw, Bill Anoatubby. Ashan nemit achka 55,000 tukniwan ipal ne techan Chickasaw wan muajsit tik Oklahoma. Ne Nantzin Emily kipiatuya 93 shiwit kwak mikik. Ashan nakat anka 65 welit taketzat yek ne Chickasawtaketzalis. Ashan unpual-majtakti shiwit nemit katka miak Chickasawtaketzat, pero yewa ne taketzalis kashawik sujsul. Ne welit taketzat kenhayuk muchi welit ne Ingles; Dickerson ne tipan Chikasawtaketza te welituya Ingles. Joshua Hinson, ne tatuktiani ipal ne Programaj pal Muyulkwi ne Chickasawtaketzalis, techilwia: “Katka, ne Chickasaw ne taketzalis wey pal tutechan, kwak muchantia katka tik ne ital pal ikman wan nusan kwak kintuktijket ka ukse tal kan nemit ashan. Pejki kalaki ne Inglestaketzalis tik ne shijshiwit 1880, 1890 wan tik ne sentzunshiwit 20.” Ne noymet ne welit Chickasaw kenhayuk – ne ashan kipiat 60 ush 70 shiwit – pejket mumachtiat Ingles kwak kintuktijket tik tajtamachtiluyan ipal ne Metzali. Dickerson inte mumachtij seuk taketzalis ika inte munekik. Tik itechan itukay Kali-Homma’ mutekipanuat katka ken ikman panutuk. Ini takamet wan siwatket ipal tejtechan tekenhat ipal ne tejtechan Muskogee. “Yaja kenha ken ne nojnoymet ipal ikman”, inak Tajtzin Hinson. “Ne Chickasawtaketzat kipiat se tachialis pal muchi tay panu tekenha ken ne Inglestaketzat. Ne Nantzin Emily kita katka ne taltikpak ken kita ne Chickasaw.” Ne Chickasawtaketzalis inte ken ne Ingles. Kipia sejse kenha ken sejseuk Metzalitaketzalis. Kipia pajpalabraj sujsul weyak ne kinekit inat muchi tay kineki ina se oracion tik Ingles. Se machiut: Ilooibaaáyya'shahminattook. Kineki ina: “Tejemet ikman tisennemituyat katka ka né”. Ne tamatinimet inat ka ne 65 Chickasawtaketzat nakatiwit - muchi welit ume taketzalis - weli ipani pal tajpiat yultuk ne taketzalis. Greg Anderson, ne tatuktiani ipal ne Living Tongues Institute, ina ka melka uij, anka weliskia. Yaja ina: “Te keman welit tikmatit tay yawi panu iwan se taketzalis ne puliwi nemi; iwan ne Chickasawtaketzalis nusan te tikmatit. Melka chiupi welit taketzat ashan, weli mupalewia su titekitiskiat wan tikejekuskiat sujsul pal te miki wan pal pewat taketzat tik sejse kan ashan te taketzat. Tik uni programaj kichiwat tay welit pal tea yawi kashawi ne intaketzalis. Nemit tajtamachtiluyan kan senpa taketzat tik Chickasawtaketzalis pal chikitikmet wan nusan pal ne weymet. Nusan nemi se taiwan ipal ne wejkatanutza, wan vijvideoj, pal kinpalewiat muchi, nujme ne taltikpak - ken ina yaja - ma mumachtikan su kinekit. Ina ka ne imikilis Emily Johnson Dickerson ne semanaj panutuk “techelnamiktia ka timunekit titekitit sujsul pal muyulkwi ne taketzalis. Te tiknekit kwak panut uk 30 shiwit ma tinakan ka mikik ne tipan Chickasawtaketza wan ashan tea naka aka weli tajtaketza tik tutaketzalis.” Kan inaket What Happens When A Language's Last Monolingual Speaker Dies? (Code Switch: frontiers of race, culture and ethnicity)