Wt/kaa/Taban
Qaraqalpaqsha (kaa)
Qaraqalpaqsha (kaa)Morfologiyalıq hám sintaksislik qásiyetleri
atlıq, ta-ban
Leksikalıq mánileri
1. Ayaqtıń tobıqtan tómengi jerge tiyetuǵın jalpaq beti. • Mańlayı kúnge kúymegen, tabanı jerge tiymegen («Alpamıs»). • Ashıwı kelip atańız, tabanın onıń tildirdi («Qırq qız»). • Hátte tabanına tiken kirgenine de qayılshılıǵım joq (Ó. Xojaniyazov).
2. Aw, traktor, tank hám basqalardıń jerge tirelip tiyetuǵın jaǵı. • Taban jaǵına qorǵasın, ústińgi arqalıǵına qalqı ótkerilgen (Q. Irmanov).
Turaqlı sóz dizbekleri
♦ Taban tozıw, qabarıw – nátiyjesiz júriw, biykarǵa hálek bolıw. • Pochtaǵa qatnay-qatnay taban da qabardı (K. Sultanov).
♦ Qara taban – jarlı, qallash, óz kúshi menen kún kóriwshi. • Shıǵıń maydanǵa qara taban gedeyler (K. Sultanov).
♦ Taban eti, mańlay teri – hadal miynet penen tapqan tabıs. • Ómirinshe taban eti, mańlay teri kún kórgen balasın qayǵırdı (Q. Irmanov).
♦ Taban jıltıratıw – awıs. tez ketiw, awlaq júriw. • Baspashılar tótepki bere almadı, tabanın jaltıratıp kelgen izin taptı (Q.Irmanov).
♦ Tabanın jerge izep bastırmaw – a) qasınan qaldırmaw, úyden shıǵarmaw. • Ol ákesi bolǵanda Miyirxandı taban jerge izep bastırmaytuǵın edi (Ó. Xojaniyazov). b) keltirmew, ákelmew, jolatpaw, jaqınlatpaw.
♦ Tabanda turıw – birden, tosınnan, tapjılmay, dárriw. • Ekewide bir-birin kóriwden-aq tabanda turıp qaldı (J. Aymurzaev).
♦ Taban balıq – balıqtıń kishilew jalpaq túri.
♦ Tabanın qırıp alıw – janına jaqınlatpaw, keltirmew, jolatpaw.
♦ Tabanın tozdırıw – qayta-qayta qatnata beriw, keltiriw.
♦ Tabanı tayıw – jumıs ornınan ayıplı bolıp bosanıw.
♦ Tabanın tiliw – tabanınan pıshaq yamasa qıyıq penen kesiw.
♦ Tabanına duz quyıw – tabanın tilip duz salıw, duzlaw.
♦ Taban tirew – qarsılasıw, kúsh salıw, ornıǵıw, arqa súyew, turaqlaw. • Taba almay hesh ilajın, Tamara qız taban tirep, Jıydı boyǵa kúsh quwaǵın (J. Aymurzaev).
♦ Tabanlap turıw – qarsılasıw, ejesiw, eregisiw, ójetlesiw. • Olay bolsa tabanlap turıp alaman (T. Qayıpbergenov).
Derekler
- QARAQALPAQ TILINIŃ TÚSINDIRME SÓZLIGI. Jeti tomlıq. Nókis, «Qaraqalpaqstan» baspası, 2023-jıl.
|