Wp/wls/Kaukelo

Ha'u'aga

E mahino mai te talatuku o 'Uvea, ne'e ko Kaukelo ko te foha a Filikekai. Ko tona tehina ne'e ko Manuka pea ne'e tamai ia Kaukelo kia Muliloto mo Toifale.

Folau hola

Ko te fakamatala mai o te folau hola o Kaukelo ki Uvea Lalo i te ''Talanoa ki 'Uvea nei'':

Pea ko te 'ū 'aho pē 'aia ne'e 'alu ai te folau a Fuimatu i te fa'ahiga

Fotu'atamaí, mo Fekai mai te fa'ahiga Kuliteá, pea mo Taginoa mai te fa'ahiga Kivalú. O 'alu lā i Fatai, o ma'u te tamasi'i 'aliki ko Kaukelo i te fagá. Pea fakaheka ai ia i vaka o fai

mo'o nātou 'aliki o folau mo nātou.

Kae kehe pē lava te tahi faka'uhiga. Takua, ne'e tu'utāmaki te tamasi'i ko Kaukelo i tanatou gāue, pea mātataku ai foki i te kau 'alikí, o fūfū leva te tamá, kae folau hola leva nātou.

Pea kofea lā he fenua ne'e natou fia folau ki ai ? Ka ne'e lelea ifo pē o tau age ai pē ki te 'atu Kaletoniá.

Pea ma'u ai leva te motu o fakatu'u ai tonatou nofo'agá. O toe

fakahigoa ai te fenuá ko 'Uvea, 'aē foki, 'e kei higoa 'aki nei. Pea 'e natou 'ui pē takua, ko te 'aliki ne'e hau i 'Uvea nei i te lakaga 'aia, ko Lavekava.

Matapuna

• Henquel, Joseph: Talanoa ki 'Uvea nei, Lano, 1910