Wp/tig/Main Page
ሉቀት[edit | edit source]
ታሪኽ[edit | edit source]
እት ዐበዪ ሚሳቅ መጅተመዕ እዲነ ምነ ህለ አግደ ኑቃጥ ሐቴ ሕርየት ወድ-አዳም ተ፣ ወድ-አዳም ከም ዎሮት ነፈር። ከም መጅተመዕ ወክም ወጠን ሕርየት እግል ተሀሌ እግሉ ሐቅ ምን ሕቁቁ ቱ፣ ጀላብ እሊ ሐቅ እሊ ህዬ። ገባይል ለትፈናተ ድወል ሰኒ ቃሊ ዐውል ዳፍዕ ቱ፣ ሰልፍ እት ታሪኽ መትከምካም መጃምዕ ወአሰሶት ደገጊት ወድ-አዳምbናዬ ለልብሎ ምድር ወእቡ ለልትመረሕ ቀዋኒን ረስም ወእቡ ልትመለክ አንበተ፣ እሊ ህዬ እት ለትፈናተ ሰቃፋት ትጠወረ፣ እሊ ሰቃፋት እሊ ህዬ እግል ዝያድ አምር ወሓዚ ርዝቅ ብዕድ ገበይ ከስተ፣ እት ለትፈናተ ባካት እዲነ። ለመትነዛሙ ወውሕደቱ ትርድት ለዐለት ሸዐብ። እግለ እት ባካቱ ነብሮ ለዐለው እት ለሐክም ወለአስተዕምር እብ ቀዋኒኑ ከም ገይሶ ወዴ ነብረ፣ ወላመ ንዙም ገባይል ብዕድ ምኑ ለትደቀብ ቅወት ለበ ጀሀት መጽአቱ ምን ገብእ። እት ሐን ምልካ ተአትዩ ወተአስተዕምሩ፣
እሊ መዋዲት እሊ ምስል መትፈራር ቴውረት (explorers) ውላድ አሮባ እብ ዝያድ እንዴ ትነዘመ። ድወል አሮባ እግል ክሉ ምድር እዲነ ክም ሰብ ለአለቡ እንዴ ዐለበያሁ እግል ‘ንጠውሩ ወንሰቅፉ ቱ’ እበ ልብል መሰምስ አርዛቅ እግልልዝመተ “እስትዕማር” ክም ኤታን ስያሰት ጸብጠያሁ፣ እብሊ ህዬ። እት ክሉ ኢሰብኡ ለሐክመዩ ምድር ዓመተን ወእብ ፍንቲት እት አፍሪቃ ተጠውር ስያሰት ትካረመ። ሰቃፈት ሸዐብ ሐር አቅበለት ወእቅትሳድመ ዲበ ዲመ ለኢቀንጽ ምነ ለትመስል ደረጀት አክረረ፣ መስተዕምረት እት አፍሪቅያ መናበረት ሸዐብ ወተሽኪል መጅተመዕ እት ወግም ለኢተኣቴ ገበይ እበ ገባይል ወምድሩ ክም ንዋይ ትካፈለዉ፣ ሰብ ርዕዮ ከረም ለአከርሞ ዲቡ ለዐለው ምድር እት ምልክ ሐቴ ደውለት። ወለልሓጉ እቱ ህዬ እት ምልክ ብዕደት ደውለት እንዴ ገብአ ምኖም ሐያቶም ትካፈለት፣ እት ስብክ ወስግም ለነብር ሸዐብ ደዓም እብ ደሐኑ ለሐድገዩ ድጌሁ። ዮም ዓመት ርኢሆም ለኢልአምር ጸዓዲ ማልካሙ ጸንሕው፣ እሊ መትፈንጣር ንዛም መንበሮ ገባይል ህዬ። ውላድ ዐድ ምድሮም ጋና ሰበት ወርሰዩ እት መዓጥን። ምድር ሐርስ ወርዕዮ። ዲብ ኖስኖሶም ክላፍ ወኢመስኩበት ትከለቀ እቶም፣ ሽንርብ ናይለ ክእና ለትመስል መናበረት ገባይል እት ወግም ለኢኣቴት ጃላብ መሳልሕ መስተዕምረት ለገብአት ክፍለ-ምድር። አስክ እለ ሃድል ዮም ኢትሰፈፈት፣ ዐዱ ዝምትት ዲብ እንተ ለሰክብ ወቀስን አለቡ፣ እት ሐን እስትዕማር ለዐለ ገበይል። ወላመ መቅደረቱ ድህርት ሑርየት ለልትጸበር ኢጸብር ተዐሌ ዲኢኮን። ክሉ ድድ ምልክ ውላድ ጋና ለትትቀደሩ ወደ፣ መቃወመት ድድ እስትዕማር እግል ረዪም ሰኖታት ተሀንድግ እንዴ ዐለት። እት ደንጎባ እት ሕርየት በጽሐት፣
ዓዳት[edit | edit source]
ሕምግሌለ። መስከብ ጀዲድ ቱ፣ ንዋይ እንዴ ገዕዘ ላሊ ሰልፉ ለለአትዩ አው እንዴ ነክሰ ለለዐይሩ ቱ፣ መስከብ ሐዲስ (ሕምግሌለ) ዶል ለዐይሮ። ሰልፍ በሪህ ከሩ፣ በርሆም ከም ከረው። ከራመት ሕለቦ ልትበሀል፣ ከራመት ከም ተሐለበት። ጋሻይ ምን ሀለ እግሉ ትትሀየብ፣ ጋሻይ ሐቆ ኢሀለ። ለዐቢሀ ሽፍር ልትከበተ፣ ልትባሸረ ከአጀኒት ለሀይበ፣ አጀኒት እንዴ ሰተው ዶል ለአተሙመ ለዐሙር ሐንቴሁ ከርየ ከአልፋትሐ ወዴ፣ ‘‘አልፋትሐ። ሐሰነት ኩሉ ሰብ ምድር። እግል ማይት ወሕያይ። አፋት ሱኩር። አረጊ’ት ድሙዱም።በለ ኢተአርኤነ ወቀለ። ሸር ለቡ ሸሩ ክልአነ ወኬር ለቡ ኬሩ ሀበነ፣ መስከብ ኬር ወበርከት። መስከብ ደሐን ወዐማር። ....’’ እት ልብል አልፋትሓሁ ለአተምም፣
ድግም[edit | edit source]
እት መደት ቀዳሚት ሳንድሬላ ለትትበሀል ወለት ሽምብሬብ ዐለት፣ ሳንድሬላ ሐቆ ሞት እማ ምስል አቡሃ ወምን አቡሃ ለተልያሃ ክልኤ ሐዋታ ወእሲት አቡሃ ትነብር ዐለት፣ ሐዋታ ወቅተን ሐዲስ ለበብስ እት ልትዛበያ ወለብሳ ክምሰልሁማ እት አካናት ዕዱማት ወሐፍላት እት ገይሳ ለሓልፋሁ እት ህለያ። ሳንድሬላ ላታ ለበብስ ባሊ እንዴ ለብሰት ክሉ አሽቃል ከሺነት እግል ትሽቄ ዲብ ቤት ተርፍ ዐለት፣ ለክልኤ ሐዋታ ግሉላት ወመአበይ ክምሰል ተን ረአየት ወጅሀን ትሸርሕ፣ ግሩም ልባስ ምንማ ለብሳ ወልትካሐላ ወልትሻመታ። ክማ ባርህ ገጻ ወመፈተይ ሳንድሬላ እግል ልምሰላ ላታ በታተንኢቀድራ፣ ሐቴ ምዕል ምና “ሕሽምት ዓኢለት” ለልትበሀሎ ዐድ ሹም ዎሮ ነፈር እንዴ ትለአካ ዲባ ባካትላ ቤት ሹም።
ናይ አምሱይ ሐፍለት ክምሰል ህሌት እግላ ሸዐበ ድዋራቱ ለአስእል ዐለ፣ ለሐፍለት እግል ሕሽመት ናይለ ዎሮ በኑ ሑ ወ ሕትለአለቡ ወድለ ሹም እግሉ ታ ትገብእ ለዐለት፣ ሐዋት ሳንድሬላ እላ ክም ሰምዐያ መራ ፈርሐያ፣ ወድለ ሹም ሰኒ ስዩስ ወበዐል ጀላል ቱ ወአስክ አዜ ሃዲ ኢኮን ልትባሀላ ዐለያ፣ ሳዐት ለሐፍለት ትትአንበት ዲባ ክም ቀርበት ሳንድሬላ ዲብ አዳለዮት ሐዋታ ገብአት፣ ለበናጂርዬ ሀቢኒ ሽፈጊ! ትብላ ለሕታ ለሐቴ፣ ለደሀብዬ አያ ሀለ! ትትጣራሕ ላማ ካልአይት፣ ሳንድሬላ ሕተን ምስለን እግል ቲጊስ ክም ተሐዜ ወላ እት ሐንገለን ኢሐስበያሃ፣ ሐዋታ ተማም እንዴ ትላበሰያ ወትዳለያ ምና ቤት ዶል ፈግረያ ወገበየን ዶል ትገራበተያ። ሳንድሬላ በኔታያ እታ ቤት ክም ተርፈት። እታ ምድር ግሲ ትቤ ከእንዴ አምረረት በኬት፣ ሚ ገብአኪ ትበኪ ህሌኪ?” ለትብል ቃሎት ለትመስል ክርን ሰምዐት፣ ሳንድሬላ ምና ዳምአት እቱ ለዐለት ብራካ እምበዓታ እት ሻልት ለዐል ምን አቅመተት። ሰኒ ለለአትዐጅብ ተምሳል ናይ መርሑመት እማ መላእከት እት መስል እብ ፋርሕ ገጽ እት ለአቀምታ ርኤቱ፣ ሰኒ ፋርሐት ወዕጅብት እት እንታ እግላ ሰኣል እማ ክእኒ እት ትብል በልሰት እቱ፣ “እትላ አካና ሐፍለት እግል ኢጊስ ወእግላ ወድለ ሹም እግል እርአዩ ሐዜ ዐልኮ፣ ሐዋቼ ላኪን እት ቤት በይንዬ አትረፈያኒ” ዶል ቴላ። “ደሐንቱ ኢትብከይ እግል ቲጊሲ ቱ፣ ምናታ ደለ እለ እቤለኪ እግል ቲደይ ብኪ” ቤለየ ለተምሳል ናይ እማ፣ “ጠዋሊ! ኩለ ለእለ ቴልኪኒ እግል እውዴ ዱሊት አና” በልሰት ሳንድሬላ፣ “ዲባ ጃርዲን እንዴ ጊስኪ ምና ዕጨይላ ኣራንሺ ለዐቤት ፍሬተት ኣራንሺ አምጺ” ቴለ፣ ሳንድሬላ እት ትስዔ ዲባ ጃርዲን እንዴ አቴት እንዴ ተሐዜ ዐለት ሐቴ ሰኒ ዐባይ አራንሺተት ረክበት፣ ወእት ፎቃያ እንዴ ረፍዐታ ዲባ ተምሳል ናይ እማ መጸት ከሀበታታ፣ ተምሳል ናይ እማ እግላ ኣራንሺተት እብ ለለአትዐጅብ በሰር ዲብ አዳም ለልትጸዐን ዲባ እብ አፍሩስ ለትትሰሐብ ዐረብየት ደሀብየት ዲባ ቀየረታ እግላ፣ አዜማ እግል ሳንድሬላ።
ህድግ[edit | edit source]
አብ ዐሊ ዐቤ። ዕያሉ ሰበት ቤተ ዲቡ እት ገመሉ ዕጨይ ሕዮ እንዴ ጸዕነ እት ሱግ እግል ለአዝብዩ ወሐሬ እበ ተመኑ ረቤብዓት እክል እግል ለአትርብ እንዴ ቤለ አስክ ከረን ትበገሰ። ምናተ ዐሊ ወልዱ ወእሲት ወልዱ። ለዐለት ፈርሀት ዲብ ሕሳብ እንዴ ኣተው እግል ልክርዕው ምንመ ወጠነው። ጎማቱ እንዴ በትከ አስክላ ኣ’ማ ለዐለ ከረን ትወከለ
አብ-ዐሊ ዐቤ ዐዱ እብ ተረቡ እግል ልእቴ ዲብ አተቃባል ገበዩ ገብአ፣ ህቱ ላኪን ሐቆ እለ ፈጅር እለ ገመሉ ወኖሱ እለ ኬደ ይአተበለ፣ ማይት እት እንቱ ልግበእ ወሕያይ ረቢ አርኤኒ ለልብልመ ኢትረከበ፣ ዐዱ ምን ሳዐት ዲብ ሳዐት። ምን ምዕል እት ምዕል። ምን ሳምን እት ሳምን። ወምን ወርሕ ዲብ ወርሕ ምንማ ሰአው ወትጸበረው። ሰአየቶም ሰአየት ው’ላድ መካን ገብአት፣ ዐሊ ወልዱ። ለጣንሽ ዕንታታ እሙ ወዓፌት እሲቱ ምድር አክለ መሰ ወጸበሓከ እብ ትዕስ ስጋ ሕድ ትገርተረው፣ ሰበብ መጋይሱ ለሀይከ ዲብ ለሀይሐዘዩ፣ ምንማ አተናተነው ወሐዘው። አብ-ዐሊ ላተ ጢኑ ትሰተረ፣ ዲብ ዝሮን። ብሬከንትየ። ሐመልማሎ። ገብሲ ወዲብ ደበት ሱጥር ወጸባብ ለዐለ ዴሽ አቶብየ እብ ሕርዳት አብርየእ ሔልፈት ገበይ። እሙር ሕጉግ ዐለ፣ ዕውድ-ዋድ አመቃርብ ለቀትለው ነፈር ህዬኒ። ለግርጉር አከሪት ምድር ቤት ጁክ ወብሌን ግ’መቱ ሌጠ ለአተጽቤሕ ምኑ። ወልዱ ዐሊ ሰረት እሳት ዲብ ከብዱ እንዴ ተዐቀረት እሉ። ከብድ ሳክባም ተርሀ፣ ወለት ሑሁ ላሊ ወአምዕል እብ ትዕስ። ስጋ ብእሰ ዐሊ መጭረት ወገልገለት ሌጠ፣ ለዕድር። ድብር ወእብር ምን ሕድ ልትናዮለ ለዐለ እም-ዐሊ እሲት ዐቤመ ምን ዐሊ ወዓፌት አኬት፣ ‘’እንዴ ክርም ትክረመኒ አናዲ። ዕያል ሰፍረ። አትርብ እግልነ እቤሉ ከዲብ አፍ ሃይሞት ከሬክዉ። እንዴ አናዲ ከረስ እብለዕ! ምን ግም - እት ግም (2ይክፋል) ለፈጅርለ በገሱ ለህግያ ዓፌት እንዴ ሰምዐነ። ረቢ እንዴ ወደየ ያሬት ድኩላሙ ወዐልነ። ለምዕል ለሀ ሚ ጸብጠተነ ገብሸ? ኢዓፌት ፈጅርለ በገስ አብ ገብሸ እደይና ሚ ኣሰረቱ ወአፈችና ሚ ላገመቱ? አና ወለት አቡዬቱ። እብ ትዕስ ለኢፈጉረ አምዕል ጸላም ጸብጠተነ ኢኮን የሀው? አብ ገብሸ ሐሊባይ ዕንታትነ እንዴ ልርኤ ወእዘንና እንዴ ሰምዕ ምን ገበይ ሞት ለጻብጡ ኢረክበ ኢኮን? ለከርዑ ሐግለ። ህግየ ዓፌት ህግየ እሲት ገብአት ከትቀበበት፣ ህግየ ገብሸ ህግያ ንኡሽ ገብአት። ወአና ለሻይበት ክም ጋናሁ ሽባቡ ገብአኮ እንዴ ብዙሕ ኢእብለዕ በሎ።?” ትብል ወአርወሐተ ትመጭር፣ ከረን ጊሰት ወእቅባለት ገበይ አርባዕ አምዕል ምንማተ። አብ ዐሊ ዐቤ ላተ ሐቆለ ፈጅር ለምን ዐዱ አግወሐያተ አካን እገሌ ኬዳ እንዴ ኢልትበሀል። ዝያድ ክልኤ ሳምን ክምሰል ሓለፈ። ለገሜላዩ ድርሆይ ሕሳሉ እንዴ ባተከ እብ ሑየቲቱ ዲብለ ዐድ ዔረ፣ ግድም ዐዱ ለከብድ ስፍሪት እግል ለአጽግብ ወትንፋስ እግል ለአተክሬ እግል ለአትርብ እሎም አስክ ከረን ለሳርሐው ዐቤ። ሀድፍለ ጃእራም መቃጭፈት ክምሰል ገብአ እት ሸክ ኢገአው፣ ምናተ እግል ኢልጽበሮ ኖሶም ኢቀብረው ወቀበርኮ ለልብል አዳም ኢረክበው፣ ዐሊ አርወሐቱ እብ ትዕስ ዲብ ምድር እግል ልሽረበ ወይአበ፣ ቀሀር ወትርሃን ካፈለ፣ እግል ሓዚ ረአስ ወከበር አቡሁ አሬመ ወአቅረበ፣ ምናተ ህቱመ አቡሁ ለረክበት እግል ኢትርከቡ ኬርዐቱ በዝሐው፣ ሐቆ መደት ሰለስ ወረሕ ላኪን። ‘’እተ ምፍጋር ጃርዲን መከላሲ ዲብ ደበት ሱጥር አልዐስር አመቅረብ ተልያ ምን ቃብል እናስ ዐቢ እብ ገመሉ ዕጨይ ጽዕን። አመት አለቡ ለጀሀት ባብ ጀንገሬን ፍርት ውዕለት ለዐለት ከመንዶስ እንዴ ተዐይር ተሃደፈቱ፣ እት ቀደምዬ እበ ዲብ እዴሁ ለዐለ ፋሱ ቀትለው፣ አነ ህዬ። እሰልፍ ሰበት ረኤክዎም ዲብ ቀጬተት እብ ቃንጪሀ ዐረግኮ ከተሐበዕኮ ምኖም፣ ወህቱ እንዴ ቀትለው ዲበ ገመሉ ከትረው ከእንዴ ልስሑቡ አስክ መዐስከር ጸባብ ሐልፈውኒቡ” ለልብል ከበር ሰበት ትረከበ። ዐሊ አውድ አቡሁ ወደ፣ ላኪን በልዐ ወትበልዐ፣ እንዴ ሰቴ ጸምእ።
አምስለት[edit | edit source]
ሀበይ ለእበ ኢለዐሬ ‘‘ዕፍንቶ ተ’’ ልብል፣
ሀበይ ምን ተዐስከረ። እት ሐየት አዳፈረ፣
ሀበይ። ‘‘ሀበይ’’ ገአት ስሜትከ፣
ሀበይ ምን አፍ ሀበይ ኢገርብ፣
ሀቤከ ጸዐኔከ ወከልኤከ ሐድሬከ፣
ሀብ እግል ትትፈቴ። ወትበአስ እግል ትትፈረህ፣
ሀብኮመ በዐል በረ ሔለየ፣
ሀበይ ኢልትዐስከር ወኦሮት ሻሁድ ኢገብእ፣
ሀቡኒ ሀበይ ትወዴ፣
‘’ሀዴኮ! እት እብል እብ ድፈር በዴኮ’’ ቤለ አግዕራይ፣
መዳይን[edit | edit source]
መዲነት ከረንተ፣ ከረን ምን አስመረ እንክር ቅብለት ምውዳቅ ጸሓይ እት መሳፈት 90 ኪሎምተር ራይመት ትትረከብ፣ ከረን ዲብ ወክድ እስትዕማር ወእብ ፍንቱይ ካልኣይ ሐርብ እዲነ ምነ ፍንጌ ጄሽ ኢጣልየ ወእንግሊዝ ድቁብ ሸፍ ለገብአ ዲበ መዲነት ተ፣ ሰመዕ በሲር ናይ እሊ ህዬ ለዲብ ከረን አስክ እለ ለህለ መቃብር ኢጣልዪን ወብሪጣንዪንቱ፣ ዲብለ እብ ባካት ብሎኮ አቅርደት ዲብ ትፈግር እንክር ድማን ለህለ መቃብር እንግሊዝ ዝያድ 440 ዐስከሪ ቅቡርራም እተ ለህለው ጀምዐ ህሌት፣ እሎም ዐሳክር እሎም ሱዳንዪን። ህኑድ። ወላድ ካመሮን ወግብለት አፍሪቅየ ብእቶም፣ እሎም ዐሳክር እሎም ብሪጣንዪን ዕስኩራሞም ለዐለው ቶም፣ ናይ ኢጣዪን መቅበረት ህዬ ሸንከት ቅብለት መዲነት ከረን እት ሕድት ነሳፈት ምን ዐዳገ እክል ለህሌት እትገብእ። እብ ግሩም ሸክል ለትበኔት ተ፣ ሰበት እሊ ክሉ ከረን ለበጽሕ እለ መቅበረት እለ እግል ልርኤ ልሸነህ፣ አምበል እሊ ከረን ለትትአመር እበ አካን ዝያረት ማርያም ደዓሪ ተ፣ ማርያም ደዓሪ አምበለ ናይ ዲን ሐልውየተ። ናይ ዓዳት ወወሕደት ተኣምርተ ሸዐብናተ፣ እግልሚ ዲብ መደት ሐልየት ማርያም ደዓሪት ዐባዪ ወነኣይሽ። ውላድ ክልኦት ለዲን ምስል ልዛዮረ፣ ሐውልየት ማርያም ደዓሪት እት ግርበት ማዮ (29ማዮ) ናይ ክል ሰነት ትውዕል፣ ብዕድ ዲብ ከረን እብለትፈናተ አሽካል ወመባትክ ለትበነ መሳግድ ወከናይስ ህለ፣ ለዲብ ሕምበረ መዲነት ከረን ለህለ ምስግድ ዐቢ ክምሰልሁመ ለዲብ ሰነት 1925 ለተብኔት ካቶሊካይት ቤት ክስታን እግል ልትሀደግ ቀድር፣ ሰበት እሊ መዲነት ከረን ምስለ እብ ክል እንክረ ክም ከሌብ ክሉለ ለህለ አድብር እት ከርሰ ለህለ ታሪካይ አካናት እት ቀናብያተ ለህለ። ጋምል ጀራዲን ምስለ እምር ጂረፍዮርሀ ወግሩም መባኒሀ። አልባብ ቤጽሐተ ለትሸፌ ወዕንታት ቤጽሐተ ለትረይሕ መዲነት ተ፣ ከሀየ ለዘት እሊ ክሉ እግል ለአዳውር ለለሐዜ