Wp/rki/ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံ
| ဂျော်ဂျီယာ | |
|---|---|
| မြို့တော် နန့် အကြီးဆုံးမြို့ | တဘီလစ်ဆီမြို့ 41°43′N 44°47′E / 41.717°N 44.783°E |
| ရုံးသုံး ဘာသာစကားတိ | ဂျော်ဂျီယာ(နိုင်ငံတဝှမ်း) Abkhazian (Abkhazian Autonomous Republic)[1][2] |
| လူမျိုးစု (၂၀၁၄[a]) | ၈၆.၈% ဂျော်ဂျီယာ ၆.၂% အဇာဘိုင်ဂျန် ၄.၅% အာမေးနီးယား ဝ.၇% ရုရှားလူမျိုး ၂.၁% အခြား |
| ကိုးကွယ်မှု | ၈၈.၁% ခရစ်ယာန်ဘာသာ —၈၃.၄% ဂျော်ဂျီယာ အော်သိုဒေါ့ —၅.၇% အခြားခရစ်ယာန် ၁၀.၇% အစ္စလာမ် ၁.၂% အခြား / ဘာသာမဲ့[3] |
| Demonym | Georgian |
| အစိုးရ | ပြည်ထောင်စု ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံစနစ် |
• သမ္မတ | ဆော်လမီ ဇူယာဘစ်ဗီလီ |
| အီရာကလီ ဂါရီဘာရှ်ဗီလီ | |
| ကာခါ ကူချာဗာ | |
| ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | ပါလီမန် |
| တည်ထောင်ခြင်းသမိုင်း | |
• en:Colchisနန့် Iberia | ဘီစီ ၁၃ – ၅၈၀ အေဒီ |
| ၇၈၆–၁၀၀၈ | |
| ၁၀၀၈ | |
| ၁၄၆၃–၁၈၁၀ | |
၁၈၀၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၂ ရက် | |
၁၉၁၈ ခုနှစ် မေလ ၂၆ ရက် | |
| ၁၉၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၅ ရက် | |
• ဆိုဗီယက်ယူနီယံ ထံမှ လွတ်လပ်ရီးရဟိခြင်း ကြေညာခ အပြီးသတ်ခ | ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဧပြီလ ၉ ရက် ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၅ ရက် |
| ၁၉၉၅ ခုနှစ် ဩဂုတ် ၂၄ ရက် | |
| ဧရိယာ | |
• စုစုပေါင်း | ၆၉,၇၀၀ km2 (၂၆,၉၀၀ sq mi) (အဆင့်: ၁၁၉) |
| လူဦးရေ | |
• ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း | ၃,၇၂၈,၅၇၃ [a][4] ၄,၀၁၂,၁၀၄ [b] (အဆင့် - ၁၂၈) |
• ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း | ၃,၇၁၃,၈၀၄ [a][5] |
• သိပ်သည်းမှု | ၅၇.၆/km2 (၁၄၉.၂/sq mi) (အဆင့် - ၁၃၇) |
| GDP (PPP) | ၂၀၁၉ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၄၆.၀၅ ဘီလီယံ[a][6] (အဆင့် - ၁၁၂) |
• Per capita | $၁၂,၄၀၉[a][6] (အဆင့် - ၁၀၁) |
| GDP (nominal) | ၂၀၁၉ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၁၇.၈၃ ဘီလီယံ[6] (အဆင့် - ၁၁၈) |
• Per capita | $၄,၂၈၅[a][7] (အဆင့် - ၁၀၇) |
| Gini (၂၀၁၉) |  ၃၅.၉[8]အလယ် |
| HDI (၂၀၂၀) |  ဝ.၈၁၂[9]အမှား။ မရီရာရေ HDI တန်ဖိုး · ၆၁ |
| ငွေကြေး | ဂျော်ဂျီယာ လာရီ (₾) (GEL) |
| အချိန်ဇုန် | ဂျော်ဂျီယာ စံတော်ချိန် GET (UTC+4) |
| ရက်စွဲပုံစံ | dd/mm/yyyy |
| ယာဉ်ကြောစနစ် | ညာ |
| တယ်လီဖုန်းကုဒ် | +၉၉၅ |
| ISO 3166 ကုဒ် | GE |
| Internet TLD | .ge, .გე |
ဝက်ဘ်ဆိုဒ် www | |
| |
ပင်လယ်နက်နန့် ကက်စပီယံပင်လယ် ၂ ခုကြားတွင် ကော်ကေးဆပ်တောင်တန်းတိ ဟိရေ။ ထိုတောင်တန်းတိကို အစွဲပြု၍ ထိုဒေသတစ်ဝိုက်ကို ကော်ကေးဆပ်ဒေသဟု ခေါ်တွင်ရေ။ ဂျောဂျီးယားပြည်နယ်ရေ ထိုဒေသတွင်ဟိ၍ ဆိုဗီယက်နိုင်ငံတွင် ပါဝင်ရေ ပြည်နယ်တစ်နယ် ဖြစ်ရေ။ ကော်ကေးဆပ်တောင်တန်းနန့် အာမီးနီးယားနယ်ရို့ဧအကြားတွင် တည်ဟိဧ။ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၂၉၀၀၀ ကျယ်၍ လူဦးရေ ၃၅၄၂၃၀၀ ဟိရေ။ ရုရှနိုင်ငံဧ ကွယ်လွန်သူ သမ္မတစတာလင်ရေ ဂျောဂျီးယားနယ်တွင် ဖွားမြင်သူ ဖြစ်ဧ။ ထိုနယ်ဧ မြို့တော်မှာ တစ်ဖလစ်မြို့ဖြစ်၍ လူဦးရေ ၅၁၉၁၇၅ ခန့်ဟိရေ။ ဗာတွမ်းမြို့ရေ ဂျောဂျီးယားနယ်ဧ သင်္ဘောဆိပ်မြို့ ဖြစ်ဧ။
ဂျောဂျီးယားနယ်တွင် အများအားဖြင့် လယ်ယာလုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်ကတ်ရေ။ အထူးအတွက်နန့် လက်ဖက်၊ ပြောင်း၊ ဆီးပင်၊ ပိုးစာပင်၊ စပျစ်သီး၊ ဝါဂွမ်းတိကို စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်ကတ်ရေ။ သဘာဝတွင်းထွက်ပစ္စည်းများစွာ ရဟိ၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် မန်ဂနိ အများဆုံးထွက်ရာဒေသ ဖြစ်ရေ။ အဖိုးတန်သစ်တောကြီးတိ ဟိကေလည်း သစ်လုပ်ငန်းကိုကား ကောင်းစွာ မလုပ်ကြသေးချေ။ ဆိုဗီယက်အစိုးရဧ ကြီးမှူးဆောင်ရွက်ချက်ကြောင့် ရေအားဖြင့် ခုတ်မောင်းရေ လျှပ်စစ်စက်ရုံကြီးတိ တည်ဆောက်၍ သဘာဝပစ္စည်းတိကို တူးဖော်ရာ၌ တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုလျက်ဟိရေ။ ဂျောဂျီးယန်းဘာသာစကားကို တောင် ဘက် ကော်ကေးကပ်နယ် အားလုံးလိုလို၌ပင် ပြောကြ၍ ဂုအခါ ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်လာလေပြီ။ ဂျောဂျီးယန်းလူမျိုးတိရေ ရုပ်ဆင်းအင်္ဂါလှပကြသည့်အပြင် ကစားခုန်စား၌ လည်း ထူးချွန်ကြလီရေ။
ဂျောဂျီးယားပြည်နယ်ရေ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်အောင်ပင် မင်းဆက်မပြတ်ဘဲ ကိုယ့်မင်းကိုယ်ချင်းနန့် နေလာရေ နိုင်ငံ ဖြစ်ရေ။ ၁၈၀၁ ခုနှစ်တွင် တူရကီရို့ဧ ဘေးရန်မှ ကင်းလွတ်ရန် ရုရှနိုင်ငံဧ လက်အောက်ခံအဖြစ် ဝင်ရောက်လာရေမှာ ရုရှပိုင်နယ်တစ်နယ်ဖြစ်လာရေ။ ၁၉၁၇ ခုနှစ် ရုရှတော်လှန်ရီးကြီး ပြီးဆုံးအောင်မြင်လာရေအခါ ထိုနယ်ဧ လွတ်လပ်ရီးကို ကျေညာခရေ။ ၁၉၂၂ ခုနှစ်တွင် အဇာဗိုင် ဂျန်နယ်၊ အာမီးနီးယားနယ်ရို့နန့် ပူးပေါင်း၍ ထရန်စကောကေးရှန်း ဆိုဗီယက် ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် တည်ထောင်ခရေ။ ၁၉၃၆ ခုနှစ်မှစ၍ ဆိုဗီယက် ရုရှအစိုးရဧ လက်အောက်ခံ၊ ဆိုဗီယက်သမ္မတနိုင်ငံငယ်တစ်ခုအဖြစ်ဖြင့် သီးခြားတည်ဟိခလီရေ။[10]
ဂျော်ဂျီယာသမ္မတနိုင်ငံရေ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ဟောင်းပြိုကွဲပြီးနောက် အစားထိုးဖွဲ့စည်းခသည့် ၁၁ နိုင်ငံ ပါဝင်ရေ လွတ်လပ်ရေနိုင်ငံတိ ဓနသဟာယအဖွဲ့တွင် ပါဝင်ခြင်းမဟိဘဲ သီးခြားရပ်တည်ခသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံတွင် ပြည်တွင်းရီး မတည်မငြိမ်မှုတိကို ဂုတိုင်ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်ရေ။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ မတ်လက ဖွဲ့စည်းဖြစ်ပေါ်ခသည့် ဆိုဗီယက်နိုင်ငံခြားရီး ဝန်ကြီးဟောင်း ရှီဗာနာဇေ ဦးဆောင်ရေ ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံတော်ကောင်စီရေ ပြည်တွင်းဆန့်ကျင်ဘက် အင်အားစုတိဧ တုံ့ပြန်မှုကို ရင်ဆိုင် ရင်း ဒီမိုကရက်တကစ် ဂျော်ဂျီယာဖွဲ့စည်း ဖြစ်မြောက်ရီးကို ဦးတည်ကြိုးပမ်းလျက် ဟိရေ။ ဒေနီရာတွင် ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံဧ နောက်ကြောင်းသမိုင်းဖြစ်စဉ် အချို့ကို ပြန်လည် သုံးသပ်ရန် လိုမည်ဖြစ်ရေ။
နောက်ကြောင်းဖြစ်ရပ်တိ[edit | edit source]
၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်၊ အောက်တို ဘာလတွင် ကျင်းပရေ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် အမျိုးသားရီးဝါဒီဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားဧ အင်အားစုတိက မဲအပြတ်အသတ်ဖြင့် အနိုင်ရဟိခရေ။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၉ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာပါလီမန်က ဂျော်ဂျီယာ လွတ်လပ်ရီးကို ကြေညာခရေ။ အခြီအနေတိ ဆက်လက်တိုးတက် ဖြစ်ပေါ်ခရာ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ မေလ ၂၆ ရက်နိတွင် အမျိုးသားရီးဝါဒီခေါင်းဆောင် ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားမှာ ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံဧ သမ္မတအဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရရေ။ ယင်းသို့ ဟိနေခရာမှ သမ္မတ ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယား ဦးဆောင်ရေ ဂျော်ဂျီယာအစိုးရအဖွဲ့အတွင်း မတည်ငြိမ်မှုတိဖြစ်ပေါ်ခပြီး ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လတွင် ဝန်ကြီးချုပ်နန့် နိုင်ငံခြားရီးဝန်ကြီးရို့ အစိုးရအဖွဲ့မှ နုတ်ထွက်ရေအထိ ဖြစ်ခရရေ။
အခြီအနေတိ တစ်စတစ်စ တင်းမာလာခရာ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ ရက်နိတွင် သမ္မတ ဂမ်ဆတ်ဟာ ဒီးယားအား ထောက်ခံသူတိနန့် ဆန့်ကျင်သူတိအား အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက် မှုတိ ဖြစ်ပွားခရေ။ အမျိုးသားကာကွယ်ရီးတပ်ဖွဲ့မှ ပုန်ကန်သူတပ်သားတိ အပါအဝင် အများုက်အခံ အင်အားစုတိက ပါလီမန် အဆောက်အအုံကို စီးနင်း တိုက်ခိုက်ခကတ်ရေ။ ဆန့်ကျင်သူတိက သမ္မတဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားဧ အာဏာသျှင်လုပ်ရပ်တိကို အဆုံးသတ်ရန်ဖြစ်ရေဟု ပြောကြားရေ။ ဂမ်ဆတ်ဟာ ဒီးယား သမ္မတရာထူးမှနုတ်ထွက်ပီးရန်ကိုလည်း တောင်းဆိုကတ်ရေ။ သမ္မတ ဂမ်ဆတ်ဟာ ဒီးယားကလည်း အများုက်အခံတိနန့် စေ့စပ် ညှိနှိုင်းမည်မဟုတ်ကြောင်း၊ ၎င်းရို့ဧ တောင်းဆိုချက်တိကို လိုက်လျောမည် မဟုတ်ကြောင်း အကြိမ်ကြိမ် ပြောကြားကာ တင်းခံခရေ။ သမ္မတကို သစ္စာခံသည့် တပ်ဖွဲ့တိကလည်း ကြံ့ကြံ့ခံခရေ။
၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ ရက်နိမှ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၆ ရက်နိအတွင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတိတွင် ၁၁၃ ဦးသေဆုံးပြီး ၄၂၀ ဒဏ်ရာ ရဟိခရေ။ နောက်ဆုံး အဆုံးအဖြတ်ပီးသည့် ဇန်နဝါရီလ ၆ ရက်နိ တိုက်ပွဲတွင် အဆင့်မြင့် လေ့ကျင့်ထားသည့် လုံခြုံရီးတပ်သား ၆၀ ဦးက သမ္မတကို စွန့်ခွာလားအတွက်နန့် မြို့တော် တီဘလီစီဟိ ပါလီမန် အဆောက်အအုံ မြေအောက်ခန်းတွင် ပုန်းခိုနီရေသမ္မတဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားရေလည်း ပါလီမန်အဆောက်အအုံ နောက်ဘက်ပေါက်မှ ထွက်ပြေးခရရေ။ အများုက်အခံ အင်အားစုတိက ၎င်းထွက်ခွာရာ လမ်းကြောင်းကို တားဆီးပိတ်ဆို့ခြင်းမဟိဘဲ ထွက်ပေါက်ပီးခရာ သမ္မတဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားရေ အာမေးနီးယား အရှေ့မြောက်ဒေသဟိ အစ်ဇီဗန်သို့ ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်လားခရေ။
သမ္မတမဟိသည့်နောက် အများုက်အခံပါတီအားလုံးဧ ကိုယ်စားလှယ်တိတွိ့ဆုံဆွေးနွေးကာ စစ်ကောင်စီတစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းခပြီး ယင်းစစ်ကောင်စီက ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခရေ။ ထိုစဉ်က အများုက်အခံရို့ဧ အာဏာသိမ်းမှုကို ဒီမိုကရက်တစ်တော်လှန်ရီးအောင်ပွဲအဖြစ် ဆိုဗီယက်နိုင်ငံခြားရီးဝန်ကြီးဟောင်း ရှီဗာနာဇေက ချီးကျူးထောမနာပြုခရေ။ ဒီမိုကရက်တစ် ဂျော်ဂျီယာဖွဲ့စည်းဖြစ်စပေါ်ရီးအတွက်လည်း အစွမ်းကုန် ကူညီဆောင်ရွက်လားလိုကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောကြားခရေ။
အာမေးနီးယားနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံရီးခိုလှုံနေသည့် ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားရေ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ဇန်နဝါရီလ ၁၆ ရက်နိတွင် မိမိဧ နေရပ်သို့ ရုတ်တရက်ပြန်လာခပြီး လူထု စည်းဝီးပွဲတစ်ရပ်တွင် ဂျော်ဂျီယာစစ်ကောင်စီ အစိုးရအား ပြည်တွင်းစစ်ဆင်နွဲတိုက်ခိုက်လားရန်နန့် ဂျော်ဂျီယာ အနောက်ပိုင်း ဒေသတွင် မက်ဂရယ် - အက်ဘ်ခါဇီယန်နိုင်ငံ ထူထောင် ရီးကို တိုက်တွန်းလှုံ့ဆော်ခရေ။ သို့ရာတွင် စစ်ကောင်စီ အစိုးရအဖွဲ့သစ်အနိန်နန့် ဂျော်ဂျီယာတစ်နိုင်ငံလုံးကို ထိန်းချုပ် နိုင်ခပြီဖြစ်ရာ သမ္မတဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားအား ထောက်ခံရေ အင်အားစုတိဧ လှုပ်ရှားမှုတိမှာ အရာမရောက်ခပေ။
၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်း ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံဧ နိုင်ငံရီး မတည်ငြိမ်မှုတိ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားခရေ။ မြို့တော် တီဘလီစီ အပါအဝင် ဂျော်ဂျီယာ နောက်ပိုင်း မြို့ကြီး တိတွင် ဖြုတ်ချခြင်းခံရသည့် သမ္မတ ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားအား ထောက်ခံသည့် ဆန္ဒပြမှုတိ ဖြစ်ပွားခရေ။ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၁ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာစစ်ကောင်စီက ဂျော်ဂျီယာဒီမို ကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံဧ ၁၉၂၁ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံ ဥပဒေကို ပြန်လည်ကျင့်သုံးကြောင်း ကြေညာခရေ။
ဒေအခြီအနေတွင် ဂျော်ဂျီယာ အာဏာရခေါင်းဆောင် တိက ယခင် ဆိုဗီယက်နိုင်ငံခြားရီးဝန်ကြီးဟောင်း ရှီဗာနာဇေအား ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံသို့ ပြန်လာရန် ဖိတ်ခေါ်ခရေ။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၆ ရက်နိတွင် ရှီဗာနာဇေရေ မိမိဧ မွေးရပ်မြေ ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံသို့ပြန်လာခရေ။ လေးရက်အကြာတွင် စစ်ကောင်စီတရားစီရင်ရီးနန့် အုပ်ချုပ်ရီးအာဏာ ကို အသစ်ဖွဲ့စည်းခသည့် နိုင်ငံတော်ကောင်စီသို့ လွှဲပြောင်း ပီးအပ်ခရေ။ ရှီဗာနာဇေရေလည်း နိုင်ငံတော်ကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခရေ။
မတ်လအတွင်း ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံ အနောက်ပိုင်းတွင် တိုက်ခိုက်မှုတိ ဆက်လက်ဖြစ်ပွား ခရာ သမ္မတ ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားအား ထောက်ခံသူတိက ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရီးဒေသဖြစ်သည့် အက်ဘ်ခါဇီယာဟိဇူဒီဒီမြို့နန့် ပိုတီပင်လယ်နက်ဆိပ်ကမ်းမြို့ ဝန်းကျင်တစ်ဝိုက်တွင် ခြေကုပ်ယူနိုင်ခရေ။ သို့ရာတွင် ဂျော်ဂျီယာအစိုးရတပ်ဖွဲ့တိက ၎င်းရို့အား ပိုတီ ပင်လယ်နက် ဆိပ်ကမ်းမြို့မှ မောင်းထုတ်နိုင်ခပြီး ဇူဒီဒီမြို့ အပါအဝင် အနီးဝန်းကျင်မြို့တိကိုပါ ထိန်းချုပ်နိုင်ခရေဟု ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၄ ရက်နိတွင် ကြေညာခရေ။
အခြီအနေတိ ယင်းသို့ ဖြစ်ပေါ်လျက်ဟိစဉ် ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၉ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာ ဒုတိယ ဝန်ကြီး ချုပ် ဖြစ်သူမှာ ဇူဒီဒီမြို့အနီးတွင် ပြန်ပီးဆွဲခြင်းခံရရေ။ ယင်းဖြစ်ရပ်အတွက် ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားအား ထောက်ခံ သူတိကို ရှီဗာနာဇေက ပြစ်တင်ပြောကြားလိုက်ပြီး ဇူလိုင်လ ၂၃ ရက်နိတွင် ဇူဒီဒီသို့ကိုယ်တိုင်လားရောက်ခရေ။ သို့ရာတွင် မည်သို့မျှထူးခြားမလာခချေ။
ယင်းဇူလိုင် ၂၃ ရက်နိမှာပင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရီး ဒေသဖြစ်သည့် အက်ဘ်ခါဇီယာ ပါလီမန်က အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသအား အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံအဖြစ် ကြေ ညာခရေ။ ၁၉၂၅ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံဥပဒေကိုလည်း ပြန်လည်ပြဋ္ဌာန်းခရေ။ ၁၉၂၅ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံ ဥပဒေကိုလည်း ပြန်လည်ပြဋ္ဌာန်းခရေ။ ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံတော် ကောင်စီက အဆိုပါပြန်လည်ပြဋ္ဌာန်းသည့် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံဥပဒေမှာ တရားမဝင်ဟု ဇူလိုင်လ ၂၅ ရက်နိတွင် ကြေညာခရေ။
၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၃၁ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံရေ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခရာ ယင်းနေ့ အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနားကို ဩဂုတ်လ ၄ ရက် နေ့တွင် ကျင်းပခရေ။ ကုလသမဂ္ဂသို့ ဝင်ခွင့်ရသည့်နေ့ကို အမျိုးသား ပြန်လည်သင့်မြတ်ခြင်းနေ့ဟု ခေါ်ဝေါ်ခရေ။
ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံတော်ကောင်စီကလည်း အရီးပေါ် အခြီအနေနန့် တီဘလီမြိုတော်တွင် ညမထွက်ရ အမိန့်ကို ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းခရေ။ အမျိုးသား ပြန်လည် သင့်မြတ်ရီး လုပ်ဆောင်ချက် တစ်ရပ်အနိန်နန့် ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားအား ထောက်ခံသူတိကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပီးကြောင်း ကြေညာခရေ။
ယင်းသို့ဟိနေခရာမှ ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယား ထောက်ခံသူတိက ဓားစာခံအဖြစ်ဖမ်းဆီးထားရေ ဂျော်ဂျီယာ ဒုဝန်ကြီးချုပ်အား ပြန်လွှတ်ပီးရီးအတွက် စေ့စပ်ဆွေးနွေးရန် အနောက်ပိုင်း ဂျော်ဂျီယာဟိ ဇူဒီဒီမြို့သို့ လားရောက်ကြသူ အစိုးရကိုယ်စားလှယ်တိအား ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယား ထောက်ခံသူတိက ဩဂုတ်လ ၁၁ ရက်နိတွင် ထပ်မံဖမ်းဆီးခပြန် ရေ။ အနောက်ပိုင်း ဂျော်ဂျီယာဒေသရေ ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယား ထောက်ခံသူရို့ဧ အခြီခံစခန်းဖြစ်ရေ။ ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယားမှာ ချီချန်သမ္မတနိုင်ငံဟု ကိုယ့်သဘောဖြင့်ကိုယ် ကြေညာထားရေ ဒေသတွင် ခိုလှုံလျက်ဟိရေဟု ဆိုရေ။ ချီချန်ရေ ရုရှားတောင်ပိုင်း ရုရှားပြည်ထောင်စုအတွင်း တည်ဟိရေ။
အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသက လွတ်လပ်ရီးကြေညာခသည့် ဖြစ်ရပ်နန့် အထက်ပါဖြစ်ရပ်ရို့ကို အကြောင်းပြု၍ ဂျော်ဂျီယာခေါင်းဆောင် ရှီဗာနာဇေရေ ၎င်းအားဆန့်ကျင် အများုက်အခံပြုသူတိအား ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁၂ ရက်နိတွင် စစ်ကြေညာခရေ။ ဂျော်ဂျီယာ အမျိုးသား ကာကွယ်ရီး တပ်ဖွဲ့တိကိုလည်း အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသသို့ ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်နိတွင် စေလွှတ်ခရေ။ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ အာဏာပိုင်တိကလည်း ဒေသို့ ဂျော်ဂျီယာတပ်ဖွဲ့တိဝင်ရောက်မှုကို ကျူးကျော်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ရှုတ်ချကတ်ရေ။ ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်မှ ၁၆ ရက်အတွင်း အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ မြို့တော် ဆူခူမီ၌ ဖြစ်ပွားရေ တိုက်ပွဲတိတွင် လူ ၅၀ ကျော် သေဆုံး ခရရေ။
မြွေပူရာ ကင်းမှောင့် ဆိုပိုင် ဂျော်ဂျီယာတပ်ဖွဲ့တိအား ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်လျက်ဟိကြသည့် အက်ဘ်ခါဇီယန် ရို့ဘက်မှ ကော့ကေးဆီးယန်းတောင် ပေါ်သားတိက ဝင်ရောက်ကူညီ တိုက်ခိုက်ခရာ ပိုပြီးကေရူပ်ထွီးလာခရရေ။ ရုရှားသမ္မတ ဘောရစ်ယဲလ်ဆင်ကလည်း ရှီဗာနာဇေကို ထောက်ခံပြီး ဆန့်ကျင် တိုက်ခိုက်မှုတိကို ရှုတ်ချခရေ။
၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁၈ ရက်နိတွင် အက်ဘ်ခါဇီယာ ဒေသအများအပြားကို ဂျော်ဂျီယာအမျိုးသားကာကွယ်ရီးတပ်ဖွဲ့တိက ထိန်းချုပ်နိုင်ခရေ။ အက်ဘ်ခါဇီယာ ပါလီမန် အဆောက်အအုံကိုလည်း သိမ်းပိုက်နိုင်ခရေ။ အက်ဘ်ခါဇီယန်ခေါင်းဆောင်တိ ဆူခူမီမြို့တော် မြောက်ဘက် ၂၅ မိုင် အကွာဟိ ဂူဒေါတာသို့ ထွက်ပြေးကတ်ရေ။ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားခြင်း ခံရသည့် ဂျော်ဂျီယာအထူးတပ်ဖွဲ့တိဧ ကယ်တင်မှုကြောင့် လွတ်မြောက်ခရရေ။
အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသမှ ဂျော်ဂျီယာတပ်ဖွဲ့တိ ဆုတ်ခွာ မပီးပါက ဂျော်ဂျီယာအစိုးရနန့် စေ့စပ်ဆွေးနွေးနိုင်မည် မဟုတ်ကြောင်း အက်ဘ်ခါဇီယန် ခေါင်းဆောင်တိက ပြောကြားပြီး တပ်တိ ရုပ်သိမ်းပီးရီးကို ဖိအားပီး တောင်းဆို ခရေ။ ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံတော် ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ ရှီဗာနာဇေကလည်း တပ်တိရုပ်သိမ်းမပီးနိုင်ဟု တုံ့ပြန်ပြောကြားခရေ။
သို့ရာတွင် ဂျော်ဂျီယာကာကွယ်ရီး ဝန်ကြီး ကီတိုဗာနီ နန့် အက်ဘ်ခါဇီယန်၊ ပါလီမန် ဥက္ကဋ္ဌနန့် အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ လွတ်လပ်ရီးလှုပ်ရှားမှု ခေါင်းဆောင် အာဇင်ဘာရို့ တွိ့ဆုံဆွေးနွေးရာ ဩဂုတ်လ ၂၉ ရက်နိတွင် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီး သဘောတူညီမှု ရဟိခရေ။ ယင်းအပစ်အခတ် ရပ်စဲရီးမှာ တစ်ရက်အကြာတွင် ပျက်ပြားလားခရေ။
ဆွေးနွေးညိ|နှိုင်းမှုတိ ဆက်လက်ပြုလုပ်ခရာ ရုရှားခေါင်းဆောင် ဘောရစ်ယဲ့လ်ဆင်၊ ဂျော်ဂျီယာခေါင်းဆောင် ရှီဗာနာဇေနန့် အက်ဘ်ခါဇီယန်ခေါင်းဆောင် အာဇင်ဘာရို့ဧ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နိက ပြုလုပ်ရေ ငြိမ်းချမ်းရီး စေ့စပ်ဆွေးနွေးပွဲ၌ ဂျော်ဂျီယာနန့် အက်ဘ်ခါဇီယန်ရို့နှစ်ဖက် အပစ်အခက်ရပ်စဲရန် သဘောတူညီချက် ရဟိခပြန်ရေ။
ယင်းသို့ဟိနေခရာမှ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၁၁ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာပါလီမန် ရွေးကောက်ပွဲတိ ကျင်းပရာရှီဗာနာဇေအောင်ပွဲဆင်ခပြီး ပါလီမန်ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ်လည်း ကောင်း၊ နိုင်ငံတော် အကြီးအကဲသစ်(သမ္မတ) အဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဂျော်ဂျီယာပါလီမန်က ရွီးချယ်တင်မြှောက် အတည် ပြုခရေ။ နိုဝင်ဘာလ ၆ ရက်နိတွင် ကျင်းပရေ ပါလီမန် အစည်းအဝီးကလည်း ရှီဗာနာဇေအား အစိုးရအဖွဲ့ ဝန်ကြီးတိနန့်အတူ အုပ်ချုပ်ရီးအာဏာ အပြည့်အဝပီးအပ်သည့် နိုင်ငံတော်အာဏာဆိုင်ရာ ဒီကရီတစ်ရပ်ကို အတည်ပြုခရေ။
၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလအတွင်းတွင် ဂျော်ဂျီယာ အမျိုးသားကာကွယ်ရီး တပ်ဖွဲ့တိနန့် အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ခွဲထွက်ရီးသူပုန်မျးအကြား တိုက်ပွဲတိ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခရေ။ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသတွင် သုံးလအတွင်း ဖြစ်ပွားခရေ တိုက်ပွဲတိတွင် သေဆုံးသူ ဦးရေမှာ ၄ဝဝ ကျော်အထိ ရောက်ဟိလားခရေ။
၁၉၉၃ခုနှစ်အတွင်းဆက်လက်တိုးတက်ဖြစ်ပေါ်မှုတိ - အက်ဘ်ခါဇီယာ ဒေသတွင် ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလအတွင်း တိုက်ပွဲတိ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခရာ အက်ဘ်ခါဇီယန် ခွဲထွက်ရီး သူပုန်တိက ဂျော်ဂျီယာရို့ ထိန်းချုပ်ထားသည့် အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသမြို့တော် ဆူခူမီကို အပြင်းအထန် ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်ခဩည်။ သို့ရာတွင် အောင်မြင်မှု မရဟိခချေ။
ဂျော်ဂျီယာ သမ္မတ ရှီဗာနာဇေက ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရီးမှူးချုပ် ဘူထရို့စ် ဂါလီထံသို့ ကုလသမဂ္ဂ ငြိမ်းချမ်းရီးတပ်ဖွဲ့တိ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသသို့ စေလွှတ်ရီးကို တောင်းဆိုရေစာကို ရီးသားပီးပို့ခရေဟု ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၅ ရက်နိတွင် သတင်းတိ ထွက်ပေါ်ခရေ။ ထို့ပြင် ရှီဗာနာဇေက အငြင်းပွားလျက်ဟိရေ အက်ဘ် ခါဇီယာ ပြဿနာတွင် ဂျော်ဂျီယာနန့် ကပ်လျက်ဟိရေ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတိက ကြားနီကတ်ရန် ပန်ကြားချက်အား ကုလသမဂ္ဂက ထုတ်ပြန်ပီးရန်ကိုလည်း တိုက်တွန်းပြောကြားခရေ။ ကုလသမဂ္ဂအနိန်နန့် ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပီးရန် အချိန်မတန်သေးဟု ကုလသမဂ္ဂ ပြောရီးဆိုခွင့်ဟိသူက ဇန်နဝါရီလ ၆ ရက်နိတွင် ပြောကြားခရေ။ သို့ရာတွင် ကုသလမဂ္ဂမစ်သျှင်အဖွဲ့ တစ်ဖွဲ့ရေ လူမျိုးစုအငြင်းပွားမှု ပြဿနာတွင် ဒုက္ခရေတိအား အရီးပေါ်အကူအညီတိ ပီးကမ်းရန် လိုအပ်ချက်ကို လေ့လာသိဟိနိုင်ရန် ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံမြို့တော် တီဘလီစီသို့ ဇန်နဝါရီလ ၂၀ ရက်နိတွင် ရောက်ဟိလာရေ။
ဒေအခြီအနေတိတွင် ဂျော်ဂျီယာနန့် ရုရှားရို့ နှစ်နိုင်ငံအကြား ဆက်ဆံရီး တင်းမာလာရသည့် ပြဿနာကလည်း ဟိနေပြန်ရေ။ အဓိက အကြောင်းအရင်းမှာ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသတွင် ရုရှားတပ်တိ တပ်စွဲထားရာ ရုရှားတပ်ဖွဲ့တိက ဂျော်ဂျီယာတပ်တိအား ဆန့်ကျင်မှုပြုသည့် လုပ်ရပ်တိအတွက် ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံက ပြစ်တင်ဝေဖန်ခရေ။
ဂျော်ဂျီယာ ပါလီမန်ကလည်း ရုရှားတပ်ဖွဲ့တိ လုပ်ရပ်အတွက် ရုရှားအစိုးရတွင် တာဝန်အပြည့်ဟိကြောင်းဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၄ ရက်နိတွင် အတည်ပြုခရေ။ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသမှ ရုရှားစစ်သားတိ မရုပ်သိမ်းပါက ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံအနိန်နန့် စစ်တပ်ဖွဲ့တိစည်းရုံး စုစည်းခြင်း ပြုရလိမ့်မည်ဟု ရှီဗာနာဇေက ခြိမ်းခြောက်ပြောကြားခရေ။
ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက်နိတွင် ရုရှား ကာကွယ်ရီးဝန်ကြီး မာရှယ်ပါဗယ်ဂရာချက်ရေ အက်ဘ်ခါဇီယာ ဒေသတွင်း တပ်စွဲထားရေ ရုရှားစစ်သားတိကို စစ်ဆီးရန် လာရောက်ခရာ ယင်းကိုဂျော်ဂျီယာခေါင်းဆောင် ရှီဗာနာဇေက ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဝေဖန်ခရေ။ ဂရာချက် လာရောက်ခြင်းမှာ သံခင်းတမန်ခင်းအရ အကျိုးမထူးသည့် လုပ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး မြောက်ပိုင်း ကော့ကေးဆပ်နန့် ပင်လယ်နက်ဒေသဟိ ၎င်းရို့ဧ အကျိုးစီးပွားတိကို ကာကွယ်ရန်အတွက် ရာဇသံပီး လုပ်ဆောင်နည်းကို အခြီခံသည့် ချဉ်းကပ်နည်းတစ်ခုသာ ဖြစ်ရေဟု ဝေဖန်ခရေ။
မတ်လ ၁၄ ရက်မှ ၁၇ ရက် အတွင်းတွင် ဂျော်ဂျီ ယာရို့ ထိန်းချုပ်ထားရေ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ မြို့တော် ဆူခူမီကို အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသခွဲထွက်ရီး သူပုန်တိက အဓိကတိုက်စစ်ဆင်ခရာ အနည်းဆုံး လူ ၁၁၀ ကျော် သေဆုံးပြီး လူ ၁၀၀၀ ကျော်ဒဏ်ရာရဟိခရေ။ အဆောက်အအုံ ၈ဝဝ ခန့်မှာလည်းပျက်စီးခရရေ။ တိုက်ပွဲတွင် ရုရှားအက်စ်ယူ - ၂၅ တိုက်ခိုက်ရီးဗုံးကြဲလေယာဉ်တိ အသုံးပြုခရေကို ထောက်ပြလျက် ရုရှားတပ်ဖွဲ့တိက အက်ဘ်ခါဇီယန် သူပုန်တိအား အကူအညီပီးခရေဟုဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံက စွပ်စွဲပြောကြား ခရေ။ ရုရှားနိုင်ငံကလည်း ၎င်းရို့ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်း မဟိကြောင်း ငြင်းဆိုပြီး ခုနစ်လကြာမြင့်ခပြီဖြစ်ရေ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ပြည်တွင်းစစ်တွင် ရုရှားတပ်ဖွဲ့တိအနိန်နန့် ကြားနေရီးကို ထိန်းသိမ်းလျက်ဟိကြောင်း ပြောကြားခရေ။ ဒေဖြစ်ရပ်တိက ဂျော်ဂျီယာနန့် ရုရှားဆက်ဆံရီးကို ပိုပြီးကေတင်းမာလာစီခရေ။ ဧပြီလ အတွင်းတွင်လည်း ဆူခူမီမြို့တော်တွင် တိုက်ပွဲတိ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားခရေ။
အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ပဋိပက္ခတွင် ဂျော်ဂျီယာစစ်သား ၁၀၀၈ ဦးသေဆုံးပြီး ၃၅၀၀ ဦးဒဏ်ရာရဟိခရေဟု ဂျော်ဂျီယာ ရေဒီယိုက ဧပြီလ ၁၆ ရက်နိတွင် ကြေညာခရေ။ အစ်တာ - တပ်စ်သတင်းဌာနဧ သတင်းပီးပို့ချက်အရ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ၌ ဖြစ်ပွားခသည့် တိုက်ပွဲတိတွင် အရပ်သား ၁၁၆ ဦး သေဆုံးပြီး ၃၃၆၆ ဦး ဒဏ်ရာရဟိ ခရေဟု သိဟိရရေ။
ဒေသို့ အခြီအနေတိ တိုးတက်ဖြစ်ပေါ်နေဆဲမှာပင် ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရီးမှူးချုပ် ဘူထရို့စ် ဂါလီဧ ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် အက်ဒူးယတ် ဘရမ်းနားအား ခန့်အပ်မည်ဖြစ်ကြောင်းကို ဧပြီလ နှောင်းပိုင်းတွင် ကြေညာခရေ။ အဆိုပါကိုယ်စားလှယ်အနိန်နန့် အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ပဋိပက္ခဖြေသျှင်းရီးအတွက် ပိုပြီးကေပါဝင်လုပ်ဆောင်ကြရန် ထပ်မံတိုက်တွန်းပြောကြားခရေ။
မေလ ၁၄ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာခေါင်းဆောင် ရှီဗာနာဇေနန့် ရုရှားသမ္မတ ဘောရစ်ယဲ့လ်ဆင်ရို့ရေ မော်စကိုမြို့တွင် တွိ့ဆုံကာ အက်ဘ်ခါဇီယာ ဒေသအရီးနန့် စပ်လျဉ်းပြီး ဆွေးနွေးခကတ်ရေ။ ရှီဗာနာဇေက အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ပဋိပက္ခတွင် ရုရှားရို့ဧ အခန်းကဏ္ဏကို လိုက်လိုက်လျောလျော စေ့စပ်ညှိနှိုင်း ဆွေးနွေးခရေ။ ဂျော်ဂျီယာ ရုရှား ဆက်ဆံရီး အရီးပါပုံကို ပြောကြားပြီး နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရီး တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရီးနန့် ပဋိပက္ခ တိဖြေသျှင်းရန် အခွင့်အလမ်းတိကိုလည်း အလေးအနက်ထားပြောကြားခရေ။
မော်စကို ဆွေးနွေးပွဲတွင် အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ တိုက်ပွဲတိ အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီး သဘောတူညီချက်တစ်ရပ် ရဟိ ခပြီး ယင်းဒေသမှ အမြောက်မြားနန့် လက်နက်ကြီးတိ ရုပ်သိမ်းရီး အပါအဝင် ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလက ပြုလုပ်ခရေ ရုရှား၊ ဂျော်ဂျီယာနန့်အက်ဘ်ခါဇီယန် ကိုယ်စားလှယ်တိဧ သုံးပွင့်ဆိုင် ဆွေးနွေးပွဲပြန်လည်စတင်ရီးကိုပါ ထည့်သွင်းဆွေးနွေးခကတ်ရေ။ ဆွေးနွေးပွဲ သဘောတူညီချက် အရ မေလ ၂၀ ရက်နိမှစပြီး အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသတွင် အပစ်အခတ်စတင် ရပ်စဲခရေ။ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရီးမှူးချုပ်က ခန့်အပ်ခရေ ကိုယ်စားလှယ် အက်ဒူးယတ် ဘရမ်းနားရေ ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံမြို့တော် တီဘလီစီသို့ ယင်းနေ့မှာပင် ရောက်ဟိလာရေ။
ဇွန်လ အတွင်းတွင် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီး သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်ခကြပြန်ရေ။ ယင်းကိစ္စနန့် စပ်လျဉ်း၍ ဂျော်ဂျီယာနန့် အက်ဘ်ခါဇီယန်ရို့ရေ တစ်ဖက်နန့် တစ်ဖက် အပြန်အလှန် စွပ်စွဲပြောကြားခကတ်ရေ။ ဂျော်ဂျီယာခေါင်းဆောင် ရှီဗာနာဇေရေ ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံ ငြိမ်းချမ်းရီးထိန်းသိမ်းမှု လုပ်ငန်းတိတွင် ဂျာမန်တပ်ဖွဲ့တိ ပါဝင်ဆောင်ရွက်စေလိုသည့် ဆန္ဒကို ထုတ်ဖော်ပြောကြားခ ရေ။ ဂျာမနီနိုင်ငံအနိန်နန့် ရှီဗာနာဇေဧ ဆန္ဒအများုင်း လုပ်ဆောင်ပီးရန်ဖြစ်နိုင်မည် မဟုတ်ဟု ဆိုရေ။ ဂျာမနီ ဝန်ကြီးချုပ် ဟဲလမွတ်ခိုးလ် အစိုးရအဖွဲ့နန့် အများုက်အခံ ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက်တစ်ရို့ရေ ဂျမနီနိုင်ငံဧ အနာဂတ်စစ်ရီးကဏ္ဍနန့် စပ်လျဉ်း၍ အငြင်းပွားလျက်ဟိရေကြောင့် ဖြစ်ရေ။
ရှီဗာနညဇေရေ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ခွဲထွက်ရီး သူပုန်တိ လှုပ်ရှားလျက်ဟိသည့် ဒေသတွင် ဇူလိုင်လ ၄ ရက်နိက မော်တော်ယာဉ်ဖြင့် လှည့်လည်လားလာလျက်ဟိစဉ် အက်ဘ်ခါဇီယန်ရို့ဧ ပစ်ခတ်မှုကြောင့် ၎င်းစီးနင်းလိုက်ပါလာရေ မော်တော်ယာဉ်အနီးတွင် ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ပွားရာ သေဘေးမှ သီသီလေးလွတ်မြောက် လားခရေ။ အခြီအနေတိ ဆက်လက် ဆိုးဝါးလာခပြီး အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ ခွဲထွက်ရီး သူပုန်တိ ဆူခူမီမြို့တော်သို့ ရှေ့တိုးချီတက် လာနီရေကြောင့် မာရှယ်လောအုပ်ချုပ်ရီးကို ဇူလိုင်လ ၆ ရက်နိတွင် ရှီဗာနာဇေက ကြေညာခရေ။ တိုက်ပွဲတိ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခရာ မြို့တော် ဆူခူမီနန့် ၎င်းဧ အနီးဝန်းကျင် မြို့ဖြစ်ရေ အိုချမ်ချီရာရို့မှ လွဲ၍ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသ အစိတ်အပိုင်း အတော်တိတိကို ဘက်ဘ်ခါဇီယန်ရို့က ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ရေဟု သိဟိရရေ။
ယင်းအခြီအနေတွင် ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံက အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသမှ ဂျော်ဂျီယာတပ်ဖွဲ့တိ ရုပ်သိမ်းပီးမည်ဟုပင် ကမ်းလှမ်းကာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရီး သဘောတူညီမှု ရဟိရန် ကြိုးပမ်းခပြန်ရေ။ ယင်းကမ်းလှမ်းချက်ကို အက်ဘ်ခါဇီယန်ရို့က လက်မခံဘဲ ပယ်ချခအတွက်နန့် တိုက်ပွဲတိ ပြင်းထန်စွာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခရေ။ ဒေတွင် ရှီဗာနာဗေက ငြိမ်းချမ်းရီးအတွက် စေ့စပ်ညိ|နှိုင်းမှုတိ မည်သို့မျှ ထူးခြား မလာပါက ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံအနိန်နန့် လက်ဟိအနေအထားထက် ပိုပြီးကေပြီး အင်အားကို အသုံးပြုရလိမ့်မည်ဟု သတိပီး ပြောကြားခရေ။
အက်ဘ်ခါဇီယန်တပ်ဖွဲ့တိ မြို့တော် ဆူခူမီအနီးဟိ အချက်အချာကျသည့် ကျေးရွာနှစ်ရွာမှ ဆုတ်ခွာလားရန်နန့် မြို့တော် ဆူခူမီကို တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရန် ဇူလိုင်လ ၁၃ ရက် နေ့တွင် ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံက ရာဇသံပီးခရေ။ လိုက်နာခြင်း မဟိပါက အက်ဘ်ခါဇီယန်ရို့ဧ ဌာနချုပ်စခန်းတည်ဟိရာ ဂူဒေါတာကို အလုံးအရင်းဖြင့် တိုက်ခိုက်ရလိမ့်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ခရေ။
ဒေသို့ဖြင့် အက်ဘ်ခါဇီယာ ဒေသခွဲထွက်ရီးလှုပ်ရှားမှု ခေါင်းဆောင်တိက အပစ်အခတ်ရပ်စဲရီး စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုကို လက်ခံရန် ဇူလိုင်လ ၂၆ ရက်နိတွင် သဘောတူညီခကတ်ရေ။ အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီး သဘောတူညီချက် ဖြစ်မြောက်ရန် ရုရှား သမ္မတဘော့ရစ်ယဲ့လ်ဆင်က ကြားဝင်စေ့စပ် ဆောင်ရွက်ပီးခခြင်း ဖြစ်ရေ။ ဇူလိုင် ၂၇ ရက်နိတွင် ဂျော်ဂျီယာနန့် အက်ဘ်ခါဇီယန်ခေါင်းဆောင်တိ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရီး သဘောတူညီမှုကို လက်မှတ်ရီးထိုး ခကတ်ရေ။ အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီးကို ဇူလိုင်လ ၂၉ ရက်နိတွင် စတင်ရန်ဖြစ်ရေ။
ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရီးကောင်စီကလည်း အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီးကို ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲနိုင်စီရန်အတွက် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အကဲခတ်လေ့လာရီးအဖွဲ့ဧ ရှေ့ပြေးအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကို စေလွှတ်ရန် ဩဂုတ်လ ၆ ရက်နိတွင် တညီတညွတ်တည်း ဆုံးဖြတ်အတည်ပြုခရေ။ ဘူထရိုစ်ဂါလီကလည်း ကုလသမဂ္ဂစစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အကဲခတ်လေ့လာရီး မစ်သျှင်အဖွဲ့ ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံသို့ စေလွှတ်ရီးကို ထောက်ခံခရေ။ ယင်းကို လုံခြုံရီး ကောင်စီက အတည်ပြုခပါကေ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုဟောင်း သို့စေလွှတ်သည့် ပထမဆုံးကုလသမဂ္ဂ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အကဲခတ် လေ့လာရီးအဖွဲ့ ဖြစ်လီပါဖို့။
အပစ်အခက် ရပ်စဲရီးသဘောတူညီချက်အရ ဂျော်ဂျီယာနန့် အက်ဘ်ခါဇီယန်တပ်ဖွဲ့တိကိုလည်း စစ်ဆင်ရီးနယ်မြေ ရှေ့တန်းတိမှ ဩဂုတ် ၁၄ ရက်နန့် ၁၅ ရက်နိတိတွင် စတင်ရုပ်သိမ်းခရေ။ ယဲ့လ်ဆင်နန့် အက်ဘ်ခါဇီယန် ခေါင်းဆောင် အာဇင်ဘာရို့က ကုလသမဂ္ဂက ကြီးမှူးသည့် ငြိမ်းချမ်းရီးဆွေးနွေးပွဲ ဖြစ်မြောက်ရန် ဩဂုတ်လ ၂၄ ရက် နေ့တွင် တိုက်တွန်းပြောကြားကတ်ရေ။ အပစ်အခက်ရပ်စဲရီး တည်တံ့ရီးမှာဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံက ၎င်း တပ်ဖွဲ့တိ ရုပ်သိမ်း ပီးရန် ကတိပြုမှုဆောင်ရွက်ချက်အပေါ် တည်မှီနေရေဟု ယင်းရို့က သတိပီးပြောကြားကတ်ရေ။
ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရီး ကောင်စီကလည်း အပစ်အခတ် ရပ်စဲရီးကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုရန် အဖွဲ့ဝင် ၈၈ ဦးပါဝင်ရေကုလသမဂ္ဂ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အကဲခတ် လေ့လာရီးအဖွဲ့ကို ဂျော်ဂျီယာသို့ စေလွှတ်ရန် ဩဂုတ်လ ၂၄ ရက်နိမှာပင် ဆုံးဖြတ်ခရေ။ ထောက်ခံမဲ ၁၅ မဲဖြင့် အတည်ပြုခရေ။ အဆိုပါဆုံးဖြတ်ချက်တွင် အကဲခတ်အဖွဲ့ဝင်တိ အနိန်နန့် ခြောက်လကြာ တာဝန်ထမ်းဆောင်စီရန်နန့် တိုက်ပွဲတိ ဖြစ်ပွားခသည့် ဆူခူမီမြို့တော်ကို ပိုပြီးကေစောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုရန် ဖော်ပြထားရေ။
ဒေသို့ဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရီးကို ရှေးရှုရေပြောင်းလဲမှုတိ တိုးတက်ဖြစ်ပေါ်လျက်ဟိစဉ် ဖြုတ်ချခံရရေ သမ္မတ ဟောင်းဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယား ထောက်ခံသူတိက တစ်စခန်းထကာ ပုန်ကန်ထကြွလာပြန်ရေ။ ယင်းအင်အားစုတိက ဂျော်ဂျီယာ အနောက်ပိုင်းဒေသတွင် ပုန်ကန်ထကြွလာအတွက်နန့် ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံတစ်ဝန်းလုံးတွင် အရီးပေါ် အခြီအနေအုပ်ချုပ်ရီး ပြဋ္ဌာန်းရန် ရှီဗာနာဇေက ပြောကြားခရေ။ စက်တင်ဘာလ ၁၁ ရက်နိတွင် ကျင်းပရေ အစိုးရအဖွဲ့ အစည်းအဝီးတွင် ရှီဗာနာဇေက ပြည်ထဲရီးဝန်ကြီးရာထူးနီရာတွင် ၎င်းအနိန်နန့် ထမ်းဆောင်မည် ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခရေ။ ပြည်ထဲရီးဝန်ကြီးအနိန်နန့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်တိကို ကြီးကြပ်ထိန်းချုပ်နိုင်သည့် အခွင့်အာဏာရဟိစေမည်ဖြစ်ရေ။ အစိုးရအဖွဲ့အတွင်းတွင်လည်း ရှီဗာနာဇေက အပြောင်းအလဲတိပြုလုပ်ခရေ။ ဂျော်ဂျီယာ နိုင်ငံတွင် အကြီးမားဆုံးကုမ္ပဏီဧ အကြီးအကဲတစ်ဦးကို ဒုဝန်ကြီးချုပ် အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အခြားထင်ရှားသည့် လုပ်ငန်းသျှင် တစ်ဦးအား ဘဏ္ဍာရီးဝန်ကြီးအဖြစ်လည်းကောင်း ခန့်အပ်ခရေ။ ဒေသို့ အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း ပြောင်းလဲမှုတိမှာ သမ္မဟောင်း ဂမ်ဆတ်ဟာဒီးယား ထောက်ခံသူတိအား နှိမ်နင်းချေမှုန်းသည့် လုပ်ဆောင်ချက်တိတွင် ကျယ်ပြန့်သည့် ထောက်ခံမှုရဟိရန် ကြိုးပမ်းချက်တစ်ရပ် ဖြစ်ပုံပေါ်ရေ။
စက်တင်ဘာလ ၁၅ ရက်နိတွင် ပုန်ကန်ထကြွသူတိ အနိန်နန့် တိုက်ခိုက်မှုတိကို ရပ်ဆိုင်းရန် ရှီဗာနာဇေက သတိပီးပြောကြားခရေ။ ဂျော်ဂျီယာ ပါလီမန်က အရီးပေါ်အခြီအနေ ပြဋ္ဌာန်းပီးရန်ကိုလည်း ရှီဗာနာဇေက တိုက်တွန်းခ ရေ။ ပါလီမန်က အရီးပေါ် အခြီအနေပြဋ္ဌာန်းပီးခြင်း မဟိပါက ၎င်းအနိန်နန့် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်လွှာတင်သွင်း ရလိမ့်မည်ဟု ပြောကြားကာ ဖိအားပီးလုပ်ဆောင်ခရေ။
အရီးပေါ်အခြီအနေ ပြဋ္ဌာန်းလိုက်ပါက ရှီဗာနာဇေ အနိန်နန့် ညမထွက်ရအမိန့်ထုတ်ပြန်ခြင်း၊ လူထု စည်းဝီးပွဲတိ ကျင်းပခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းနန့် လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်နေသူ တိအား လက်နက်ဖျက်သိမ်းခွင့်အာဏာကို ရဟိစေမည် ဖြစ်ရေ။ ဂျော်ဂျီယာ ပါလီမန်ဟိ လူနည်းစု အများုကအခံတိက အရီးပေါ် အခြီအနေ ပြဋ္ဌာန်းခြင်းကို ပထမတွင် ပိတ်ပင် တားမြစ်ရန် ကြိုးပမ်းခကေလည်း ရှီဗာနာဇေအား ထောက်ခံ သူ ၁၀၀၀၀ ကျော်ရို့က ပါလီမန်တစ်ဝိုက် စုရုံးဆန္ဒပြသည့် အခါကျမှ ပါလီမန်က ယင်းကိစ္စကို အလျော့ပီး လိုက်လျောခရေ။ ဒေသို့ အခက်အခဲမ အကျပ်အတည်း ကြုံနေရသည့် အခြီအနေကို အခွင့်ကောင်းယူကာ အက်ဘ်ခါဇီယာ ဒေသ ခွဲထွက်ရီးသူပုန်တိက စက်တင်ဘာလ ၆ ရက်နိတွင် ထိုးစစ်ဆင်နွှဲခပြန်ရေ။ ယင်းမှာ အပစ်အခက်ရပ်စဲရီး သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်လိုက်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ စင်စစ် အားဖြင့် အပစ်အခက်ရပ်စဲရီးမှာ အိတ်ပေါက်နန့် ဖားကောက် သည့်ပမာ သဘောတူညီမှုရလိုက်၊ ချိုးဖောက်လိုက်ဖြင့် အကြိမ်ကြိမ် ပျက်ပြားခရရေ။ ယင်းလုပ်ရပ်ကြောင့် ရှီဗာနာဇေမှာ ပို၍ အခက်ကြုံခရရေ။
တင့်ကားတိနန့် သံချပ်ကာကားတိ အကူအညီဖြင့် အက်ဘ်ခါဇီယန် သူပုန်တိရေ မြို့တော် ဆူခူမီတောင်ဘက် ပိုင်းဟိ ကမ်းရိုးတန်းကျေးရွာ အများအပြားကို သိမ်းပိုက်နိုင် ခရေ။ မြို့တော်ဆူခူမီနန့် ရထားလမ်း၊ ကားလမ်း၊ အဆက်အသွယ်တိကိုလည်း ဖြတ်တောက်ခရေ။ ဆူခူမီ အရှေ့ တောင်ဘက် မိုင် ၃ဝ အကွာဟိ အိုချမ်ချီရာမြို့ကို သိမ်းပိုက်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ဟိကတ်ရေ။
ဆိုးဝါးလာရေ အခြီအနေတိကြောင့် ဂျော်ဂျီယာခေါင်းဆောင် ရှီဗာနာဇေရေ အက်ဘ်ခါဇီယန် ခွဲထွက်ရီး သူပုန်တိအား လက်နက်ဆွဲကိုင် တိုက်ခိုက်ကြရန် နိုင်ငံသား တိအားပန်ကြားခရေ။ အပျော်တမ်း လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ ၂၀၀၀ ခန့်ကိုလည်း ဆူခူမီသို့ ပို့လွှတ်ခရေ။ ဘောရစ် ယဲ့လ်ဆင်နန့် ထိပ်တန်းစစ်ဘက်အရာဟိတိကလည်း မော်စကိုမြို့၊ ကရင်မလင်တွင် ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံ အခြီအနေကို ဆွေးနွေးခကတ်ရေ။ ရုရှားကာကွယ်ရီးဝန်ကြီး ပါဗယ်ဂရာချက်က ပြည်တွင်းစစ် အဆုံးသတ်စေရီးအတွက် ရုရှားတပ်ဖွဲ့တိ စေလွှတ်ပီးမည်ဟု ကမ်းလှမ်းခရာ ယင်းကို ရှီဗာနာဇေက ကန့်ကွက်ခရေ။
ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံ အက်ဘ်ခါဇီယာဒေသတွင် ဂုတိုင်တိုက်ပွဲတိ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားလျက်ပင်ဟိရေ။ ဂနိအထိ သေဆုံးသူဦးရေမှာ ၂,၀၀၀ ကျော်ဟိပြီဟု သိဟိရရေ။ အက်ဘ်ခါဇီယာရေ ဂျော်ဂျီယာနိုင်ငံတွင် ပါဝင်ရေ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရီးဒေသဖြစ်ရေ။ လူဦးရေ ငါးသိန်းကျော်ခန့် ဟိသည့်အနက် မူဆလင်ဘာသာဝင် အက်ဘ်ခါဇီယန် လူမျိုးစုတိက ကိုးရေင်းခန့် ဟိရေ။[11]
ကိုးကား[edit | edit source]
- ↑ "Article 8", Constitution of Georgia. In Abkhazian Autonomous Republic, also Abkhaz language.
- ↑ "Constitution of Georgia" (PDF). Parliament of Georgia. Archived from the original (PDF) on 10 December 2017. Retrieved 27 September 2021.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help) - ↑ "საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის საბოლოო შედეგები" (PDF). National Statistics Office of Georgia. 28 April 2016. Archived from the original (PDF) on 10 October 2017. Retrieved 29 April 2016.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=and|access-date=specified (help); More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help) - ↑ "Demographic Portal". Retrieved 2020-02-09.
- ↑ "2014 General Population Census Main Results General Information — National Statistics Office of Georgia" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 August 2016. Retrieved 2 May 2016.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့. Retrieved 14 January 2020.
- ↑ "World Economic Outlook Database October 2019".
- ↑ "GINI index (World Bank estimate) - Georgia". data.worldbank.org. ကမ္ဘာ့ဘဏ်. Archived from the original on 20 July 2018. Retrieved 22 March 2020.
- ↑ "Human Development Report 2020". ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်. Retrieved 6 August 2020.
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၃)
- ↑ စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်၊ (၁၉၉၄)