Wp/mos/Bobo Dioulasso

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Bobo Dioulasso

Bobo neb nins sẽn gomd b tẽng zugã (b sẽn yaa Mande rãmbã) boond-b-la tɩ Sia. Zula buud-gomd a yiib n be, tɩ b sẽn gomd-a wã zemsd ne buud-gomdã buud toor-toore. Tẽnga bee tẽn-kãsengã sẽn be zĩ-wũndã-dʋʋgẽ, Houet soolmẽ wã, n be Ouagadougou n zãag ne kilomɛtɩ 350. Bobo-Dioulasso tara yõod wʋsg ne kom-bɩɩse (gãongã raab, textilã) la ne buud-goamã, bala yaa tẽn-kãseng sẽn yaa bũmb ning sẽn wilgd tɩ b tara tẽebo la mizikã.

Kibsa[edit | edit source]

Yʋʋm kobs 19 soabã saabẽ, Siia ra yaa tẽn-bɛd a yiib sẽn yaa kãsenga, Tunuma la Sia sẽn be a taaba, sẽn be metr koabg zug n be tẽn-bɛdã zug n be tãns-bõon-bi-bõone, sẽn be a yiibu wã zugu. Tẽns a taab sẽn pa tar pãng sẽn be zĩig ning (Bindogoso, Dogona, Kwirima, Kpa) paama tẽn-kãnga sẽn wat n yaa b tẽng-n-taagã pʋgẽ, la b lebg n be tẽngã pʋga.

La b sẽn wa n be tẽn-kãsems a yiibã, b rɩka b naam n na n tɩ kẽ b tẽn-kãense. B rɩka b n tɩ kẽ tẽn-kãnga. Rẽ n so tɩ b lebg tẽng a yembr sẽn boond tɩ Bobo-Dioulasso wã siglgã.

Yʋʋmd 1915-1916 zabrã sasa, b sẽn da zab ne Frans soolmã, b ra zabda ne b rĩmã. Frans nebã ra maanda b tʋʋmã tẽngã pʋga, n dat n tõog n zab ne tẽn-yɩgsgã. La tẽngã meng lebga tẽn-tẽng sẽn na n kɩt tɩ b tõog n zab n zab ne tẽngã.

Yʋʋmd 1927 wã, Frans nebã sãama Tunuma tẽn-kʋdgã ne tẽn-kãens a taabã. B kɩtame tɩ b kẽng tẽn-kãens sẽn be be be wã, wall b kẽng tẽn - kʋdgã sẽn da be be wã. B ra tara zĩig n na n maneg n naan yɩ roog sẽn yaa roog sẽn pa be tounouma. [1]

Sia sẽn yaa zĩig ning b sẽn ket n boond tɩ Dioulasoba wã pa sãam ye. Yʋʋmd 1932 wã, b toeema a to-to, tɩ b maan sorã sẽn yaa kãsenga, la b paasd so-to-so-to wã tɩ b maneg tẽngã. Yʋʋmd 1926 wã la yʋʋmd 1929 wã sʋka, Frans soolmã taoor dãmb maana tẽn-tẽngã pʋ-tẽns la rotã sẽn yaa bĩis sẽn yaa bẽed ne tẽn-tẽnga, tɩ b sẽn da tarã yaa b sẽn da be tẽn-tẽngẽ wã. Rẽ kɩtame tɩ tẽngã sẽn yaa tẽng-kãnga lebg sõma. Yʋʋmd 2000 wã tɛka, Bobo-Dioulasso tẽngã paama pãng n paas n paas tẽngã neb la a tara pãng a arzɛkã wɛɛngẽ. Sẽn be-b Ivory Coast wã, b sẽn wa n wa n wa paam n paame, b lebg n wa n tɩma. Tẽnga siglgã rɩka ligd n paas tẽnga pʋgẽ; makre, Afirik Wɛtg tẽnsẽ wã sẽn get b sẽn get b raabã wɛɛngẽ wã yaa tẽnga taoor soaba.

Bãngr-gomdã[edit | edit source]

Zãmsgã[edit | edit source]

Tẽns nins b sẽn maand tɩ nebã pʋʋsdẽ

Sõngr wɛɛngẽ

Dãmograafikã[edit | edit source]

Yʋʋm kobs 19 soabã saabẽ, Siia ra yaa tẽn-bɛd a yiib sẽn yaa kãsenga, Tunuma la Sia sẽn be a taaba, sẽn be metr koabg zug n be tẽn-bɛdã zug n be tãns-bõon-bi-bõone, sẽn be a yiibu wã zugu. Tẽns a taab sẽn pa tar pãng sẽn be zĩig ning (Bindogoso, Dogona, Kwirima, Kpa) paama tẽn-kãnga sẽn wat n yaa b tẽng-n-taagã pʋgẽ, la b lebg n be tẽngã pʋga.

La b sẽn wa n be tẽn-kãsems a yiibã, b rɩka b naam n na n tɩ kẽ b tẽn-kãense. B rɩka b n tɩ kẽ tẽn-kãnga. Rẽ n so tɩ b lebg tẽng a yembr sẽn boond tɩ Bobo-Dioulasso wã siglgã.

Yʋʋmd 1915-1916 zabrã sasa, b sẽn da zab ne Frans soolmã, b ra zabda ne b rĩmã. Frans nebã ra maanda b tʋʋmã tẽngã pʋga, n dat n tõog n zab ne tẽn-yɩgsgã. La tẽngã meng lebga tẽn-tẽng sẽn na n kɩt tɩ b tõog n zab n zab ne tẽngã.

Yʋʋmd 1927 wã, Frans nebã sãama Tunuma tẽn-kʋdgã ne tẽn-kãens a taabã. B kɩtame tɩ b kẽng tẽn-kãens sẽn be be be wã, wall b kẽng tẽn - kʋdgã sẽn da be be wã. B ra tara zĩig n na n maneg n naan yɩ roog sẽn yaa roog sẽn pa be tounouma. [1]

Sia sẽn yaa zĩig ning b sẽn ket n boond tɩ Dioulasoba wã pa sãam ye. Yʋʋmd 1932 wã, b toeema a to-to, tɩ b maan sorã sẽn yaa kãsenga, la b paasd so-to-so-to wã tɩ b maneg tẽngã. Yʋʋmd 1926 wã la yʋʋmd 1929 wã sʋka, Frans soolmã taoor dãmb maana tẽn-tẽngã pʋ-tẽns la rotã sẽn yaa bĩis sẽn yaa bẽed ne tẽn-tẽnga, tɩ b sẽn da tarã yaa b sẽn da be tẽn-tẽngẽ wã. Rẽ kɩtame tɩ tẽngã sẽn yaa tẽng-kãnga lebg sõma.

A Abidjan Railway sẽn ta Bobo-Dioulasso yʋʋmd 1934 wã kɩtame tɩ b tõog n kẽed ne wãdgã, tɩ b ra tõe n kẽed n tɩ kẽed ne tẽn-kɩtbã, tɩ b tõog tɩ b ra paam n tɩ kẽe ne taaba. La tẽn-kãnga sẽn yaa tẽn-bɛdã siglgã bɩʋʋg kaoose, dũni wã naongã sẽn wa n wa n wa zĩndi, la yʋʋmd 1933 soabã pʋgẽ, b sẽn sãam Upper Volta soolmã yĩnga. La dũni gill zabr a yiib-n-soabã poore, tẽngã leb n lebga tẽn-kãseng a ye. Yʋʋmd 1947 soabã, b sẽn lebg n sig Upper Volta soolmã, b kɩtame tɩ b kẽng Bobo-Dioulasso, baa ne a Ouagadougou sẽn yɩ b tẽnga pʋga. Bobo-Dioulasso yaa siglgã sẽn yaa pipi siglgã, la yaa tẽn-gãong sẽn tar koodã, tɩbse la bõn-buudb (mangos, citrus) la bõn-naands nins b sẽn yiisd (ba-bõon, kaze, la karite/shea) me.

A sẽn maan bũmb wʋsg n paas tẽngã arzɛkã wɛɛngẽ wã yĩnga, a sẽn paam b mens n lebg burkĩna yʋʋmd 1960 wã poore, b boonda tẽngã tɩ " tẽnga arzɛkã tẽn-tẽnga " (a sẽn be Waagadougou sẽn yaa tẽnga tẽn-tẽngã pʋgẽ wã sẽn pa wõnd a taabã). Bobo-Dioulasso sẽn yaa naaba wã sẽn yaa naabã, a paoogame, a sẽn wa n maan yʋʋm kobs-gĩnd dãmb a ye n wilg tɩ a yaa a Ouagadougou n na n sõng-a. Yʋʋmd 1980 la 1990 wã, tẽn-kãng ra tara tʋʋm-nood wʋsgo. B sẽn da wa n yaa b sẽn da yaa b sẽn yaa b sẽn pa tʋmd ne b taabã, b ra pa le tõe n maan woto ye. B ra maanda zak-biis sẽn yaa tẽn-gãong la tʋʋm-kãsemse. [ sõsg sẽn yaa tɩlae ]

Yʋʋmd 2000 wã tɛka, Bobo-Dioulasso tẽngã paama pãng n paas n paas tẽngã neb la a tara pãng a arzɛkã wɛɛngẽ. Sẽn be-b Ivory Coast wã, b sẽn wa n wa n wa paam n paame, b lebg n wa n tɩma. Tẽnga siglgã rɩka ligd n paas tẽnga pʋgẽ, n paas tẽn-kãng siglgã sẽn boond tɩ West African Centre for Economic and Social Studies wã.