Wp/kri/Hungary

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > Hungary

Ɔŋgaria (Ɔngari: Magyarország [ˈmɒɟɒrorsaːɡ] (lisin)) na wan kɔntri we nɔ gɛt land na Sɛntral Yurop.[2] I gɛt 93,030 skwea kilomita (35,920 skwea mayl) na di Kapati Besin, ɛn i gɛt bɔda wit Slovakia na di nɔt, Yukren na di nɔt-ist, Romɛnia na di ist ɛn sawt-ist, Sɛbia na di sawt, Kroeshi ɛn Slɔvenia na di sawt-wɛst, ɛn Ɔstria to di wɛst pat. Ɔŋgaria gɛt 9.7 milyɔn pipul dɛn, bɔku pan dɛn na etnik Ɔngari pipul dɛn ɛn bɔku pan dɛn na Romani pipul dɛn. Ɔngari, di ɔfishal langwej, na di Yuralik langwej we pipul dɛn de tɔk pas ɔl na di wɔl ɛn i de pan di smɔl langwej dɛn we nɔto Indo-Yuropian we dɛn de tɔk bɔku bɔku wan na Yurop.[13] Budapest na di kɔntri in kapital ɛn siti we big pas ɔl; ɔda big big siti dɛn na Debrecen, Szeged, Miskolc, Pécs, ɛn Győr.

Fɔ lɔng tɛm naw, di say we Ɔŋgaria de naw, na say we difrɛn pipul dɛn kin krɔs, lɛk di Sɛlt, Roman, Jamani trayb, Hun, Wɛst Slav ɛn Avar. Di fawndeshɔn fɔ di Ɔngari stet bin establish insay di let 9th sɛntinari AD wit di kɔnkrit fɔ di Kapatia Besin bay Ɔngari gran prins Árpád.[14][15] In gret granpikin Stivin I bin go na di tron insay 1000, ɛn i bin chenj in kɔntri to Kristian kiŋdɔm. Bay di 12th sɛntinari, Ɔŋgaria bin bi wan rijinal pawa, i bin rich in kɔlchɔ ɛn pɔlitikal ayt insay di 15th sɛntinari.[16] Afta di fɛt na Mohács insay 1526, di Ɔtoman Ɛmpaya bin tek sɔm pat pan am (1541–1699). Ɔŋgaria bin kam ɔnda Habsbɔg rul we di ia 1800 bigin, leta i jɔyn wit di Ɔstrian Ɛmpaya fɔ mek Ɔstria-Ɔŋgaria, we na bin wan big pawa te to di fɔs pat pan di 20t sɛntinari.[17]

Ɔstria-Ɔŋgaria bin fɔdɔm afta Wɔl Wɔ Wan, ɛn di Triti fɔ Trianon we bin apin afta dat bin mek di bɔda dɛn we Ɔŋgaria gɛt naw, we mek dɛn lɔs 71% pan in teritɔri, 58% pan in pipul dɛn, ɛn 32% pan di etnik Ɔngari pipul dɛn.[18][19] [20] . Fɔ fala di trɔbul intawɔ tɛm, Ɔŋgaria bin jɔyn di Aks pawa dɛn insay Wɔl Wɔ Tu, dɛn bin sɔfa bɔku damej ɛn pipul dɛn bin day.[21][22] Afta di wɔ, Ɔŋgaria bin bi sataylayt stet fɔ di Sɔviɛt Yuniɔn, ɛn dis bin mek dɛn mek di Ɔngari Pipul Ripɔblik. Afta di 1956 rivɔlɔshɔn we nɔ bin wok, Ɔŋgaria bin bi mɛmba na di Istan Blɔk we fri pasmak, pan ɔl we dɛn bin stil de stɔp am. We dɛn pul di bɔda fɛns we Ɔŋgaria bin gɛt wit Ɔstria, dat bin mek di Istan Blɔk ɛn afta dat di Sɔviɛt Yuniɔn fɔdɔm kwik kwik wan.[23] Na 23 Ɔktoba 1989, Ɔŋgaria bak bi dimokrasi palɛmint ripablik.[24] Ɔŋgaria bin jɔyn di Yuropian Yuniɔn insay 2004 ɛn i dɔn bi pat pan di Schengen Eria frɔm 2007.[25]

Ɔŋgaria na midul pawa pan intanashɔnal afɛj, bikɔs mɔ pan in kɔlchɔ ɛn ikɔnomik inflɔɛns.[26] Na ikɔmi we gɛt bɔku mɔni wit ɔlman in wɛlbɔdi biznɛs ɛn sɛkɔndari ɛdyukeshɔn we nɔ de pe fɔ tich.[27][28] Ɔŋgaria gɛt lɔng istri fɔ impɔtant kɔntribyushɔn to art, myusik, litrɛcha, spɔt, sayɛns ɛn tɛknɔlɔji.[29][30][31][32] Na wan pɔpul turis ples na Yurop, we drɔ 24.5 milyɔn intanashɔnal turis dɛn insay 2019.[33] I na mɛmba fɔ bɔku intanashɔnal ɔganayzeshɔn dɛn, lɛk di Kaɔnsil ɔf Yurop, NATO, Yunaytɛd Neshɔn, Wɔl Ɛlth Ɔganayzeshɔn, Wɔl Tred Ɔganayzeshɔn, Wɔl Bank, Intanɛshɔnal Invɛstmɛnt Bank, Eshian Infrastrakchɔ Invɛstmɛnt Bank, ɛn di Visegrád Grup.[34]