Wp/kri/Beljum

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > Beljum

Beljiɔm,[A] ɔfishal wan na di Kiŋdɔm ɔf Bɛljiɔm,[B] na wan kɔntri na Nɔt Wɛstɛn Yurop. Di kɔntri gɛt di bɔda wit di Netherlands na di nɔt, Jamani na di ist, Laksembɔg na di sawt-ist, Frans na di sawt-wɛst, ɛn di Nɔt Si na di nɔt-wɛst. I kɔba wan eria we na 30,528 km2 (11,787 sq mayl) ɛn i gɛt pipul dɛn we pas 11.5 milyɔn,[11] we mek am di nɔmba 22 kɔntri we gɛt bɔku pipul dɛn na di wɔl ɛn di nɔmba 6 kɔntri we gɛt bɔku pipul dɛn na Yurop, wit bɔku pipul dɛn we de de 376/km2 (970/sq mi). Bɛljiɔm na pat pan wan eria we dɛn kɔl di Lɔw Kɔntri dɛm, istri wan na bin rijyɔn we bin big smɔl pas di Bɛnɛlɔks grup ɔf stet dɛm, bikɔs i bin inklud bak sɔm pat dɛm na di nɔt pat na Frans. Di kapital ɛn big siti na Brussels; ɔda big siti dɛn na Antwɛp, Gɛnt, Chalɔri, Lij, Bruj, Namur, ɛn Luvin.

Bɛljiɔm na sovayb stet ɛn na fedaral kɔnstityushɔnal monaki we gɛt palɛmint sistɛm. I institiushɔnal ɔganayzeshɔn kɔmpleks ɛn i strɔkchɔ pan ɔl tu di rijinal ɛn langwej grɔn. I sheb to tri rijyɔn dɛm we gɛt bɔku ɔtonamɛnt:[12] di Flemish Rijyɔn (Flanders) na di nɔt, di Waloon Rijyɔn (Wallonia) na di sawt, ɛn di Brussels-Kapital Rijyɔn.[13] Brussels na di rijyɔn we smɔl pas ɔl ɛn we gɛt bɔku pipul dɛn, ɛn bak na di rijyɔn we rich pas ɔl pan di GDP fɔ ɛni pɔsin. Bɛljiɔm gɛt tu men langwej kɔmyuniti dɛn bak: di Flemish Kɔmyuniti, we na lɛk 60 pasɛnt pan di pipul dɛn, ɛn di Frɛnch Kɔmyuniti, we na lɛk 40 pasɛnt pan di pipul dɛn. Wan smɔl Kɔmyuniti we de tɔk Jamani, we gɛt lɛk wan pasɛnt, de na di Ist Kanton dɛn. Di Brussels-Kapital Rijyɔn ɔfishal wan de tɔk tu langwej dɛn insay Frɛnch ɛn Dɔch,[14] pan ɔl we Frɛnch na di langwej we pipul dɛn de tɔk mɔ.[15] Di difrɛn langwej dɛn we Bɛljiɔm gɛt ɛn di pɔlitikal kɔnflikt dɛn we gɛt fɔ du wit am, de sho insay in kɔmpleks sistɛm fɔ rul, we gɛt siks difrɛn gɔvmɛnt dɛn.

Frɔm di Midul Ij, di say we Bɛljiɔm bin de na di sɛntral nia sɔm big big riva dɛn dɔn mek di eria nɔ bɔku, i bin gɛt kɔnekshɔn pan kɔmɛshɔn ɛn pɔlitiks wit in big neba dɛn. Di kɔntri as i de tide, dɛn bin mek am afta di 1830 Bɛljiɔm Rivɔlɔshɔn, we i bin kɔmɔt na di Yunaytɛd Kiŋdɔm na di Netherlands, we bin dɔn inkɔrpɔret di Sawt Netherlands (we bin gɛt bɔku pan di mɔdan Bɛljiɔm) afta di Kɔngres na Vienna insay 1815. Di di nem we dɛn pik fɔ di nyu stet kɔmɔt frɔm di Latin wɔd Bɛljiɔm, we dɛn yuz insay Julius Caesar in "Gallic Wars", fɔ diskrayb wan rijyɔn we bin de nia de insay di tɛm arawnd 55 BCE.[16] Beljiɔm dɔn bi di fɛt-fɛt ples bak fɔ di Yuropian pawa dɛm, we mek dɛn gɛt di moniker di "Battlefield of Europe",[17] wan reputeshɔn we dɛn bin riinfɔs insay di 20th sɛntinari bay di tu wɔl wɔ dɛm.

Beljiɔm bin tek pat pan di Indastrial Rivɔlɔshɔn,[18][19] ɛn insay di kɔs fɔ di 20th sɛntinari, i bin gɛt bɔku kɔloni dɛm na Afrika.[20] Bitwin 1885 ɛn 1908, di Kongo Fri Stet, we Kiŋ Liɔpɔld II na Bɛljiɔm bin gɛt prayvet prɔpati, bin gɛt bɔku bad bad tin dɛn ɛn sik dɛn, ɛn dis bin mek bɔku bɔku pipul dɛn nɔ bɔku; bitwin pipul dɛn we bin de kray na Yurop, Bɛljiɔm bin tek di eria as kɔloni.[21] Di Bɛljiɔm kɔlonial ɛmpaya bin gɛt indipɛndɛns bitwin 1960 ɛn 1962.[22]

Di sɛkɔn pat pan di 20t sɛntinari bin gɛt di tɛnsiɔn we bin de go ɔp bitwin di sitizin dɛn we de tɔk Dɔch ɛn di sitizin dɛn we de tɔk Frɛnch, we bin de mek pipul dɛn gɛt difrɛns pan langwej ɛn kɔlchɔ ɛn di nɔ ikwal ikɔmik divɛlɔpmɛnt na Flanders ɛn Wallonia. Dis kɔntinyu fɔ fɛt-fɛt dɔn mek sɔm stet rifɔm dɛn we de fa fawe, we dɔn mek dɛn chenj frɔm wan yunitari to wan fedaral arenjmɛnt bitwin 1970 ɛn 1993. Pan ɔl di rifɔm dɛn, tɛnsiɔn bitwin di grup dɛn dɔn stil de, if nɔto inkrisayz; na big big separatism de patikyula bitwin di Flemish dɛm; di langwej lɔ dɛm we gɛt kɔntroversi de lɛk di munisipaliti dɛm we gɛt langwej fasiliti;[23] ɛn di fɔmɛshɔn fɔ wan kɔlishin gɔvmɛnt tek 18 mɔnt afta di Jun 2010 fedaral ilɛkshɔn, we na wan wɔl rɛkɔd.[24] Di nɔmba fɔ pipul dɛn we nɔ gɛt wok na Walonia pas tu tɛm pas di wan we pipul dɛn nɔ gɛt wok na Flanders, we bin bɔku afta di Sɛkɔn Wɔl Wɔ.[25]

Bɛljiɔm na wan pan di siks kɔntri dɛn we mek di Yuropian Yuniɔn, ɛn in kapital siti, Brussels, na di de facto kapital bak fɔ di Yuropian Yuniɔn sɛf, ɛn i gɛt di ɔfishal sidɔm ples dɛn fɔ di Yuropian Kɔmishɔn, di Kaɔnsil fɔ di Yuropian Yuniɔn, ɛn di Yuropian Kaɔnsil, ɛn bak wan pan tu sidɔm ples dɛn na di Yuropian Palimɛnt (di ɔda wan na Strasbɔg). Bɛljiɔm na di fɔs mɛmba bak fɔ di Yurozone, NATO, OECD, ɛn WTO, ɛn na pat pan di trilatarɛl Bɛnɛlɔks Yuniɔn ɛn di Schengen Eria. Brussels gɛt di hedkwata bak fɔ bɔku big intanashɔnal ɔganayzeshɔn dɛn, lɛk NATO.