Wp/kri/Akitekchò

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > Akitekchò

Akitekchɔ na di art ɛn tɛknik fɔ disayn ɛn bil, as i difrɛn frɔm di skil dɛm we gɛt fɔ du wit kɔnstrɔkshɔn.[3] na di prכsεs εn di prodakt fכ sket, kכnsiv,[4] plan, disayn, εn kכnstrכkt bildin כ כda strכkchכ.[5] Di wɔd kɔmɔt frɔm Latin architectura; frɔm Ol Grik ἀρχιτέκτων (arkhitéktōn) ‘akitekt’; frɔm ἀρχι- (arkhi-) ‘chif’, ɛn τέκτων (téktōn) ‘krieta’. Bɔku tɛm dɛn kin si di akitɔk wok dɛn, we na di matirial fɔm fɔ bildin dɛn, as kɔlchɔ simbul dɛn ɛn as wok dɛn we dɛn mek wit at. Bɔku tɛm dɛn kin no di istri sivilizayshɔn dɛn wit dɛn akitɔkchral ajɔstmɛnt dɛn we stil de.[6] Di prɔsis, we bigin insay di tɛm bifo di istri, dɛn dɔn yuz am as we fɔ sho di kɔlchɔ bay sivilizayshɔn dɛn na ɔl di sɛvin kɔntinɛnt dɛn.[7] Fɔ dis rizin, dɛn kin tek akitɛkɛt as wan we fɔ mek art. Dɛn dɔn de rayt tɛks dɛn bɔt akitɛkɛt frɔm trade trade. Di fɔs tɛks we stil de alayv bɔt akitɔk tiori na di 1st sɛntinari AD treatise De architectura we di Roman akitɔk Vitruvius rayt, akɔdin to am, gud bildin gɛt firmitas, utilitas, ɛn venustas (we i kin te, i kin yuz am, ɛn i fayn). Afta bɔku bɔku ia, Liɔn Batista Albɛrti bin divɛlɔp in aydia dɛn mɔ, ɛn i bin si fayn fayn tin dɛn as wan ɔbjɛktiv kwaliti fɔ bildin dɛn we dɛn go fɛn insay dɛn prɔpɔshɔn. Insai di 19th senchri, Louis Sullivan bin deklare se "fכm de fala fכnshכn". "Fɔnkshɔn" bigin fɔ tek ples fɔ di klasical "yutiliti" ɛn dɛn ɔndastand am se i nɔ jɔs inklud prɛktikal bɔt i inklud aesthetic, psychological, ɛn kɔlchɔral dimɛnshɔn dɛn. Di aidia fɔ sataynabul akitɛkɛt bin kam insay di let 20t sɛntinari. Akitekchɔ bigin as rural, ɔral vernakular akitɛkɛt we divɛlɔp frɔm tray ɛn mistek to saksesful riplikishɔn. Di ol ɔrɔban akitɛkɛt bin de bizi fɔ bil rilijɔn strɔkchɔ ɛn bildin dɛn we de sho di pɔlitikal pawa we di rula dɛn gɛt te di Grik ɛn Roman akitɛkɛt chenj di atɛnshɔn to sivik gud kwaliti dɛn. Indian ɛn Chaynish akitɛkɛt bin inflɔws fɔm ɔlsay na Eshia ɛn Budist akitɛkɛt mɔ bin tek difrɛn lokal flawa dɛn. Insay di Midul Ij, pan-Yuropian stayl dɛn fɔ Romanesk ɛn Gotik katidral ɛn abɛ dɛn bin kɔmɔt we di Renaissance bin lɛk Klasik fɔm dɛn we akitɔk dɛn we dɛn sabi bay nem bin impruv. Leta, di wok we akitɔk ɛn injinia dɛn bin de du bin difrɛn. Di mɔdan akitɛkɛt bigin afta Wɔl Wɔ Wan as wan avant-garde muvmɛnt we bin de tray fɔ divɛlɔp wan kɔmplit nyu stayl we fit fɔ wan nyu post-wɔ soshal ɛn ikɔmik ɔda we bin de pe atɛnshɔn fɔ mit di nid dɛn fɔ di midul ɛn wokman klas. Dɛn bin pe atɛnshɔn pan di mɔdan tɛknik dɛn, matirial dɛn, ɛn simpul jɔyometrik fɔm dɛn, we mek di rod fɔ mek dɛn mek ay-rayz supamakit dɛn. Bɔku akitɔk dɛn nɔ bin gɛt bɛtɛ maynd wit mɔdanism we dɛn bin de si as ahistorical ɛn anti-aesthetic, ɛn postmodern ɛn kɔntempɔral akitɛkɛt bin divɛlɔp. Ɔva di ia, di fild fɔ akitɔkchral kɔnstrɔkshɔn dɔn branch ɔp fɔ inklud ɔltin frɔm dizayn ship to intɛriɔ dɛkɔreshɔn.