Wp/kri/2001

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > 2001

2001 (MMI) na bin kɔmɔn ia we bigin Mɔnde pan di Gregorian kalenda, di 2001st ia fɔ di Kɔmɔn Ɛra (CE) ɛn Anno Domini (AD) nem, di 1st ia fɔ di 3rd mileniɔm ɛn di 21st sɛntinari, ɛn di 2nd ia di 2000s tɛn ia. Di tin we bin rili impɔtant insay di ia na di atak we Al-Qaeda bin atak Amɛrika pan Sɛptɛmba 11, we kil 2,977 pipul dɛn ɛn we mek dɛn bigin fɛt wɔ fɔ fɛt di wan dɛn we de mek pipul dɛn fred na di wɔl. Amɛrika bin lid wan malti-nashɔnal kɔlishin fɔ invayshɔn na Afganistan afta di Taliban gɔvmɛnt nɔ bin ebul fɔ ɛkstradi Al-Qaeda lida Osama bin Laden insay 24 awa. Ɔda intanashɔnal kɔnflikt dɛn we bin apin insay 2001 na di standɔf bitwin India ɛn Pakistan ɛn bak di Sɛkɔn Intifada bitwin Izrɛl ɛn Palestayn. Di fɛt-fɛt dɛn we bin de insay di kɔntri bin bigin na Masidonia, na di Sɛntral Afrika Ripɔblik, ɛn na Gini. Di prɔblɛm dɛn we bin de pan pɔlitiks ɔ fɛt-fɛt we bin de apin bin mek pipul dɛn chenj di lida dɛn na Ajentina, di Dimokratik Ripɔblik fɔ Kongo, Indonishia, Nepal, ɛn di Filipins. 2001 na bin di sɛkɔn ia we di ples bin wam pas ɔl di ɔda ia dɛn we dɛn bin dɔn rayt bɔt da tɛm de, ɛn dis bin mek di ples bɔku we wan La Niña bin dɔn fɔ lɔng lɔng tɛm. Di Atlantik ɛn Pasifik tropik storm sizin dɛn ɔl tu bin de aktif pas aw i kin bi. Di atkwek we bin kil pipul dɛn na Gujarat bin apin na Gujarat pan Janwari 26, we di atkwek we bin strɔng pas ɔl di ɔda atkwek dɛn we bin apin insay 36 ia bin apin na Pɛru Jun 23. Wan prɔblɛm we kin apin to wɛlbɔdi biznɛs bin apin we wan big sik we dɛn kɔl fut-ɛn-mɔt sik bin skata bitwin di British layfstɔk dɛn, ɛn dis bin mek i apin di day we bɔku bɔku animal dɛn day. Dɛn bin diskrayb ɔ prɔpɔz 4 hominid spisis dɛm, ɛn sɔm big big akiɔlɔjik fɛn dɛm bin apin, inklud wan sɛt ɔf tɛrakota sitizin dɛm nia di Tɛrakota Ami. Dɛn bin tɔk bak bɔt di pigmy tri-toed sloth insay 2001. Di ia nɔ bin gɛt di smɔl wan we nɔ bin ebul fɔ flay na di ɔbital spɛs frɔm 1963, ɛn i bin gɛt et mishɔn dɛn we dɛn bin de du wit kru. Di sakses we dɛn bin gɛt we dɛn bin de fɛn di spes na di land we NEAR Shoemaker bin land pan wan asteroyd ɛn di kam we 2001 Mas Odyssey kam na Mas. Pɔlitiks ɛn rilijɔn insay di las mɔnt dɛn na 2001 bin de pe atɛnshɔn mɔ pan di Muslim wɔl ɛn Islamik tɛrorizm afta di atak dɛn we dɛn bin atak di Sɛptɛmba 11. Di Katolik Chɔch bin de wok tranga wan insay 2001, as Pop Jɔn Pɔl di Sɛkɔn bin go sɔm gudwil trip dɛn fɔ go mit wit rilijɔn grup dɛn we nɔto Katolik ɛn dɛn bigin fɔ chɛk di kes dɛn we di chɔch in prist dɛn gɛt bɔt mami ɛn dadi biznɛs. Dɛn bin arɛst di fɔma prɛsidɛnt na Sɛbia, Slobodan Milošević, ɛn i bi di fɔs edman fɔ di stet we wan intanashɔnal bɔdi bin chaj fɔ kraym agens mɔtalman. Di 27th G8 samit bin tek ples fo Genoa and 200,000 pipul we bin de protest bin mit am, wia dem kil wan. 2001 bin apin di tɛm we smɔl mɔni bin de bitwin divɛlɔp ɛn divɛlɔp neshɔn dɛn, ɛn na di midul inkɔm neshɔn dɛn nɔmɔ bin avɔyd fɔ mek ikɔmik go dɔŋ. Di risɛshɔn bin si ikɔmik kraysis apin na Ajentina ɛn na Tɛki. Di Amɛrikan ɛnaji kɔmni we nem Enron ɛn di Yuropian aylayn dɛn we nem Sabena ɛn Swissair ɔl bin dɔn fɔ wok insay 2001. Di pɔpul kɔlchɔ insay 2001 bin si di biginin fɔ di Hari Pɔta ɛn Di Lɔd ɔf di Rings fim franchis, di divɛlɔpmɛnt fɔ di iPod ɛn iTunes fɔ myuzik, ɛn di rilis fɔ tri men vidio gem sistem dɛn. Di ia bin si bak di rilis fɔ Mac OS X ɛn Windows XP.