Wp/kck/Mwizi
Mwizi (Ovis aries) imhuka dzinoyi quadrupedal, dzopfuyiwa kakale dzodla buhwa. Semhuka dzose dzinoyentjisa, mwizi manungu egubungano linoyi Artiodactyla. Zina linoti mwizi lobva mhuka dzinjinji dzipasi kwenhlobo dzinoyi Ovis. Mwizi dzopinda bhiliyoni muhango dzose, dzakapfuyiwa ndiwho mhlobo unjinji mugubungano lemwizi. Mwizi whola ihhadzi inodangwa iyi mwizi hhadzi, mwizi ndume isazosunhugwa inoyi nqama kukoti yakasunhugwa inoyi ntondolo kukoti mwizi inhukunhunhu inoyi tjimwizana.
Mwizi dzobva mumhuka dzehango dzinoyi mouflon dzeku Europe ndeku Asia. Mwizi ndidzo mhuka dzokutanga pfuyiwa, dzipfuyigwa mari, mwizi dzokulisigwa bukuse gwadzo, nyama, (nyama yemwizi,) ndenkaka. Whuulu yemwizi inhohingisiwa kwazo kupinda makukuta emhuka dzose dzehango, inodusiwa ndotjekewha. Nyama yemwizana inoyi Ovine kukoti nyama yemwizi dzakula muhango dzakatongotungamigwa ndeBhilithani inoyi mathoni kakale inodangwa lembu kuhango ye United States (mwizana ndemwizi dzikulu). Mwizi dzilokhu dzilibutuka kwazo muwhuulu ndenyama ndanhasi ndokulisigwa bukwinya, semhuka dzenkaka kene semhuka dzinohingisiwa muzwidiyo zwesayensi.
Pfuyiwha kwemwizi kutigwa mari kotiwha mudzihango dzinjinji kakale kubutuka kwazo muzwitjaba zwinjinji. Mulubaka gwangwenu, Australia, New Zealand, ndezwitjaba zwe southern nde central South America, nde British Isles ndidzo dzinopfuwha kwazo mwizi
Kuna mazina manjinji anohingisiwa mupfuyiwha kwemwizi, anosiyana ndemitunhu kakale ndedzindimi. Zina linoti mwizi mutjikhuwa lakatanga hinga libva mubala letjikhuwa tjantolo linoti “scēap”; lohingisiwa bva mhuka in’ ompela kene dzilinjinji. Gubungano lemwizi loyi floku. Mazina anobva nhungu dzakasiyana dzokula kwemwizi ayapo, milikila izwagwa, ikula idze ikwekula.
Semhuka ibutuka kwazo muzwipfuwho, mwizi inamihingo yakasiyana kwazo mubutjilo gwenhu, inowhangwa kakale mundimi dzebanhu ndanhasi. Sezwipfuwho, mwizi dzongina kwazo mudzinkolo dzebanhu, muzwifananidzo zweArcadia. Mwizi dziyapo kakale mudzingano dzinjinji, seFlisi yegolide ndenkolo dziwhulu, semudzindebo dzaAbraham. Mumihingo yongudza mabhadi ngwenu ndantolo, mwizi ndidzo mhuka dzinopisiwa kuti kululame.