Wp/dtp/Boros Malayu Sabah

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | dtp
Wp > dtp > Boros Malayu Sabah
Boros Malayu Sabah
Bahasa Sabah, Cakap Sabah
Sandad id
Rantau
Momoboros sandad
3 riong (2020)
Latin
Kod boros
ISO 639-3msi

Boros Malayu Sabah toi ko' Melayu Sabah nopo nga iso dialek Boros Malayu i gunoon do momogun id Sabah, Malaysia Timur. Dialek Sabah nopo nga haro pisuayan miampai boros Melayu baku id suang hogot pointantu, pomogunoon hogot om woyo kopolombusan.

Woyo boros i gunoon id pogun dii sondii nga milo kosuai gama rahung boros ngaawi do tempatan:

Pogisuayan nopo diti nga mantad (poomitanan, Boros Kadazan, Boros Bajau, Boros Dusun, [[Bahasa Suluk]|Boros Suluk], Boros Rungus om Boros Murut) om boros ngaawi do pogun sombol (Boros Malayu Brunei, Boros Suluk, Boros Tagalog om Boros Indonesia). Sabaagi poomitanan, kotolu-tolu sub-varian nopo nga momoguno kolimpupuson di miagal ii no kolimpupuson baku "a" mantad ko kolimpupuson "e"i gunoon sabaagi standard id Semenanjung Malaysia.

Tangkob boros[edit | edit source]

Tinimungan boros Boros Malayu Sabah nopo nga mantad boros ii insaru gunoon gunoon miampai pointongkop do Sabah om hogot di gunoon no id watas pointantu (miagal do tas plastik i lohowon do bahai id Sandakan om kompek id Tawau):

Tangkob boros koizaai[edit | edit source]

  • aisbuk - peti sejuk
  • akun - menyerah, setuju, mengaku
  • ampai,taruk - letak
  • ampai-ampai - pengsan, hilang kesedaran
  • ampus - lelah, asma
  • amput - bersetubuh/berzina
  • antam - pukul
  • bantut- tergendala/ terganggu
  • pundan - pondan/mak nyah/bapok
  • bangas - basi
  • bangali - Pamalahawan do tulun Pakistan
  • berusil/burusil(au insaru gunoon) - "berlari"(kogumuan tulun Sabah momoguno hogot di koontok montok berlari)
  • batagar - berkarat
  • bida - buruk
  • bikin - membuat
  • bilang - cakap, berkata (Siapa bilang? - siapa cakap?)
  • biut - senget, sesuatu yang tidak lurus
  • bos, beliau, bus - bapa ('bos' insaru gunoon sabaagi pomolohou, poomitanan: 'Hello bos' kirati 'Hello kawan/encik, saudara')
  • bubut - kejar
  • buyung, borot, tontolou(boros Kadazandusun) - burung (alat kelamin lelaki, zakar)
  • budu - bodoh
  • busung - tulah/ketulahan
  • buyuk - tipu (digunakan apabila seseorang bermain permainan secara menipu) contoh : buyuk bah ko ni! - main tipu lah awak ni!
  • celana@salana - seluar
  • celana katak@salana katak/santut - seluar dalam
  • cewek - awek, teman wanita(dialek Pantai Timur)
  • cincai - tidak teratur/sambil lewa Jangan ko cincai bah buat kerja!
  • cuik - pinggan kecil
  • cun - cantik
  • diorang/dorang/durang - mereka
  • epol - epal
  • garit - calar
  • gerobak - kereta sorong
  • hambat/hantam - pukul
  • itu hari, tu hari - hari kelmarin dulu
  • jap - tumbukan
  • jap - sekejap
  • jamban (au insaru gunoon) - tandas
  • jambu - jelita
  • jangkar - sauh kapal
  • jepit - kepit, sepit
  • jerak - serik
  • cubuk - "skodeng"
  • kepayas - buah betik
  • karabau - kerbau
  • karan - elektrik - mati karan = blackout, terputus bekalan elektrik
  • kasi - beri
  • kasitau - beritahu
  • kedapatan/ketahuan - diketahui orang (perbuatan/kelakuan/perangai)
  • kemarin - semalam
  • kemarin dulu - kelmarin, kelmarin dulu (dialek Pantai Timur)
  • kencang, panas - marah
  • keroyok - pukul ramai-ramai
  • kumatus - tomato
  • lilipan - lipan
  • limpang - baring
  • limpas - lepas (masa), lalu, atau lintas (seberang), tumpang lalu
  • lugai-lugai - tak tentu arah
  • mengkali - barangkali
  • mama - ibu (koubasanan do gunoon)
  • mem, mami, meh - ibu
  • mengancak - "onani"
  • miring - "senget"
  • endak/indak - tidak
  • ngam - sesuai , muat
  • ngam-ngam(1) - cukup-cukup
  • ngam-ngam(2) - kebetulan
  • panci(jarang digunakan) - periuk
  • palui - bodoh
  • pancut/poncit - pancit
  • pantat - punggung/bontot
  • pandai / tau- tahu poomitanan : ko pandai main gitar kah? - Awak tahu bermain gitar kah?
  • ping - minuman sejuk ditambah ais
  • piring - pinggan
  • pistak - seluar dalam
  • pukitai - pukimak
  • pukindet, pukimbet - sial, jahanam
  • rambat - jala
  • sandi - "teruk"
  • sapi - lembu
  • semalam - malam tadi
  • semberana - diseksa/cuai
  • sia/sa - saya, dia (boros Suluk)
  • sigup, rukuk - rokok
  • sikang(au insaru gunoon) - sudu
  • sikul/skula - sekolah
  • silaka/cilaka - celaka
  • simpan - letak. Poomitanan: Ambil barang itu simpan sini (=letak di sini)
  • siring - tepi
  • siuk/siok - syok (bahasa percakapan), seronok
  • sungkai - buka puasa
  • sumandak - "gadis cantik"
  • tinguk - lihat, tengok
  • toples - bekas Tupperware
  • uina - Gunoon soira otogod kumaa sosongulun (poomitanan: uina! bagus-bagus ko sana ar!)
  • senduk - sudu (sebutan - "sen" (duit)- senduk)biasa diguna di pantai timur sabah
  • jakun - tidak pernah nampak (contoh: uina! kau tengok tu rumah besar gila, punya jakun sa tengok tu rumah)Template:Wp/dtp/Div col end

Kopomogunoon hogot pomoruhang -bah[edit | edit source]

Iso nopokawagu pomogunoon hogot i popisuai Boros Malayu Sabah om Boros Malayu Piawai nga boros pomoruhang -bah i insaru gunoon id pibarasan. Kogunoon nopo boros pomoruhang -bah nga miagal id siriba:

Hogot pongotus montok popogirot ekspresi boros.

  • Iya bah. - Iya, lah.

Hogot pomoruhang montok mongimpuun pibarasan. Milo ii sowolianan do "saya mula bercakap" (sundung do ingkaa, au oguno hogot diti id suang Boros Malayu Piawai. Koubasanan nopo nga gunoon id timpuunon boros.

  • Bah, pigi la kamu dulu - (Saya menjawab kamu) Pergilah kamu dahulu.

Manahak nogi ii rati do nokuo no, toi ko' pomupus do boros. Ponowoli id suang Boros Malayu nopo nga "Baiklah", toi ko' "Begitulah".

  • Bah. - Baiklah

Hogot pomoruhang -bah nopo nga poomitanan di atalang montok rahung boros Kadazandusun kumaa Boros Malayu Sabah.

Pomogunoon "anu"[edit | edit source]

"anu" id suang Boros Malayu piawai, kirati pamalahawan montok tulun kotolu. Koubasanan nopo nga gunoon o hogot diti montok mongilag pomogunoon ngaran kopiipio. Poomitanan kopomogunaan "Dia keluar sama si "anu" kemarin.". Sundung do ingkaa, hogot "anu" id suang Boros Malayu Sabah kiwaa kopomogunoon di alaab.

Suai ko gunoon montok sumuku do tulun kotolu, gunoon nogi "anu" montok sumuku kumaa kakamot. Poomitanan: "Kau sudah ambil itu anu?". Koubasanan nopo kopomogunaan anu nga sumuku do ahal di oilaan no dii tulun ontokon.

Koubasanan nopo, gunoon o hogot "anu" montok monowoli hogot "apa" id suang Boros Malayu Piawai.

Hogot "anu" nopo doti nga mantad Boros Tausug (Boros Suluk) om Boros tagalog. Id suang Boros Tausug (Boros Suluk) "unu" nopo nga kirati do "apa". Id suang Boros Tagalog nga kirati nogi o "ano" sabaagi "apa". Au no osuayan do ahal diti tu soboogian nopo do pogun Sabah nga nokoumbal do tinalahanan do Kesultanan Sulu.Template:Wp/dtp/Fakta

"Anu" nogi nga mogowit rati toi ko' koimaan. Boros ponowoli id suang Boros Malayu nopo nga "sudahkan" toi ko' "buat".

Poomitanan: Macammana mau anu ni?

Jangan kasi anu tu!.

Fonologi[edit | edit source]

Woyo polombusan do Boros Malayu Sabah nopo nga misuai-suai miampai Boros Malayu Piawai. Okito o pisuayan diti maya kopolombusan montok pimato vokal (a, e, i, o, u) id suang hogot Boros Malayu Piawai.

A) Pialanan pimato do hogot

i) Pialanan 'f' kumaa kopolombusan 'p'

Alanan o pimato 'f' kumaa kopolombusan pimato 'p' id suang no do hogot id siriba diti.

  • paham - faham
  • pilem - filem
  • pikir - fikir
  • piraun - firaun
  • pitnah (jarang digunakan) - fitnah
  • pungsi -fungsi

ii) Pialanan 'e' (miagal do 'e' id suang "pemuda") kumaa kopolombusan 'i'

  • pigi - pergi
  • pingsan - pengsan
  • sijuk - sejuk
  • bisuk - besok
  • mimang - memang
  • cilaka (silaka) - celaka
  • pindik - pendek
  • pingsan - pengsan
  • sinapang - senapang

iii) Pialanan do 'e' (miagal do 'e' id suang "pemuda") kumaa kopolombusan 'a'

  • paning - pening
  • panat - letih, penat
  • bali - beli
  • karabau/krabau - kerbau
  • tarap - terap (Sejenis buah yang terdapat di Sabah)
  • tambirang - temberang
  • talur - telur

iv) Pialanan 'o' (miagal do 'o' id suang "botak") kumaa kopolombusan 'u'

  • bula - bola
  • bulih - boleh
  • jungang - jongang
  • urang - orang
  • buduh - bodoh
  • munyit - monyet
  • tulak - tolak
  • tulung - tolong
  • rusak - rosak
  • kupi - kopi

v) Pialanan 'c' kumaa kopolombusan 's'

  • santik - cantik
  • sakap - cakap

Insaru o pimato 'c' do piolonon kumaa kopolombusan 's' popohompit do oruhai no oinsanan o hogot.

vi) Pialanan 'r' kumaa kopolombusan 'l'

  • tulul - telur

Pimato 'r' nopo nga insaru piolonon kumaa kopolombusan pimato 'l' miagal do hogot telur i polombuson sabaagi 'tulul (nga hogot nopo diti insrau gunoon do tulun kibansa Suluk)

B) Koinibaan hogot

Kiwaa nogi hogot i popologos nopo kopio do kopolombusan pimato vokal.

  • slipar - selipar
  • krusi - kerusi
  • triak - teriak'
  • brani - berani
  • tlepon/tlipun - telefon
  • skarang - sekarang
  • napa - kenapa

Sukuon[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 Ramzah Dambul (Januari 2021). "Bahasa Melayu Sabah: kaya dengan citra, unik dengan nuansa". Dewan Bahasa. No. 1. Dewan Bahasa dan Pustaka. p. 18-21.