Wp/yua/Ajts'íib

Juntúul Aj Ts'íib

Aj Ts'íib

Káastlan T'aan: Escritor

Tu káajbal le kuxtalila', tuláakal máak yanchaj u k'a'abetchajal u k'aj-óoltik ba'ax yaan wáa ba'ax ku yúuchul yéetel tak ba'axten ku yúuchuk tuláakal ba'ax yaan tu báak'pach, ba'ale' tumeen mixmáak ku kajtal tu juunal wey yóok'olkaabe', ka'abetchaj xan u ts'áak wíinik u yojéelt u láak' máako'ob, ya'abach ba'alo'ob. Ko'one'ex tukultik bix tu káajbale', mix t'aan u yojel máak, ba'ale' k'a'abetchaj u ts'áak ojéeltbil ya'abach ka'ana'an ba'alo'ob. Bix wal tu beetile'. U láak', min kex wáa u yojel t'aan wíinke', wáa mina'an ti' máax u tsáak ojéeltbile', tu kaxantaj bix u beetik utia'al ma’ u tu’ubsik, wa ma’ u kíimil yéetel ba’ax u yojel, beytúuno' yanchaj u kaxanatik jump'éel nu'unkuk utia'al u líik'sik. Lela' tu taasaj u láak' páajtalil. U p'atik máak ba'ax u yojel, utia'al ka' ojéelta'ak tumeen u láak' máako'ob kex táanxel k'iinilo'ob wáa kex j-táanxel lu’umilo’ob.

Wáa yaan ti' máax u ts'áak wíinik ojéeltbil ba'ax u k'áate', káajike' min chen ku péeksik u wíinklal, u yich, u k'ab, wáa ku beetik u juum u kaal tak u beetik u na'ata'al ba'ax u k'áat. Ku ts'o'okole' min tu yáantajubáa yéetel u la'achik u táan yich lu'um utia'al u ye'esik u yoochel ba'ax u káat u tsáa na'atbil. Min chen beyo' tak ka'aj káaj u wo’ojik tu nak’ che’, ti’ tuunich, wa ti’ pak’, tak ka’aj káaj u beeta’al áanalte’ob yéetel u sóol che’ tia’al u wo’ojol. Le bey káajik u la'at'a'al u súutpach u yoochel ba'ax u k'áat máak u tsáa ojéeltbilo', tu k'aaba'taj bin wooj.

Je'ex u bin u kaambal wíinike', tu yilaj u k'a'abetil u chúukbesik utia'al ka' na'ata'ak ma'alob ba'ax u k'aat u ts'áa ojéeltbil, ka'aj taal tu tuukul u bonik le ba'axo'ob ku wojiko'. Lela' tu k'aaba'taj túun boon.

Jujump'íitile' bin u na'atik wíinike' chen yéetel wooj yéetel boonile' ma'atan u béeytal u líik'sik máak tuláakal ba'ax u k'áat u p'at utia'al u jeel máako'ob wáa utia'al tu paachil k'iin, beytúuno', tu pataj u láak' oochelo'ob tu k'aaba'taj ts'íib.

Jujump'íitile' tak ka'aj jo'op' u bin u yantal máak jach tajan kaambanaja'an u beet wooj, boon yéetel ts'íib. Bey bin yanchajik máako'ob ts'a'ab u k'aaba' Aj Ts'íib.

Le Aj Ts'íibo', min yanchaj oli' ti' tuláakal le úuchben kaajo'ob tu'ux yaan maaya kaaj le k'iino'ob ma'ayli' k'uchuk sak wíinik wey tlu'umila', u chíikule' tumeen yaan jejeláas nu'ukulo'ob tu'ux líik'sa'an yéetel wooj, boon wáa ts'íib, bey je'ex le nukuch wa'ak'a'antuuno'ob, lako'ob, u jaláak' wáa u pak'il le úuchben tuunil najo'obo', u yoochel Ajawo'obo' yéetel ba'ax tu beeto'ob ichil u kuxtalo'ob.

Tu paachil k'iine', maaya kaaje' tu kanaj xan u beet u láak' nu'ukulo'ob utia'al u líik'sik ba'ax u yojel wáa ba'ax u káat u p'at utia'al tu paachil k'iin, ka' tu beetaj áanalte'.

Ku ya'ala'ale', jach bin tajan ya'abach áanalte'ob tu beetaj maaya kaaj tu'ux tu líik'saj ya'ab ti' le ba'alo'ob nojba'al utia'al u kuxtal u ch'i'ibal je'el bix le ba’axo'ob u yojelo’ob ka’ach tu yóok’lal bix síijik yóok’ol kaab, bix síijik Yumtsilo’ob, xokp’éelal, eek’o’ob yéetel ka’an, áak’ab ts’íib, ts'aakankil wa u láak’ ba’alo’obo’, chen ba'ale' le ka'aj k'uch sak wíiniko'obe', juntúul Aj k'iin tu k'aaba'taj Diego de Landa tu beetaj u mo'olol u ya'abile', tu much'kíinsaj bin tu jool u k'ujnajil Maníe', ka' tu láaj tóokaj, ka'alikil xan táan u beetik u yayajkiinsa'al le Aj miatsil máako'ob máax beetiko'. ichil tuláakal u piktunil áanalte'ob bin beeta'an ka'ache' chen bin óoxp’éel kaxanta’ab tu paachil k’iin, k’aaba’ta’abo’ob códice Dresde, Trocortesiano yéetel París tumeen ti’ bisa’abo’obi’, tak bejla’a ma’ béeyak u su’utul ti’ to’oni’.

Tu paachil k'iine', ya'ab ti' le Aj Ts'íibo'obo' kaan’sa’abo’ob tumeen sak wíinik ts’íib yéetel le woojo'ob yéetel masak woojo'ob tu taaso'obo', utia’al u ts’íibtiko’ob tuláakal le ba’ax u k’áat u kan sak wíinik tu yóok’lal k-kaajal.