Wp/chn/alpata-iliʔi
| alpata-iliʔi Alberta (bastən-wawa) | |
 | |
 | |
| chaku-tənas: | 1905 kʰul |
| iliʔi: | kʰanada-iliʔi |
| tənəs-iliʔi: | -- |
| qʰənchi-hayu tilixam: | 4,368,370 (2021 kʰul) |
| qʰənchi-hayu iliʔi: | 255,541 mi² (661,849 km²) |
| ZIP-kʼwinin-ikta: | -- |
kʰapa kʰanada alpata-iliʔi. iləp-"gitəp-san" kʰapa kʰinchuch-kolombi-iliʔi alpata pi iləp-"qʰa-kʰul-chaku" kʰapa mantʰana-iliʔi alpata. Edmonton alpata-iliʔi tayi-tʰawn, bət Calgary iləp-hayash tʰawn kʰapa alpata-iliʔi. kʰul-iwa-t'ɬip-san-ilIʔi miɬayt kʰapa iləp-kʰul iliʔi kʰapa alpata-iliʔi, pi saskachiwan miɬayt qʰa san chaku. alpata-iliʔi t'uʔan 255,541 mi² (661,848 km²) iliʔi. kʰapa 2016-kʰul, bastən-wawa makwst-kʰapa-tak'umunaq alpata-tilixam ɬaska iləp-lalang, pʰasayuks-wawa mawkst-kʰapa-tak'umunaq alpata-tilixam ɬaska iləp-lalang, pi 22-kʰapa-tak'umunaq alpata-tilixam ɬaska munk x̣luyma ləlang kʰapa ɬaska haws.
anqati
[edit | edit source]wik-saya 8,000 B.C., tilixam kʰapa saypilia (kʰapa ləshən-iliʔi) ɬaska ɬatwa kʰapa alpata-iliʔi pi ɬaska chaku iləp sawash tilixam. ɬəq'əl-iliʔi-sawash kakwa siksikaytsitapi (ɬiʔil-lipʰyi-tilixam), nēhiyaw-kʰri, ɬaska tʰəqsin limulo-musmus, pi Sakāwithiniwak-kʰri pi tenesunɬine-tilixam ɬaska miɬayt kʰapa stik-iliʔi.
kʰapa 18-iləp tak'umunaq-kʰul, hayu pʰayasayuks ɬaska chaku kʰapa alpata-iliʔi pus iskam pi munk skin. wəx̣t kʰinchuch ɬaska chaku. kʰapa 1803 kʰul, wik-hayu iliʔi kʰapa alpata-iliʔi chaku kʰapa bastən-iliʔi, qʰiwa kʰapa ulman-ləwisiyana-iliʔi ukuk tənəs iliʔi-bit. kʰapa 1818 kʰul, kʰanawi iləp-qʰa-wam-chaku-kʰapa-49°N iliʔi kʰapa ulman-ləwisiyana-iliʔi chaku kʰapa bastən-iliʔi, pi kʰanawi ukuk iləp-qʰa-wam-chaku-kʰapa-49°N iliʔi chaku kʰapa kʰanada.
iləp 1882 kʰul, kʰapa kʰul-iwa-t'ɬip-san-ilIʔi alpata, pi alpata chaku ixt dret tənəs-iliʔi kʰapa 1905 kʰul.
kʰapa 2016 kʰul, hayu alpata-tilixam ɬaska kuli ɬax̣ani ɬaska haws pus ɬatwa saya ixt dret hayash pʰaya.
ukuk iliʔi
[edit | edit source]
dret ɬəq'əl hayu iliʔi kʰapa alpata, bət wik-saya kʰinchuch-kolombi-iliʔi mayka t'ɬap hayu lamətay. wəx̣t alpata t'uʔan hayu leyk pi stalu. kʰapa alpata wam-sitkum, wik-hayu stik miɬayt, bət kʰapa uk kʰul-sitkum, hayu seqaɬ-stik pi pʰayn-stik pi lakum-stik miɬayt.
kusax̣
[edit | edit source]dret skukum wam-iliʔi pi kʰul-iliʔi kʰapa alpata-iliʔi, qʰiwa ixt dret-maɬx̣wəli iliʔi ukuk. dret skukum win pi snas munk hayu snu kʰapa kʰul-iliʔi kʰapa alpata-iliʔi.
qʰata alpata-iliʔi iskam dala
[edit | edit source]alpʰata iskam palach dret hayu iktas pus dret hayu chikʰəmin, dret-hayu iktas pus ixt hilu-hayu-tilixam iliʔi. ɬun-tak'umunaq-tak'umunaq-tak'umunaq musmus ɬaska miɬayt kʰapa alpata-iliʔi. wəx̣t ɬaska iskam hayu glis pi stik kʰapa alpata.