Wp/aig/Aanteega an' Baabyuuda

 Dis aatikl eena Nawt Aanteegan.

Aanteega an' Baabyuuda

Aanteega an' Baabyuuda (enna Sout Aanteegan Aanteega han' Baabyuuda) a wan soverin aachipelajik kawnchri mek up a Aanteega, Baabyuuda, an nuff udda likl ailan dem. Aanteega an' Baabyuuda ga wan towtal eeriya a 440 km2 (170 skwea mai), mek um wan a de smaales kawnchri dem eena de Karibiyan. De kawnchri mosli flat, an de haayis spot pan Aanteega de eena de Shekali Mauntn dem, an pan Baabyuuda eena de Haailan. De kawnchri ga choppikal savanna kleemit, wid sam pockit a choppikal mansuun pan Aanteega sout-wes. De mo paapyleetid tong a Sen Jan, folla bai Aal Sen an Boolanz. Mos a de kawnchri peepl dem liv eena de kareda bitween Sen Jan an Inglish Aaba.

Waan Atlantik Oushan leen de ees an Karibiyan See de wes, Aanteega an' Baabyuuda stap eena de Liwaad Ailan moiys farais an Liwaad Ailan zerik skrob iko-reejan dem. De kawnchri tuch mairitaeem laayn wid Angwila, Sen Baatelmi, an Sen Kitts an' Neevis pan de wes, Manserat pan de sout-wes, an Gwadeluup pan de sout. Aanteega an' Baabyuuda ga nuff naachral paak dem, inklud Kodrington Lagun, wan a de laajis inturnal wata baadi dem eena de Lesa Antiliz. Chu di paapyleyshan tick, de kawnchri stil ga big-big strech a lan weh na develap; hoba, Aanteega an' Baabyuuda hab fu deal wid nuff envaiyarnmental ishu dem kaaaz bai kleemit chenj.

Honta-gadara peepl tek set pan de ailan dem raong 3000 Befuo Kraist, laikli row kum pan kanoo fram Senchral an Sout Amerika. Dem afta get folla bai de Arawak fram Venesuela eena de Seramik Peryad. Een 1493, Kristofa Kolombos taak look pan de ailan Aanteega, weh mek ‘paanish tred fi setl eena 1520. Aanteega stap widout Kolonee til 1632 wen Edwad Warna an im likl paati set-op de fus suxessful Britesh Kolonee. Baabyuuda stap anda di Kodrington fambli til di 1860-dem. Aanteegan indipendans fus prapoz bai Prins Klas eena 1728; im try fu mek de ailan wan indipendant kingdam. Afta imansipeyshan eena 1834, Aanteega autonami groo slow-slow, wail Baabyuuda slow-slow jayn eena Aanteega. De fus demakratik ilexhan hol eena 1951, an bai 1981 Aanteega an' Baabyuuda min indipendant. Faan 1960 go 2004, de Bod fambli rul ruff pan de aachipelago paalitix wid oni wan brik, weh en wid de ilexhan a Baldwin Spensa az Pree-myia.

Faan 2014, de Leyba Paati dominit nashanal paalitix. Aanteega an' Baabyuuda a memba a de Kamanwel an wan Kamanwel riyalm, wan konstityuushanal monaaki wid Chaalz eeI az hed a staat. De kawnchri a yuuniteri staat, an Baabyuuda run bai de Baabyuuda Kounsul fram 1976. Aanteega split up eena sikis Parish. De sentral gavament mek-up a tri main braanch: lejislativ, egzexekyutiv, an judishal. E ga wan bai-kameral nashanal lejisleycha weh include de direk-li ilekt Haus a Repazentativ dem an de Senit weh de Gavna-Jeneral, riprozentativ fu de monaak, poynt. De Leyba Paati an de Yunaitid Pragresiv Paati dominit de kawnchri paalitix fram 1994. Aanteega an' Baabyuuda a de mo develap kawnchri eena de Karibiyan pan Yuuman Developmant Index, plus e ga proporshanali haay farin-barn popyuleshan. Mos peepl a Aafrikan disendaant, wid biggish Yuuropian, ‘paanish, an Indyan popyuleshan dem tu. De kawnchri mosli Kristyan, moosly Protistan. De niem home langwij eena de kawnchri a Aanteegan an' Baabyuudan langwij. Wen yu kompeer wid neeba kawnchri dem, Aanteega an' Baabyuuda stan haay-haay pan mos ikaanamik indikeyta dem, an stan bout aavarij pan paalitikal freedam.

Aanteega an' Baabyuuda a wan haay-in-kom kawnchri. E memba a de Yunaitid Neyshan, OECS, Reejonal Sikyuoriti Sisten, KARIKOM, an de Wol Tred Ogaanayzeshan. Aanteega an' Baabyuuda a wan a di onli kawnchri dem eena de Karibiyan weh kip wan eer fos, an e ga mosli sarvis-beiz ikaanami. Aanteega an' Baabyuuda kip big influens eena de fama Britesh Liwaad Ailan dem an de ees Karibiyan, kaa e ga de laajis ikaanami an popyuleshan eena de owld Kolonee. Hoba, de kawnchri stil a struggl wid Yuuman rait an paalitikal pola-raizayshan; wan big Baabyuudan indipendans muuvmant a kum bak, an freedam a de pres a drap.

Istory

Bifo koloni taim

Aanteega fus bin setl by arkayik-ej indiginis hantagada peepl dem wa dem kaal de Siboney. Kaabon date shuo se de fus setlment dem staat roun 3100 BC. Dem bin sukseed by de ceramic-ej pre-Kolombian Arawak-taakin Saladoid peepl wa migrate fram de lowa Orinoko Riva. Dem bring in agrikalcha, an dem grow all kinda kraap, inkluudin de feymus Aanteega Blak Pineappl (Ananas comosus), karn, sweet potayta, chaili, gwava, tabaka, an katin. Lata on, de Karib peepl dem kom setl pan de ailan.

Wen de Yuropian dem kom an de taim a slievri

De Christopher Columbus mi de fus Yuropyan fu si de ailan dem een 1493. De Spanyad dem neva kolonayz Antigua chuu wan kombinaashan a Yuropyan an Afrika sikniz, malnutrishan, an slavri wipe out mos a de ariginal peepl; smallpaks mi prabli de wos wan.

De Inglich dem sotl pan Aanteega een 1632; Christopher Codrington setl pan Baabyuuda een 1685. Dem plant tabaka fus, den shuga, an wan huj namba a slave wa dem kyar fram Wes Afrika wuk pan de plantieshan dem, til dem outnomba de Yuropyan sotla dem bad.

Koloni taim

De Inglish dem hol on pan de aal ya, an dem run we de Fransh wen dem chrai fu tek ova eena 1666. De wikkid way how dem treat de enslave people mek dem rise up eena 1701 an 1729, an den dem plan aneda rebel eena 1736 we Prins Klaas did a lead, but dem ketch on pan it before it coulda staat, an dem kill aff de ringleeda dem. Dem free de slave dem eena de Britis Empaya eena 1833, an dat mash op de economy. Ting get wuss wid de big big eartquek eena 1843 an de harykeen eena 1847. Mainin did a gwaan pan de likkle ail Redonda, but dem stap dat eena 1929 an from den de place stap empty.

Aanteega an' Baabyuuda min paat a de Leeward Ailan Kalani, a from 1958 to 1962 dem jain de West Indies Fidereshan, but dat neva laas lang. Afta dat, pan 27 February 1967, Aanteega an Baabyuuda ton wan asoshieet state a de Yunaite Kingdong wid dem own internal ruul. De 1970s full a chroo chroo bout de chrii aal ya an de big riivlri bitwiin Vere Bird an George Walter. Vere Bird lead de Aanteega Lieba Paati (ALP), wais George Walter ron de Progresif Lieba Muuvment (PLM). Bird did premeer from 1967 to 1971, den Walter tek ova from 1971 to 1976, but Bird kom bak eena 1976 an ron til 1981. Pan 1 November 1981, Aanteega an' Baabyuuda get dem full inependens, an Vere Bird ton de fus praim minista. Dem disaid fu stap eena de Commonwealth, so Queen Elizabeth II stap de hed a state. De fus govna-jinaral, Sir Wilfred Jacobs, serv from inependens, an afta him kom James Carlisle (1993–2007), Louise Lake-Tack (2007–2014), an de wan wa deh deh from 2014, Rodney Williams.

Wen de kawnchri tek e own wei

De fus tu diekied a Aanteega independens bin raan dong politikali by de Bird fambly an de ABLP. Vere Bird ruil fram 1981 go 1994, den e son, Lester Bird, tek ova fram 1994 go 2004. Josu dem bring som kinda politikal stabyliti an push op tuarizm, de Bird gavament dem get nuff akyuz fuh korropshan, friens an fambly bizniz, an tiefin money. Vere Bird Jr., de big son, haffu lef de kabinet een 1990 afta e get kot op een wan skandal bout smagglin Izraeli gon gi Kolombian dragsman dem. Anedda son, Ivor Bird, get kach an sen a kot fuh sel kokaeen een 1995.

Eena 1995, Urriken Luis mash up Baabyuuda bad.

De ABLP hol pan de politik lang, but dem loss de 2004 jienral elekshan wen Baldwin Spencer an e UPP tek ova. Spencer mi de Praim Minista fram 2004 go 2014. But een 2014, de UPP loss an de ABLP kom bak een powa wid Gaston Browne. Een de 2018 snap elekshan, ABLP win 15 outta de 17 sit dem, wid Browne stil de Praim Minista. Een 2016, Nelson Dockyaad get mek wan UNESCO Worl Eritij Sait.

Eena de staating a September 2017, Urriken Irma lik dung mos a Baabyuuda. Win a blo 295 km/h (185 mph) mash up 95% a de bilden dem an de infrastructcha, lef Baabyuuda kyahn live een, a cordeng to Gaston Browne. Mos a de people haffu run go Aanteega. Wile de place a build bak, de gavament say dem a go tek we de ol law bout de whole a de people dem own de lan tugeda, an mek dem buy um. Nuff people bax gainst um, say e jusa way fuh de big man dem mek money offa de disasta.

Lan an wata

Laimstoun fomieshan, becuz no so much pan volkanik akshon, mek de mos chaynj pan de laan shape fu Aanteega an Baabyuuda, cah dem a tu low-lyin ailan. Baggi Pik, wa peepl bin kaal Maant Obama fram 2008 go 2016, a de hai-is spot pan Aanteega an Baabyuuda. E a de las piece a wan volkanik kreyta an e goh strait op 402 meeta (1,319 feet). Baggi Pik deh eenna de sow-wes kawnah a Aanteega. De tu ailan dem hab kruk-up koaslayn wid nuff bay, laguun, an naychral haaba. Rif an shoul deh all roun de ailan dem. Becuz rain no faal plentee, de ailan dem noh hab nuff riva. No fresh grongwata cyan kip eenna dem een big namba.

Redonda a wan likl roki ailan we no hab no body a live pan um. E deh bowt 40 kilomita (25 mail) sout-wes a Aanteega.

Een Aanteega an Baabyuuda, de fores kova bowt 18% a de grong. Een 2020, de fos bin stan up pan 8,120 hektaa, but een 1990, fos bin mo big wid 10,110 hektaa.

Tong an vilij dem

Ya wa dem mo' plenti city een Aanteega an' Baabyuuda mostly dey pan Aanteega. Dem a Sen Jan, All Sens, Piggotts, an Liberta. Pan Baabyuuda, de mo' plenti vilij a Kodrington. Dem say 'bout twenti-fyve percent a de people dem lib eenna tong, way much less dan de wurl' avrij, wich a 'bout fifti-fyve percent.

Ailan dem

Aanteega an' Baabyuuda mosli mek up a de two big ailan dem—Aanteega an' Baabyuuda. Apart fram dat, de bigis ailan dem a Gweeana Ailan an Long Ailan, weh dey off Aanteega shore, an Redonda, way dey far fram de two mien ailan.

Demografix

Etnik grup

Respandent dem eenna de 2011 sensos self-repoort mo dan fifteen etnik aideniti dem. Een ow de populeyshan deh, de main pan-etnik grup weh dem pik dem a: Aafrikan (87.27%), adda mixed (3.80%), Hispanik (2.75%), waait (1.65%), Indiyan (Indiya) (1.11%), adda (0.94%), mixed blak/waait (0.93%), noh stait (0.88%), an’ Sirian ar Libaneez (0.67%). De group dem weh dem put eenna “adda” kaatigori yah: Indiginis (0.37% a de total populeyshan), Chaynees (0.17%), Aazian (0.14%), an’ Pootugeez (0.11%). De remeynin dem wuh a som adda etnisiti (0.13%). Bai proporshan, Aanteega an' Baabyuuda ha de haiyest forin-baan populeyshan eenna de Amerika dem, wid imigran' dem meyk ap 30% a de populeyshan eenna 2011. Kuz a dat high imigran' populeyshan, people eenna de Aafrikan desendans gruup tend fu identifaay wid de ples weh dem kom fram rahda dan wid de etnisiti dem. De laajis imigran' gruup eenna Aanteega an' Baabyuuda a: Gaayaneez (7.12%), Jamaaykan (5.22%), Domineeka (4.31%), Amerikan (3.07%), an’ Dominikan Repoblik (2.46%). Mos a de imigran' dem weh kom fu de kawnchri a Aafrikan etnisiti, bat wan notaabul ekshepshan a de Dominikan Repoblik imigran' dem, weh mosli a of Hispanik orijin.

Langwij dem

Aanteega an' Baabyuuda noh ha no offishal langwij. De mos taak langwij eenna de kawnchri a Aanteegan an' Baabyuudan langwij, wid tree outta e sebn dialek dem nativ fu de kawnchri: Nawt Aanteegan, de standaad dialek weh dem taak een mos a de kawnchri; Sout Aanteegan, wan partly-intehlibl dialek weh dem taak een wan area weh dem kaal “Raun Sout”; an' Baabyuudan, weh dem taak only pan Baabyuuda. De unoffishal wukin langwij a de kawnchri a Aanteegan an' Baabyuudan Inglish, weh all de gavament ajensy dem uuz, an' a de main langwij fu bizniss an' akademik komunikeishan. Mos evribadi weh taak Aanteegan an' Baabyuudan langwij kyarry Inglish fu, mek de kawnchri almos' fulli baaylinggwal. As a 2011, de popyuleyshan uuz de folla as dem main langwij: Nawt Aanteegan (57.06%), Sout Aanteegan (8.05%), Gaayaneez (7.11%), standaah Inglish (6.12%), Jameekan Patwa (5.21%), 'Paanish (2.45%), an' Baabyuudan langwij (1.71%). 0.67% taak wan noh-idennifaay dialek a Aanteegan an' Baabyuudan langwij, an' de rest mosli taak adda Karibiyan dialek.

Edikieshan

Edikieshan een Aanteega an' Baabyuuda a foundiri an’ free fu pikni dem wehn dem age fram 5 go dong til 16 year. De sistem min base pan de Britis edikieshan sistem. De Minista fu Edikieshan, Sport an’ Kriyativ Indastri dem a Daryll Sylvester Matthew. De adult litaretsi reet eenna Aanteega an’ Baabyuuda bout 99 %.

Rilijahn

77 persen' a Aanteegan dem Kristyan, wid Aanglikan dem (17.6 persen') ben de bigis wan. Odda Kristyan grup dem a Aadventis Chuch (12.4 persen'), Pennekostaal (12.2 persen'), Moraavyan Chuch (8.3 persen'), Katolik (8.2 persen'), Medadis Chuch (5.6 persen'), Wesliyan Houlines Chuch (4.5 persen'), Chuch a Gad (4.1 persen'), Baptis (3.6 persen'), Morman dem (nieda 1.0 persen'), an' Jehova Witnis dem.

Gavament an paalitikz

Kulcha