Wp/sdh/ئەلبر کەمۊ
ئەلبر کەمۊ یا ئالبر کامۆ، (وە فەڕانسەوی: Albert Camus)، (٧ نۆڤامبر ١٩١٣ لە موندووی، ئەلجەزایەر - ٤ ژانڤیەێ ١٩٦٠ لە ویڵبڵۆڤاێ ئیۆن)، نۊسەر، فیلسووف، ڕوماننۊس، شانوونامونۊس، وتارنۊس و کوڵەچیرووکنۊس فەڕانسەویە. ئەلبر کەمۊ ھەلەیوا لە سەردەم دەسراکردن فەڕانسە، رووژنامەنۊس جەنگەریێگ بۊیە و وەگەرد جەریانەیل ئازادیخواز لە ناو تێکووشان ئەخلاقی دێای شەڕ گەردوونی دووەم ھاویاری کردیە.
کارەیلی شامڵ بەشەیل تئاتر، ڕومانەیل، مەتەڵەیل، فیلمەیل، شێعرەیل و نووسیایەیلێگن ک لە ناویان ئومانیزم و بنیات ماناێ پۊچی حال و ڕووژ ئایەمەیل و ھەمیش وە بنچینەێ سەرکێشی لە داخ ئەی پۊچیە، سەرکێشیێگ ک وە کردار خەت دەێد و وە دنیا و وجود ئایەمەیل مانا دەێد، << سەرخوەشی بێگانەێگە ک کومەک کەێد وە ژیان و مردن. ( کامۆ، ئایەم سەرکێش )>>
وەگەرد رەخنەێگ ک ئەو وە توتالیتاریزم شەورەوی کرد، خوەی وە چەو کومونیستەیل خست و پەیوەندیی وەگەرد ژان پول سارتر ھەڵپاچیاد. ئەو لە ساڵ ١٩٥٧ زایینی خەڵات نوبڵ ئەدەبیات برد و ناو و دەنگ و بڕوانەێ خوەی لە ناو دنیا جێگر و قەواڵە کرد.
وە باوەر بێرتران پوارو-دێلپێش، تەڵاشەیل فرەێگ کە وە بان کارەیل کەمۊ کریاد، ئەێن لە دۊاێ مردنی گوڵ کردن؛ لە حالێگ ک کەسێگ چشت فرەێگیش لە زنەێیی خەوەردار نەیۊ. یەکمین سەرھاتناوەی بیس ساڵ لە دۊاێ مردنی نۊسریان. لە ناویان، کار ھربرت ر. لوتمەن فرەتر وە چەو تیەد؛ ژورنالیست ئامریکاییێگ ک تاوتوێ ئەدەبیات ئورووپایی ئڕای نیویورک تایمز و پابلیشرز ویکلی کردیە.
لایەنگرییەیل ئازایانەی و نەترسانەێگ ک لە ناو رۆژنامەێ خەبات (Combat) داشت، یاگەر لە باس سەرخوەبۊن ئەلجەزایر و سازان وەگەرد حزب کمونیست فەڕانسە ک لە دۊاێ ھاتوچینێگ کوڵ د ساڵە تەرکی کرد. کەمۊ وەر لە ھەر چشتێگ گەواێ زمانەی خوەیە، وەگەرد سەخت گردنێگ ک ناساز وەگەرد ھەر مەسڵەتکارێگ بۊە؛ وەگەرد سارتر مخالفەت کرد و پەیوەندیی وەگەرد ڕەفیقەیل کۊیەنە شێویاد. لە چەو ھربرت ر. لوتمان، کامۆ ناو ھ‌ۊچ لایەن سیاسیێگ وە فرم دایمی نەیۊە، ھەرچەن د ساڵ وە حزب کومونیست ئەلجەزایر پاڵپشتی کرد. بەڵام ئەو وە ناو ھ‌ۊچ نەبەردێگ شان لە ژێر ھ‌ۊچ بارێگ خاڵی نەکرد: ئەو وردەگێری و ناڕەزایی خوەی وە پشت یەک وە بێدادپەروەرییەیل ناو موسەڵمانەیل ئافریقاێ باکوور و لە دۊایەو لە وەراێوەر کاریکاتۆر قەێەم سیەی (pied-noir) بەھرەکیشیکەر نیشان دا. ئەو وە دەسمیەتی داێن و یاری ڕەسانن وە ئسپانیاییەیل دۊر لە وڵات دژەفاشیست، قوروانییەیل ئستالینیزم و دژبەرەیل سەربازی چی.
ژیان
[edit | edit source]ئەلبر کەمۊ لە ٧ نۆڤامبر ١٩١٣ لە شار موندووی لە نزیکی بون لە وڵات ئەلجەزایەر لە داڵگ بۊ.
ھەڵگەردان وە کوردی
[edit | edit source]کارەیل فرەێگ لە ئەلبر کەمۊ وە زاراوەیل کوردی سۆرانی و کرمانجی ھەڵگێڕیانەسەو. ڕومان بێگانەی کەمۊ لە لایەن مێران محەممەدی سرەیلانی وە زوان کوردی لەکی ھەڵگێڕیاس.
سەرچەم
[edit | edit source]