Wp/liv/Vāldamer

Vāldamer um ikš Atlāntij okeān ar Pūoj-Eirōpõs. Sūŗimižis jagši kīelši täm nim um Baltij meŗ (latīņkīelkõks Mare Balticum midā ežmizkõrd kȭlbatiz Adam Bremen jālgabst āigasts 1075 Sõnā Baltij tǟntõmi um "kōļ" agā "valdõ verm". Sīe pīnda um 422170 kvadrāţ-kilomētõrt.

Geogrāfij

Ta um Pūoj-mierkõks kubbõ-viedtõd Dēņmō mier-ōdõmd ja Kiel kanāl lebbõ. Vāldamiersõ um pǟgiņ kōlidi, nēšti sūrimõd āt Sjælland Fyn Lolland Falster ja Bornholm ( Dēņmōl) ; Öland ja Gotland ( Rūotšmōl). Ounõmō (Sūomõmōl), Sōrmō ja Dāge (Ēstimōl) ja Rügen (Saksāmōl). Munt mōdõ Vāldamier kilgs āt vel Leţmō, Leišmō, Pūoļmō ja Krīevõmō. Vāldamier pūojlimizt arūd āt Sūomõ lop, Rīgõ lop agā Piški meŗ ja Botnij lop agā Pūoj-lop. Sūŗimi jag Vāldamierst um madāli, ja sīe vied-paizõmi ja vied-tāgiž-saddimi āt piškimizt äbku Pūoj-miersõ. Vāldamer um veitõ sūoli, sīestõ ku pǟgiņ jogidi jūokšõbõḑ täm sīezõ ( Oder, Visla, Vēna, Tornälven, Umeälv ja Dalälven. Ikš jag Vāldamierst kīlmab tallõ.

Istōrij

Vāldamer vȯļ tundtõb antīk-āigal až kūož, kust saitõ mier-eļmõ. Vidū-āigal vȯļ Vāldamier kōpļimi Hansā kōpmīed käds. Vāldamier amā tǟdzist sadāmd āt Kōpenhāgen, Szczecin, Gdansk, Pettõrborg, Helsinki ja Stockholm, Leţmōl Rīgõ, Vǟnta ja Līepõ.

Biolōgij

Vāldamiersõ um pǟgiņ kaļḑi, bet veitõ zortidi, sīestõ ku vež um saldiz-vied kalādõn pa-jennõks sūoli ja okeān zortõd pierāst pa-jennõks saldi. Sǟl um suggõn mitmõd kūožpēļizt suggõkst, nägţõbõks Baltij ēriņ agā siļk mis um piškimi až atlāntij ēriņ. Pūojlimizt vejjimiz kalād āt siļk, brēţli, tūrska, liestā ja aņgõr. Imtijižist līedõb kōdõ zortõ īlgidi.

Līvlizt

Līvlizt pūojlimi jelkūož vȯļ Leţmōl Vāldamier kūolta pǟl. Līvlizt jagīztõ Vāldamier kōdõ jaggõ: Sūr meŗ Leţmō ja Rūotšmō vail, ja Piški meŗ Kurāmō ja Rīgõ vail (mūši kūožiz tundtõb nemē Rīgõ lop).