Wt/zea/wortel
Zeêuws[edit | edit source]
Etymologie[edit | edit source]
Over Middelnederlands wortele en (Laet-)Oudnederlands *wurtale van Oergermaons *wurt-walu 'plantenstok'. De wiskundige zin is 'n leênvertaelienge uut 't Latijnse radix.
Omschrievienge[edit | edit source]
wortel m
- ondergronds takvurmig deêl van 'n plante, daermee ze waeter en voedsel uut d' aerde 'aelt.
- Dien boôm moet t'ruut, z'n wortels douwe onder'and de pad nae bove.
- d'n oersproenk van iets
- Geld is de wortel van aolle kwaed.
- 'n Getal dat-a, vermenigvuldigd mee z'n eige, 'n daevò bepaeld ander getal oplevert:
- De wortel van (of uut) vuufentwintig is vuve.
Opmerkienge: de specifieke zin van 'eetbaere wortel as groensel', die in 't Nederlands wied en zied gebruukt oort, is in 't Zeêuws nie bekend; daevò oort altoos peeë gebruukt. Aore eetbaere wortels bin bêten en krôten.
Uutspraek[edit | edit source]
[ˈʋɔrtɤl]
Verbugienge[edit | edit source]
wortels meêrvoud, worteltje verkleinwoôrd
Saemenstelliengen[edit | edit source]
Ontlêniengen in aore taelen[edit | edit source]
N.B.: Ondanks at in 't Zeêuws de beteikenis van wortel as 'groente' nie bekènd is, kom ze wè vò in taelen in de West die-an deu 't Zeêuws gevurmd bin. Meugelijk bin dit 'Ollandse invloeden, of moe me dienke an Burgerzeêuws. 't Woôrd peeë is nergest uutgeleênd.
- wortel, wolter, woltə Neger'ollands
- wotl Skepi
Vertaeliengen[edit | edit source]
Bronnen[edit | edit source]
- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1153
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wortel'
Etymologie[edit | edit source]
Ziet bie Zeêuws.
Omschrievienge[edit | edit source]
wortel m
- wortel (aolle beteikenissen)
- peeë
- as stofnaeme: 't groensel
- as soôrtnaeme: eên peetje
Uutspraek[edit | edit source]
- [ˈʋɔrtɤɫ], [ˈʋɔɹtɤɫ], [ˈʋɔʀtɤɫ] (Nederlands in Nederland)
- [ˈβ̞ɔrtəl] (Belgs-Nederlands)
- [ˈwortəl] (Surinaoms-Nederlands)
Verbugienge[edit | edit source]
wortels of wortelen meêrvoud, worteltje verkleinwoôrd
Saemenstelliengen[edit | edit source]
Uutdruksels[edit | edit source]
- met wortel en tak uitroeien, verdelge toetdat 'r niks meêr van overschiet
- wortel schieten
- ergest tuus beginne raeke
- vreêd lank op dezelfde plekke bluve (letterlijk)
Synoniemen[edit | edit source]
- beteikenisse 2: peen
Afstammeliengen en ontlêniengen[edit | edit source]
Ziet ok bie Zeêuws.
- wortel Afrikaons
- bortol Betawi
- bortel, wortel Indonesisch
- bortel Javaons
- mortēl, wortēl Madurees
- wòrtel Papiaments
- boktĕl Soendanees
Bronnen[edit | edit source]
- Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 1015
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wortel'