Wt/zea/ende

Zeêuws

Etymologie

slot

Over Middelnederlands ende en Oudnederlands endi van Oergermaons *andi. Verwant mee en/in en mee Oudgrieks ἀντί anti.

waeterveugel

Over Middelnederlands ent en Oudnederlands ened van Oergermaons *anidiz enz. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *h₂en(H)t-.

Omschrievienge

ende
zelfstandig naemwoôrd o

1. moment in d'n tied dat 'r wat (abstracts) uutscheit
2. plekke in de ruumte dat 'r wat (concreets) uutscheit
3. langwerpig stik (bv. ’n ende touwe)
4. afstand (dikkels in 't verkleinwoôrd)
5. mens (in afkeurende zin gebruukt, bv. ’n zot ende)
6. kant (veraol van diengen die-a tweê kanten è)
   

zelfstandig naemwoôrd v, zelden o

7. waeterveugel uut de fermielje Anatidae

Uutspraek

[ɛˑndə ~ aˑnde]

Verbugienge

enden meêrvoud; endje, ennetje verkleinwoôrd

Afleiiengen

• endelienge
• endeliengs
• ender

Saemenstelliengen

endegroes endekanne endekroôs endekule

endekute endenderm endenist endepot

enderaempje endeweegs endveugel

Uutdruksels

veugel

• zò stom as 'n ende, vreêd stom

slotstik

• ’t ende is t'rvan kwiet, 't scheit noôit meêr uut
• ’t ende is t'rvan weg, 't is al te zot, 't gaet te varre
• ’t Ennetje is toch d'n doôd, dien zieken oôrt nie meêr beter
• op 'n ende, an 't ende, as 't verbie is
• t'enden, 'tzelfde (in vreêd vee uutdruksels; ziet dae)
• bie d'n ende weze, goed bie weze, 'n goed verstand è
• ’t ennetje in z'n and è, vreêd moeë weze
• van 't achterste endje, dat zou jie wè wille eej!
• kop over ende, mee 't 'oôd veruut (in 't waeter vaolle)
• van 't ende bluve, op afstand bluve
• z'n rok op 't ende legge (vò), vò iemand moete werke
• gelieke van 't ende goa, an dezelfde kante beginne (bie veldwerk) Goerees
• van 't ende gae, 'ard weglôpe
• van 't ende komme
  1. ergest mee beginne
  2. mee bewieze komme
• van 't ende kunne, goed kunne werke
• van 't ende steke
  1. beginne
  2. goed avvecêre
• van 't ende wille, beginne wille
• iemand van 't ende 'ouwe, af'ouwe
• van dat ende, a je 't zò bekiekt

Varianten

veugel

• ande
• end
• eênd Burgerzeêuws

Synoniemen

veugel

• boele

Aore spelliengen

• ènde Woordenboek der Zeeuwse Dialecten (schrieft de veugel as ende, mae gebruukt in saemenstelliengen wè weêr ènde in aollebei de beteikenissen)

Ontlêniengen in aore taelen

slotstik

• end, einde Neger'ollands

Vertaeliengen

slotstik

• Afrikaons: end, einde
• Araobisch: نِهَايَة (nihāya(h)) v
• Chinees (Mandarijn): 結束/结束 (jiéshù), 末尾 (mòwěi), 端 (duān)
• Duuts: Ende o
• Esperanto: fino
• Frans: fin v
• 'Ebreêuws: סוֹף (sof) m
• Hindi: अंत (ant) m
• 'Ollands: end, eind o
• Iengels: end
• Italiaons: fine v
• Japans: 終了 (shūryō), 終わり (owari)
• Latijn: fīnis v, terminus m
• Limburgs: ènj, ind enz. o

• Nederlands: einde, end o
• Oôst-Vlaems: ende o
• Oudgrieks: ἄκρον (akron) o, τέρμα (terma) o, τέλος (telos) o
• Poôls: koniec m
• Portugees: fim m
• Russisch: коне́ц (konéts) m
• Spaons: fin m/v
• Swahili: mwisho kl. 3, 4, ncha kl. 9, 10
• Turks: son
• Westerlauwers Vries: ein o
  • Hindeloôpers: eend
  • Schiermonnikoôgs: ieuwn
• West-Vlaems: ende o
• Zweeds: slut o, ände o

waeterveugel

• Nie-taelgebonde: 🦆
• Afrikaons: eend
• Araobisch: بَطَّة (baṭṭa(h)) v
• Chinees (Mandarijn): 鴨/鸭 (yā)
• Duuts: Ente v
• Esperanto: anaso
• Frans: canard m
• 'Ebreêuws: בַּרְוָז/ברווז (barváz) m
• Hindi: बतख़ (batakh), बत्तख (battakh) v
• Iengels: duck
• Italiaons: anatra v
• Japans: 鴨, カモ (kamo)
• Latijn: anas v
• Limburgs: aenj, eend enz. v

• Nederlands: eend v, doks g (Surinaoms-Nederlands)
• Oôst-Vlaems: ende v
• Oudgrieks: νῆσσα (nèssa), νῆττα (nètta) v
• Poôls: kaczka v
• Portugees: pato m
• Russisch: у́тка (oétka) v
• Spaons: pato m
• Swahili: bata kl. 5, 6
• Turks: ördek
• Westerlauwers Vries: ein g
  • Hindeloôpers: ênd
  • Schiermonnikoôgs: eeuwn v
• West-Vlaems: ende v
• Zweeds: and g

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 221-4

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'eend'

Skepi

Etymologie

Van ouwer Zeêuws *junder, vergliekt West-Vlaems gynder.

Omschrievienge

ende

• julder

Uutspraek

[ˈɛndɛ]

Bronnen

• Ian E. Robertson (1989), "Berbice and Skepi Dutch" in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 3-21 (DBNL)