Wt/zea/'oen

Zeêuws[edit | edit source]

Etymologie[edit | edit source]

Over Middelnederlands hoen en Oudnederlands hōn (*huon) van Oergermaons *honą. Verwant mee 'aene en mee 't Nederlandse hen wat-at in 't Zeêuws nie bestaet. Uutendelienge van d'n Oer-Indo-Europese wortel *k(e)h₂n- 'zienge'; de naem wier dus dienkelek as eêste op d'n 'aene toegepast. ʼAene is ok d' ênigste variante die kan truggevonde ore in aolle drie de Germaonse subgroepen (Oudnoôrds hani, Gotisch hana, Krimgotisch ano), binst ʼoen in 't Oôst-Germaons nie bestieng (of nie bekend is).

Omschrievienge[edit | edit source]

ʼoen o

Tamme veugel (Gallus gallus domesticus) die-a g'ouwe oort om z'n eiers en vleis; in 't biezonder de wuufjes d'rvan
- Me leve van de koeien; d'oenders è me d'r bie as lief'ebberieë en vò onze eigen eiers
't Vleis van die veugel (as collectivum)
- Van slange, padde en vee aore ongeweune soorten vleis oor gezeid dat 't as 'oen smaekt.
(soms) Elke veugel uut de fermielje 'Oenderveugels.
- ʼt Kor'oen is 'n soort 'oen da naebie nie meêr in Nederland vòkomt.

Uutspraek[edit | edit source]

[u(ː)n]

Verbugienge[edit | edit source]

meêrvoud 'oenders, verkleinwoôrd 'oentje

Varianten[edit | edit source]

hoen Goerees, Flakkees
'oender Land-van-Kezands, Land-van-Axels, Land-van-'Ulsters
'oene Wostburg

Uutdruksels[edit | edit source]

D'oenders kunne bie joe de kost wè kriege, as t'r eên vreêd mee eten zit te smossen
Jie kan d'oenders de kost wè geve, 'tzelfde
Ie doe gin 'oen kwaed, 't is 'n goeie
As ik 'sja' roepe, bedoel ik aolle 'oenders (soms gevolgd deu d'n 'aene ok), julder moe je aollemaele angesproke voele, gin uutzonderingen
D'r kan gin 'oen z'n staert oplichte, of z'is t'rbie, dat mènse moe van aolles wete
Hie is 't gespikkelde hoen, 't zwarte schaep
Hie gaot te weêr as 'n nat hoen, ie maek vee van z'n neuze
D'oentjes lopen buten op m'n aermen, ik kriege d'r 'oendervel van
ʼt Ei van 't zwarte 'oen, 't groôste ei in de kurf
ʼt Zwarte 'oen, de jeneverflesse
ʼt 'Oen leit 'n ei!, tegen êne die z'n ver'ael mee vee 'en toen' vertelt
Gin eierschaelen in 't vier goôie, anders verbran je 'n 'oen z'n gat, oud volksgloôf
Ie loôpt as malle Jan achter d'oenders, ie loôpt as 'n zot
Mee d'oenders op 't nist (of op roest), vroeg in bedde
Zò ziek as 'n 'oen, vreêd ziek
Zò maèger as 'n 'oen, vreêd maeger
Zò lomp as 'n 'oen, vreêd stom
Zò zat as 'n ouw 'oen
Zò zot as 'n 'oen
Gaepe as 'n ouw 'oen
Zwête as 'n nat 'oen