АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
[ӏэхъу] + -э + [лъэхъу] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "ӏэхъуэлъэхъуэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
ӏэхъуэлъэхъуэн
щымыӀэныгъэ:
мыӏэхъуэлъэхъуэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэн
уӏэхъуэлъэхъуэн
ӏэхъуэлъэхъуэн
дыӏэхъуэлъэхъуэн
фыӏэхъуэлъэхъуэн
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэн
умыӏэхъуэлъэхъуэн
мыӏэхъуэлъэхъуэн
дымыӏэхъуэлъэхъуэн
фымыӏэхъуэлъэхъуэн
мыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
ӏэхъуэлъахъуэ!
фыӏэхъуэлъахъуэ!
щымыӀэныгъэ:
умыӏэхъуэлъахъуэ!
фымыӏэхъуэлъахъуэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
среӏэхъуэлъахъуэ
уреӏэхъуэлъахъуэ
иреӏэхъуэлъахъуэ
дреӏэхъуэлъахъуэ
фреӏэхъуэлъахъуэ
иреӏэхъуэлъахъуэ
щымыӀэныгъэ:
сремыӏэхъуэлъахъуэ
уремыӏэхъуэлъахъуэ
иремыӏэхъуэлъахъуэ
дремыӏэхъуэлъахъуэ
фремыӏэхъуэлъахъуэ
иремыӏэхъуэлъахъуэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
соӏэхъуэлъахъуэ(р)
уоӏэхъуэлъахъуэ(р)
мэӏэхъуэлъахъуэ(р)
доӏэхъуэлъахъуэ(р)
фоӏэхъуэлъахъуэ(р)
мэӏэхъуэлъахъуэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэркъым
уӏэхъуэлъахъуэркъым
ӏэхъуэлъахъуэркъым
дыӏэхъуэлъахъуэркъым
фыӏэхъуэлъахъуэркъым
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэ(р)т
уӏэхъуэлъахъуэ(р)т
ӏэхъуэлъахъуэ(р)т
дыӏэхъуэлъахъуэ(р)т
фыӏэхъуэлъахъуэ(р)т
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъым
уӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъым
ӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъым
дыӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъым
фыӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъым
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуащ
уӏэхъуэлъэхъуащ
ӏэхъуэлъэхъуащ
дыӏэхъуэлъэхъуащ
фыӏэхъуэлъэхъуащ
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуакъым
уӏэхъуэлъэхъуакъым
ӏэхъуэлъэхъуакъым
дыӏэхъуэлъэхъуакъым
фыӏэхъуэлъэхъуакъым
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуат
уӏэхъуэлъэхъуат
ӏэхъуэлъэхъуат
дыӏэхъуэлъэхъуат
фыӏэхъуэлъэхъуат
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуатэкъым
уӏэхъуэлъэхъуатэкъым
ӏэхъуэлъэхъуатэкъым
дыӏэхъуэлъэхъуатэкъым
фыӏэхъуэлъэхъуатэкъым
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъащ
уӏэхъуэлъэхъуэгъащ
ӏэхъуэлъэхъуэгъащ
дыӏэхъуэлъэхъуэгъащ
фыӏэхъуэлъэхъуэгъащ
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъакъым
уӏэхъуэлъэхъуэгъакъым
ӏэхъуэлъэхъуэгъакъым
дыӏэхъуэлъэхъуэгъакъым
фыӏэхъуэлъэхъуэгъакъым
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъат
уӏэхъуэлъэхъуэгъат
ӏэхъуэлъэхъуэгъат
дыӏэхъуэлъэхъуэгъат
фыӏэхъуэлъэхъуэгъат
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъым
уӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъым
ӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъым
дыӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъым
фыӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъым
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэщ
уӏэхъуэлъахъуэщ
ӏэхъуэлъахъуэщ
дыӏэхъуэлъахъуэщ
фыӏэхъуэлъахъуэщ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэкъым
уӏэхъуэлъахъуэкъым
ӏэхъуэлъахъуэкъым
дыӏэхъуэлъахъуэкъым
фыӏэхъуэлъахъуэкъым
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэт
уӏэхъуэлъахъуэт
ӏэхъуэлъахъуэт
дыӏэхъуэлъахъуэт
фыӏэхъуэлъахъуэт
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэтэкъым
уӏэхъуэлъахъуэтэкъым
ӏэхъуэлъахъуэтэкъым
дыӏэхъуэлъахъуэтэкъым
фыӏэхъуэлъахъуэтэкъым
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнщ
уӏэхъуэлъэхъуэнщ
ӏэхъуэлъэхъуэнщ
дыӏэхъуэлъэхъуэнщ
фыӏэхъуэлъэхъуэнщ
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнкъым
уӏэхъуэлъэхъуэнкъым
ӏэхъуэлъэхъуэнкъым
дыӏэхъуэлъэхъуэнкъым
фыӏэхъуэлъэхъуэнкъым
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнущ
уӏэхъуэлъэхъуэнущ
ӏэхъуэлъэхъуэнущ
дыӏэхъуэлъэхъуэнущ
фыӏэхъуэлъэхъуэнущ
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнукъым
уӏэхъуэлъэхъуэнукъым
ӏэхъуэлъэхъуэнукъым
дыӏэхъуэлъэхъуэнукъым
фыӏэхъуэлъэхъуэнукъым
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэрэ
уӏэхъуэлъахъуэрэ
ӏэхъуэлъахъуэрэ
дыӏэхъуэлъахъуэрэ
фыӏэхъуэлъахъуэрэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэркъэ
уӏэхъуэлъахъуэркъэ
ӏэхъуэлъахъуэркъэ
дыӏэхъуэлъахъуэркъэ
фыӏэхъуэлъахъуэркъэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэ(р)т
уӏэхъуэлъахъуэ(р)т
ӏэхъуэлъахъуэ(р)т
дыӏэхъуэлъахъуэ(р)т
фыӏэхъуэлъахъуэ(р)т
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъэ
уӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъэ
ӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъэ
дыӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъэ
фыӏэхъуэлъахъуэ(р)тэкъэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуа
уӏэхъуэлъэхъуа
ӏэхъуэлъэхъуа
дыӏэхъуэлъэхъуа
фыӏэхъуэлъэхъуа
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуакъэ
уӏэхъуэлъэхъуакъэ
ӏэхъуэлъэхъуакъэ
дыӏэхъуэлъэхъуакъэ
фыӏэхъуэлъэхъуакъэ
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуат
уӏэхъуэлъэхъуат
ӏэхъуэлъэхъуат
дыӏэхъуэлъэхъуат
фыӏэхъуэлъэхъуат
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуатэкъэ
уӏэхъуэлъэхъуатэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуатэкъэ
дыӏэхъуэлъэхъуатэкъэ
фыӏэхъуэлъэхъуатэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъа
уӏэхъуэлъэхъуэгъа
ӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыӏэхъуэлъэхъуэгъа
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъакъэ
уӏэхъуэлъэхъуэгъакъэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъакъэ
дыӏэхъуэлъэхъуэгъакъэ
фыӏэхъуэлъэхъуэгъакъэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъат
уӏэхъуэлъэхъуэгъат
ӏэхъуэлъэхъуэгъат
дыӏэхъуэлъэхъуэгъат
фыӏэхъуэлъэхъуэгъат
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъэ
уӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъэ
дыӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъэ
фыӏэхъуэлъэхъуэгъатэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэ
уӏэхъуэлъахъуэ
ӏэхъуэлъахъуэ
дыӏэхъуэлъахъуэ
фыӏэхъуэлъахъуэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэкъэ
уӏэхъуэлъахъуэкъэ
ӏэхъуэлъахъуэкъэ
дыӏэхъуэлъахъуэкъэ
фыӏэхъуэлъахъуэкъэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэт
уӏэхъуэлъахъуэт
ӏэхъуэлъахъуэт
дыӏэхъуэлъахъуэт
фыӏэхъуэлъахъуэт
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэтэкъэ
уӏэхъуэлъахъуэтэкъэ
ӏэхъуэлъахъуэтэкъэ
дыӏэхъуэлъахъуэтэкъэ
фыӏэхъуэлъахъуэтэкъэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэн
уӏэхъуэлъэхъуэн
ӏэхъуэлъэхъуэн
дыӏэхъуэлъэхъуэн
фыӏэхъуэлъэхъуэн
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнкъэ
уӏэхъуэлъэхъуэнкъэ
ӏэхъуэлъэхъуэнкъэ
дыӏэхъуэлъэхъуэнкъэ
фыӏэхъуэлъэхъуэнкъэ
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэну
уӏэхъуэлъэхъуэну
ӏэхъуэлъэхъуэну
дыӏэхъуэлъэхъуэну
фыӏэхъуэлъэхъуэну
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнукъэ
уӏэхъуэлъэхъуэнукъэ
ӏэхъуэлъэхъуэнукъэ
дыӏэхъуэлъэхъуэнукъэ
фыӏэхъуэлъэхъуэнукъэ
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэмэ
уӏэхъуэлъахъуэмэ
ӏэхъуэлъахъуэмэ
дыӏэхъуэлъахъуэмэ
фыӏэхъуэлъахъуэмэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъахъуэмэ
умыӏэхъуэлъахъуэмэ
мыӏэхъуэлъахъуэмэ
дымыӏэхъуэлъахъуэмэ
фымыӏэхъуэлъахъуэмэ
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуамэ
уӏэхъуэлъэхъуамэ
ӏэхъуэлъэхъуамэ
дыӏэхъуэлъэхъуамэ
фыӏэхъуэлъэхъуамэ
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуамэ
умыӏэхъуэлъэхъуамэ
мыӏэхъуэлъэхъуамэ
дымыӏэхъуэлъэхъуамэ
фымыӏэхъуэлъэхъуамэ
мыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
уӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
дыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
фыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
умыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
мыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
дымыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
фымыӏэхъуэлъэхъуэгъамэ
мыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
уӏэхъуэлъэхъуэнмэ
ӏэхъуэлъэхъуэнмэ
дыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
фыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
умыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
дымыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
фымыӏэхъуэлъэхъуэнмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
уӏэхъуэлъэхъуэнумэ
ӏэхъуэлъэхъуэнумэ
дыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
фыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
умыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
мыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
дымыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
фымыӏэхъуэлъэхъуэнумэ
мыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
уӏэхъуэлъахъуэтэмэ
ӏэхъуэлъахъуэтэмэ
дыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
фыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
умыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
мыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
дымыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
фымыӏэхъуэлъахъуэтэмэ
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
уӏэхъуэлъэхъуатэмэ
ӏэхъуэлъэхъуатэмэ
дыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
фыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
умыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
дымыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
фымыӏэхъуэлъэхъуатэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
уӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
дыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
фыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
умыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
дымыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
фымыӏэхъуэлъэхъуэгъатэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
уӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
ӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
дыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
фыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
умыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
дымыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
фымыӏэхъуэлъэхъуэнтэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
уӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
ӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
дыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
фыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
умыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
дымыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
фымыӏэхъуэлъэхъуэнутэмэ
мыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнт
уӏэхъуэлъэхъуэнт
ӏэхъуэлъэхъуэнт
дыӏэхъуэлъэхъуэнт
фыӏэхъуэлъэхъуэнт
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнтэкъым
уӏэхъуэлъэхъуэнтэкъым
ӏэхъуэлъэхъуэнтэкъым
дыӏэхъуэлъэхъуэнтэкъым
фыӏэхъуэлъэхъуэнтэкъым
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнут
уӏэхъуэлъэхъуэнут
ӏэхъуэлъэхъуэнут
дыӏэхъуэлъэхъуэнут
фыӏэхъуэлъэхъуэнут
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнутэкъым
уӏэхъуэлъэхъуэнутэкъым
ӏэхъуэлъэхъуэнутэкъым
дыӏэхъуэлъэхъуэнутэкъым
фыӏэхъуэлъэхъуэнутэкъым
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэми
уӏэхъуэлъахъуэми
ӏэхъуэлъахъуэми
дыӏэхъуэлъахъуэми
фыӏэхъуэлъахъуэми
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъахъуэми
умыӏэхъуэлъахъуэми
мыӏэхъуэлъахъуэми
дымыӏэхъуэлъахъуэми
фымыӏэхъуэлъахъуэми
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуами
уӏэхъуэлъэхъуами
ӏэхъуэлъэхъуами
дыӏэхъуэлъэхъуами
фыӏэхъуэлъэхъуами
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуами
умыӏэхъуэлъэхъуами
мыӏэхъуэлъэхъуами
дымыӏэхъуэлъэхъуами
фымыӏэхъуэлъэхъуами
мыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъами
уӏэхъуэлъэхъуэгъами
ӏэхъуэлъэхъуэгъами
дыӏэхъуэлъэхъуэгъами
фыӏэхъуэлъэхъуэгъами
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэгъами
умыӏэхъуэлъэхъуэгъами
мыӏэхъуэлъэхъуэгъами
дымыӏэхъуэлъэхъуэгъами
фымыӏэхъуэлъэхъуэгъами
мыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнми
уӏэхъуэлъэхъуэнми
ӏэхъуэлъэхъуэнми
дыӏэхъуэлъэхъуэнми
фыӏэхъуэлъэхъуэнми
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнми
умыӏэхъуэлъэхъуэнми
мыӏэхъуэлъэхъуэнми
дымыӏэхъуэлъэхъуэнми
фымыӏэхъуэлъэхъуэнми
мыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнуми
уӏэхъуэлъэхъуэнуми
ӏэхъуэлъэхъуэнуми
дыӏэхъуэлъэхъуэнуми
фыӏэхъуэлъэхъуэнуми
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнуми
умыӏэхъуэлъэхъуэнуми
мыӏэхъуэлъэхъуэнуми
дымыӏэхъуэлъэхъуэнуми
фымыӏэхъуэлъэхъуэнуми
мыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъахъуэтэми
уӏэхъуэлъахъуэтэми
ӏэхъуэлъахъуэтэми
дыӏэхъуэлъахъуэтэми
фыӏэхъуэлъахъуэтэми
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъахъуэтэми
умыӏэхъуэлъахъуэтэми
мыӏэхъуэлъахъуэтэми
дымыӏэхъуэлъахъуэтэми
фымыӏэхъуэлъахъуэтэми
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуатэми
уӏэхъуэлъэхъуатэми
ӏэхъуэлъэхъуатэми
дыӏэхъуэлъэхъуатэми
фыӏэхъуэлъэхъуатэми
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуатэми
умыӏэхъуэлъэхъуатэми
мыӏэхъуэлъэхъуатэми
дымыӏэхъуэлъэхъуатэми
фымыӏэхъуэлъэхъуатэми
мыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
уӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
ӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
дыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
фыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
умыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
мыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
дымыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
фымыӏэхъуэлъэхъуэгъатэми
мыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
уӏэхъуэлъэхъуэнтэми
ӏэхъуэлъэхъуэнтэми
дыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
фыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
умыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
мыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
дымыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
фымыӏэхъуэлъэхъуэнтэми
мыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
уӏэхъуэлъэхъуэнутэми
ӏэхъуэлъэхъуэнутэми
дыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
фыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
умыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
мыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
дымыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
фымыӏэхъуэлъэхъуэнутэми
мыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)тэми
гъэщӀэгъӏэхъуэлъэхъуэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуаи
уӏэхъуэлъэхъуаи
ӏэхъуэлъэхъуаи
дыӏэхъуэлъэхъуаи
фыӏэхъуэлъэхъуаи
ӏэхъуэлъэхъуаи
щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуакъыми
уӏэхъуэлъэхъуакъыми
ӏэхъуэлъэхъуакъыми
дыӏэхъуэлъэхъуакъыми
фыӏэхъуэлъэхъуакъыми
ӏэхъуэлъэхъуакъыми
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
уӏэхъуэлъэхъуащэрэт
ӏэхъуэлъэхъуащэрэт
дыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
фыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
ӏэхъуэлъэхъуащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сымыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
умыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
мыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
дымыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
фымыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
мыӏэхъуэлъэхъуащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнщ
уӏэхъуэлъэхъуагъэнщ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнщ
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнщ
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнщ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнкъым
уӏэхъуэлъэхъуагъэнкъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнкъым
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнкъым
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнкъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнт
уӏэхъуэлъэхъуагъэнт
ӏэхъуэлъэхъуагъэнт
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнт
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнт
ӏэхъуэлъэхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъым
уӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъым
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъым
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэн
уӏэхъуэлъэхъуагъэн
ӏэхъуэлъэхъуагъэн
дыӏэхъуэлъэхъуагъэн
фыӏэхъуэлъэхъуагъэн
ӏэхъуэлъэхъуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнкъэ
уӏэхъуэлъэхъуагъэнкъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнкъэ
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнкъэ
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнкъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнт
уӏэхъуэлъэхъуагъэнт
ӏэхъуэлъэхъуагъэнт
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнт
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнт
ӏэхъуэлъэхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъэ
уӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъэ
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъэ
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнущ
уӏэхъуэлъэхъуагъэнущ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнущ
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнущ
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнущ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнукъым
уӏэхъуэлъэхъуагъэнукъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнукъым
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнукъым
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнукъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнут
уӏэхъуэлъэхъуагъэнут
ӏэхъуэлъэхъуагъэнут
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнут
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнут
ӏэхъуэлъэхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъым
уӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъым
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъым
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъым
ӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэну
уӏэхъуэлъэхъуагъэну
ӏэхъуэлъэхъуагъэну
дыӏэхъуэлъэхъуагъэну
фыӏэхъуэлъэхъуагъэну
ӏэхъуэлъэхъуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнукъэ
уӏэхъуэлъэхъуагъэнукъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнукъэ
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнукъэ
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнукъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнут
уӏэхъуэлъэхъуагъэнут
ӏэхъуэлъэхъуагъэнут
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнут
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнут
ӏэхъуэлъэхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъэ
уӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъэ
дыӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъэ
фыӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъэ
ӏэхъуэлъэхъуагъэнутэкъэ
Причастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъахъуэ
уӏэхъуэлъахъуэ
ӏэхъуэлъахъуэ
дыӏэхъуэлъахъуэ
фыӏэхъуэлъахъуэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъахъуэ
умыӏэхъуэлъахъуэ
мыӏэхъуэлъахъуэ
дымыӏэхъуэлъахъуэ
фымыӏэхъуэлъахъуэ
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъэхъуа
уӏэхъуэлъэхъуа
ӏэхъуэлъэхъуа
дыӏэхъуэлъэхъуа
фыӏэхъуэлъэхъуа
ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъэхъуа
умыӏэхъуэлъэхъуа
мыӏэхъуэлъэхъуа
дымыӏэхъуэлъэхъуа
фымыӏэхъуэлъэхъуа
мыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъэхъуэгъа
уӏэхъуэлъэхъуэгъа
ӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыӏэхъуэлъэхъуэгъа
ӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
умыӏэхъуэлъэхъуэгъа
мыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
мыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъэхъуэн
уӏэхъуэлъэхъуэн
ӏэхъуэлъэхъуэн
дыӏэхъуэлъэхъуэн
фыӏэхъуэлъэхъуэн
ӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъэхъуэн
умыӏэхъуэлъэхъуэн
мыӏэхъуэлъэхъуэн
дымыӏэхъуэлъэхъуэн
фымыӏэхъуэлъэхъуэн
мыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъэхъуэну
уӏэхъуэлъэхъуэну
ӏэхъуэлъэхъуэну
дыӏэхъуэлъэхъуэну
фыӏэхъуэлъэхъуэну
ӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъэхъуэну
умыӏэхъуэлъэхъуэну
мыӏэхъуэлъэхъуэну
дымыӏэхъуэлъэхъуэну
фымыӏэхъуэлъэхъуэну
мыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыӏэхъуэлъахъуэ
узэрыӏэхъуэлъахъуэ
зэрыӏэхъуэлъахъуэ
дызэрыӏэхъуэлъахъуэ
фызэрыӏэхъуэлъахъуэ
зэрыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыӏэхъуэлъахъуэ
узэрымыӏэхъуэлъахъуэ
зэрымыӏэхъуэлъахъуэ
дызэрымыӏэхъуэлъахъуэ
фызэрымыӏэхъуэлъахъуэ
мызэрыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыӏэхъуэлъэхъуа
узэрыӏэхъуэлъэхъуа
зэрыӏэхъуэлъэхъуа
дызэрыӏэхъуэлъэхъуа
фызэрыӏэхъуэлъэхъуа
зэрыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыӏэхъуэлъэхъуа
узэрымыӏэхъуэлъэхъуа
зэрымыӏэхъуэлъэхъуа
дызэрымыӏэхъуэлъэхъуа
фызэрымыӏэхъуэлъэхъуа
зэрымыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыӏэхъуэлъэхъуэгъа
узэрыӏэхъуэлъэхъуэгъа
зэрыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дызэрыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фызэрыӏэхъуэлъэхъуэгъа
зэрыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
узэрымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
зэрымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дызэрымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фызэрымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
зэрымыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыӏэхъуэлъэхъуэн
узэрыӏэхъуэлъэхъуэн
зэрыӏэхъуэлъэхъуэн
дызэрыӏэхъуэлъэхъуэн
фызэрыӏэхъуэлъэхъуэн
зэрыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыӏэхъуэлъэхъуэн
узэрымыӏэхъуэлъэхъуэн
зэрымыӏэхъуэлъэхъуэн
дызэрымыӏэхъуэлъэхъуэн
фызэрымыӏэхъуэлъэхъуэн
зэрымыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыӏэхъуэлъэхъуэну
узэрыӏэхъуэлъэхъуэну
зэрыӏэхъуэлъэхъуэну
дызэрыӏэхъуэлъэхъуэну
фызэрыӏэхъуэлъэхъуэну
зэрыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыӏэхъуэлъэхъуэну
узэрымыӏэхъуэлъэхъуэну
зэрымыӏэхъуэлъэхъуэну
дызэрымыӏэхъуэлъэхъуэну
фызэрымыӏэхъуэлъэхъуэну
зэрымыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщыӏэхъуэлъахъуэ
ущыӏэхъуэлъахъуэ
щыӏэхъуэлъахъуэ
дыщыӏэхъуэлъахъуэ
фыщыӏэхъуэлъахъуэ
щыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыӏэхъуэлъахъуэ
ущымыӏэхъуэлъахъуэ
щымыӏэхъуэлъахъуэ
дыщымыӏэхъуэлъахъуэ
фыщымыӏэхъуэлъахъуэ
щымыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыӏэхъуэлъэхъуа
ущыӏэхъуэлъэхъуа
щыӏэхъуэлъэхъуа
дыщыӏэхъуэлъэхъуа
фыщыӏэхъуэлъэхъуа
щыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыӏэхъуэлъэхъуа
ущымыӏэхъуэлъэхъуа
щымыӏэхъуэлъэхъуа
дыщымыӏэхъуэлъэхъуа
фыщымыӏэхъуэлъэхъуа
щымыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыӏэхъуэлъэхъуэгъа
ущыӏэхъуэлъэхъуэгъа
щыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыщыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыщыӏэхъуэлъэхъуэгъа
щыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
ущымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
щымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыщымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыщымыӏэхъуэлъэхъуэгъа
щымыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщыӏэхъуэлъэхъуэн
ущыӏэхъуэлъэхъуэн
щыӏэхъуэлъэхъуэн
дыщыӏэхъуэлъэхъуэн
фыщыӏэхъуэлъэхъуэн
щыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыӏэхъуэлъэхъуэн
ущымыӏэхъуэлъэхъуэн
щымыӏэхъуэлъэхъуэн
дыщымыӏэхъуэлъэхъуэн
фыщымыӏэхъуэлъэхъуэн
щымыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщыӏэхъуэлъэхъуэну
ущыӏэхъуэлъэхъуэну
щыӏэхъуэлъэхъуэну
дыщыӏэхъуэлъэхъуэну
фыщыӏэхъуэлъэхъуэну
щыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыӏэхъуэлъэхъуэну
ущымыӏэхъуэлъэхъуэну
щымыӏэхъуэлъэхъуэну
дыщымыӏэхъуэлъэхъуэну
фыщымыӏэхъуэлъэхъуэну
щымыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыздэӏэхъуэлъахъуэ
уздэӏэхъуэлъахъуэ
здэӏэхъуэлъахъуэ
дыздэӏэхъуэлъахъуэ
фыздэӏэхъуэлъахъуэ
здэӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыӏэхъуэлъахъуэ
уздэмыӏэхъуэлъахъуэ
здэмыӏэхъуэлъахъуэ
дыздэмыӏэхъуэлъахъуэ
фыздэмыӏэхъуэлъахъуэ
здэмыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэӏэхъуэлъэхъуа
уздэӏэхъуэлъэхъуа
здэӏэхъуэлъэхъуа
дыздэӏэхъуэлъэхъуа
фыздэӏэхъуэлъэхъуа
здэӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыӏэхъуэлъэхъуа
уздэмыӏэхъуэлъэхъуа
здэмыӏэхъуэлъэхъуа
дыздэмыӏэхъуэлъэхъуа
фыздэмыӏэхъуэлъэхъуа
здэмыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэӏэхъуэлъэхъуэгъа
уздэӏэхъуэлъэхъуэгъа
здэӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыздэӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыздэӏэхъуэлъэхъуэгъа
здэӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
уздэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
здэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыздэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыздэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
здэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэӏэхъуэлъэхъуэн
уздэӏэхъуэлъэхъуэн
здэӏэхъуэлъэхъуэн
дыздэӏэхъуэлъэхъуэн
фыздэӏэхъуэлъэхъуэн
здэӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыӏэхъуэлъэхъуэн
уздэмыӏэхъуэлъэхъуэн
здэмыӏэхъуэлъэхъуэн
дыздэмыӏэхъуэлъэхъуэн
фыздэмыӏэхъуэлъэхъуэн
здэмыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэӏэхъуэлъэхъуэну
уздэӏэхъуэлъэхъуэну
здэӏэхъуэлъэхъуэну
дыздэӏэхъуэлъэхъуэну
фыздэӏэхъуэлъэхъуэну
здэӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыӏэхъуэлъэхъуэну
уздэмыӏэхъуэлъэхъуэну
здэмыӏэхъуэлъэхъуэну
дыздэмыӏэхъуэлъэхъуэну
фыздэмыӏэхъуэлъэхъуэну
здэмыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэӏэхъуэлъахъуэ
ущӀэӏэхъуэлъахъуэ
щӀэӏэхъуэлъахъуэ
дыщӀэӏэхъуэлъахъуэ
фыщӀэӏэхъуэлъахъуэ
щӀэӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыӏэхъуэлъахъуэ
ущӀэмыӏэхъуэлъахъуэ
щӀэмыӏэхъуэлъахъуэ
дыщӀэмыӏэхъуэлъахъуэ
фыщӀэмыӏэхъуэлъахъуэ
щӀэмыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэӏэхъуэлъэхъуа
ущӀэӏэхъуэлъэхъуа
щӀэӏэхъуэлъэхъуа
дыщӀэӏэхъуэлъэхъуа
фыщӀэӏэхъуэлъэхъуа
щӀэӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуа
ущӀэмыӏэхъуэлъэхъуа
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуа
дыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуа
фыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуа
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэӏэхъуэлъэхъуэгъа
ущӀэӏэхъуэлъэхъуэгъа
щӀэӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыщӀэӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыщӀэӏэхъуэлъэхъуэгъа
щӀэӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
ущӀэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
дыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
фыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэӏэхъуэлъэхъуэн
ущӀэӏэхъуэлъэхъуэн
щӀэӏэхъуэлъэхъуэн
дыщӀэӏэхъуэлъэхъуэн
фыщӀэӏэхъуэлъэхъуэн
щӀэӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэн
ущӀэмыӏэхъуэлъэхъуэн
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуэн
дыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэн
фыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэн
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэӏэхъуэлъэхъуэну
ущӀэӏэхъуэлъэхъуэну
щӀэӏэхъуэлъэхъуэну
дыщӀэӏэхъуэлъэхъуэну
фыщӀэӏэхъуэлъэхъуэну
щӀэӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэну
ущӀэмыӏэхъуэлъэхъуэну
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуэну
дыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэну
фыщӀэмыӏэхъуэлъэхъуэну
щӀэмыӏэхъуэлъэхъуэну(хэ)
Деепричастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъахъуэу
уӏэхъуэлъахъуэу
ӏэхъуэлъахъуэу
дыӏэхъуэлъахъуэу
фыӏэхъуэлъахъуэу
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъахъуэу
умыӏэхъуэлъахъуэу
мыӏэхъуэлъахъуэу
дымыӏэхъуэлъахъуэу
фымыӏэхъуэлъахъуэу
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъэхъуауэ
уӏэхъуэлъэхъуауэ
ӏэхъуэлъэхъуауэ
дыӏэхъуэлъэхъуауэ
фыӏэхъуэлъэхъуауэ
ӏэхъуэлъэхъуауэ / ӏэхъуэлъэхъуа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъэхъуауэ
умыӏэхъуэлъэхъуауэ
мыӏэхъуэлъэхъуауэ
дымыӏэхъуэлъэхъуауэ
фымыӏэхъуэлъэхъуауэ
мыӏэхъуэлъэхъуауэ(хэ) / мыӏэхъуэлъэхъуа(хэ)у
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
сыӏэхъуэлъахъуэурэ
уӏэхъуэлъахъуэурэ
ӏэхъуэлъахъуэурэ
дыӏэхъуэлъахъуэурэ
фыӏэхъуэлъахъуэурэ
ӏэхъуэлъахъуэ(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сымыӏэхъуэлъахъуэурэ
умыӏэхъуэлъахъуэурэ
мыӏэхъуэлъахъуэурэ
дымыӏэхъуэлъахъуэурэ
фымыӏэхъуэлъахъуэурэ
мыӏэхъуэлъахъуэ(хэ)урэ
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[ӏэхъуэлъахъу]э
[ӏэхъуэлъахъу]эр
--
[ӏэхъуэлъахъу]эхэр
Эргативнэ:
[ӏэхъуэлъахъу]э
[ӏэхъуэлъахъу]эм
--
[ӏэхъуэлъахъу]эхэм
Послеложнэ:
[ӏэхъуэлъахъу]экӀэ
[ӏэхъуэлъахъу]эмкӀэ
[ӏэхъуэлъахъу]эхэкӀэ
[ӏэхъуэлъахъу]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[ӏэхъуэлъахъу]эуэ
[ӏэхъуэлъахъу]эрауэ
[ӏэхъуэлъахъу]эхэу
[ӏэхъуэлъахъу]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]а
[ӏэхъуэлъэхъу]ар
--
[ӏэхъуэлъэхъу]ахэр
Эргативнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]а
[ӏэхъуэлъэхъу]ам
--
[ӏэхъуэлъэхъу]ахэм
Послеложнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]акӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]амкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]ахэкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]ауэ
[ӏэхъуэлъэхъу]арауэ
[ӏэхъуэлъэхъу]ахэу
[ӏэхъуэлъэхъу]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]эн
[ӏэхъуэлъэхъу]эныр
--
[ӏэхъуэлъэхъу]энхэр
Эргативнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]эн
[ӏэхъуэлъэхъу]эным
--
[ӏэхъуэлъэхъу]энхэм
Послеложнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]энкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энымкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энхэкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]эну
[ӏэхъуэлъэхъу]энырауэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энхэу
[ӏэхъуэлъэхъу]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]эну
[ӏэхъуэлъэхъу]энур
--
[ӏэхъуэлъэхъу]энухэр
Эргативнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]эну
[ӏэхъуэлъэхъу]энум
--
[ӏэхъуэлъэхъу]энухэм
Послеложнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]энукӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энумкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энухэкӀэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[ӏэхъуэлъэхъу]энууэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энурауэ
[ӏэхъуэлъэхъу]энухэу
[ӏэхъуэлъэхъу]энухэрауэ
МЫХЬЭНЭ
Ӏэщ гъэхъуныр уи ӀэщӀагъэу щытын.
ЩАПХЪЭХЭР
[Ӏэхъуэм:] - Сэ сыӀэхъуэлъахъуэщ, сыӀэхъуэрылӀыкӀщ.. жэщу сыкъыдокӀ, жэщу сыдохьэж. Нартхэр
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
ӏэхъуэлъэхъуэн: be a shepherd or herder
УРЫСЫБЗЭ
ӏэхъуэлъэхъуэн: заниматься пастушеством
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.