Wt/kbd/ӏэ
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
Ӏэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['ʔɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [Ӏ] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | Ӏэ | Ӏэр | -- | Ӏэхэр |
Эргативнэ: | Ӏэ | Ӏэм | -- | Ӏэхэм |
Послеложнэ: | ӀэкӀэ | ӀэмкӀэ | ӀэхэкӀэ | ӀэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | Ӏэуэ | Ӏэрауэ | Ӏэхэу | Ӏэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЦӀыхум и дамэм къыщегъэжьауэ ӀэпхъуамбэхэмкӀэ иух Ӏэпкълъэпкъ.
ЩАПХЪЭХЭР
- Нэм фӀэбэр Ӏэр Ӏэбэм еух. Псалъэжьхэр
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 96 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Япэм мывэ фӀамыщӀыр гугъу ехьу ӀэкӀэ къыщӀахырт. | Раньше каменный уголь с большим трудом руками добывали. | Before coal was extracted by hand with great difficulty. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Ӏэр тхьэщӀын.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- ӏэ: arm and hand
- Ӏэр тхьэщӀын: wash your hands
УРЫСЫБЗЭ
- ӏэ: рука
- Ӏэр тхьэщӀын: помыть руки
псалъафэ зэпыщӀахэр
Ӏэ дэлъэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: stroke, pet Урысыбзэ: провести рукой, погладить. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Адэм и пхъум Ӏэ дилъащ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[Я] Ӏэ зэрыубыдын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: to shake sb’s hand (as a greeting) Урысыбзэ: поздороваться за руку. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ къэщӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: call, beckon with your hand Урысыбзэ: позвать, поманить рукой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ кӀэлъыщӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: wave goodbye to sb Урысыбзэ: махать кому-л. вслед рукой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] Ӏэ и лъэ щӀэгъэкӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: cheer sb up, lift sb’s spirits Урысыбзэ: подбодрить, поднять дух. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ лъэныкъуэ иӀэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: have an assistant, helper Урысыбзэ: иметь помощника, подручника. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ лъэныкъуэкӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: with one hand Урысыбзэ: одной рукой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ пцӀанэкӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: with bare hands Урысыбзэ: голыми руками. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ тедзэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: sign sth Урысыбзэ: подписать что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ хуэщӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: beckon, call someone with your hand. Урысыбзэ: поманить, позвать кого-л. рукой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ щӀэдзын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: sign sth Урысыбзэ: подписать что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ щӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: gesticulate, gesture Урысыбзэ: жестикулировать. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Али Къетыкъуэ зыпищӀыжу и Ӏэхэр ещӀ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
Ӏэ щӀыӀэкӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: eagerly, raggedly, mercilessly Урысыбзэ: рвачески, безжалостно. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ Ӏэтын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: raise your hand; vote Урысыбзэ: поднять руку, проголосовать. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ӀэкӀэ зехьэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: carry sb (in your arms) Урысыбзэ: носить на руках кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ӀэкӀэ тегъэӀэбэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be convinced of sth, see sth firsthand Урысыбзэ: убедиться воочию в чём-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ӀэкӀэ теӀэбэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be convinced of sth, see sth firsthand Урысыбзэ: убедиться воочию в чём-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэр зэрыдзэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: cross your arms (on your chest). Урысыбзэ: скрестить руки (на груди). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэр зэтедзэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: fold your hand; lock your hands together Урысыбзэ: положить руку на руку. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэр убыдын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: to shake sb’s hand (as a greeting) Урысыбзэ: поздороваться за руку. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] Ӏэр ущӀауэ дэтын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: live your whole life with your hand outstreched Урысыбзэ: [прожить] всю жизнь с протянутой рукой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэр хуэкӀэщӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: not have sth Урысыбзэ: не обладать чем-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэр хуэгъэдэлъэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: threaten, wave your arms Урысыбзэ: угрожать, размахивать руками. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] Ӏэр хуэмубыдын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: steal, pilfer Урысыбзэ: красть, воровать. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэрэ жьэрэ зэхуэмыхьын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be hungry, starve, not have a bite to eat Урысыбзэ: голодать, ничего не брать в рот. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏэ тедзапӀэ
Мыхьэнэ: ТхылъымпӀэм Ӏэ щыщӀадзкӀэ здытрадзэ кӀапэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: place for your signature Урысыбзэ: место подписи Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.