Wt/kbd/щӏэн

Add links
From Wikimedia Incubator
< Wt‎ | kbd
Wt > kbd > щӏэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ɕʹɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [щӀ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "щӏэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: щӀэн
щымыӀэныгъэ: мыщӀэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сщӀэн пщӀэн ищӀэн тщӀэн фщӀэн ящӀэн
щымыӀэныгъэ: сымыщӀэн умыщӀэн имыщӀэн дымыщӀэн фымыщӀэн ямыщӀэн
Унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: щӀэ! фщӀэ!
щымыӀэныгъэ: умыщӀэ! фымыщӀэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: срещӀэ урещӀэ ирещӀэ дрещӀэ фрещӀэ ирещӀэ
щымыӀэныгъэ: сремыщӀэ уремыщӀэ иремыщӀэ дремыщӀэ фремыщӀэ иремыщӀэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сощӀэ(р) уощӀэ(р) / бощӀэ(р) ещӀэ(р) дощӀэ(р) фощӀэ(р) ящӀэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэркъым пщӀэркъым ищӀэркъым тщӀэркъым фщӀэркъым ящӀэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀэ(р)т пщӀэ(р)т ищӀэ(р)т тщӀэ(р)т фщӀэ(р)т ящӀэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀэ(р)тэкъым пщӀэ(р)тэкъым ищӀэ(р)тэкъым тщӀэ(р)тэкъым фщӀэ(р)тэкъым ящӀэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀащ пщӀащ ищӀащ тщӀащ фщӀащ ящӀащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀакъым пщӀакъым ищӀакъым тщӀакъым фщӀакъым ящӀакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀат пщӀат ищӀат тщӀат фщӀат ящӀат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀатэкъым пщӀатэкъым ищӀатэкъым тщӀатэкъым фщӀатэкъым ящӀатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъащ пщӀэгъащ ищӀэгъащ тщӀэгъащ фщӀэгъащ ящӀэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъакъым пщӀэгъакъым ищӀэгъакъым тщӀэгъакъым фщӀэгъакъым ящӀэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъат пщӀэгъат ищӀэгъат тщӀэгъат фщӀэгъат ящӀэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъатэкъым пщӀэгъатэкъым ищӀэгъатэкъым тщӀэгъатэкъым фщӀэгъатэкъым ящӀэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сщӀэщ пщӀэщ ищӀэщ тщӀэщ фщӀэщ ящӀэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сщӀэкъым пщӀэкъым ищӀэкъым тщӀэкъым фщӀэкъым ящӀэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сщӀэт пщӀэт ищӀэт тщӀэт фщӀэт ящӀэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сщӀэтэкъым пщӀэтэкъым ищӀэтэкъым тщӀэтэкъым фщӀэтэкъым ящӀэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнщ пщӀэнщ ищӀэнщ тщӀэнщ фщӀэнщ ящӀэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнкъым пщӀэнкъым ищӀэнкъым тщӀэнкъым фщӀэнкъым ящӀэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнущ пщӀэнущ ищӀэнущ тщӀэнущ фщӀэнущ ящӀэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнукъым пщӀэнукъым ищӀэнукъым тщӀэнукъым фщӀэнукъым ящӀэнукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэрэ пщӀэрэ ищӀэрэ тщӀэрэ фщӀэрэ ящӀэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэркъэ пщӀэркъэ ищӀэркъэ тщӀэркъэ фщӀэркъэ ящӀэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀэ(р)т пщӀэ(р)т ищӀэ(р)т тщӀэ(р)т фщӀэ(р)т ящӀэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀэ(р)тэкъэ пщӀэ(р)тэкъэ ищӀэ(р)тэкъэ тщӀэ(р)тэкъэ фщӀэ(р)тэкъэ ящӀэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀа пщӀа ищӀа тщӀа фщӀа ящӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀакъэ пщӀакъэ ищӀакъэ тщӀакъэ фщӀакъэ ящӀакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀат пщӀат ищӀат тщӀат фщӀат ящӀат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀатэкъэ пщӀатэкъэ ищӀатэкъэ тщӀатэкъэ фщӀатэкъэ ящӀатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъа пщӀэгъа ищӀэгъа тщӀэгъа фщӀэгъа ящӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъакъэ пщӀэгъакъэ ищӀэгъакъэ тщӀэгъакъэ фщӀэгъакъэ ящӀэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъат пщӀэгъат ищӀэгъат тщӀэгъат фщӀэгъат ящӀэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъатэкъэ пщӀэгъатэкъэ ищӀэгъатэкъэ тщӀэгъатэкъэ фщӀэгъатэкъэ ящӀэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сщӀэ пщӀэ ищӀэ тщӀэ фщӀэ ящӀэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сщӀэкъэ пщӀэкъэ ищӀэкъэ тщӀэкъэ фщӀэкъэ ящӀэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сщӀэт пщӀэт ищӀэт тщӀэт фщӀэт ящӀэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сщӀэтэкъэ пщӀэтэкъэ ищӀэтэкъэ тщӀэтэкъэ фщӀэтэкъэ ящӀэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэн пщӀэн ищӀэн тщӀэн фщӀэн ящӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнкъэ пщӀэнкъэ ищӀэнкъэ тщӀэнкъэ фщӀэнкъэ ящӀэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэну пщӀэну ищӀэну тщӀэну фщӀэну ящӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнукъэ пщӀэнукъэ ищӀэнукъэ тщӀэнукъэ фщӀэнукъэ ящӀэнукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэмэ пщӀэмэ ищӀэмэ тщӀэмэ фщӀэмэ ящӀэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэмэ умыщӀэмэ имыщӀэмэ дымыщӀэмэ фымыщӀэмэ ямыщӀэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀамэ пщӀамэ ищӀамэ тщӀамэ фщӀамэ ящӀамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀамэ умыщӀамэ имыщӀамэ дымыщӀамэ фымыщӀамэ ямыщӀамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъамэ пщӀэгъамэ ищӀэгъамэ тщӀэгъамэ фщӀэгъамэ ящӀэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъамэ умыщӀэгъамэ имыщӀэгъамэ дымыщӀэгъамэ фымыщӀэгъамэ ямыщӀэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнмэ пщӀэнмэ ищӀэнмэ тщӀэнмэ фщӀэнмэ ящӀэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнмэ умыщӀэнмэ имыщӀэнмэ дымыщӀэнмэ фымыщӀэнмэ ямыщӀэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнумэ пщӀэнумэ ищӀэнумэ тщӀэнумэ фщӀэнумэ ящӀэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнумэ умыщӀэнумэ имыщӀэнумэ дымыщӀэнумэ фымыщӀэнумэ ямыщӀэнумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэтэмэ пщӀэтэмэ ищӀэтэмэ тщӀэтэмэ фщӀэтэмэ ящӀэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэтэмэ умыщӀэтэмэ имыщӀэтэмэ дымыщӀэтэмэ фымыщӀэтэмэ ямыщӀэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀатэмэ пщӀатэмэ ищӀатэмэ тщӀатэмэ фщӀатэмэ ящӀатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀатэмэ умыщӀатэмэ имыщӀатэмэ дымыщӀатэмэ фымыщӀатэмэ ямыщӀатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъатэмэ пщӀэгъатэмэ ищӀэгъатэмэ тщӀэгъатэмэ фщӀэгъатэмэ ящӀэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъатэмэ умыщӀэгъатэмэ имыщӀэгъатэмэ дымыщӀэгъатэмэ фымыщӀэгъатэмэ ямыщӀэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнтэмэ пщӀэнтэмэ ищӀэнтэмэ тщӀэнтэмэ фщӀэнтэмэ ящӀэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнтэмэ умыщӀэнтэмэ имыщӀэнтэмэ дымыщӀэнтэмэ фымыщӀэнтэмэ ямыщӀэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнутэмэ пщӀэнутэмэ ищӀэнутэмэ тщӀэнутэмэ фщӀэнутэмэ ящӀэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнутэмэ умыщӀэнутэмэ имыщӀэнутэмэ дымыщӀэнутэмэ фымыщӀэнутэмэ ямыщӀэнутэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнт пщӀэнт ищӀэнт тщӀэнт фщӀэнт ящӀэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнтэкъым пщӀэнтэкъым ищӀэнтэкъым тщӀэнтэкъым фщӀэнтэкъым ящӀэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнут пщӀэнут ищӀэнут тщӀэнут фщӀэнут ящӀэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнутэкъым пщӀэнутэкъым ищӀэнутэкъым тщӀэнутэкъым фщӀэнутэкъым ящӀэнутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэми пщӀэми ищӀэми тщӀэми фщӀэми ящӀэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэми умыщӀэми имыщӀэми дымыщӀэми фымыщӀэми ямыщӀэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀами пщӀами ищӀами тщӀами фщӀами ящӀами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀами умыщӀами имыщӀами дымыщӀами фымыщӀами ямыщӀами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъами пщӀэгъами ищӀэгъами тщӀэгъами фщӀэгъами ящӀэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъами умыщӀэгъами имыщӀэгъами дымыщӀэгъами фымыщӀэгъами ямыщӀэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнми пщӀэнми ищӀэнми тщӀэнми фщӀэнми ящӀэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнми умыщӀэнми имыщӀэнми дымыщӀэнми фымыщӀэнми ямыщӀэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнуми пщӀэнуми ищӀэнуми тщӀэнуми фщӀэнуми ящӀэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнуми умыщӀэнуми имыщӀэнуми дымыщӀэнуми фымыщӀэнуми ямыщӀэнуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэтэми пщӀэтэми ищӀэтэми тщӀэтэми фщӀэтэми ящӀэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэтэми умыщӀэтэми имыщӀэтэми дымыщӀэтэми фымыщӀэтэми ямыщӀэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀатэми пщӀатэми ищӀатэми тщӀатэми фщӀатэми ящӀатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀатэми умыщӀатэми имыщӀатэми дымыщӀатэми фымыщӀатэми ямыщӀатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъатэми пщӀэгъатэми ищӀэгъатэми тщӀэгъатэми фщӀэгъатэми ящӀэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъатэми умыщӀэгъатэми имыщӀэгъатэми дымыщӀэгъатэми фымыщӀэгъатэми ямыщӀэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнтэми пщӀэнтэми ищӀэнтэми тщӀэнтэми фщӀэнтэми ящӀэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнтэми умыщӀэнтэми имыщӀэнтэми дымыщӀэнтэми фымыщӀэнтэми ямыщӀэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнутэми пщӀэнутэми ищӀэнутэми тщӀэнутэми фщӀэнутэми ящӀэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнутэми умыщӀэнутэми имыщӀэнутэми дымыщӀэнутэми фымыщӀэнутэми ямыщӀэнутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сщӀаи пщӀаи ищӀаи тщӀаи фщӀаи ящӀаи
щымыӀэныгъэ: сымыщӀаи умыщӀаи имыщӀаи дымыщӀаи фымыщӀаи ямыщӀаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сщӀащэрэт пщӀащэрэт ищӀащэрэт тщӀащэрэт фщӀащэрэт ящӀащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымыщӀащэрэт умыщӀащэрэт имыщӀащэрэт дымыщӀащэрэт фымыщӀащэрэт ямыщӀащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнщ пщӀагъэнщ ищӀагъэнщ тщӀагъэнщ фщӀагъэнщ ящӀагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнкъым пщӀагъэнкъым ищӀагъэнкъым тщӀагъэнкъым фщӀагъэнкъым ящӀагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнт пщӀагъэнт ищӀагъэнт тщӀагъэнт фщӀагъэнт ящӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнтэкъым пщӀагъэнтэкъым ищӀагъэнтэкъым тщӀагъэнтэкъым фщӀагъэнтэкъым ящӀагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэн пщӀагъэн ищӀагъэн тщӀагъэн фщӀагъэн ящӀагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнкъэ пщӀагъэнкъэ ищӀагъэнкъэ тщӀагъэнкъэ фщӀагъэнкъэ ящӀагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнт пщӀагъэнт ищӀагъэнт тщӀагъэнт фщӀагъэнт ящӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнтэкъэ пщӀагъэнтэкъэ ищӀагъэнтэкъэ тщӀагъэнтэкъэ фщӀагъэнтэкъэ ящӀагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнущ пщӀагъэнущ ищӀагъэнущ тщӀагъэнущ фщӀагъэнущ ящӀагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнукъым пщӀагъэнукъым ищӀагъэнукъым тщӀагъэнукъым фщӀагъэнукъым ящӀагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнут пщӀагъэнут ищӀагъэнут тщӀагъэнут фщӀагъэнут ящӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнутэкъым пщӀагъэнутэкъым ищӀагъэнутэкъым тщӀагъэнутэкъым фщӀагъэнутэкъым ящӀагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэну пщӀагъэну ищӀагъэну тщӀагъэну фщӀагъэну ящӀагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнукъэ пщӀагъэнукъэ ищӀагъэнукъэ тщӀагъэнукъэ фщӀагъэнукъэ ящӀагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнут пщӀагъэнут ищӀагъэнут тщӀагъэнут фщӀагъэнут ящӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнутэкъэ пщӀагъэнутэкъэ ищӀагъэнутэкъэ тщӀагъэнутэкъэ фщӀагъэнутэкъэ ящӀагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зыщӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ сщӀэ пщӀэ ищӀэ тщӀэ фщӀэ ящӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэ умыщӀэ имыщӀэ дымыщӀэ фымыщӀэ ямыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сщӀа пщӀа ищӀа тщӀа фщӀа ящӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀа умыщӀа имыщӀа дымыщӀа фымыщӀа ямыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сщӀэгъа пщӀэгъа ищӀэгъа тщӀэгъа фщӀэгъа ящӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэгъа умыщӀэгъа имыщӀэгъа дымыщӀэгъа фымыщӀэгъа ямыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сщӀэн пщӀэн ищӀэн тщӀэн фщӀэн ящӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэн умыщӀэн имыщӀэн дымыщӀэн фымыщӀэн ямыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сщӀэну пщӀэну ищӀэну тщӀэну фщӀэну ящӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэну умыщӀэну имыщӀэну дымыщӀэну фымыщӀэну ямыщӀэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ щӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ щӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэну
Обстоятельственнэ причастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэ зэрыпщӀэ зэрищӀэ зэрытщӀэ зэрыфщӀэ зэращӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэ зэрумыщӀэ зэримыщӀэ зэрыдмыщӀэ зэрывмыщӀэ зэрамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀа зэрыпщӀа зэрищӀа зэрытщӀа зэрыфщӀа зэращӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀа зэрумыщӀа зэримыщӀа зэрыдмыщӀа зэрывмыщӀа зэрамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэгъа зэрыпщӀэгъа зэрищӀэгъа зэрытщӀэгъа зэрыфщӀэгъа зэращӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэгъа зэрумыщӀэгъа зэримыщӀэгъа зэрыдмыщӀэгъа зэрывмыщӀэгъа зэрамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэн зэрыпщӀэн зэрищӀэн зэрытщӀэн зэрыфщӀэн зэращӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэн зэрумыщӀэн зэримыщӀэн зэрыдмыщӀэн зэрывмыщӀэн зэрамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэну зэрыпщӀэну зэрищӀэну зэрытщӀэну зэрыфщӀэну зэращӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэну зэрумыщӀэну зэримыщӀэну зэрыдмыщӀэну зэрывмыщӀэну зэрамыщӀэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэ щыпщӀэ щищӀэ щытщӀэ щыфщӀэ щащӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэ щумыщӀэ щимыщӀэ щыдмыщӀэ щывмыщӀэ щамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щысщӀа щыпщӀа щищӀа щытщӀа щыфщӀа щащӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀа щумыщӀа щимыщӀа щыдмыщӀа щывмыщӀа щамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэгъа щыпщӀэгъа щищӀэгъа щытщӀэгъа щыфщӀэгъа щащӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэгъа щумыщӀэгъа щимыщӀэгъа щыдмыщӀэгъа щывмыщӀэгъа щамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэн щыпщӀэн щищӀэн щытщӀэн щыфщӀэн щащӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэн щумыщӀэн щимыщӀэн щыдмыщӀэн щывмыщӀэн щамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэну щыпщӀэну щищӀэну щытщӀэну щыфщӀэну щащӀэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэну щумыщӀэну щимыщӀэну щыдмыщӀэну щывмыщӀэну щамыщӀэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэ здэпщӀэ здищӀэ здэтщӀэ здэфщӀэ здащӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэ здумыщӀэ здимыщӀэ здэдмыщӀэ здэвмыщӀэ здамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀа здэпщӀа здищӀа здэтщӀа здэфщӀа здащӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀа здумыщӀа здимыщӀа здэдмыщӀа здэвмыщӀа здамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэгъа здэпщӀэгъа здищӀэгъа здэтщӀэгъа здэфщӀэгъа здащӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэгъа здумыщӀэгъа здимыщӀэгъа здэдмыщӀэгъа здэвмыщӀэгъа здамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэн здэпщӀэн здищӀэн здэтщӀэн здэфщӀэн здащӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэн здумыщӀэн здимыщӀэн здэдмыщӀэн здэвмыщӀэн здамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэну здэпщӀэну здищӀэну здэтщӀэну здэфщӀэну здащӀэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэну здумыщӀэну здимыщӀэну здэдмыщӀэну здэвмыщӀэну здамыщӀэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэ щӀэпщӀэ щӀищӀэ щӀэтщӀэ щӀэфщӀэ щӀащӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэ щӀумыщӀэ щӀимыщӀэ щӀэдмыщӀэ щӀэвмыщӀэ щӀамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀа щӀэпщӀа щӀищӀа щӀэтщӀа щӀэфщӀа щӀащӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀа щӀумыщӀа щӀимыщӀа щӀэдмыщӀа щӀэвмыщӀа щӀамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэгъа щӀэпщӀэгъа щӀищӀэгъа щӀэтщӀэгъа щӀэфщӀэгъа щӀащӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэгъа щӀумыщӀэгъа щӀимыщӀэгъа щӀэдмыщӀэгъа щӀэвмыщӀэгъа щӀамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэн щӀэпщӀэн щӀищӀэн щӀэтщӀэн щӀэфщӀэн щӀащӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэн щӀумыщӀэн щӀимыщӀэн щӀэдмыщӀэн щӀэвмыщӀэн щӀамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэну щӀэпщӀэну щӀищӀэну щӀэтщӀэну щӀэфщӀэну щӀащӀэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэну щӀумыщӀэну щӀимыщӀэну щӀэдмыщӀэну щӀэвмыщӀэну щӀамыщӀэну
Деепричастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ сщӀэу пщӀэу ищӀэу тщӀэу фщӀэуэ ящӀэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэу умыщӀэу имыщӀэу дымыщӀэу фымыщӀэу ямыщӀэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сщӀауэ пщӀауэ ищӀауэ тщӀауэ фщӀауэ ящӀауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀауэ умыщӀауэ имыщӀауэ дымыщӀауэ фымыщӀауэ ямыщӀауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сщӀэурэ пщӀэурэ ищӀэурэ тщӀэурэ фщӀэурэ ящӀэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымыщӀэурэ умыщӀэурэ имыщӀэурэ дымыщӀэурэ фымыщӀэурэ ямыщӀэурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ Прямой Дополненэ
сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Подлежащэ
сэ -- узощӀэ сощӀэ -- фызощӀэ сощӀэ(хэ)
уэ сыбощӀэ -- уощӀэ / бощӀэ дыбощӀэ -- уощӀэ(хэ) / бощӀэ(хэ)
абы сещӀэ уещӀэ ещӀэ дещӀэ фещӀэ ещӀэ(хэ)
дэ -- удощӀэ дощӀэ -- фыдощӀэ дощӀэ(хэ)
фэ сывощӀэ -- фощӀэ дывощӀэ -- фощӀэ(хэ)
абыхэм сащӀэ уащӀэ ящӀэ дащӀэ фащӀэ ящӀэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) Прямой Дополненэ
сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Подлежащэ
сэ -- ус[щӀэрэ] с[щӀэрэ] -- фыс[щӀэрэ] с[щӀэ(хэ)рэ]
уэ сып[щӀэрэ] -- п[щӀэрэ] дып[щӀэрэ] -- п[щӀэ(хэ)рэ]
абы си[щӀэрэ] уи[щӀэрэ] и[щӀэрэ] ди[щӀэрэ] фи[щӀэрэ] и[щӀэ(хэ)рэ]
дэ -- ут[щӀэрэ] т[щӀэрэ] -- фыт[щӀэрэ] т[щӀэ(хэ)рэ]
фэ сыф[щӀэрэ] -- ф[щӀэрэ] дыф[щӀэрэ] -- ф[щӀэ(хэ)рэ]
абыхэм са[щӀэрэ] уа[щӀэрэ] я[щӀэрэ] да[щӀэрэ] фа[щӀэрэ] я[щӀэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]э [щӀ]эр -- [щӀ]эхэр
Эргативнэ: [щӀ]э [щӀ]эм -- [щӀ]эхэм
Послеложнэ: [щӀ]экӀэ [щӀ]эмкӀэ [щӀ]эхэкӀэ [щӀ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]эуэ [щӀ]эрауэ [щӀ]эхэу [щӀ]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]а [щӀ]ар -- [щӀ]ахэр
Эргативнэ: [щӀ]а [щӀ]ам -- [щӀ]ахэм
Послеложнэ: [щӀ]акӀэ [щӀ]амкӀэ [щӀ]ахэкӀэ [щӀ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]ауэ [щӀ]арауэ [щӀ]ахэу [щӀ]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]эн [щӀ]эныр -- [щӀ]энхэр
Эргативнэ: [щӀ]эн [щӀ]эным -- [щӀ]энхэм
Послеложнэ: [щӀ]энкӀэ [щӀ]энымкӀэ [щӀ]энхэкӀэ [щӀ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [щӀ]эну [щӀ]энырауэ [щӀ]энхэу [щӀ]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]эну [щӀ]энур -- [щӀ]энухэр
Эргативнэ: [щӀ]эну [щӀ]энум -- [щӀ]энухэм
Послеложнэ: [щӀ]энукӀэ [щӀ]энумкӀэ [щӀ]энухэкӀэ [щӀ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]энууэ [щӀ]энурауэ [щӀ]энухэу [щӀ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Зыгуэрым щыгъуэзэн.
  2. Зыгуэрым (п. п. щӀэныгъэм) ущыгъуазэу, зыгуэр къыбгурыӀуэу, зэхэпщӀыкӀыу щытын.
  3. Зыгуэр (п. п. Ӏуэху) зэрагъэзащӀэм щыгъуэзэн, зыгуэр блэжьыфу щытын.
  4. Зыгуэр къыбгурыӀуэу, уи акъылым къиубыду щытын.

ЩАПХЪЭХЭР

  • Тетым фӀыуэ ищӀэрт Бэрокъуэр езым хуэмылӀэ, щымышынэ зэрыхъуу псори зэрыщыгъупщэжынур. Теунэ Хьэчим

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • Куэдым ящӀэн.
  • И пэжыпӀэр щӀэн.
  • Бзэ куэд щӀэн.
  • ЛэжьэкӀэ щӀэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • щӏэн: 1. know, have information about sb or sth 2. know sth, possess knowledge of sth 3. know sth, know how to do sth 4. know, understand, be aware of sth
  • Куэдым ящӀэн: many (should) know
  • И пэжыпӀэр щӀэн: know the real truth about sth
  • Бзэ куэд щӀэн: know a lot of languages
  • ЛэжьэкӀэ щӀэн: know how to do sth
УРЫСЫБЗЭ
  • щӏэн: 1. знать что-л., иметь сведения о ком-чем-л. 2. знать что-л., обладать знанием чего-л. 3. знать что-л., уметь что-л. делать 4. знать, понимать, сознавать что-л.
  • Куэдым ящӀэн: многим знать
  • И пэжыпӀэр щӀэн: знать подлинную правду о чем-л.
  • Бзэ куэд щӀэн: знать много языков
  • ЛэжьэкӀэ щӀэн: знать как работать
псалъафэ зэпыщӀахэр

Алыхьым ещӀэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: who knows? God only knows.
     Урысыбзэ: бог [его] знает
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Алыхьыр пщӀэмэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: for God’s sake!
     Урысыбзэ: ради бога!
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ɕʹɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [щӀ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "щӏэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: щӀэн
щымыӀэныгъэ: мыщӀэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сщӀэн пщӀэн ищӀэн тщӀэн фщӀэн ящӀэн
щымыӀэныгъэ: сымыщӀэн умыщӀэн имыщӀэн дымыщӀэн фымыщӀэн ямыщӀэн
Унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: щӀэ! фщӀэ!
щымыӀэныгъэ: умыщӀэ! фымыщӀэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: срещӀэ урещӀэ ирещӀэ дрещӀэ фрещӀэ ирещӀэ
щымыӀэныгъэ: сремыщӀэ уремыщӀэ иремыщӀэ дремыщӀэ фремыщӀэ иремыщӀэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сощӀэ(р) уощӀэ(р) / бощӀэ(р) ещӀэ(р) дощӀэ(р) фощӀэ(р) ящӀэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэркъым пщӀэркъым ищӀэркъым тщӀэркъым фщӀэркъым ящӀэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀэ(р)т пщӀэ(р)т ищӀэ(р)т тщӀэ(р)т фщӀэ(р)т ящӀэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀэ(р)тэкъым пщӀэ(р)тэкъым ищӀэ(р)тэкъым тщӀэ(р)тэкъым фщӀэ(р)тэкъым ящӀэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀащ пщӀащ ищӀащ тщӀащ фщӀащ ящӀащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀакъым пщӀакъым ищӀакъым тщӀакъым фщӀакъым ящӀакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀат пщӀат ищӀат тщӀат фщӀат ящӀат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀатэкъым пщӀатэкъым ищӀатэкъым тщӀатэкъым фщӀатэкъым ящӀатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъащ пщӀэгъащ ищӀэгъащ тщӀэгъащ фщӀэгъащ ящӀэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъакъым пщӀэгъакъым ищӀэгъакъым тщӀэгъакъым фщӀэгъакъым ящӀэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъат пщӀэгъат ищӀэгъат тщӀэгъат фщӀэгъат ящӀэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъатэкъым пщӀэгъатэкъым ищӀэгъатэкъым тщӀэгъатэкъым фщӀэгъатэкъым ящӀэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сщӀэщ пщӀэщ ищӀэщ тщӀэщ фщӀэщ ящӀэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сщӀэкъым пщӀэкъым ищӀэкъым тщӀэкъым фщӀэкъым ящӀэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сщӀэт пщӀэт ищӀэт тщӀэт фщӀэт ящӀэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сщӀэтэкъым пщӀэтэкъым ищӀэтэкъым тщӀэтэкъым фщӀэтэкъым ящӀэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнщ пщӀэнщ ищӀэнщ тщӀэнщ фщӀэнщ ящӀэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнкъым пщӀэнкъым ищӀэнкъым тщӀэнкъым фщӀэнкъым ящӀэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнущ пщӀэнущ ищӀэнущ тщӀэнущ фщӀэнущ ящӀэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнукъым пщӀэнукъым ищӀэнукъым тщӀэнукъым фщӀэнукъым ящӀэнукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэрэ пщӀэрэ ищӀэрэ тщӀэрэ фщӀэрэ ящӀэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэркъэ пщӀэркъэ ищӀэркъэ тщӀэркъэ фщӀэркъэ ящӀэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀэ(р)т пщӀэ(р)т ищӀэ(р)т тщӀэ(р)т фщӀэ(р)т ящӀэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀэ(р)тэкъэ пщӀэ(р)тэкъэ ищӀэ(р)тэкъэ тщӀэ(р)тэкъэ фщӀэ(р)тэкъэ ящӀэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀа пщӀа ищӀа тщӀа фщӀа ящӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀакъэ пщӀакъэ ищӀакъэ тщӀакъэ фщӀакъэ ящӀакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сщӀат пщӀат ищӀат тщӀат фщӀат ящӀат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀатэкъэ пщӀатэкъэ ищӀатэкъэ тщӀатэкъэ фщӀатэкъэ ящӀатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъа пщӀэгъа ищӀэгъа тщӀэгъа фщӀэгъа ящӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъакъэ пщӀэгъакъэ ищӀэгъакъэ тщӀэгъакъэ фщӀэгъакъэ ящӀэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэгъат пщӀэгъат ищӀэгъат тщӀэгъат фщӀэгъат ящӀэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сщӀэгъатэкъэ пщӀэгъатэкъэ ищӀэгъатэкъэ тщӀэгъатэкъэ фщӀэгъатэкъэ ящӀэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сщӀэ пщӀэ ищӀэ тщӀэ фщӀэ ящӀэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сщӀэкъэ пщӀэкъэ ищӀэкъэ тщӀэкъэ фщӀэкъэ ящӀэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сщӀэт пщӀэт ищӀэт тщӀэт фщӀэт ящӀэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сщӀэтэкъэ пщӀэтэкъэ ищӀэтэкъэ тщӀэтэкъэ фщӀэтэкъэ ящӀэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэн пщӀэн ищӀэн тщӀэн фщӀэн ящӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнкъэ пщӀэнкъэ ищӀэнкъэ тщӀэнкъэ фщӀэнкъэ ящӀэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэну пщӀэну ищӀэну тщӀэну фщӀэну ящӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнукъэ пщӀэнукъэ ищӀэнукъэ тщӀэнукъэ фщӀэнукъэ ящӀэнукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэмэ пщӀэмэ ищӀэмэ тщӀэмэ фщӀэмэ ящӀэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэмэ умыщӀэмэ имыщӀэмэ дымыщӀэмэ фымыщӀэмэ ямыщӀэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀамэ пщӀамэ ищӀамэ тщӀамэ фщӀамэ ящӀамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀамэ умыщӀамэ имыщӀамэ дымыщӀамэ фымыщӀамэ ямыщӀамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъамэ пщӀэгъамэ ищӀэгъамэ тщӀэгъамэ фщӀэгъамэ ящӀэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъамэ умыщӀэгъамэ имыщӀэгъамэ дымыщӀэгъамэ фымыщӀэгъамэ ямыщӀэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнмэ пщӀэнмэ ищӀэнмэ тщӀэнмэ фщӀэнмэ ящӀэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнмэ умыщӀэнмэ имыщӀэнмэ дымыщӀэнмэ фымыщӀэнмэ ямыщӀэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнумэ пщӀэнумэ ищӀэнумэ тщӀэнумэ фщӀэнумэ ящӀэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнумэ умыщӀэнумэ имыщӀэнумэ дымыщӀэнумэ фымыщӀэнумэ ямыщӀэнумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэтэмэ пщӀэтэмэ ищӀэтэмэ тщӀэтэмэ фщӀэтэмэ ящӀэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэтэмэ умыщӀэтэмэ имыщӀэтэмэ дымыщӀэтэмэ фымыщӀэтэмэ ямыщӀэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀатэмэ пщӀатэмэ ищӀатэмэ тщӀатэмэ фщӀатэмэ ящӀатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀатэмэ умыщӀатэмэ имыщӀатэмэ дымыщӀатэмэ фымыщӀатэмэ ямыщӀатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъатэмэ пщӀэгъатэмэ ищӀэгъатэмэ тщӀэгъатэмэ фщӀэгъатэмэ ящӀэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъатэмэ умыщӀэгъатэмэ имыщӀэгъатэмэ дымыщӀэгъатэмэ фымыщӀэгъатэмэ ямыщӀэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнтэмэ пщӀэнтэмэ ищӀэнтэмэ тщӀэнтэмэ фщӀэнтэмэ ящӀэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнтэмэ умыщӀэнтэмэ имыщӀэнтэмэ дымыщӀэнтэмэ фымыщӀэнтэмэ ямыщӀэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнутэмэ пщӀэнутэмэ ищӀэнутэмэ тщӀэнутэмэ фщӀэнутэмэ ящӀэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнутэмэ умыщӀэнутэмэ имыщӀэнутэмэ дымыщӀэнутэмэ фымыщӀэнутэмэ ямыщӀэнутэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнт пщӀэнт ищӀэнт тщӀэнт фщӀэнт ящӀэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнтэкъым пщӀэнтэкъым ищӀэнтэкъым тщӀэнтэкъым фщӀэнтэкъым ящӀэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнут пщӀэнут ищӀэнут тщӀэнут фщӀэнут ящӀэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сщӀэнутэкъым пщӀэнутэкъым ищӀэнутэкъым тщӀэнутэкъым фщӀэнутэкъым ящӀэнутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэми пщӀэми ищӀэми тщӀэми фщӀэми ящӀэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэми умыщӀэми имыщӀэми дымыщӀэми фымыщӀэми ямыщӀэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀами пщӀами ищӀами тщӀами фщӀами ящӀами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀами умыщӀами имыщӀами дымыщӀами фымыщӀами ямыщӀами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъами пщӀэгъами ищӀэгъами тщӀэгъами фщӀэгъами ящӀэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъами умыщӀэгъами имыщӀэгъами дымыщӀэгъами фымыщӀэгъами ямыщӀэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнми пщӀэнми ищӀэнми тщӀэнми фщӀэнми ящӀэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнми умыщӀэнми имыщӀэнми дымыщӀэнми фымыщӀэнми ямыщӀэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнуми пщӀэнуми ищӀэнуми тщӀэнуми фщӀэнуми ящӀэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнуми умыщӀэнуми имыщӀэнуми дымыщӀэнуми фымыщӀэнуми ямыщӀэнуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэтэми пщӀэтэми ищӀэтэми тщӀэтэми фщӀэтэми ящӀэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэтэми умыщӀэтэми имыщӀэтэми дымыщӀэтэми фымыщӀэтэми ямыщӀэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сщӀатэми пщӀатэми ищӀатэми тщӀатэми фщӀатэми ящӀатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀатэми умыщӀатэми имыщӀатэми дымыщӀатэми фымыщӀатэми ямыщӀатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сщӀэгъатэми пщӀэгъатэми ищӀэгъатэми тщӀэгъатэми фщӀэгъатэми ящӀэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъатэми умыщӀэгъатэми имыщӀэгъатэми дымыщӀэгъатэми фымыщӀэгъатэми ямыщӀэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнтэми пщӀэнтэми ищӀэнтэми тщӀэнтэми фщӀэнтэми ящӀэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнтэми умыщӀэнтэми имыщӀэнтэми дымыщӀэнтэми фымыщӀэнтэми ямыщӀэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сщӀэнутэми пщӀэнутэми ищӀэнутэми тщӀэнутэми фщӀэнутэми ящӀэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнутэми умыщӀэнутэми имыщӀэнутэми дымыщӀэнутэми фымыщӀэнутэми ямыщӀэнутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сщӀаи пщӀаи ищӀаи тщӀаи фщӀаи ящӀаи
щымыӀэныгъэ: сымыщӀаи умыщӀаи имыщӀаи дымыщӀаи фымыщӀаи ямыщӀаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сщӀащэрэт пщӀащэрэт ищӀащэрэт тщӀащэрэт фщӀащэрэт ящӀащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымыщӀащэрэт умыщӀащэрэт имыщӀащэрэт дымыщӀащэрэт фымыщӀащэрэт ямыщӀащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнщ пщӀагъэнщ ищӀагъэнщ тщӀагъэнщ фщӀагъэнщ ящӀагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнкъым пщӀагъэнкъым ищӀагъэнкъым тщӀагъэнкъым фщӀагъэнкъым ящӀагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнт пщӀагъэнт ищӀагъэнт тщӀагъэнт фщӀагъэнт ящӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнтэкъым пщӀагъэнтэкъым ищӀагъэнтэкъым тщӀагъэнтэкъым фщӀагъэнтэкъым ящӀагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэн пщӀагъэн ищӀагъэн тщӀагъэн фщӀагъэн ящӀагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнкъэ пщӀагъэнкъэ ищӀагъэнкъэ тщӀагъэнкъэ фщӀагъэнкъэ ящӀагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнт пщӀагъэнт ищӀагъэнт тщӀагъэнт фщӀагъэнт ящӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнтэкъэ пщӀагъэнтэкъэ ищӀагъэнтэкъэ тщӀагъэнтэкъэ фщӀагъэнтэкъэ ящӀагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнущ пщӀагъэнущ ищӀагъэнущ тщӀагъэнущ фщӀагъэнущ ящӀагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнукъым пщӀагъэнукъым ищӀагъэнукъым тщӀагъэнукъым фщӀагъэнукъым ящӀагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнут пщӀагъэнут ищӀагъэнут тщӀагъэнут фщӀагъэнут ящӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнутэкъым пщӀагъэнутэкъым ищӀагъэнутэкъым тщӀагъэнутэкъым фщӀагъэнутэкъым ящӀагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэну пщӀагъэну ищӀагъэну тщӀагъэну фщӀагъэну ящӀагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнукъэ пщӀагъэнукъэ ищӀагъэнукъэ тщӀагъэнукъэ фщӀагъэнукъэ ящӀагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сщӀагъэнут пщӀагъэнут ищӀагъэнут тщӀагъэнут фщӀагъэнут ящӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сщӀагъэнутэкъэ пщӀагъэнутэкъэ ищӀагъэнутэкъэ тщӀагъэнутэкъэ фщӀагъэнутэкъэ ящӀагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зыщӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зыщӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зымыщӀэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ сщӀэ пщӀэ ищӀэ тщӀэ фщӀэ ящӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэ умыщӀэ имыщӀэ дымыщӀэ фымыщӀэ ямыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сщӀа пщӀа ищӀа тщӀа фщӀа ящӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀа умыщӀа имыщӀа дымыщӀа фымыщӀа ямыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сщӀэгъа пщӀэгъа ищӀэгъа тщӀэгъа фщӀэгъа ящӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэгъа умыщӀэгъа имыщӀэгъа дымыщӀэгъа фымыщӀэгъа ямыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сщӀэн пщӀэн ищӀэн тщӀэн фщӀэн ящӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэн умыщӀэн имыщӀэн дымыщӀэн фымыщӀэн ямыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сщӀэну пщӀэну ищӀэну тщӀэну фщӀэну ящӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэну умыщӀэну имыщӀэну дымыщӀэну фымыщӀэну ямыщӀэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ щӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ щӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ мыщӀэну
Обстоятельственнэ причастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэ зэрыпщӀэ зэрищӀэ зэрытщӀэ зэрыфщӀэ зэращӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэ зэрумыщӀэ зэримыщӀэ зэрыдмыщӀэ зэрывмыщӀэ зэрамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀа зэрыпщӀа зэрищӀа зэрытщӀа зэрыфщӀа зэращӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀа зэрумыщӀа зэримыщӀа зэрыдмыщӀа зэрывмыщӀа зэрамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэгъа зэрыпщӀэгъа зэрищӀэгъа зэрытщӀэгъа зэрыфщӀэгъа зэращӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэгъа зэрумыщӀэгъа зэримыщӀэгъа зэрыдмыщӀэгъа зэрывмыщӀэгъа зэрамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэн зэрыпщӀэн зэрищӀэн зэрытщӀэн зэрыфщӀэн зэращӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэн зэрумыщӀэн зэримыщӀэн зэрыдмыщӀэн зэрывмыщӀэн зэрамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрысщӀэну зэрыпщӀэну зэрищӀэну зэрытщӀэну зэрыфщӀэну зэращӀэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмыщӀэну зэрумыщӀэну зэримыщӀэну зэрыдмыщӀэну зэрывмыщӀэну зэрамыщӀэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэ щыпщӀэ щищӀэ щытщӀэ щыфщӀэ щащӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэ щумыщӀэ щимыщӀэ щыдмыщӀэ щывмыщӀэ щамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щысщӀа щыпщӀа щищӀа щытщӀа щыфщӀа щащӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀа щумыщӀа щимыщӀа щыдмыщӀа щывмыщӀа щамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэгъа щыпщӀэгъа щищӀэгъа щытщӀэгъа щыфщӀэгъа щащӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэгъа щумыщӀэгъа щимыщӀэгъа щыдмыщӀэгъа щывмыщӀэгъа щамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэн щыпщӀэн щищӀэн щытщӀэн щыфщӀэн щащӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэн щумыщӀэн щимыщӀэн щыдмыщӀэн щывмыщӀэн щамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щысщӀэну щыпщӀэну щищӀэну щытщӀэну щыфщӀэну щащӀэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щызмыщӀэну щумыщӀэну щимыщӀэну щыдмыщӀэну щывмыщӀэну щамыщӀэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэ здэпщӀэ здищӀэ здэтщӀэ здэфщӀэ здащӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэ здумыщӀэ здимыщӀэ здэдмыщӀэ здэвмыщӀэ здамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀа здэпщӀа здищӀа здэтщӀа здэфщӀа здащӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀа здумыщӀа здимыщӀа здэдмыщӀа здэвмыщӀа здамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэгъа здэпщӀэгъа здищӀэгъа здэтщӀэгъа здэфщӀэгъа здащӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэгъа здумыщӀэгъа здимыщӀэгъа здэдмыщӀэгъа здэвмыщӀэгъа здамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэн здэпщӀэн здищӀэн здэтщӀэн здэфщӀэн здащӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэн здумыщӀэн здимыщӀэн здэдмыщӀэн здэвмыщӀэн здамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здэсщӀэну здэпщӀэну здищӀэну здэтщӀэну здэфщӀэну здащӀэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здэзмыщӀэну здумыщӀэну здимыщӀэну здэдмыщӀэну здэвмыщӀэну здамыщӀэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэ щӀэпщӀэ щӀищӀэ щӀэтщӀэ щӀэфщӀэ щӀащӀэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэ щӀумыщӀэ щӀимыщӀэ щӀэдмыщӀэ щӀэвмыщӀэ щӀамыщӀэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀа щӀэпщӀа щӀищӀа щӀэтщӀа щӀэфщӀа щӀащӀа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀа щӀумыщӀа щӀимыщӀа щӀэдмыщӀа щӀэвмыщӀа щӀамыщӀа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэгъа щӀэпщӀэгъа щӀищӀэгъа щӀэтщӀэгъа щӀэфщӀэгъа щӀащӀэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэгъа щӀумыщӀэгъа щӀимыщӀэгъа щӀэдмыщӀэгъа щӀэвмыщӀэгъа щӀамыщӀэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэн щӀэпщӀэн щӀищӀэн щӀэтщӀэн щӀэфщӀэн щӀащӀэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэн щӀумыщӀэн щӀимыщӀэн щӀэдмыщӀэн щӀэвмыщӀэн щӀамыщӀэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀэсщӀэну щӀэпщӀэну щӀищӀэну щӀэтщӀэну щӀэфщӀэну щӀащӀэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмыщӀэну щӀумыщӀэну щӀимыщӀэну щӀэдмыщӀэну щӀэвмыщӀэну щӀамыщӀэну
Деепричастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ сщӀэу пщӀэу ищӀэу тщӀэу фщӀэуэ ящӀэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэу умыщӀэу имыщӀэу дымыщӀэу фымыщӀэу ямыщӀэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сщӀауэ пщӀауэ ищӀауэ тщӀауэ фщӀауэ ящӀауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀауэ умыщӀауэ имыщӀауэ дымыщӀауэ фымыщӀауэ ямыщӀауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сщӀэурэ пщӀэурэ ищӀэурэ тщӀэурэ фщӀэурэ ящӀэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымыщӀэурэ умыщӀэурэ имыщӀэурэ дымыщӀэурэ фымыщӀэурэ ямыщӀэурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ Прямой Дополненэ
сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Подлежащэ
сэ -- узощӀэ сощӀэ -- фызощӀэ сощӀэ(хэ)
уэ сыбощӀэ -- уощӀэ / бощӀэ дыбощӀэ -- уощӀэ(хэ) / бощӀэ(хэ)
абы сещӀэ уещӀэ ещӀэ дещӀэ фещӀэ ещӀэ(хэ)
дэ -- удощӀэ дощӀэ -- фыдощӀэ дощӀэ(хэ)
фэ сывощӀэ -- фощӀэ дывощӀэ -- фощӀэ(хэ)
абыхэм сащӀэ уащӀэ ящӀэ дащӀэ фащӀэ ящӀэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) Прямой Дополненэ
сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Подлежащэ
сэ -- ус[щӀэрэ] с[щӀэрэ] -- фыс[щӀэрэ] с[щӀэ(хэ)рэ]
уэ сып[щӀэрэ] -- п[щӀэрэ] дып[щӀэрэ] -- п[щӀэ(хэ)рэ]
абы си[щӀэрэ] уи[щӀэрэ] и[щӀэрэ] ди[щӀэрэ] фи[щӀэрэ] и[щӀэ(хэ)рэ]
дэ -- ут[щӀэрэ] т[щӀэрэ] -- фыт[щӀэрэ] т[щӀэ(хэ)рэ]
фэ сыф[щӀэрэ] -- ф[щӀэрэ] дыф[щӀэрэ] -- ф[щӀэ(хэ)рэ]
абыхэм са[щӀэрэ] уа[щӀэрэ] я[щӀэрэ] да[щӀэрэ] фа[щӀэрэ] я[щӀэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]э [щӀ]эр -- [щӀ]эхэр
Эргативнэ: [щӀ]э [щӀ]эм -- [щӀ]эхэм
Послеложнэ: [щӀ]экӀэ [щӀ]эмкӀэ [щӀ]эхэкӀэ [щӀ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]эуэ [щӀ]эрауэ [щӀ]эхэу [щӀ]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]а [щӀ]ар -- [щӀ]ахэр
Эргативнэ: [щӀ]а [щӀ]ам -- [щӀ]ахэм
Послеложнэ: [щӀ]акӀэ [щӀ]амкӀэ [щӀ]ахэкӀэ [щӀ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]ауэ [щӀ]арауэ [щӀ]ахэу [щӀ]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]эн [щӀ]эныр -- [щӀ]энхэр
Эргативнэ: [щӀ]эн [щӀ]эным -- [щӀ]энхэм
Послеложнэ: [щӀ]энкӀэ [щӀ]энымкӀэ [щӀ]энхэкӀэ [щӀ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [щӀ]эну [щӀ]энырауэ [щӀ]энхэу [щӀ]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]эну [щӀ]энур -- [щӀ]энухэр
Эргативнэ: [щӀ]эну [щӀ]энум -- [щӀ]энухэм
Послеложнэ: [щӀ]энукӀэ [щӀ]энумкӀэ [щӀ]энухэкӀэ [щӀ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]энууэ [щӀ]энурауэ [щӀ]энухэу [щӀ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Зыгуэр лэжьын.
  2. Хэпсауэ уелэжьурэ зыгуэр къэгъэкӀын.

ЩАПХЪЭХЭР

  • Ӏэгъуапэм пэжыр щыбгъэпщкӀууэ Бей бзаджэм жиӀэр умыщӀэ. ПащӀэ Бэчмырзэ
  • Уижь жиӀэр щӀэи, уи щӀэ ищӀыр шхы. Псалъэжьхэр
  • Хъуэжэ зэгуэрым ху куэд ищӀащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 нап. 106
адыгэбзэ урысыбзэ/русский инджылыбзэ/English
Сыт Самихь ищӀэр? Что делает Самихь? What does Samikh do?
нап. 107
Гъатхэм хадэ ящӀэ. Весной занимаются огородом. In spring people work in the garden.
Нанэрэ Чэсэмрэ нащэ хьэсэ ящӀащ. Бабушка и Часам ухаживали за грядкой огурцов. Grandmother and Chasam have tended their cucumber patch.
нап. 111
Сыт мамэ ищӀэр? Что делает мама? What does Mama do?
нап. 114
Сыт кхъухьымкӀэ ящӀэр? Что делают с помощью кораблей? What do people do with ships?

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • щыщӏэн (щещӏэ)

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • щӏэн: 1. do sth, be engaged in doing sth, be busy doing sth 2. cultivate, grow, raise
  • щыщӏэн (щещӏэ): be busy doing sth swh.
УРЫСЫБЗЭ
  • щӏэн: 1. делать что-л., заниматься чем-л. 2. возделывать, выращивать что-л.
  • щыщӏэн (щещӏэ): заниматься чем-л. где-л.
псалъафэ зэпыщӀахэр

Къулыкъу щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: have or occupy a post or position
     Урысыбзэ: находиться на каком-л. посту, на какой-л. должности
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псапэ щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: do good deeds
     Урысыбзэ: заниматься благодеянием
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Суд щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: hold or conduct a trial
     Урысыбзэ: вершить суд, вести судебный процесс
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Хьэрычэт щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: 1. take the initiative 2. try
     Урысыбзэ: 1. проявлять инициативу 2. стараться
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] щӀэн имыщӀэжу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not knowing what to do
     Урысыбзэ: не зная что делать.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ИщӀэнур ищӀащ

1. 

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: he is done for; he's had it ; his goose is cooked
        Сымаджэм ищӀэнур ищӀащ, нобэ-ныжэбэщ. Today or tonight, the patient is done for.
     Урысыбзэ: [его] песенка спета.
        Сымаджэм ищӀэнур ищӀащ, нобэ-ныжэбэщ. Сегодня-сегодня ночью, песенка пациента спета. 
  Псалъэ зэпхахэр:
     Сымаджэм ищӀэнур ищӀащ, нобэ-ныжэбэщ. 
  Щапхъэхэр:

2. 

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: [he] grew (has grown) up fast
           Сабий щхьэкӀэ, губзыгъэщ, ищӀэнур ищӀащ. Even though he's a boy, he's clever: he has grown up fast.
     Урысыбзэ: [он] рано повзрослел.
           Сабий щхьэкӀэ, губзыгъэщ, ищӀэнур ищӀащ. Хоть и мальчик, он умный: он рано повзрослел.
  Псалъэ зэпхахэр:
        Сабий щхьэкӀэ, губзыгъэщ, ищӀэнур ищӀащ.
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ɕʹɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [щӀ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "щӏэн"-м и спряженэ


Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: щӀэн
щымыӀэныгъэ: мыщӀэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сыщӀэн ущӀэн щӀэн дыщӀэн фыщӀэн щӀэн(хэ)
щымыӀэныгъэ: сымыщӀэн умыщӀэн мыщӀэн дымыщӀэн фымыщӀэн мыщӀэн(хэ)
унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: щӀэ! фыщӀэ!
щымыӀэныгъэ: умыщӀэ! фымыщӀэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: срещӀэ урещӀэ ирещӀэ дрещӀэ фрещӀэ ирещӀэ
щымыӀэныгъэ: сремыщӀэ уремыщӀэ иремыщӀэ дремыщӀэ фремыщӀэ иремыщӀэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сощӀэ(р) уощӀэ(р) мащӀэ(р) дощӀэ(р) фощӀэ(р) мащӀэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэркъым ущӀэркъым щӀэркъым дыщӀэркъым фыщӀэркъым щӀэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀэ(р)т ущӀэ(р)т щӀэ(р)т дыщӀэ(р)т фыщӀэ(р)т щӀэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀэ(р)тэкъым ущӀэ(р)тэкъым щӀэ(р)тэкъым дыщӀэ(р)тэкъым фыщӀэ(р)тэкъым щӀэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀащ ущӀащ щӀащ дыщӀащ фыщӀащ щӀа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀакъым ущӀакъым щӀакъым дыщӀакъым фыщӀакъым щӀа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀат ущӀат щӀат дыщӀат фыщӀат щӀа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀатэкъым ущӀатэкъым щӀатэкъым дыщӀатэкъым фыщӀатэкъым щӀа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэгъащ ущӀэгъащ щӀэгъащ дыщӀэгъащ фыщӀэгъащ щӀэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэгъакъым ущӀэгъакъым щӀэгъакъым дыщӀэгъакъым фыщӀэгъакъым щӀэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэгъат ущӀэгъат щӀэгъат дыщӀэгъат фыщӀэгъат щӀэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэгъатэкъым ущӀэгъатэкъым щӀэгъатэкъым дыщӀэгъатэкъым фыщӀэгъатэкъым щӀэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сыщӀэщ ущӀэщ щӀэщ дыщӀэщ фыщӀэщ щӀэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сыщӀэкъым ущӀэкъым щӀэкъым дыщӀэкъым фыщӀэкъым щӀэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сыщӀэт ущӀэт щӀэт дыщӀэт фыщӀэт щӀэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сыщӀэтэкъым ущӀэтэкъым щӀэтэкъым дыщӀэтэкъым фыщӀэтэкъым щӀэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнщ ущӀэнщ щӀэнщ дыщӀэнщ фыщӀэнщ щӀэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэнкъым ущӀэнкъым щӀэнкъым дыщӀэнкъым фыщӀэнкъым щӀэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнущ ущӀэнущ щӀэнущ дыщӀэнущ фыщӀэнущ щӀэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэнукъым ущӀэнукъым щӀэнукъым дыщӀэнукъым фыщӀэнукъым щӀэну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэрэ ущӀэрэ щӀэрэ дыщӀэрэ фыщӀэрэ щӀэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэркъэ ущӀэркъэ щӀэркъэ дыщӀэркъэ фыщӀэркъэ щӀэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀэ(р)т ущӀэ(р)т щӀэ(р)т дыщӀэ(р)т фыщӀэ(р)т щӀэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀэ(р)тэкъэ ущӀэ(р)тэкъэ щӀэ(р)тэкъэ дыщӀэ(р)тэкъэ фыщӀэ(р)тэкъэ щӀэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀа ущӀа щӀа дыщӀа фыщӀа щӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀакъэ ущӀакъэ щӀакъэ дыщӀакъэ фыщӀакъэ щӀа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀат ущӀат щӀат дыщӀат фыщӀат щӀа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀатэкъэ ущӀатэкъэ щӀатэкъэ дыщӀатэкъэ фыщӀатэкъэ щӀа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэгъа ущӀэгъа щӀэгъа дыщӀэгъа фыщӀэгъа щӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэгъакъэ ущӀэгъакъэ щӀэгъакъэ дыщӀэгъакъэ фыщӀэгъакъэ щӀэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэгъат ущӀэгъат щӀэгъат дыщӀэгъат фыщӀэгъат щӀэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыщӀэгъатэкъэ ущӀэгъатэкъэ щӀэгъатэкъэ дыщӀэгъатэкъэ фыщӀэгъатэкъэ щӀэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сыщӀэ ущӀэ щӀэ дыщӀэ фыщӀэ щӀэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сыщӀэкъэ ущӀэкъэ щӀэкъэ дыщӀэкъэ фыщӀэкъэ щӀэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сыщӀэт ущӀэт щӀэт дыщӀэт фыщӀэт щӀэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сыщӀэтэкъэ ущӀэтэкъэ щӀэтэкъэ дыщӀэтэкъэ фыщӀэтэкъэ щӀэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэн ущӀэн щӀэн дыщӀэн фыщӀэн щӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэнкъэ ущӀэнкъэ щӀэнкъэ дыщӀэнкъэ фыщӀэнкъэ щӀэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэну ущӀэну щӀэну дыщӀэну фыщӀэну щӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэнукъэ ущӀэнукъэ щӀэнукъэ дыщӀэнукъэ фыщӀэнукъэ щӀэну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэмэ ущӀэмэ щӀэмэ дыщӀэмэ фыщӀэмэ щӀэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэмэ умыщӀэмэ мыщӀэмэ дымыщӀэмэ фымыщӀэмэ мыщӀэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀамэ ущӀамэ щӀамэ дыщӀамэ фыщӀамэ щӀа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀамэ умыщӀамэ мыщӀамэ дымыщӀамэ фымыщӀамэ мыщӀа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыщӀэгъамэ ущӀэгъамэ щӀэгъамэ дыщӀэгъамэ фыщӀэгъамэ щӀэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъамэ умыщӀэгъамэ мыщӀэгъамэ дымыщӀэгъамэ фымыщӀэгъамэ мыщӀэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнмэ ущӀэнмэ щӀэнмэ дыщӀэнмэ фыщӀэнмэ щӀэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнмэ умыщӀэнмэ мыщӀэнмэ дымыщӀэнмэ фымыщӀэнмэ мыщӀэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнумэ ущӀэнумэ щӀэнумэ дыщӀэнумэ фыщӀэнумэ щӀэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнумэ умыщӀэнумэ мыщӀэнумэ дымыщӀэнумэ фымыщӀэнумэ мыщӀэну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэтэмэ ущӀэтэмэ щӀэтэмэ дыщӀэтэмэ фыщӀэтэмэ щӀэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэтэмэ умыщӀэтэмэ мыщӀэтэмэ дымыщӀэтэмэ фымыщӀэтэмэ мыщӀэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀатэмэ ущӀатэмэ щӀатэмэ дыщӀатэмэ фыщӀатэмэ щӀа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀатэмэ умыщӀатэмэ мыщӀатэмэ дымыщӀатэмэ фымыщӀатэмэ мыщӀа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыщӀэгъатэмэ ущӀэгъатэмэ щӀэгъатэмэ дыщӀэгъатэмэ фыщӀэгъатэмэ щӀэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъатэмэ умыщӀэгъатэмэ мыщӀэгъатэмэ дымыщӀэгъатэмэ фымыщӀэгъатэмэ мыщӀэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнтэмэ ущӀэнтэмэ щӀэнтэмэ дыщӀэнтэмэ фыщӀэнтэмэ щӀэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнтэмэ умыщӀэнтэмэ мыщӀэнтэмэ дымыщӀэнтэмэ фымыщӀэнтэмэ мыщӀэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнутэмэ ущӀэнутэмэ щӀэнутэмэ дыщӀэнутэмэ фыщӀэнутэмэ щӀэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнутэмэ умыщӀэнутэмэ мыщӀэнутэмэ дымыщӀэнутэмэ фымыщӀэнутэмэ мыщӀэну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнт ущӀэнт щӀэнт дыщӀэнт фыщӀэнт щӀэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэнтэкъым ущӀэнтэкъым щӀэнтэкъым дыщӀэнтэкъым фыщӀэнтэкъым щӀэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнут ущӀэнут щӀэнут дыщӀэнут фыщӀэнут щӀэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыщӀэнутэкъым ущӀэнутэкъым щӀэнутэкъым дыщӀэнутэкъым фыщӀэнутэкъым щӀэну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэми ущӀэми щӀэми дыщӀэми фыщӀэми щӀэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэми умыщӀэми мыщӀэми дымыщӀэми фымыщӀэми мыщӀэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀами ущӀами щӀами дыщӀами фыщӀами щӀа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀами умыщӀами мыщӀами дымыщӀами фымыщӀами мыщӀа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыщӀэгъами ущӀэгъами щӀэгъами дыщӀэгъами фыщӀэгъами щӀэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъами умыщӀэгъами мыщӀэгъами дымыщӀэгъами фымыщӀэгъами мыщӀэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнми ущӀэнми щӀэнми дыщӀэнми фыщӀэнми щӀэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнми умыщӀэнми мыщӀэнми дымыщӀэнми фымыщӀэнми мыщӀэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнуми ущӀэнуми щӀэнуми дыщӀэнуми фыщӀэнуми щӀэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнуми умыщӀэнуми мыщӀэнуми дымыщӀэнуми фымыщӀэнуми мыщӀэну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэтэми ущӀэтэми щӀэтэми дыщӀэтэми фыщӀэтэми щӀэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэтэми умыщӀэтэми мыщӀэтэми дымыщӀэтэми фымыщӀэтэми мыщӀэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыщӀатэми ущӀатэми щӀатэми дыщӀатэми фыщӀатэми щӀа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀатэми умыщӀатэми мыщӀатэми дымыщӀатэми фымыщӀатэми мыщӀа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыщӀэгъатэми ущӀэгъатэми щӀэгъатэми дыщӀэгъатэми фыщӀэгъатэми щӀэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэгъатэми умыщӀэгъатэми мыщӀэгъатэми дымыщӀэгъатэми фымыщӀэгъатэми мыщӀэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнтэми ущӀэнтэми щӀэнтэми дыщӀэнтэми фыщӀэнтэми щӀэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнтэми умыщӀэнтэми мыщӀэнтэми дымыщӀэнтэми фымыщӀэнтэми мыщӀэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыщӀэнутэми ущӀэнутэми щӀэнутэми дыщӀэнутэми фыщӀэнутэми щӀэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыщӀэнутэми умыщӀэнутэми мыщӀэнутэми дымыщӀэнутэми фымыщӀэнутэми мыщӀэну(хэ)тэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сыщӀаи ущӀаи щӀаи дыщӀаи фыщӀаи щӀаи
щымыӀэныгъэ: сымыщӀаи умыщӀаи мыщӀаи дымыщӀаи фымыщӀаи мыщӀаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сыщӀащэрэт ущӀащэрэт щӀащэрэт дыщӀащэрэт фыщӀащэрэт щӀащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымыщӀащэрэт умыщӀащэрэт мыщӀащэрэт дымыщӀащэрэт фымыщӀащэрэт мыщӀащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэнщ ущӀагъэнщ щӀагъэнщ дыщӀагъэнщ фыщӀагъэнщ щӀагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнкъым ущӀагъэнкъым щӀагъэнкъым дыщӀагъэнкъым фыщӀагъэнкъым щӀагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэнт ущӀагъэнт щӀагъэнт дыщӀагъэнт фыщӀагъэнт щӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнтэкъым ущӀагъэнтэкъым щӀагъэнтэкъым дыщӀагъэнтэкъым фыщӀагъэнтэкъым щӀагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэн ущӀагъэн щӀагъэн дыщӀагъэн фыщӀагъэн щӀагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнкъэ ущӀагъэнкъэ щӀагъэнкъэ дыщӀагъэнкъэ фыщӀагъэнкъэ щӀагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэнт ущӀагъэнт щӀагъэнт дыщӀагъэнт фыщӀагъэнт щӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнтэкъэ ущӀагъэнтэкъэ щӀагъэнтэкъэ дыщӀагъэнтэкъэ фыщӀагъэнтэкъэ щӀагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэнущ ущӀагъэнущ щӀагъэнущ дыщӀагъэнущ фыщӀагъэнущ щӀагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнукъым ущӀагъэнукъым щӀагъэнукъым дыщӀагъэнукъым фыщӀагъэнукъым щӀагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэнут ущӀагъэнут щӀагъэнут дыщӀагъэнут фыщӀагъэнут щӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнутэкъым ущӀагъэнутэкъым щӀагъэнутэкъым дыщӀагъэнутэкъым фыщӀагъэнутэкъым щӀагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэну ущӀагъэну щӀагъэну дыщӀагъэну фыщӀагъэну щӀагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнукъэ ущӀагъэнукъэ щӀагъэнукъэ дыщӀагъэнукъэ фыщӀагъэнукъэ щӀагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыщӀагъэнут ущӀагъэнут щӀагъэнут дыщӀагъэнут фыщӀагъэнут щӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыщӀагъэнутэкъэ ущӀагъэнутэкъэ щӀагъэнутэкъэ дыщӀагъэнутэкъэ фыщӀагъэнутэкъэ щӀагъэнутэкъэ
Причастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэ ущӀэ щӀэ дыщӀэ фыщӀэ щӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэ умыщӀэ мыщӀэ дымыщӀэ фымыщӀэ мыщӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀа ущӀа щӀа дыщӀа фыщӀа щӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀа умыщӀа мыщӀа дымыщӀа фымыщӀа мыщӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэгъа ущӀэгъа щӀэгъа дыщӀэгъа фыщӀэгъа щӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэгъа умыщӀэгъа мыщӀэгъа дымыщӀэгъа фымыщӀэгъа мыщӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэн ущӀэн щӀэн дыщӀэн фыщӀэн щӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэн умыщӀэн мыщӀэн дымыщӀэн фымыщӀэн мыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэну ущӀэну щӀэну дыщӀэну фыщӀэну щӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэну умыщӀэну мыщӀэну дымыщӀэну фымыщӀэну мыщӀэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сызэрыщӀэ узэрыщӀэ зэрыщӀэ дызэрыщӀэ фызэрыщӀэ зэрыщӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыщӀэ узэрымыщӀэ зэрымыщӀэ дызэрымыщӀэ фызэрымыщӀэ мызэрыщӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрыщӀа узэрыщӀа зэрыщӀа дызэрыщӀа фызэрыщӀа зэрыщӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыщӀа узэрымыщӀа зэрымыщӀа дызэрымыщӀа фызэрымыщӀа зэрымыщӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрыщӀэгъа узэрыщӀэгъа зэрыщӀэгъа дызэрыщӀэгъа фызэрыщӀэгъа зэрыщӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыщӀэгъа узэрымыщӀэгъа зэрымыщӀэгъа дызэрымыщӀэгъа фызэрымыщӀэгъа зэрымыщӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрыщӀэн узэрыщӀэн зэрыщӀэн дызэрыщӀэн фызэрыщӀэн зэрыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыщӀэн узэрымыщӀэн зэрымыщӀэн дызэрымыщӀэн фызэрымыщӀэн зэрымыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрыщӀэну узэрыщӀэну зэрыщӀэну дызэрыщӀэну фызэрыщӀэну зэрыщӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыщӀэну узэрымыщӀэну зэрымыщӀэну дызэрымыщӀэну фызэрымыщӀэну зэрымыщӀэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщыщӀэ ущыщӀэ щыщӀэ дыщыщӀэ фыщыщӀэ щыщӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыщӀэ ущымыщӀэ щымыщӀэ дыщымыщӀэ фыщымыщӀэ щымыщӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщыщӀа ущыщӀа щыщӀа дыщыщӀа фыщыщӀа щыщӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыщӀа ущымыщӀа щымыщӀа дыщымыщӀа фыщымыщӀа щымыщӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщыщӀэгъа ущыщӀэгъа щыщӀэгъа дыщыщӀэгъа фыщыщӀэгъа щыщӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыщӀэгъа ущымыщӀэгъа щымыщӀэгъа дыщымыщӀэгъа фыщымыщӀэгъа щымыщӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщыщӀэн ущыщӀэн щыщӀэн дыщыщӀэн фыщыщӀэн щыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыщӀэн ущымыщӀэн щымыщӀэн дыщымыщӀэн фыщымыщӀэн щымыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщыщӀэну ущыщӀэну щыщӀэну дыщыщӀэну фыщыщӀэну щыщӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыщӀэну ущымыщӀэну щымыщӀэну дыщымыщӀэну фыщымыщӀэну щымыщӀэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыздэщӀэ уздэщӀэ здэщӀэ дыздэщӀэ фыздэщӀэ здэщӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыщӀэ уздэмыщӀэ здэмыщӀэ дыздэмыщӀэ фыздэмыщӀэ здэмыщӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэщӀа уздэщӀа здэщӀа дыздэщӀа фыздэщӀа здэщӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыщӀа уздэмыщӀа здэмыщӀа дыздэмыщӀа фыздэмыщӀа здэмыщӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэщӀэгъа уздэщӀэгъа здэщӀэгъа дыздэщӀэгъа фыздэщӀэгъа здэщӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыщӀэгъа уздэмыщӀэгъа здэмыщӀэгъа дыздэмыщӀэгъа фыздэмыщӀэгъа здэмыщӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэщӀэн уздэщӀэн здэщӀэн дыздэщӀэн фыздэщӀэн здэщӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыщӀэн уздэмыщӀэн здэмыщӀэн дыздэмыщӀэн фыздэмыщӀэн здэмыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэщӀэну уздэщӀэну здэщӀэну дыздэщӀэну фыздэщӀэну здэщӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыщӀэну уздэмыщӀэну здэмыщӀэну дыздэмыщӀэну фыздэмыщӀэну здэмыщӀэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэщӀэ ущӀэщӀэ щӀэщӀэ дыщӀэщӀэ фыщӀэщӀэ щӀэщӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыщӀэ ущӀэмыщӀэ щӀэмыщӀэ дыщӀэмыщӀэ фыщӀэмыщӀэ щӀэмыщӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэщӀа ущӀэщӀа щӀэщӀа дыщӀэщӀа фыщӀэщӀа щӀэщӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыщӀа ущӀэмыщӀа щӀэмыщӀа дыщӀэмыщӀа фыщӀэмыщӀа щӀэмыщӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэщӀэгъа ущӀэщӀэгъа щӀэщӀэгъа дыщӀэщӀэгъа фыщӀэщӀэгъа щӀэщӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыщӀэгъа ущӀэмыщӀэгъа щӀэмыщӀэгъа дыщӀэмыщӀэгъа фыщӀэмыщӀэгъа щӀэмыщӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэщӀэн ущӀэщӀэн щӀэщӀэн дыщӀэщӀэн фыщӀэщӀэн щӀэщӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыщӀэн ущӀэмыщӀэн щӀэмыщӀэн дыщӀэмыщӀэн фыщӀэмыщӀэн щӀэмыщӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэщӀэну ущӀэщӀэну щӀэщӀэну дыщӀэщӀэну фыщӀэщӀэну щӀэщӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыщӀэну ущӀэмыщӀэну щӀэмыщӀэну дыщӀэмыщӀэну фыщӀэмыщӀэну щӀэмыщӀэну(хэ)
Деепричастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэу ущӀэу щӀэу дыщӀэу фыщӀэу щӀэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀэу умыщӀэу мыщӀэу дымыщӀэу фымыщӀэу мыщӀэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀауэ ущӀауэ щӀауэ дыщӀауэ фыщӀауэ щӀауэ / щӀа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыщӀауэ умыщӀауэ мыщӀауэ дымыщӀауэ фымыщӀауэ мыщӀауэ(хэ) / мыщӀа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сыщӀэурэ ущӀэурэ щӀэурэ дыщӀэурэ фыщӀэурэ щӀэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымыщӀэурэ умыщӀэурэ мыщӀэурэ дымыщӀэурэ фымыщӀэурэ мыщӀэ(хэ)урэ
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]э [щӀ]эр -- [щӀ]эхэр
Эргативнэ: [щӀ]э [щӀ]эм -- [щӀ]эхэм
Послеложнэ: [щӀ]экӀэ [щӀ]эмкӀэ [щӀ]эхэкӀэ [щӀ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]эуэ [щӀ]эрауэ [щӀ]эхэу [щӀ]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]а [щӀ]ар -- [щӀ]ахэр
Эргативнэ: [щӀ]а [щӀ]ам -- [щӀ]ахэм
Послеложнэ: [щӀ]акӀэ [щӀ]амкӀэ [щӀ]ахэкӀэ [щӀ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]ауэ [щӀ]арауэ [щӀ]ахэу [щӀ]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]эн [щӀ]эныр -- [щӀ]энхэр
Эргативнэ: [щӀ]эн [щӀ]эным -- [щӀ]энхэм
Послеложнэ: [щӀ]энкӀэ [щӀ]энымкӀэ [щӀ]энхэкӀэ [щӀ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [щӀ]эну [щӀ]энырауэ [щӀ]энхэу [щӀ]энхэрауэ
-энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [щӀ]эну [щӀ]энур -- [щӀ]энухэр
Эргативнэ: [щӀ]эну [щӀ]энум -- [щӀ]энухэм
Послеложнэ: [щӀ]энукӀэ [щӀ]энумкӀэ [щӀ]энухэкӀэ [щӀ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [щӀ]энууэ [щӀ]энурауэ [щӀ]энухэу [щӀ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Еплъ "псалъафэ зэпыщӀахэр".

ЩАПХЪЭХЭР

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 нап. 111
адыгэбзэ урысыбзэ/русский инджылыбзэ/English
Куэд мыщӀэу сыдэфу сесэнущ. Скоро я научусь умению шить. Soon I will learn to sew.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • щӏэн: See "псалъафэ зэпыщӀахэр"
УРЫСЫБЗЭ
  • щӏэн: См. "псалъафэ зэпыщӀахэр"
псалъафэ зэпыщӀахэр

зыбжанэ щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: pass – about a relatively long period of time.
     Урысыбзэ: пройти – о довольно большом промежутке времени
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Зыкъом щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: pass – about a relatively long period of time.
     Урысыбзэ: пройти – о довольно большом промежутке времени
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

МащӀэ щӀакъым

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a long time ago, a lot of water has flowed under the bridge
     Урысыбзэ: давным-давно, не мало воды утекло
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэджэ щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a long time ago, a lot of water has flowed under the bridge
     Урысыбзэ: давным-давно, не мало воды утекло
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/kbd/щӏэн&oldid=5326897"