Wt/kbd/шэ

Add links
From Wikimedia Incubator
< Wt‎ | kbd
Wt > kbd > шэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

  • шэ (1)

    шэ (1)

  • шэ (2)

    шэ (2)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ʂɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [ш] + -э

СКЛОНЕНЭ

Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: шэ шэр -- шэхэр
Эргативнэ: шэ шэм -- шэхэм
Послеложнэ: шэкӀэ шэмкӀэ шэхэкӀэ шэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: шэуэ шэрауэ шэхэу шэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. ШэрыпӀ псэущхьэр лъхуа нэужь, къилъхуам и шхыныгъуэу и бгъэм, и шхуэлым къыщӀэкӀ ткӀуаткӀуэ хужь пӀащӀэр.
  2. Языныкъуэ къэкӀыгъэхэм я асу хужьыфэм ироджэ.

ЩАПХЪЭХЭР

  • Шэм исар шхум йопщэ. Псалъэжьхэр
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 нап. 21
адыгэбзэ урысыбзэ/русский инджылыбзэ/English
Маш, мэ шэ. Маш, возьми молоко. Mash, have some milk.
нап. 28
Мэ, Нуржан, шэ! Возьми, Нуржан, молоко! Nurzhan, have some milk!
Нуржан шэ йофэ. Нуржан пьёт молоко. Nurzhan is drinking some milk.
нап. 51
Хьэпшырхэм шэ хуехь. Он приносит молоко щенкам. He brings milk for the puppies.
Абыхэм шэ ираф. Они молоко пьют. They are drinking some milk.
Абы хьэпшырым шэ ирет. Он дает молоко щенкам. He gives the puppy some milk.
нап. 73
Джэрий джэду шырхэм шэ иритащ. Джарий дал котятам молоко. Jari is giving the kittens some milk.
Джэду шырхэм шэ ирафащ. Котята выпили молоко. The kittens have drunk some milk.
Джэду шырхэм шэ ираф. Котята пьют молоко. The kittens are drinking some milk.
нап. 99
ТхьэкӀумэкӀыхьым и шырхэр шэкӀэ егъашхэ. Заяц кормит своих зайчат молоком. The hare feeds its babies on milk.
нап. 100
Ар лы гъэжьами шэми докӀу. Она подходит жареному мясу и молоку. It goes well with roasted meat and milk.
нап. 117
Нанэ къиша шэр дэ пэгуным идъзащ. Выдоенное бабушкой молоко мы процедили в ведро. We strained the milk that grandmother had milked into a bucket.
Шэр пэгуным идъзащ. Мы процедили молоко в ведро. We strained the milk into a bucket.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • Шэр гъэпщтын.
  • Шэ шатэщӀэмыху.
  • Нартыху хьэдзэ цӀынэхэм шэр къащӀож.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • шэ: 1. milk (for example, from cows) 2. latex (white liquid from certain plants)
  • Шэр гъэпщтын: bring milk to a boil
  • Нартыху хьэдзэ цӀынэхэм шэр къащӀож: latex flows from green maize kernels
УРЫСЫБЗЭ
  • шэ: 1. молоко (напр коровье) 2. молоко (беловатый сок некоторых растений)
  • Шэр гъэпщтын: вскипятить молоко
  • Нартыху хьэдзэ цӀынэхэм шэр къащӀож: латекс течет из зеленых кукурузных зерен
псалъафэ зэпыщӀахэр

Шэ зэдзын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: ferment milk (to make fermented milk products)
     Урысыбзэ: заквасить молоко (для приготовления кислого молока).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Шэм кӀэричын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to decrease (about the amount of milk given by a cow)
     Урысыбзэ: уменьшиться - о надое.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Шэм кӀэрыхун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to decrease (about the amount of milk given by a cow)
     Урысыбзэ: уменьшиться - о надое.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Шэм лъатэпс етын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: ferment milk (to make cheese)
     Урысыбзэ: заквасить молоко (для приготовления кислого молока).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Шэр зэщӀэкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: go sour (about milk)
     Урысыбзэ: скиснуть - о молоке.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] шэр кӀуэдын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be spoilt (about milk)
     Урысыбзэ: пропасть - о молоке.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Шэр къикӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: run away (about milk)
     Урысыбзэ: убежать - о молоке.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Шэр къыӀурож

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: still wet behind the ears
     Урысыбзэ: молоко на губах не обсохло.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ гъэпщта

  Мыхьэнэ: Шэ къытегъэва, къэгъэкъуэлъа.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: boiled milk
     Урысыбзэ: кипячённое молоко
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ гъэубэнджа

  Мыхьэнэ: Кхъуейлъалъэ ящӀыну зэщӀагъэкӀа шэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: fermented milk (for making cottage cheese)
     Урысыбзэ: заквашенное молоко (для получения творога)
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ за

  Мыхьэнэ: Кхъузанэ, щэкӀ с. ху. щӀагъэкӀыу ягъэкъэбза шэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: strained milk
     Урысыбзэ: процеженное молоко
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ кхъуейжьапхъэ

  Мыхьэнэ: Шэм къыхэщӀыкӀа кхъуейжьапхъэ; зэхэгъажьэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a second disk made from milk
     Урысыбзэ: второе молочное блюдо
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ мыгъэпщт

  Мыхьэнэ: Шэ цӀынэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: raw milk
        Шэ мыгъэпщтыр псынщӀэу мэфӀэӀу. Raw milk sours quickly
     Урысыбзэ: сырое молоко
        Шэ мыгъэпщтыр псынщӀэу мэфӀэӀу. Сырое молоко быстро киснет
  Псалъэ зэпхахэр:
     Шэ мыгъэпщтыр псынщӀэу мэфӀэӀу.
  Щапхъэхэр:

шэ мыз

  Мыхьэнэ: Кхъузанэ, щэкӀ с. ху. щӀэмыгъэкӀа шэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: milk that hasn’t been strained
     Урысыбзэ: не процеженное молоко
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ хьэнтхъупс

  Мыхьэнэ: ШэкӀэ зэӀыха хьэнтхъупс.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: milk soup
     Урысыбзэ: молочный суп
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ хьэтыкъ

  Мыхьэнэ: ШэкӀэ пща хупцӀынэм къыхэщӀыкӀа хьэлу (чыржын) цӀыкӀу (хугу е нартыху хьэжыгъэр шэрэ шатэкӀэ япщри, Ӏум къилъалъэу гъущэ, гурыхь хъуху ягъажьэ).
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: small chureks (flat bread) made from millet or corn flour with milk
     Урысыбзэ: маленькие чуреки из пшённой или кукурузной муки на молоке
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ щӀэхуа

  Мыхьэнэ: ШэщӀэхум щӀагъэкӀа, шатэ зытраха шэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: skimmed milk
        Шэ щӀэхуа кхъуей. cheese made with skimmed mlik
     Урысыбзэ: снятое молоко, обрат
        Шэ щӀэхуа кхъуей. сыр из снятого молока
  Псалъэ зэпхахэр:
     Шэ щӀэхуа кхъуей.
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

  • шэ (1)

    шэ (1)

  • шэ (2)

    шэ (2)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ʂɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [ш] + -э

СКЛОНЕНЭ

Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: шэ шэр -- шэхэр
Эргативнэ: шэ шэм -- шэхэм
Послеложнэ: шэкӀэ шэмкӀэ шэхэкӀэ шэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: шэуэ шэрауэ шэхэу шэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Ӏэщэр ягъэуэн папщӀэ зэраузэдыр.
  2. Фоч, кӀэрахъуэ с. ху. Ӏэщэхэр уа нэужь, я пэм къилъэтыр.

ЩАПХЪЭХЭР

  • Шэм сынокӀуэ, жиӀэркъым. Псалъэжьхэр
  • Шэрэ блэрэ зэблэкӀкъым. Псалъэжьхэр
  • Къэгъази зы шэ къахэдзэ, зедзыхи зы хьэдэ къыздэщти, уэркъ напэр диӀэу ди Хэку дихьэжынщ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • Фочым шэ илъхьэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • шэ: 1. cartridge 2. bullet, projectile
  • Фочым шэ илъхьэн: load a gun
УРЫСЫБЗЭ
  • шэ: 1. патрон 2. пуля; снаряд
  • Фочым шэ илъхьэн: зарядить ружье
псалъафэ зэпыщӀахэр

Шэуэ техуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: strike down; kill with a word or message.
     Урысыбзэ: поразить, убить словом, вестью.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Елдар къэгубжьакъым, Думэсарэ и псалъэр шэуэ техуами. КӀыщокъуэ Алим

Шэм уихь

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: go to hell, may you be damned
     Урысыбзэ: пропади пропадом.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

шэ ехьэрыкъу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: stray bullet
        Шэ ехьэрыкъу къытехуэн. be brought down by a stray bullet
     Урысыбзэ: шальная пуля
        Шэ ехьэрыкъу къытехуэн. пасть от шальной пули
  Псалъэ зэпхахэр:
     Шэ ехьэрыкъу къытехуэн.
  Щапхъэхэр:

шэ къэуэж

  Мыхьэнэ: Е къызэрыкӀынкӀэ хъуну Ӏуэху.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: sth fraught with negative consequences
     Урысыбзэ: то, что чревато плохими последствиями
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Къуэ уэх пшагъуэбэм топхэр щыгъуахъуэу Шэ къуэж лъалъэхэр щохуэххэ. ЩоджэнцӀыкӀу Алий

шэ цӀыва

  Мыхьэнэ: Трамыгъэпсауэ зэрымыщӀэкӀэ зыгуэрым техуэ, блэкӀ шэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: stray bullet
        Шэ цӀыва къытехуэн. be brought down by a stray bullet
     Урысыбзэ: шальная пуля
        Шэ цӀыва къытехуэн. пасть от шальной пули
  Псалъэ зэпхахэр:
     Шэ цӀыва къытехуэн.	   
  Щапхъэхэр:

Шэ цӀывам хуэдэу (кӀуэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: very quickly, very fast (walk, run) 
     Урысыбзэ: очень быстро, стремительно (идти, бежать).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/kbd/шэ&oldid=5752462"